leven met een knieprothese

Transcriptie

1 leven met een knieprothese Dienst Orthopedie Dr. L. Van den Daelen Dr. P. Gunst Dr. L. MissiNne Dr. S. Muermans Dr. K. Willems Dr. P. Verdonk Dr. P. D Hooghe Dienst Fysiotherapie Dr. P. Linden Dr. A-M. Buyse Dr. M. Snoecx Dr. P. Rombauts Dr. V. Lefevere Dit boekje is van: Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:22

2 2009 Stedelijk Ziekenhuis Roeselare (dienst orthopedie) Brugsesteenweg 90, 8800 Roeselare - Foto's: Tom Desnoeck (Unitas) Illustraties: Biomet Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:22

3 Voorwoord Het leven met een knieprothese is zeker in het begin een ingrijpende verandering voor uzelf en uw omgeving. Het laat u toe om terug deel te nemen aan uw normale dagdagelijkse activiteiten en contacten. Via deze brochure wensen we u met praktisch uitgewerkte situaties, verder te begeleiden in het omgaan met uw prothese, nadat u het ziekenhuis hebt verlaten. Deze brochure omvat vooral nuttige tips die voor u een leidraad kunnen zijn voor een verdere optimale revalidatie. Wij wensen u dan ook een dynamisch herstel toe en hopen dat deze bijlage u hierbij van dienst kan zijn. Namens het knieteam van de Dienst Orthopedie Stedelijk Ziekenhuis Roeselare Algemene richtlijnen... 4 Stappen... 5 Bed... 8 Stoel en zetel Wassen Toilet Aan- en uitkleden Huishouden Tuinieren Sporten Auto LEVEN MET EEN KNIEprothese 3 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:23

4 Algemene richtlijnen Het uiteindelijke doel na operatie van een totale knieprothese is het herwinnen van de normale beweeglijkheid en kracht. Om deze te verkrijgen probeert u zo vlug als mogelijk terug de normale dagdagelijkse activiteiten te hervatten o.m. stappen, in en uit het bed, toilet,... fig. 1: ijspack behandeling Het is steeds verstandig om eventuele pijn te zien als een maat voor de druk die u op de knie zet. Als de knie pijnlijk, dik of warm wordt, kan dit een teken zijn dat u teveel heeft gedaan. Probeer zowel de belasting (in kilo s), als uw bezigheden (hoe vaak u stapt, welke afstand) hierop aan te passen. Als uw knie of been dik of warm is, neem dan rust. Leg uw been hoog. Het is aan te raden om uw knie enkele keren per dag af te koelen met ijspacks. Dit bevordert de ontzwelling en vermindert de pijn. Deze ijspack behandeling wordt tijdens uw opname consequent opgevolgd, maar dient thuis uiteraard te worden verdergezet gedurende de eerste 6 weken (zie fig. 1). 4 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:25

5 Stappen Na de operatie mag u de nieuwe knie onmiddellijk volledig belasten. In de beginfase is dit meestal niet mogelijk vanwege de wondpijn. Daarom stapt u in deze beginfase met krukken. Bij thuiskomst dient u het valrisico zo klein mogelijk te houden. Zorg voor voldoende ruimte om te stappen. Verwijder losliggende zaken (vb. elektriciteitssnoeren en tapijten). Verder kan u in en voor de douche ook gebruik maken van een antislipmat. fig. 2: met 2 krukken (0-3 weken) fig. 3: met 1 kruk (vanaf de 3e week) LEVEN MET EEN KNIEprothese 5 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:28

6 Stappen met krukken (zie fig. 2 en 3) Gemiddeld genomen zult u zo n 6 weken met krukken stappen. Afhankelijk van de pijn en de zwelling van uw knie, kan deze termijn herzien worden door uw kinesist. Stappen met 2 krukken (0-3 weken): Beide krukken gelijktijdig vooruit, dan het geopereerde been tussen de krukken en vervolgens het goede been voor de krukken. Stappen met 1 kruk (vanaf de 3e week): De kruk wordt gehouden aan de nietgeopereerde zijde, dan plaatst u de kruk en het geopereerde been samen vooruit. Zorg er bij het stappen steeds voor dat u zich rechtop houdt en voor u kijkt. Wanneer u draait, hef dan steeds uw voeten op en draai niet op de zijde van het geopereerde been. Probeer uw loopafstand geleidelijk te vergroten. Dit kan door steeds vaker een stukje meer en verder te gaan wandelen. steunen met de handen op de handgrepen en met de ellebogen bijna gestrekt. Het is tevens belangrijk te zorgen dat u onder de krukken doppen plaatst met een voldoende profiel, zodat u niet uitglijdt. Trappen stappen (zie fig. 4 en 5) Gebeurt steeds trede per trede. Beide voeten staan naast elkaar op dezelfde trede alvorens u aan een volgende trede begint. Met één hand neemt u de leuning vast, in de andere hand houdt u de beide krukken. Opstappen: Steun stevig op beide handen en zet de voet van het niet-geopereerde been op de eerste trede. Vervolgens plaatst u de kruk en de voet van het geopereerde been erbij. Afstappen: Zet eerst de kruk één trede lager. Breng dan de voet van de geopereerde zijde op de trede waar de kruk reeds staat. Vervolgens brengt u de tweede voet naast de eerste. Een correcte hoogte van de krukken is van belang. Deze zijn goed afgesteld als u kunt 6 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:28

7 fig. 4: trappen opstappen fig. 5: trappen afstappen LEVEN MET EEN KNIEprothese 7 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:31

8 Bed Alvorens in bed te stappen is het belangrijk te kijken of het bed voldoende hoog is. Wanneer het te laag is, kan dit moeilijkheden opleveren bij rechtstaan uit het bed. Een ideale hoogte bereikt men als de bovenrand van de matras tot boven de knieholte komt. Indien het bed te laag zou uitvallen, kan u dit tijdelijk oplossen met blokken onder de voeten van het bed te plaatsen, een dubbele ma tras te leggen of een ziekenhuisbed in huis te halen (deze en andere hulpmiddelen kan u bekomen bij uw mutualiteit). Ook een te zachte matras is af te raden. Dit zal problemen opleveren bij het in en uit het bed stappen. Instappen Ga op de rand van het bed zitten en dit net onder het hoofdkussen. Bij het zitten plaatst u het geopereerde been een klein stapje voor waarts. Dit om bij het zitten overmatige plooiing van de knie te vermijden. Duw uzelf met beide handen op om verder achteruit te zitten tot de knieën ondersteund zijn. Draai vervolgens beide benen en het bekken in één keer het bed in. Uitstappen Ga overeind zitten en steun op beide handen. Draai bekken en benen samen naar de rand van het bed. Schuif verder naar voor totdat u met beide voeten kunt steunen op de grond. Plaats dan opnieuw het geopereerde been een stapje voorwaarts en duw u af met beide handen. Mogelijke hulpmiddelen bij het inen uitstappen - Haak de voeten in elkaar, waarbij de voet van de gezonde zijde onder de voet van de geopereerde zijde gaat (zie fig. 6). - Maak gebruik van een sling (vb. grote handdoek), breng deze onder de voet van de geopereerde zijde en breng met beide handen het been in bed (zie fig. 7). Slaaphouding Op de rug slapen vormt geen enkel probleem. Wel is het belangrijk dat uw knie helemaal gestrekt kan worden. Lig daarom niet met een dik kussen onder de knie (zie fig. 8). Wanneer u op de goede zijkant slaapt, legt u beter een kussen tussen de knieën, dit maakt het voor u comfortabeler. 8 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:31

9 fig. 6: in- en uitstappen fig. 7: in- en uitstappen fig. 8: verkeerde SLAAPHOUDING LEVEN MET EEN KNIEprothese 9 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:35

10 Stoel en zetel Vermijd het zitten in een te diepe zetel of te lage stoel. Desnoods legt u nog een kussen op de zitting. fig. 9: GAAN ZITTEN en opstaan fig. 10: GAAN ZITTEN en opstaan Als u wilt gaan zitten, stap dan achterwaarts naar de stoel of zetel tot u deze met de achterkant van de benen voelt. Zet, voor u gaat zitten, beide krukken weg of neem beide krukken in één hand vast. Steun dan met beide of 1 hand op de leuning. Om overmatig plooien in de knie te voorkomen, plaatst u het geopereerde been een stap naar voor en ga dan langzaam zitten. Bij het opstaan, verplaatst u zich naar de rand van de zitting. Zorg ervoor dat u uw geopereerde been iets naar voor zet tijdens het opstaan. Duw u af op de leuning (zie fig. 9 en 10). Probeer nooit op te staan door u op te drukken op beide krukken: dit is on stabiel waardoor u kunt vallen. 10 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:38

11 Wassen Vanaf de eerste weken kunt u een douche nemen. In en voor de douche en later in bad, kan u eventueel een antislipmat gebruiken. Ook een steunstang aan de muur installeren, kan u helpen, mocht u het evenwicht verliezen. Een plastieken krukje in de douchecel plaatsen, helpt om niet langdurig te moeten staan (zie fig. 11). Er bestaan ook zitjes, klap stoeltjes die aan de wand kunnen worden vastgemaakt. In bad kan u ook gebruik maken van een badzit, zowel plooibaar als hangend. fig. 11: WASSEN IN DE DOUCHE LEVEN MET EEN KNIEprothese 11 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:40

12 Toilet fig. 12: toilet Als het toilet te laag is en u problemen ondervindt bij het neerzitten of opstaan van het toilet, kan een toilet verhoger hierbij een grote hulp zijn. Een steunstang aan de muur installeren helpt bij het opstaan. Deze en andere hulpmiddelen kan u bekomen bij uw mutualiteit (zie fig. 12). 12 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:44

13 Aan- en uitkleden In de beginfase zult u weinig hinder onder vinden bij het aan- en uitkleden. Dit is misschien wel mogelijk bij het aan- en uitdoen van kledij van het onderlichaam o.m. onderbroek, broek, rok, kousen, schoenen. Hierbij dient u beter te zitten en eventueel de voet op een stoel voor zich te plaatsen (zie fig. 13). Vermijd in het begin hurken. Voorts zijn er ook een aantal hulpmiddelen die u het werk kunnen verlichten. U kan bijvoorbeeld gebruik maken van een kousenaantrekker, een sliplift of een lange schoenaantrekker. fig. 13: aan- en uitkleden Draag verder steeds stevige schoenen, dus schoenen waarin men vastzit, met een hielstuk of een riempje om uw hiel goed op zijn plaats te houden. Pantoffels leiden vaak tot valpartijen en worden best vermeden de eerste weken. LEVEN MET EEN KNIEprothese 13 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:47

14 Huishouden Zolang u met krukken stapt, dient u nog geen grote taken uit te voeren in het huishouden. Van zodra u geen krukken meer hoeft te gebruiken, kan u progressief starten, zonder hierbij te forceren. fig. 14: hurken vermijden fig. 15: EEN VOORWERP OPRAPEN Tijdens de eerste weken is het behoorlijk lastig om langdurig te staan (vb. bij strijken, afwassen of groenten snijden). Ga hiervoor beter zitten en kies een hoge en stabiele kruk. Veel heffen moet in de eerste weken zeker vermeden worden, zeker zolang men nog met krukken stapt (vb. heffen van emmer, wasmand). Om laag bij de grond te werken of iets op te rapen, moet men hurken vermijden (zie fig. 14). Om een voorwerp op te rapen van de grond, werkt u best als volgt: Steun met de hand van de geopereerde zijde op een vaste steun (vb. stoel, tafel) en breng uw lichaams gewicht over op het nietgeopereerde been. Buig het lichaam naar voor en zwaai gelijktijdig het geopereerde been naar achter. Uw vrije hand kan nu zonder probleem het voorwerp oprapen (zie fig. 15). 14 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:50

15 Tuinieren Zolang u met uw krukken stapt, vermijdt u best het werken in de tuin. Het gras afrijden kan bijvoorbeeld pas na 6 weken uitgevoerd worden. Of men na de operatie nog op beide knieën kan zitten om te werken zal afhangen van verschillende factoren (o.m. pijngevoeligheid, plooibaarheid). Daarom is het niet voor iedereen mogelijk om dit nog uit te voeren, zelfs lange tijd na de ingreep. Indien u op de knie gaat zitten om te werken, doet u dit beter niet op het geopereerde been (zie fig. 16). fig. 16: tuinieren LEVEN MET EEN KNIEprothese 15 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:53

16 Sporten fig. 17: wandelen fig. 18: fietsen Wandelen Wandelen is de beste sport tijdens de revalidatie. Voer de afstand gelijktijdig op naargelang uw conditie. Let buitenshuis steeds op voor oneffenheden op het voetpad en voor stoepranden. Vermijd in het begin best hobbelige, glibberige of zachte bodems (zie fig. 17). Fietsen Het fietsen op een hometrainer kan gerust gestart worden na een 3 à 4 tal weken, dit afhankelijk van de mobiliteit van uw knie. Na ongeveer 6 à 8 weken kunt u dan terug buiten gaan fietsen. Heren starten best met een damesfiets omwille van de lage instap. Doe dit altijd in overleg met uw orthopedisch chirurg, huisarts of kinesitherapeut (zie fig. 18). Zwemmen U kan gerust gaan zwemmen vanaf de 6de week na de operatie. Dit is een zeer gezonde sport, maar vermijd overdreven draaibewegingen bij het uitvoeren van de schoolslag. 16 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:57

17 Auto fig. 19: in- en uitstappen fig. 20: in- en uitstappen Als u voldoende controle heeft over uw geopereerde been kunt u na 6 weken weer gaan autorijden. Raadpleeg wel vooraf de voorwaarden van uw autoverzekering. Als de wagen te laag is, kan dit problemen geven bij het uitstappen. Daarom kan een kussen leggen in de zetel u het uitstappen makkelijker maken. Om het draaien te verbeteren zijn er in de handel draaischijven te verkrijgen. Ook kan u gebruik maken van 2 harde plastic zakken. Door deze op elkaar te leggen, gaat u eenvoudiger draaien in de autozetel. In en uit de wagen stappen Bij het instappen zet u de zetel zo ver mogelijk achteruit. Steun met één hand op het dashboard en met de andere tegen de rugleuning van uw zetel. Ga zitten met de benen buiten de wagen. Draai dan benen en romp samen in één keer naar binnen. Zet dan vervolgens uw zetel weer in de goede stand Bij het uitstappen gaat u net omgekeerd te werk. Zet uw zetel achteruit. Draai benen en romp samen naar buiten. Sta op en steun hierbij opnieuw op de zetel en het dashboard (zie fig. 19 en 20). LEVEN MET EEN KNIEprothese 17 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:59

18 Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen, stel ze gerust aan iemand van het team. Succes met uw revalidatie! Notities 18 LEVEN MET EEN KNIEprothese Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :19:59

19 Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :20:00

20 Stedelijk Ziekenhuis Roeselare (dienst orthopedie) Brugsesteenweg 90, 8800 Roeselare Tel Fax Opm. knieprothese_ergo_ok.indd :20:00