34 e Oncologiedagen voor verpleegkundigen. Bewogen & Bevlogen. Congrescentrum ReeHorst te Ede Dinsdag 17 en woensdag 18 november 2015.

Transcriptie

1 34 e Oncologiedagen voor verpleegkundigen Bewogen & Bevlogen Congrescentrum ReeHorst te Ede Dinsdag 17 en woensdag 18 november 2015 Hoofdsponsor

2 2Bewogen & Bevlogen Bewogen & Bevlogen De gezondheidszorg in Nederland is in beweging. Iedereen heeft te maken met bezuinigingen, en helaas zien we dit in de gezondheidszorg ook. We zien steeds meer thuiszorgorganisaties verdwijnen en gemeenten die taken over moeten nemen. Er zijn problemen met de kosten van de zorgverzekering en de PGB s, en de vergoeding van dure medicatie staat ter discussie. Nog niet alle gevolgen van bovengenoemde zaken zijn op dit moment te overzien. Directe zorgen voor ons als oncologieverpleegkundigen betreffen de consequenties hiervan voor de patiënt en diens naasten. Hierbij denken we aan de beschikbaarheid van dure/nieuwe middelen voor de patiënt, het toegankelijk zijn van specifieke ondersteuning voor zowel de patiënt als diens naasten en de continuïteit van zorg. Met de toenemende verschuiving van de zorg naar de thuissituatie wordt een steeds groter beroep op de naasten van de patiënt gedaan. De keerzijde daarvan is dat er, zoals vermeld in het in maart 2015 verschenen rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau, een concurrentie dreigt te ontstaan tussen mantelzorg en betaald werk. De praktijk laat echter ook zien dat de naasten meestal zeer gedreven en bevlogen zijn om de hun opgelegde taken op zich te nemen. Deze bevlogenheid zien we ook terug bij de zorgprofessionals binnen de oncologische zorg in Nederland. Wat zouden we toch moeten zonder al die bevlogen oncologieverpleegkundigen in Nederland, die alles doen voor hun patiënt, terwijl er voortdurend nieuwe behandelmethodes ontwikkeld worden en er steeds meer ruimte is voor specifieke zorg op maat. De uitdaging voor de oncologieverpleegkundigen ligt ook in het feit dat de patiënt en diens naasten heel mondig zijn en goed voorbereid op een afspraak komen. Als oncologieverpleegkundige dien je ervoor te zorgen dat je goed op de hoogte bent en blijft van alle nieuwe ontwikkelingen, om een waardevolle gesprekspartner voor de patiënt te kunnen zijn. De betekenis van het woord bevlogen is: gedreven, bezield, geestdriftig, enthousiast en met veel ideeën. Eigenlijk had daar gewoon oncologieverpleegkundige kunnen staan! Ook de congresredactie heeft zich dit jaar weer bewogen en bevlogen gevoeld bij het opstellen van het programma van Het is een gevarieerd programma, met wederom een speciaal programma voor de verpleegkundig specialist. Alle schakels van de zorgketen zijn verwerkt in de verschillende sessies. Daarnaast is de webapp dit jaar verder uitgebreid: afgezien van het feit dat alle gegevens over de oncologiedagen 2015 erin staan, zullen deze ook voortdurend aangevuld en geüpdatet worden. Ga dus in de browser van je smartphone of tablet naar en voeg de website toe aan je favorieten, omdat je hiermee een toegankelijk, werkzaam en actueel overzicht voorhanden hebt waar veel in te vinden is! Kortom, wij nodigen jullie van harte uit voor de 34e Oncologiedagen voor verpleegkundigen, met veel beweging en bevlogenheid, en hopen jullie te zien op 16, 17 en 18 november in de ReeHorst in Ede! Ingrid de Graaf Voorzitter congresredactie V&VN Oncologie Marlies Peters Voorzitter V&VN Oncologie

3 Maak je eigen keuze De Oncologiedagen beslaan tweeënhalve dag, maar het is ook mogelijk om je voor één dag aan te melden. Het gehele programma bestaat uit zeer diverse onderdelen: sessies en interactieve sessies met genodigde sprekers, openabstractsessies en posterpresentaties. Niveaus De sessies in het programma worden op verschillende niveaus gepresenteerd. Als voor een sessie een ruime mate van kennis van het onderwerp is gewenst, wordt dit aangeduid met ADV, dat wil zeggen: Advanced. Werkvormen: Sessie/meeting: mondelinge presentaties met mogelijkheid tot het stellen van korte vragen Interactieve sessie: interactieve werkvorm waarbij actieve participatie van de deelnemers wordt verwacht, met een maximum van 30 deelnemers Posterbespreking: tijdens deze sessie wordt een aantal geselecteerde posters toegelicht en besproken Keuze vooraf Het is mogelijk tijdens het congres, op basis van belangstelling en kennis, een eigen route te bepalen. Gezien het beperkte aantal plaatsen is voor de ontbijt- en lunchmeetings inschrijving vooraf noodzakelijk. De indeling hiervan geschiedt op volgorde van aanmelding. Ten aanzien van de sessies kun je ter plekke en naar eigen behoefte een keuze maken uit de vele mondelinge presentaties. Daarnaast bieden de posterpresentaties alle gelegenheid om je kennis te vergroten. Meer informatie over het maken van je keuze tref je aan onder Praktische informatie. Tijdens de Oncologiedagen nemen de expositiefoyers een zeer centrale plaats in. Hier worden de lunch, koffie/thee en borrel geserveerd en presenteert zich een groot aantal bedrijven, stichtingen en instellingen. Ook het V&VN Oncologieplein, met stands van het bestuur en de SIG s, is hier te vinden. Sessies speciaal voor verpleegkundig specialisten De verpleegkundig specialist is een relatief nieuw niveau van beroepsuitoefening binnen de verpleegkunde. Nog afgezien van het verschijnen van de verpleegkundig specialist is er in de afgelopen jaren in de maatschappij, de zorg en de beroepsuitoefening veel veranderd. En er staan ons nog veel grotere veranderingen te wachten. Dit jaar organiseren we voor de tweede maal sessies die speciaal bestemd zijn voor de verpleegkundig specialist. De inhoud is divers en de onderwerpen zijn gebaseerd op de zeven CanMEDS competenties. Vanuit het centrale competentiegebied, het klinisch handelen, wordt richting gegeven aan de andere competentiegebieden: communicatie, samenwerking, organisatie, maatschappelijk handelen, kennis en wetenschap en professionaliteit. Zorg ervoor dat je als verpleegkundig specialist op de hoogte blijft van nieuwe ontwikkelingen en bezoek deze sessies, die in samenwerking met het Landelijk Netwerk voor Verpleegkundig Specialisten Oncologie zijn vormgegeven. De sessies zijn ook toegankelijk voor andere geïnteresseerden. Wil jij ook naar de Oncologiedagen, maar heb je daar geen budget voor? Dan is dit nu je kans, vraag nu subsidie aan! Voor wie? Oncologieverpleegkundigen Waarom? Een congres is een mooie, interessante, boeiende en enerverende gelegenheid om kennis te nemen van de actuele ontwikkelingen op oncologisch verpleegkundig gebied en biedt tevens de mogelijkheid om professionele contacten aan te gaan. Waar? Kijk op de website van V&VN Oncologie ( bij de commissie deskundigheid voor het subsidiebedrag, het aanvraagformulier en de beoordelingscriteria. Bewogen & Bevlogen 3

4 4Bewogen & Bevlogen 16 november uur Avondsymposium Kijk op voor het onderwerp. Dinsdag 17 november Ontbijtmeeting 1 Gynaecologische oncologie Ontbijtmeeting 2 Behandeling gemetastaseerd mammacarcinoom Plenaire openingssessie 1 Bewogen & Bevlogen VS sessie 1 Botcomplicaties Sessie 2 Het neo-adjuvante zorgpad Sessie 3 Beter na behandeling van (N)HL? Sessie 4 Orale mucositis en cytostatica Sessie 5 ADV Onderzoek & Discussie Sessie 6 Testiscarcinoom IA sessie 1 Allochtonen en kanker Lunchmeeting 1 Zelfmanagement van de oncologiepatiënt VS sessie 2 Farmacologie: antibiotica Sessie 7 Patiënten ondersteunen in zelfmanagement Sessie 8 Slokdarmcarcinoom Sessie 9 Pijn anno 2015, wat is nieuw? Sessie 10 Open abstracts Sessie 11 High Tech Oncology, part 2! IA sessie 2 Implementatie en evaluatie zorgpaden VS sessie 3 De VS als praktijkonderzoeker Sessie 12 Lymfoedeem Sessie 13 Hoe spreek je de taal van de patiënt? Sessie 14 De palliatieve patiënt is soms zo moe Sessie 15 Open abstracts Sessie 16 Posterbesprekingen IA sessie 3 Bespreekbaar maken naderende einde VS sessie 4 Seksualiteit en kanker Sessie 17 ADV Oligometastatische ziekte Sessie 18 ADV Verpleegkundige begeleiding bij TT Sessie 19 Patiënteninformatie 2.0 Sessie 20 Angst voor terugkeer van kanker Sessie 21 Samenwerking ziekenhuis en eerste lijn IA sessie 4 De grenzen van patiëntenparticipatie Plenaire afsluiting Avondsymposium Tools voor verpleegkundigen bij ouderen met een hematologische maligniteit Expositiefoyers van uur Lunch, koffie, thee, borrel - expositie van bedrijven en gezondheidsinstellingen - demonstraties V&VN Oncologie - ontmoetingspunt - posterpresentaties Verpleegkundig specialisten Mammacare Hematologie Immuno Targeted Therapy Gastro-enterologie Palliatieve zorgverlening

5 18 november 2015 Woensdag Ontbijtmeeting 4 Immunotherapie bij melanoom Ontbijtmeeting 3 Drug & Diseases Plenaire openingssessie 2 Bewogen & Bevlogen IA sessie 5 Kanker en seksualiteit Sessie 26 Pijn bij kanker en de rol van radiotherapie Sessie 25 ADV Onderzoek & Discussie Sessie 24 Gedeelde besluitvorming bij prostaatkanker Sessie 23 Roken en longkanker Sessie 22 Multipel myeloom VS sessie 5 Medische beeldvorming Lunchmeeting 2 Gestroomlijnde zorg voor lymfoompatiënten IA sessie 6 Hoe betrek je de patiënt bij keuzes? Sessie 31 Complexe reconstructie hoofd-halsgebied Sessie 30 Open abstracts Sessie 29 Ketenzorg bij ouderen ontrafeld Sessie 28 Colorectaal carcinoom Sessie 27 Water, zout en nieren VS sessie 6 Anderhalvelijnszorg en de rol van de VS IA sessie 7 Multidiciplinaire aanpak prostaatkanker Sessie 36 Posterbesprekingen Sessie 35 Open abstracts Sessie 34 De patiënt is onmisbaar voor goede zorg Sessie 33 Chemoradiotherapie bij longcarcinoom Sessie 32 Celsessie VS sessie 7 Dyspnoe IA sessie 8 Thoraxdrainage Sessie 41 Seksualiteit binnen de oncologie Sessie 40 Sterven doe je niet ineens Sessie 39 ADV Proportioneel sederen Sessie 38 Next Generation DNA-sequencing Sessie 37 Bloedgoed! VS sessie 8 Verpleegkundig onderzoek Afsluitende receptie Uitreiking V&VN Oncology Award of Excellence Oncology Nursing 2015 en de V&VN Oncologie Posterprijzen Expositiefoyers van uur Lunch, koffie, thee, borrel - expositie van bedrijven en gezondheidsinstellingen - demonstraties V&VN Oncologie- ontmoetingspunt - posterpresentaties Verpleegkundig specialisten Hematologie Immuno Targeted Therapy Gastro-enterologie Pulmonale oncologie Palliatieve zorgverlening Hoofdsponsor 5

6 6Bewogen & Bevlogen Dien een open abstract in voor de ONCOLOGIEDAGEN 2015! In het programma van de Oncologiedagen is veel ruimte voor jouw eigen bijdrage. Er is plaats voor mondelinge openabstractpresentaties en voor posterpresentaties (waarbij je poster wordt opgehangen en, indien je daarvoor geselecteerd wordt, je een mondelinge toelichting kunt geven bij je poster in een sessie). Dus als je je collega s wilt informeren over een onderzoeks- of verbetertraject bij jouw patiënten of op jouw afdeling, grijp dan je kans! Je kunt voor zowel een mondelinge openabstractpresentatie als voor een posterpresentatie een abstract insturen. Het abstract is een samenvatting van een mondelinge presentatie of posterpresentatie met een vaste indeling. Ga naar Daar vind je de link naar het formulier voor het indienen van abstracts. Beoordeling abstracts Je eventuele voorkeur voor een mondelinge presentatie kan niet altijd gehonoreerd worden. De congresredactie selecteert blind, dat wil zeggen dat het abstract geanonimiseerd wordt. Abstracts worden getoetst op inhoud en vorm aan de hand van de volgende vragen: Is het onderwerp actueel, relevant, vernieuwend? Is er samenhang tussen het onderwerp en de conclusie? Geeft de auteur blijk van verpleegkundig inzicht? Levert de inhoud van het abstract een bijdrage aan de beroepsontwikkeling? Is de schrijfstijl toegankelijk? Is het taalgebruik (de formulering) correct? Volg ons ook via Twitter en Facebook. Abstractindeling Onderwerp/aanleiding (verplicht) Probleem/vraagstelling (optioneel) Methode (design/gegevensverzameling/analyse) (optioneel) Resultaten (verplicht) Discussie/conclusie (verplicht) Aanbeveling (optioneel) Het abstract mag maximaal 300 woorden bedragen. Langere inzendingen worden niet geaccepteerd. De deadline voor het indienen van abstracts voor mondelinge openabstractsessies en posterpresentaties is 15 juni Vóór 1 augustus ontvang je bericht over de selectie van je abstract. De tekst van je abstract wordt vervolgens opgenomen in het programmaboek. Doelen en doelgroepen De doelen van de Oncologiedagen zijn: overdragen van kennis en informatie over kanker en daaraan gerelateerde thema s; bevorderen van persoonlijke, sociale en communicatieve vaardigheden ten behoeve van de zorg voor mensen met kanker; stimuleren van meningsvorming ten aanzien van ethische en vakinhoudelijke onderwerpen; delen van persoonlijke ervaringen; creëren van netwerkmogelijkheden voor deelnemers. De Oncologiedagen zijn bestemd voor: (oncologie)verpleegkundigen verpleegkundig specialisten/nurse practitioners researchverpleegkundigen docenten onderzoekers beleids- en staffunctionarissen leidinggevenden. Leden congresredactie Vaste redactieleden: Ingrid de Graaf (voorzitter), Ben Berkvens (vicevoorzitter), Hella Bosch, Cora Braat, Wilma van Dinther, Nienke van de Meulengraaf-Wilhelm, Danny Quadvlieg-Delnoy, José Schellekens, Lian Schoonhoven-Bos, Annuska Schoorlemmer, Paofi Tjia, Sylvia Verhage, Marjolein Verkammen- Baarda, Fransiska Kleijer (projectcoördinator). Tijdelijke redactieleden - regio Oost: Lindsay Ketelings-Croque, Bianca Kramp, Francis Mensink, Floor Ploos van Amstel, Roos-Marie Tummers, Maarten van Vliet. Informatie voor exposanten en sponsors Acquisitie avondsymposia en meetings - Jan Ouwerkerk, j.ouwerkerk@lumc.nl Acquisitie expositie Marcus Meeuwissen, marcus@congressenmetzorg.nl

7 Programma Maandag 16 november 2015 Avondsymposium Het onderwerp was bij het maken van deze brochure nog niet bekend. Houd daarom de website in de gaten! Dinsdag 17 november 2015 Ontbijtmeeting 1 Gynaecologische oncologie: van nieuwe ontwikkelingen tot praktische zaken De mogelijkheden binnen de behandeling van het ovarium- en cervixcarcinoom zijn de afgelopen drie jaar, na een lange periode van stilstand, in een stroomversnelling gekomen. Deze stroomversnelling betekent voor patiënten meer keuzes, meer mogelijkheden en een kans op een toekomst. Nieuwe ontwikkelingen, vanaf de onderzoeken die hieraan ten grondslag liggen, de praktische aspecten zoals protocollen en casuïstiek, tot aan de implementatie in de dagelijkse praktijk, komen in deze sessie aan bod. Het wordt een interactieve sessie, waarbij zeker de mogelijkheid bestaat ervaringen uit te wisselen. Deze ontbijtsessie wordt mede mogelijk gemaakt door Roche. Deelname is inclusief ontbijt. Ontbijtmeeting 2 Behandeling van het gemetastaseerd mammacarcinoom Toxiciteit, tot hoe ver kan/wil/mag je gaan? Voorafgaand aan de behandeling van het gemetastaseerd mammacarcinoom wordt de mate van toxiciteit met de patiënt besproken. Daarbij hoort de vraag welke toxiciteit je kunt en mag tolereren. Tijdens deze ontbijtmeeting wordt ingegaan op de Europese Richtlijn behandeling van het gemetastaseerd mammacarcinoom: welke medicatie heeft de voorkeur en wat zijn daarbij de overwegingen? Welke rol speelt leeftijd en wat is een aanvaardbare prijs? Deze ontbijtmeeting wordt vormgegeven door de SIG Mammacare en mede mogelijk gemaakt door Eisai BV. Deelname is inclusief ontbijt. Plenaire openingssessie 1 Bewogen & Bevlogen Welkom en opening Ingrid de Graaf, voorzitter congresredactie Nieuws vanuit V&VN Oncologie Marlies Peters, voorzitter V&VN Oncologie Wat is de stand van zaken binnen de oncologie anno 2015 en voor welke uitdagingen staan we? Prof. dr. Han van Krieken, patholoog, Radboudumc, Nijmegen Patiënt aan het woord Sessie 2 Het neo-adjuvante zorgpad en het triple negatief mammacarcinoom Wendy Sandbergen, MANP, verpleegkundig specialist, Máxima Medisch Centrum, Eindhoven Dr. Maaike de Boer, internist-oncoloog, MUMC+, Maastricht Steeds vaker worden patiënten met mammacarcinoom behandeld met neo-adjuvante chemotherapie/immunotherapie voorafgaand aan de operatie. In deze sessie wordt ingegaan op het gehele zorgpad neo-adjuvante behandeling en de rol van de casemanager die de logistiek van deze behandeling in goede banen leidt. Triple negatief mammacarcinoom gedraagt zich over het algemeen agressiever dan hormoongevoelig mammacarcinoom en is geassocieerd met de aanwezigheid van mutaties in BRCA-1 en BRCA-2 gen. De laatste jaren zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van (neo)-adjuvante behandeling van triple negatief mammacarcinoom. Wanneer de ziekte uitgezaaid blijkt, zijn er nog verschillende behandelopties met chemotherapie. Voor patiënten met mutaties in het BRCA-1 en BRCA-2 gen wordt veel onderzoek verricht naar de waarde van behandeling met PARP-remmers. Tijdens deze sessie wordt op deze aspecten van triple negatief mammacarcinoom ingegaan. Mammacare. Sessie 3 Beter na behandeling van (N)HL? Dr. Simone Oerlemans, onderzoeker/psycholoog, IKNL, Eindhoven Floriske de Vries, MANP, verpleegkundig specialist, UMC Groningen Door betere behandelingen is er in de afgelopen decennia grote vooruitgang geboekt in de overleving van patiënten met lymfeklierkanker. Het blijkt dat het met het merendeel van deze (ex-)patiënten goed gaat, maar dat tevens een kwart tot de helft een lagere kwaliteit van leven ervaart. Ongeveer de helft van de patiënten heeft last van aanhoudende vermoeidheid. Verder heeft ten minste een kwart last van neuropathie (tintelende handen en voeten), angstige en sombere gevoelens en een gevoel van lusteloosheid. Deze klachten kunnen voortduren tot zelfs tien jaar na voltooiing van de behandeling. Het afgelopen jaar zijn de BETER-poliklinieken opgericht om gerichte zorg te geven aan overlevers van (non-)hodgkinlymfoom. Het doel van deze poliklinieken is de kwaliteit en de duur van de overleving bij patiënten met een (non-)hodgkinlymfoom te verbeteren door ziekte en sterfte ten gevolge van late complicaties van de behandeling te verminderen. Bewogen & Bevlogen 7

8 Bewogen & Bevlogen Sessie 4 Up to date: orale mucositis en veilig omgaan met cytostatica Dr. Carin Potting, wetenschappelijk onderzoeker hematologie, Radboudumc, Nijmegen Natascha Schrama, MANP, verpleegkundig specialist, Elkerliek ziekenhuis, Helmond Orale mucositis De Richtlijn orale mucositis uit 2008 is geüpdatet. Met deze evidence-basedrichtlijn voor management van orale mucositis ontvangt de patiënt zorg die gebaseerd is op actuele kennis en het best beschikbare wetenschappelijk bewijs. Tijdens de sessie wordt er kort uitgelegd hoe het proces van updaten heeft plaatsgevonden en welke wijzigingen in de nieuwe versie van de richtlijn van belang zijn voor de verpleegkundige praktijk. Veilig omgaan met cytostatica In de dagelijkse praktijk zijn er veel vragen over onbedoeld contact en besmetting met cytostatica. Het blijkt dat er meerdere documenten circuleren die achterhaald zijn. De Handreiking veilig omgaan met cytostatica is opgesteld vanuit goede, toegankelijke informatie, waarbij er daar waar mogelijk uitgegaan is van wetenschappelijke onderbouwing en wettelijke kaders. Daarnaast zijn er praktische werkbladen opgesteld. De handreiking fungeert als sjabloon die door instellingen gebruikt kan worden als onderlegger voor de instellingsprotocollen. Deze sessie wordt vormgegeven door de Commissie Richtlijnen van V&VN Oncologie. Sessie 5 ADV Openabstractpresentaties: Onderzoek & Discussie Een klein aantal abstracts wordt op grond van een goede wetenschappelijke basis geselecteerd voor de openabstractsessie Onderzoek & Discussie. In deze sessie is naast het onderwerp van het onderzoek extra aandacht voor de onderzoekstechnische kanten. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 6 Testiscarcinoom: behandeling en late(re) effecten Drs. Sasja Mulder, medisch oncoloog, Radboudumc, Nijmegen Testiscarcinoom is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen tussen 15 en 35 jaar. Testiscarcinoom is meestal goed te genezen in een vroeg stadium. Van alle mannen die testiscarcinoom krijgen is 90 tot 95 procent na 5 jaar nog in leven. Als de kanker op het moment van ontdekking nog niet is uitgezaaid, is het overlevingscijfer zelfs 99 procent. In deze sessie bespreken we de state-ofthe-art van de behandeling van testiscarcinoom anno 2015 en de late effecten die na behandeling kunnen optreden. Sessie 7 Patiënten ondersteunen in zelfmanagement; waarom, hoe en wanneer? Maaike Schuurman, projectleider B-bewust, Borstkankervereniging Nederland, Utrecht Rianne van den Brink, MSc, adviseur, CBO, Utrecht Om patiënten gedurende de behandeling van (borst)kanker te ondersteunen bij het maken van keuzes die het beste passen bij hun leven, doelen en wensen, wordt er van alles ontwikkeld. Keuzehulpen, tools en websites: ze zijn allemaal bedoeld om mensen te versterken en ze beter voor te bereiden op wat hen als patiënt te wachten staat. In deze interactieve sessie maak je kennis met verschillende tools en hulpmiddelen. Drie vragen staan centraal: 1. Waarom zou je je patiënten attenderen op ondersteunende tools? 2. Hoe bied je een ondersteunende tool op een goede manier aan je patiënten aan? 3. Op welk moment is het zinvol om een ondersteunende tool aan te bieden? Mammacare. Sessie 8 Slokdarmcarcinoom Dr. Donald van der Peet, chirurg, VUmc, Amsterdam Dr. Misha Luyer, chirurg, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Dr. Maarten Hulshof, radiotherapeut/oncoloog, AMC, Amsterdam In de laatste 25 jaar is het aantal patiënten met een slokdarmcarcinoom fors toegenomen. In 1989 werd in Nederland 684 maal de diagnose gesteld, terwijl deze ziekte in 2014 bij 2549 patiënten werd vastgesteld. De vijfjaarsoverleving is van 8 procent naar 19 procent gestegen. Na een operatie is deze 45 procent. Dit maakt slokdarmkanker een van de meest letale tumorsoorten. De invoering van de neo-adjuvante chemoradiatie bij slokdarmkanker heeft dan ook als doel om de ziektevrije overleving te verhogen. Leidt deze preoperatieve behandeling tot meer complicaties? En zo ja, bij welke groepen dan? Is het hoge percentage van naadlekkages bij de buismaagoperatie mogelijk een gevolg hiervan? Patiënten blijven lang in het ziekenhuis. Voeden via een jejunumfistel is standaard na deze operatie. Is dit wel de juiste weg? Kan fast track ook bij de patiënt met slokdarmkanker toegepast worden? In deze sessie wordt dieper ingegaan op bovenstaande vragen. Gastro-Enterologie. Sessie 9 Pijn anno 2015, wat is nieuw? Dr. Heinrich Moser, anesthesioloog/internistoncoloog, Radboudumc, Nijmegen In 2015 wordt de nieuwe Richtlijn pijn gepresenteerd. Op basis van deze richtlijn worden in deze 8 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

9 sessie nieuwe behandelingen en zorgaspecten toegelicht. Het belang is gelegen in de uitvoering van de richtlijn en het gebruik van de richtlijn als een standaard voor de juiste medicatie bij de juiste patiënt. Tijdens deze sessie krijg je inzicht in de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van pijn en leer je de richtlijn toe te passen waardoor je pijnbehandelingen op maat weet aan te bieden. Deze sessie wordt vormgegeven door V&VN Palliatieve Zorg. Sessie 10 Openabstractpresentaties In deze sessie worden presentaties gegeven die zijn geselecteerd uit ingezonden abstracts. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 11 High Tech Oncology, part 2! Vorig jaar hebben we al even mogen proeven van high tech in de oncologie. Maar hoe staat de wereld van applied games, serious gaming en andere innovatieve technologie voor gezondheid, en in het bijzonder binnen de oncologie, er nu voor? Wat is de toekomst? En het belangrijkste, wat levert het op voor de patiënt? Tijdens deze sessie zullen we weer verdere stappen zetten in de wereld van de high tech oncologie, aan de slag! Sessie 12 Lymfoedeem: vroegdiagnostiek, behandeling en samenwerking Ad Hendrickx, fysiotherapeut, Nederlands Expertisecentrum voor lymfo-vasculaire geneeskunde, ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten Ingrid Vries-Riemersma, verpleegkundig consulent, ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten Ondanks het feit dat de behandeling van de oksel bij een patiënt met mammacarcinoom steeds minder intensief wordt, blijft de zorg rondom de patiënt met (risico) op lymfoedeem toch onderdeel van de dagelijkse praktijk. In deze sessie wordt door een fysiotherapeut en een mammacareverpleegkundige uitgebreid ingegaan op de multidisciplinaire Richtlijn lymfoedeem Hoe implementeer je deze richtlijn in je dagelijkse praktijk en welke verschillende hulpverleners zijn er dan bij betrokken? Er wordt aandacht besteed aan het belang van de vroegdiagnostiek en de nieuwste inzichten in de multidisciplinaire behandeling van lymfoedeem worden besproken. Ook is er aandacht voor de behandeling van seroom, alhoewel hiervoor nog weinig wetenschappelijke bewijsvoering is. Mammacare. Sessie 13 Hoe spreek je de taal van de patiënt? Je herkent het vast wel: op je poli, tijdens huisbezoeken, op de verpleegafdeling, steeds weer moet je schakelen tussen allerlei typen patiënten. Elke patiënt is anders, denk bijvoorbeeld aan leeftijd, geslacht, achtergrond en sociaal economische status. Maar ook iedere verpleegkundige is anders. Dit heeft consequenties voor jouw wijze van communicatie en benadering. Aangezien goede communicatie essentieel is voor het doorlopen van de behandeling, therapietrouw en besluitvorming, behoort dit tot de competenties van iedere verpleegkundige. Steeds vaker blijkt het moeilijk te zijn aan te sluiten bij de taal van de patiënt en diens naaste(n), het vergt keer op keer ander taalgebruik. In deze sessie leer je hoe je jouw communicatie aan kunt laten sluiten bij de individuele patiënt, waarbij je je tevens bewust bent van je eigen kaders. Daar wordt niet alleen de patiënt beter van, maar jijzelf ook! Psychosociale Zorg. Sessie 14 De palliatieve patiënt is soms zo moe; de verpleegkundige wil helpen, maar hoe? Drs. Marlies Peters, verpleegkundig expert, Radboudumc, Nijmegen Drs. Hanneke Poort, onderzoeker/psycholoog, Radboudumc, Nijmegen Tot voor kort werden percentages van vermoeidheid tot 99 procent genoemd tijdens het palliatieve traject. Recent is tijdens een longitudinale studie meer specifiek naar vermoeidheid in de eerste behandelfase van het palliatieve traject gekeken. Hieruit bleek dat nog niet de helft van de patiënten ernstige vermoeidheid ervaart, ook niet over een langere periode. Tevens bleek dat een aantal psychosociale factoren een grote rol kunnen spelen bij de vermoeidheid. In deze sessie worden de resultaten van het genoemde onderzoek teruggekoppeld, waarbij er ruime aandacht is voor de genoemde psychosociale factoren. Deze psychosociale factoren zullen door verpleegkundigen herkend worden in hun dagelijkse praktijk. Daarnaast deelt een psychotherapeut haar ervaringen met het aanpakken van vermoeidheid bij deze patiënten middels cognitieve gedragstherapie. Deze ervaringen maken het voor oncologieverpleegkundigen mogelijk de vertaalslag naar hun dagelijkse praktijk te maken. Sessie 15 Openabstractpresentaties In deze sessie worden presentaties gegeven die zijn geselecteerd uit ingezonden abstracts. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Bewogen & Bevlogen 9

10 Bewogen & Bevlogen Sessie 16 Posterbesprekingen Elk jaar is er tijdens de Oncologiedagen de gelegenheid verschillende onderwerpen op het gebied van zorg, beleid en innovatie te presenteren in de vorm van een poster. Tijdens deze sessie licht een aantal auteurs hun poster mondeling toe en is er mogelijkheid tot het stellen van vragen. Abstracts voor posters kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 17 Locoregionaal recidief of oligometastatische ziekte: palliatieve versus curatieve aanpak Dr. Joost Rothbarth, oncologisch chirurg, Erasmus MC Kankerinstituut, Rotterdam Dr. Caroline Seynaeve, internist-oncoloog, Erasmus MC Kankerinstituut, Rotterdam Drs. Mirella Lagendijk, arts-onderzoeker, Erasmus MC Kankerinstituut, Rotterdam Oligometastatische ziekte, gedefinieerd als een solitaire of beperkt aantal metastase(n) in een beperkt aantal organen, wordt onder meer door betere diagnostische mogelijkheden met regelmaat gezien. Het is de vraag of geïntensiveerde multimodale behandeling van een (uitgebreid) locoregionaal recidief of oligometastatische ziekte alsnog kan leiden tot genezing, dan wel naar duidelijke verlenging van progressievrije overleving. Zowel in het geval van locoregionaal recidief als bij oligometastatische ziekte dient bekeken te worden of lokale behandelingen door middel van chirurgie en/of radiotherapie, toegevoegd aan systemische therapie, bijdragen aan het verkrijgen van een complete respons. De verschillende aspecten van de behandelingen, de beschikbare evidentie en een voorstel voor plan van aanpak worden in deze sessie belicht. Daarnaast gaan we tijdens deze sessie in op de TURACOS-studie, die een betere cosmetiek in borstsparende chirurgie beoogt, door gebruik te maken van een predictiemodel. Met een driedimensionale echografie van de borst wordt het tumorvolume uitgezet tegen het totale borstvolume, wat mogelijk van voorspellende waarde kan zijn. Mammacare. Sessie 18 ADV ADV Verpleegkundige begeleiding van patiënten die worden behandeld met targeted therapy José Koldenhof, MSc, researchverpleegkundige, UMC Utrecht Linda de Hoog, coördinerend en palliatief oncologieverpleegkundige, Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam In 2012 betrof het aantal nieuwe gevallen van kanker in Nederland Naast steeds intensievere, in opzet curatieve behandelingen zijn ook de behandelopties voor patiënten met ongeneeslijke kanker toegenomen. Deze patiënten leven langer waarmee kanker meer en meer een chronische ziekte wordt. Naast chemotherapie zijn andere vormen van systemische behandeling, zoals doelgerichte therapie, beschikbaar gekomen. Nu deze behandelingen vaker thuis plaatsvinden en patiënten veelal in de thuissituatie klachten krijgen, is het nog belangrijker geworden dat patiënten leren om informatie te integreren en toe te passen in het dagelijks leven. Verpleegkundige begeleiding en ondersteuning zijn van belang om de patiënt o.a. voor te bereiden op zijn behandeling en vroegsignalering van bijwerkingen te bewerkstelligen. Hierdoor worden therapietrouw en het vermogen van patiënten om de ziekte en de gevolgen van de behandeling het hoofd te bieden bevorderd. Immuno Targeted Therapy. Sessie 19 Patiënteninformatie 2.0: BijKanker en MediMapp, apps voor de patiënt Anneke Hulshoff, MANP, verpleegkundig specialist, Radboudumc, Nijmegen Drs. Monique Becker, adviseur, IKNL, Utrecht In het Radboudumc kunnen patiënten met gynaecologische kanker kiezen voor een nieuwe manier van informatievoorziening over hun aandoening, hun behandeling en nazorgtraject met de zogenaamde MediMapp, een applicatie voor smartphone, tablet en PC. Deze informatie is door een koppeling met het elektronisch patiëntendossier van het Radboudumc volledig gericht op het persoonlijke behandeltraject van de patiënt. Daardoor krijgen patiënten meer grip op hun eigen zorgproces, voelen ze zich meer partner van het behandelteam en verbetert de kwaliteit van zorg. In deze sessie worden de deelnemers geïnformeerd over het gebruik van een digitale applicatie zoals MediMapp. Ook wordt een app toegelicht, die IKNL in 2015 ontwikkeld heeft voor de patiënt die wordt behandeld met oncologische middelen zoals chemotherapie. Via deze app kan de patiënt bijwerkingen van de oncologische middelen melden aan de contactpersoon in het ziekenhuis. Deze contactpersoon laat vervolgens de patiënt weten welke actie er moet worden ondernomen. Sessie 20 Angst voor terugkeer van kanker: in onderzoek en praktijk Prof. dr. Judith Prins, klinisch psycholoog/afdelingshoofd Medische Psychologie, Radboudumc, Nijmegen Marieke van de Wal, MSc, onderzoeker, Radboudumc, Nijmegen Angst voor terugkeer van kanker is een thema dat bij veel patiënten tot jaren na afronding van de behandeling een rol blijft spelen. Een bepaald 10 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

11 niveau van angst is normaal en functioneel: het houdt de patiënt alert en zorgt ervoor dat hij of zij tijdig aan de bel trekt bij lichamelijke veranderingen. Wanneer de angst echter in verhoogde mate aanwezig is en een langdurige last vormt, kan dit de kwaliteit van leven en het emotioneel welbevinden flink benadelen. Maar wanneer spreken we van verhoogde angst? En welke patiënten lopen risico op het ontwikkelen van verhoogde angst? Dit zijn vragen die in deze sessie worden beantwoord. Tevens wordt uitgebreid ingegaan op een psychologische behandeling voor verhoogde niveaus van angst voor terugkeer van kanker. Sessie 21 Bevlogen samenwerking tussen ziekenhuis en eerste lijn Van de oudere patiënten die systeemtherapie ondergaan, wordt ongeveer 40 procent onverwacht in het ziekenhuis opgenomen, meestal als gevolg van bijwerkingen van de behandeling. Opvallend hierbij is dat dergelijke opnames vaak in de eerste cyclus optreden en dat de klachten die tot opname leiden, relatief lang bestaan. Een opname heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van leven, leidt vaak tot dosisreducties of zelfs tot het staken van de behandeling. Hierdoor, én vanwege het economische aspect, is het voorkomen en de vroege behandeling van bijwerkingen van groot belang. In het Radboudumc loopt op dit moment een project dat als doel heeft het aantal oudere patiënten dat tijdens een behandeling met chemotherapie of doelgerichte therapie onverwacht wordt opgenomen, te verminderen. Dit moet gerealiseerd worden door veel intensievere zorg, waarbij de huisarts of de praktijkondersteuner en de wijkverpleegkundige een grote rol spelen. Tijdens deze sessie worden het project en de resultaten ervan toegelicht. Lunchmeeting 1 Zelfmanagement van de oncologiepatiënt De patiënt krijgt en neemt steeds meer verantwoordelijkheid in zijn of haar behandeling (shared decision making, zelfmanagement). Wat zijn de ontwikkelingen en welke rol kan de verpleegkundige hierbij spelen? Op een educatieve en interactieve manier zullen verschillende sprekers hierop ingaan. Deze lunchmeeting wordt mede mogelijk gemaakt door Teva Oncology. Deelname is inclusief lunch. Interactieve sessies Interactieve sessie 1 Allochtonen en kanker Saida Aoulad - Baktit, islamitisch geestelijk verzorger en zorgconsulent allochtone patiënten, Radboudumc, Nijmegen De communicatie tussen de verpleegkundige en de allochtone patiënt verloopt vaak niet zo effectief. Regelmatig is er sprake van onbegrip over en weer en ontstaan er misverstanden. Hoe zorgen we ervoor dat de patiënt centraal staat, ongeacht zijn levensovertuiging, cultuur etc.? Welke informatie vertel je wel aan de allochtone patiënt, welke informatie vertel je niet en hóe vertel je het? Aan de hand van een fragment uit de film Ik heb een dokter in Marokko, is er ruimte voor discussie en verheldering van deze problematiek. Het doel is meer inzicht in en begrip te krijgen voor de beleving en cultuur van de allochtone patiënt. Deze sessie reikt handvatten aan om in gesprek te blijven met de patiënt. Interactieve sessie 2 Inplementatie en evaluatie van zorgpaden; wat kan helpen? Regy Arts, coördinerend mammacareverpleegkundige, Maasziekenhuis Pantein, Boxmeer Dianne Toonen, oncologieverpleegkundige, Maasziekenhuis Pantein, Beugen Alice Meijer, regieverpleegkundige, Martini Ziekenhuis, Groningen Implementatie van oncologische zorgpaden is niet makkelijk. Zorgpaden vormen een complex geheel dat zich soms lastig laat beïnvloeden. Inmiddels zijn er allerlei middelen ontwikkeld die de implementatie en evaluatie ondersteunen, zoals tools uit de implementatiekunde en zelfs een serious game met de titel Zorgpadenspel. Om een zorgpad te evalueren zijn er evaluatielijsten ontwikkeld die richting geven aan wat je wilt meten en wat deze gegevens moeten opleveren. De uitkomsten van een evaluatie geven inzicht in knelpunten, bieden zo een blik op de toekomst en geven aan hoe het zorgpad verder verbeterd kan worden. Op deze wijze krijgt de continue verbetercyclus vorm. Tijdens deze sessie wordt de theorie gekoppeld aan de praktijk om de toepasbaarheid te vergroten en kun je (weer) aan de slag met de implementatie en evaluatie van een oncologisch zorgpad. Interactieve sessie 3 Bespreekbaar maken van het naderende einde Hoe bespreek je als verpleegkundige in de palliatieve zorg het levenseinde met patiënten? In deze interactieve sessie wordt met de deelnemers uitgewisseld hoe je als verpleegkundige, eventueel in samenspraak met de huisarts, het gesprek aan kunt gaan over het naderende levenseinde. Ook de gezamenlijke besluitvorming in deze fase komt aan de orde. Wat doe je als shared decision making door omstandigheden niet mogelijk is? De sessie wordt geleid door een verpleegkundig specialist palliatieve zorg, tevens verpleegkundig consulent palliatieve zorg, samen met een huisarts/medisch consulent palliatieve zorg. Interactieve sessie 4 Wie bepaalt wat en wanneer, en moet alles wat kan? Over de grenzen van patiëntenparticipatie bij jong en oud De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg pleit in Bewogen & Bevlogen 11

12 Bewogen & Bevlogen haar nota De participerende patiënt (2013) voor een grotere rol voor de patiënt in de besluitvorming en uitvoering van de zorg. De verantwoordelijkheid voor de zorg komt daarmee steeds meer op de schouders van de patiënt te liggen. Maar kan en wil de patiënt deze verantwoordelijkheid dragen? Uit onderzoek blijkt dat zeventig procent van de patiënten er behoefte aan heeft om actief betrokken te zijn bij het nemen van belangrijke medische beslissingen, maar dat de overige dertig procent die liever overlaat aan de behandelaar (Ouwens et al., 2012). Dat betekent dat de behandelaar zal moeten achterhalen in hoeverre de patiënt wil en kan participeren. En hoe gaan we om met patiënten die verwachtingen hebben waar (bijna) niet aan is te voldoen en die regelmatig leiden tot klachten? Tijdens deze sessie bespreken we deze actuele kwesties. Leeftijd Specifieke Zorg. Sessies voor verpleegkundig specialisten VS sessie 1 Botcomplicaties in de oncologie Marsha van Oostwaard, MANP, verpleegkundig specialist, Máxima Medisch Centrum, Eindhoven/Veldhoven Dr. Gerard Schaap, orthopedisch-oncologisch chirurg, AMC, Amsterdam Wat verstaan we onder botcomplicaties in de oncologie? Botgezondheid kan worden beïnvloed door kanker en de behandeling tegen kanker. Bij het gemetastaseerd mamma- en prostaatcarcinoom komen veelvuldig ossale metastasen voor. In mindere mate wordt dit ook gezien bij gemetastaseerd long- en niercelcarcinoom. Endocriene therapie als behandeling hiervoor kan leiden tot verminderde botmineraaldichtheid, wat de kans op fracturen verhoogt. Omdat botproblematiek een grote impact heeft op het dagelijkse leven van patiënten, wordt in deze sessie stilgestaan bij deze problematiek. Na deze sessie heb je kennis van de behandeling van osteopenie, osteoporose en de chirurgische behandeling van pathologische fracturen, preventieve fixatie en fractuurgenezing. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. antibiotica(beleid) uitgelegd. Dit omvat zowel diagnostiek en therapie als complicaties van behandeling. Met deze kennis kun je als verpleegkundig specialist makkelijker het beleid bij een oncologische patiënt met koorts bepalen. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. VS sessie 3 De verpleegkundig specialist in de rol van praktijkonderzoeker Een van de kerntaken van verpleegkundig specialisten is het leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling en implementatie van klinische en wetenschappelijke kennis en de verspreiding van hun kennis. Verpleegkundig specialisten zijn veelal betrokken bij wetenschappelijk onderzoek of voeren dit zelfstandig uit. Tijdens deze sessie worden drie voorbeelden van (afstudeer)onderzoek door verpleegkundig specialisten gepresenteerd en bespreken we de methodiek, resultaten, conclusies en implicaties voor de dagelijkse praktijk. Studeer je af in 2015? Laat zien waar jij in jouw ziekenhuis onderzoek naar hebt gedaan en dien een abstract in over je afstudeeronderwerp! Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. VS sessie 4 Seksualiteit en kanker Dr. Hilde de Vocht, lector Verpleegkunde, Saxion, Deventer/Enschede Het hebben van kanker beïnvloedt het gehele leven en daarmee ook de seksualiteit. Vanzelfsprekend hebben bijwerkingen ten gevolge van een behandeling grote invloed op het seksueel functioneren en is het nodig dit te bespreken en eventueel hulp aan te bieden. Vaak wordt bij het aankaarten van seksualiteit gekeken vanuit de beleving van de patiënt maar het is minstens zo belangrijk om ook de beleving van de partner hierbij te betrekken. In deze sessie worden alle facetten van seksualiteit en kanker besproken aan de hand van casuïstiek. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. Plenaire afsluiting VS sessie 2 Farmacologie: antibiotica in de spotlight: wat moet je weten als verpleegkundig specialist? Drs. Jaap ten Oever, internist-infectioloog, Radboudumc, Nijmegen Kennis over antibiotica is essentieel. Niet alleen omdat oncologische patiënten vatbaar zijn voor infecties, maar ook omdat er sprake is van een sterke toename van resistente bacteriën. Aan de hand van voorbeelden uit de dagelijkse praktijk worden tijdens deze sessie de principes van Avondsymposium Tools voor verpleegkundigen bij ouderen met een hematologische maligniteit De mens leeft steeds langer. Daarbij worden de verschillen tussen mensen groter: de één staat nog midden in het leven, de ander heeft te kampen met allerlei ziekten en kan de dagelijkse activiteiten maar met moeite uitvoeren. Kortom, we hebben te maken met de kalenderleeftijd en de biologische leeftijd. Dat maakt afkappunten voor behandeling bij zowel oncologische als hematolo- 12 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

13 gische maligniteiten op basis van een leeftijdsgrens discutabel. Daarnaast maakt de oudere patiënt andere afwegingen bij de voor- en nadelen van een behandeling dan een jongere. Hoe vindt de medische besluitvorming plaats? Is het single of shared decision making? Wat is de rol van de verpleegkundigen in deze besluitvorming? En hoe kunnen verpleegkundigen en artsen de patiënt hierin zo goed mogelijk begeleiden? Hoe gaan wij om met de ethische vraagstukken die hiermee samenhangen? In het avondsymposium willen we op deze vragen ingaan door een theoretische basis te leggen en een interactieve discussie te voeren op basis van casuïstiek. Deze avond wordt vormgegeven door de SIG Hematologie en mede mogelijk gemaakt door Janssen. Deelname is inclusief buffet. Programma Woensdag 18 november 2015 Ontbijtmeeting 3 Drug & diseases Technische mogelijkheden voor het monitoren van effectiviteit en prognostische factoren binnen de hematologische behandeling De ontwikkeling in de hematologie maakt grote sprongen: doelgericht en zo effectief mogelijk behandelen. Door het toepassen van verschillende technieken ontstaat er een beter zicht op prognose, behandelingskeuze, intensiteit en uitkomst van behandeling. In deze meeting zullen verschillende van deze technieken de revue passeren. De uitkomst van minimal residual disease (MRD) heeft steeds meer invloed op het bepalen van de behandelingsstrategie bij leukemiepatiënten. Deze meeting gaat in op wat MRD is, op welke manieren MRD kan worden bepaald en wat de invloed ervan is op de behandelingskeuzes bij acute lymfatische leukemie. Er is toenemende kennis van en interesse in therapeutic drug monitoring (TDM). Steeds vaker wordt de bloedspiegel van diverse medicatie (chemotherapie, antibiotica en antifungale middelen) bepaald. Het doel van TDM is om per patiënt de individuele, correcte dosering te bepalen en zo onder- of overdosering te voorkomen. Naast het bepalen van spiegels blijft de monitoring van bijwerkingen een belangrijk onderdeel om zo effectief mogelijk te behandelen. Als laatste komt het donorchimerisme in deze meeting aan bod. Wanneer wordt er bepaald in hoeverre het beenmerg van de patiënt volledig is overgenomen door de donor? Hoe wordt dit gedaan en wat zegt het over de toekomst? Deze ontbijtmeeting wordt vormgegeven door de SIG Hematologie en mede mogelijk gemaakt door Eusapharma. Deelname is inclusief ontbijt. Ontbijtmeeting 4 Immunotherapie bij melanoom Bij de behandeling van patiënten met gevorderd en/of gemetastaseerd melanoom worden in de laatste jaren flinke stappen gemaakt, onder andere met een behandeling met immunotherapie. Tijdens deze meeting gaan we op een aantal zaken dieper in. Deze ontbijtmeeting is inclusief ontbijt. Plenaire openingssessie 2 Bewogen en bevlogen Welkom en opening Ingrid de Graaf, voorzitter congresredactie Nieuws vanuit V&VN Oncologie Marlies Peters, voorzitter V&VN Oncologie De slimste patiënt? GeriOnNe en IKNL Sessie 22 Multipel myeloom: van sinaasappelschil en rabarber naar proteasoomremmers en IMiDs Dr. Niels van de Donk, hematoloog, VUmc, Amsterdam Dr. Saskia Klein, internist-hematoloog, Meander Medisch Centrum State of the Art Multipel myeloom: in het kort wordt het ziektebeeld besproken (onder andere wat houdt de ziekte in, diagnostiek en risicoprofiel). Door de komst van de nieuwe middelen, is de behandeling van het multipel myeloom aan het veranderen. De standaardbehandelingen, trials en nieuwe, doelgerichte medicijnen worden tijdens deze sessie besproken. Hematologie. Sessie 23 Roken en longkanker: schuld, schaamte en stoppen Desiree van den Hurk, MANP, verpleegkundig specialist, Radboudumc, Nijmegen Nanda Wiegman, oncologieverpleegkundige/ rookstopcoach, NKI-AVL, Amsterdam Roken en longkanker zijn vaak nauw met elkaar verbonden. Veel mensen met longkanker kampen met gevoelens van schuld en schaamte. Ze geven zichzelf er de schuld van dat zij longkanker hebben gekregen. Of mensen ervaren negatieve reacties vanuit de omgeving over het rookgedrag. Een derde van de mensen met longkanker lijdt aan depressie. Hierin speelt ervaren stigmatisering een rol. Wat zijn de sociale gevolgen voor de patiënt en hoe zorg je er als professional voor dat je hier oog en oor voor hebt? Het tweede deel van deze sessie gaat over stoppen met roken. Welke methodes kun je gebruiken, wat zijn de succesen faalfactoren en de rol van hulpmiddelen als pleisters, tabletten of e-sigaret hierbij? Bewogen & Bevlogen 13

14 Bewogen & Bevlogen Pulmonale Oncologie. Sessie 24 Gedeelde besluitvorming bij prostaatkanker Maarten Cuypers, MSc, promovendus, Universiteit van Tilburg Prostaatkanker is de meest voorkomende maligniteit bij mannen en in een vroeg stadium zijn vaak meerdere, medisch gelijkwaardige, behandelopties mogelijk. Deze opties hebben een verschillend risico- en bijwerkingenprofiel, waardoor de best passende behandeling afhankelijk is van de voorkeuren en kenmerken van de patiënt. Ter ondersteuning van de behandelkeuze zijn er verschillende Nederlandstalige keuzehulpen beschikbaar. In het JIPPA-project (Joint Implementation Prostate cancer Patient-centered care) zijn drie keuzehulpinitiatieven samengebracht (uit het Radboudumc, VUmc en St. Elisabeth Ziekenhuis/Universiteit Tilburg) met als doel structurele implementatie in de dagelijkse praktijk te stimuleren. Dit houdt in dat de keuzehulpen in meer dan 40 ziekenhuizen getest en geïmplementeerd worden. De eerste resultaten laten zien dat urologen en verpleegkundigen de keuzehulpen actief gebruiken en patiënten geven positieve feedback op het gebruik ervan. Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden ervaringen gedeeld en eerste resultaten getoond. Ook wordt stilgestaan bij de achtergrond en ontwikkeling van de keuzehulpen. Sessie 25 ADV Openabstractpresentaties: Onderzoek & Discussie Een klein aantal abstracts wordt op grond van een goede wetenschappelijke basis geselecteerd voor de openabstractsessie Onderzoek & Discussie. In deze sessie is naast het onderwerp van het onderzoek extra aandacht voor de onderzoekstechnische kanten. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 26 Pijn bij kanker en de rol van radiotherapie Dr. Bas Kreike, radiotherapeut, Radiotherapiegroep, Arnhem/Ede Drs. Hansje Vonk, anesthesioloog/pijnbestrijder, Rijnstate, Arnhem Ruim de helft van de patiënten met kanker krijgt vroeg of laat te maken met pijn, door de tumor, tijdens de behandeling, of als laat gevolg van de behandeling. Veel patiënten zijn wat betreft de pijn onderbehandeld. Begrip en kennis omtrent pijnbeleving door zorgverleners voorkomen veel onnodig leed. Het is belangrijk om vroegtijdig de pijn te onderkennen en adequaat te behandelen om te voorkomen dat het bijvoorbeeld een chronische aandoening wordt. Tijdens de presentatie word je meegenomen in de verschillende behandelmogelijkheden en interventies die kunnen worden toegepast bij een patiënt met pijn bij kanker. Radiotherapie is een van de pijlers in de behandeling van pijn bij kanker. Daarom gaan we tevens in op de mogelijkheden van radiotherapie bij pijnklachten veroorzaakt door de tumor en pijn door metastasen. Uitgangspunt is de vernieuwde Richtlijn pijn bij kanker. Sessie 27 Alles wat je wilt weten over water, zout en nieren! Het lichaam bestaat voor ongeveer 70 procent uit water. Elke cel heeft water nodig. Het is het ideale oplosmiddel voor alle mogelijke voedingsstoffen. De regulering van de vocht- en elektrolytenbalans, ofwel de water- en zouthuishouding, vindt voor het grootste deel via de nieren plaats. Zijn er problemen met de nieren, dan heeft dit gevolgen voor de water- en zouthuishouding. Welke gevolgen hebben kanker en de behandeling van kanker op de wateren zouthuishouding en de nieren? In deze sessie krijg je alles te horen wat je wilt weten over water, zout en de werking van de nieren bij kanker en de behandeling van kanker. Sessie 28 Colorectaal carcinoom Lisette Saveur, MANP, verpleegkundig specialist, NKI-AVL, Amsterdam Dr. Dirk Ubbink, chirurg, AMC, Amsterdam Dr. Anke Smits, chirurg, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein Colorectaal carcinoom (CRC) is een groot gezondheidsprobleem. In Nederland worden jaarlijks meer dan mensen gediagnosticeerd met CRC. Een deel daarvan is het gevolg van erfelijkheid. In 2015 is de herziene Richtlijn erfelijke darmkanker uitgebracht. In deze sessie wordt ingegaan op de veranderingen in deze richtlijn en de gevolgen voor de rol van de verpleegkundige. Er zijn veel verschillende behandelingen van het colorectaal carcinoom en patiënten moeten daaruit kiezen. Maar wat zijn de voor- en nadelen van een bepaalde keuze? Moet de verpleegkundige patiënten daar niet beter in begeleiden? Een keuzehulp kan mogelijk uitkomst bieden; ook daar wordt in deze sessie op ingegaan. Ten slotte komt een van de grote risico s bij een groot colorectaal carcinoom aan de orde: verstopping ten gevolge van obstructie door de tumor. Wat moet je doen? Snel opereren of toch niet? Gastro-Enterologie. Sessie 29 Ketenzorg bij ouderen ontrafeld De zorg voor de oudere patiënt die zelfstandig woont is vaak gefragmenteerd, hetgeen mogelijk leidt tot inadequate zorg, inclusief het gebrek aan coördinatie en informatieuitwisseling tussen zorg- 14 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

15 professionals, patiënten en hun familie en/of mantelzorgers. Daarnaast worden veel 70-plussers geconfronteerd met multimorbiditeit en geriatrische problemen. Om de best passende zorg te bieden is een ziekte-overstijgende afstemming tussen zorgprofessionals in de eerste lijn en het ziekenhuis van groot belang en zijn goede communicatie, informatieoverdracht en afstemming essentieel. In deze sessie ontrafelen we de ketenzorgstructuur rondom een oudere patiënt die behandeld wordt voor kanker. Hoe kunnen we zorgen voor goede communicatie en informatieoverdracht en een vloeiend zorgproces? Deze sessie wordt vormgegeven door GeriOnNe en IKNL. Sessie 30 Openabstractpresentaties In deze sessie worden presentaties gegeven die zijn geselecteerd uit ingezonden abstracts. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 31 Complexe reconstructie van het hoofdhalsgebied Dr. Teun Luijsterburg, plastisch chirurg, Erasmus MC, Rotterdam John van den Berg, senior verpleegkundig consulent, Erasmus MC Kanker Instituut, Rotterdam De hoofd-halsoncologie kenmerkt zich door complexe behandeling en zorg. Er wordt een groot beroep gedaan op de weerbaarheid en zelfredzaamheid van patiënten. Daarom zullen we in deze sessie stilstaan bij de mogelijkheden die verpleegkundigen hebben in deze moeilijke omstandigheden om zichtbaar en van meerwaarde te zijn voor de kwetsbare (hoofdhals) oncologische patiënt. Het tweede deel van de sessie staat in het teken van hoofd-hals-chirurgie. Naarmate de tumorresectie complexer wordt, en de reconstructie ook, kunnen er ook complexere complicaties verwacht worden, waarbij eventueel re-operaties nodig kunnen zijn. De plastisch chirurg licht deze uitgebreide en ingewikkelde reconstructies, evenals de meest voorkomende complicaties en de behandeling daarvan, toe. Sessie 32 Celsessie Drs. Lotte van der Wagen, arts-onderzoeker, UMC Utrecht Ineke Slaper-Cortenbach, hoofd Celtherapie Faciliteit, UMC Utrecht De HOVON 112 is een multicentrum prospectieve, dubbelblinde en placebogecontroleerde studie die wordt geïnitieerd vanuit het UMC Utrecht. Het gaat om het vergelijken van de huidige standaardbehandeling, namelijk hoge doses corticosteroïden, van patiënten met ernstige acute Graft versus Host ziekte (GVHD) na een allogene stamceltransplantatie met de studiebehandeling. De studiebehandeling bestaat uit toediening van zogenaamde mesenchymale stromale cellen (MSC) en hoge doses corticosteroïden. MSC worden verondersteld de immuunrespons van de GVHD-patiënten te kunnen beïnvloeden. Achtergrond van de studie, de opzet van de studie en huidige stand van zaken worden toegelicht en daarnaast wordt ingegaan op de productie van de MSC en de logistiek rondom de HOVON 112 door de Celtherapie Faciliteit. Hematologie. Sessie 33 Concurrent chemoradiotherapie bij het longcarcinoom Dr. Wilma Uyterlinde, verpleegkundig specialist, NKI-AVL, Amsterdam Margriet Kwint, MPA, physician assistant, NKI-AVL, Amsterdam Wilma Uyterlinde is gepromoveerd op de bijwerkingen van combinatiebehandeling met chemotherapie en bestraling bij niet op afstand uitgezaaide longkanker. Tijdens deze sessie komen de prognose, effectiviteit en toxiciteit van chemoradiotherapie aan bod en wordt ingegaan op wat het betekent voor de patiënt in termen van kwaliteit van leven. Daarnaast komen verschillende vraagstukken aan de orde: Is er te voorspellen welke patiënten een hoog risico lopen op het ontwikkelen van toxiciteit? En hydratie bij cisplatin, is dat gunstig? Ten slotte wordt ingegaan op de radiotherapeutische keuzen en kwaliteit van leven bij deze behandeling. Pulmonale Oncologie. Sessie 34 De patiënt is onmisbaar voor goede zorg! Drs. Ella Visserman, projectleider, Levenmetkanker, Utrecht Goede oncologische zorg omvat het zorgverlenersperspectief en het patiëntenperspectief. In de praktijk merken we de kracht van het bundelen van perspectieven. De meerwaarde is daar direct zichtbaar. Voorbeelden hiervan zijn legio, zowel op strategisch niveau, zoals de Zorgstandaard kanker en concentratie van zorg, als direct in de uitvoering van de zorg, waar transmurale zorgpaden, keuzeondersteunende tools, kies-gerustgesprekken, Els Borstgesprekken en gedeelde besluitvorming de patiënt en zorgverlener helpen om de best mogelijke zorg tot stand te brengen. In deze sessie worden de voorbeelden toegelicht en wordt verduidelijkt wat beschikbaar is voor de dagelijkse zorgpraktijk. Deze sessie wordt vormgegeven door Levenmetkanker. Sessie 35 Openabstractpresentaties In deze sessie worden presentaties gegeven die Bewogen & Bevlogen 15

16 Bewogen & Bevlogen zijn geselecteerd uit ingezonden abstracts. Open abstracts kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 36 Posterbesprekingen Elk jaar is er tijdens de Oncologiedagen de gelegenheid verschillende onderwerpen op het gebied van zorg, beleid en innovatie te presenteren in de vorm van een poster. Tijdens deze sessie licht een aantal auteurs hun poster mondeling toe en is er mogelijkheid tot het stellen van vragen. Abstracts voor posters kunnen worden ingediend tot 15 juni 2015 via Een overzicht van de onderwerpen is begin augustus te vinden via Sessie 37 Bloedgoed! Dr. Anja Mäkelburg, hematoloog, UMC Groningen Op een hematologische afdeling zijn patiënten door hun ziekte of behandeling vaak afhankelijk van bloedtransfusies. Als verpleegkundige speel je een grote rol in de voorlichting aan de patiënt. Verder is het signaleren van en het adequaat reageren op bijwerkingen tijdens een transfusie essentieel. Het is daarom noodzakelijk dat je deskundig bent ten aanzien van bloedtransfusie, transfusiereactie en bijbehorende interventies. In het eerste deel van deze sessie wordt ingegaan op compatibiliteit voor en na stamceltransplantatie, de transfusietoedieningen en wordt er uitgebreid stilgestaan bij de verschillende transfusiereacties. Er wordt besproken welke klachten belangrijk zijn om uit te vragen en je leert signalen herkennen die kunnen wijzen op een transfusiereactie. In het tweede deel van de sessie wordt ingegaan op verschillende bloedgroepen en ga je op actieve wijze je eigen bloedgroep bepalen. Hematologie. De ontwikkeling van een ethisch verantwoord kader voor het terugrapporteren van deze genetische risico informatie, gebaseerd op behoeften en voorkeuren van patiënten, is hierbij onontbeerlijk. Immuno Targeted Therapy. Sessie 39 ADV Proportioneel sederen, weten we wat het is? Dr. Stans Verhagen, internist-oncoloog/palliatief arts, Radboudumc, Nijmegen De KNMG heeft op verzoek van het veld een aantal extra schema s aangeleverd voor palliatieve sedatie, waaronder een snel inductieschema en een meer uitgewerkt schema voor de tweede stap (levomepromazine) als de eerste stap faalt. Een mogelijk derde stap in de eerste lijn is niet beschikbaar gesteld (phenobarbital is niet beheersbaar gebleken). Deze voordracht gaat niet alleen in op de nieuwe schema s, die vooral ingezet worden wanneer het gewone inductieschema faalt, maar biedt tevens een toelichting op de redenen waarom sedatie kan falen en hoe dat is te voorkomen. Deze sessie wordt vormgegeven door V&VN Palliatieve Zorg. Sessie 40 Sterven doe je niet ineens José van der Ven, oncologieverpleegkundige, Thuiszorg Breederzorg, Uden Ciska Zerstegen, MANP, verpleegkundig specialist, STMG, Arnhem Deze sessie gaat in op knelpunten waar de eerste lijn tegenaan loopt bij het ontslag van palliatieve patiënten. Bijvoorbeeld palliatieve patiënten die opgenomen worden en niet overlijden op de plek waar ze willen overlijden. Maar is thuis sterven altijd mogelijk? Hoe kun je in de tweede lijn goed zicht krijgen op hoe de situatie voor een cliënt er thuis uitziet? Hoe zorgen we met elkaar dat de zorg naadloos doorgaat in een andere setting? Hoe verloopt de overdracht nu en wat kan hieraan verbeterd worden? Sessie 38 Next Generation DNA-sequencing op een verantwoorde manier introduceren in de oncologie Drs. Rhodé Bijlsma, internist-oncoloog, UMC Utrecht Met de verbeterde technieken voor het aflezen van DNA, ook wel Next Generation Sequencing (NGS) genoemd, kan in grote mate worden voorspeld hoe verschillende typen kanker zich zullen ontwikkelen en welke DNA-veranderingen de tumor veroorzaken. Een belangrijk aandachtspunt bij NGS is dat niet alleen informatie wordt verkregen over de ziekte waar onderzoek naar wordt gedaan, maar dat ook per toeval mutaties gevonden kunnen worden: bijvangst. Deze mutaties kunnen wijzen op een verhoogd risico op bepaalde aandoeningen. Sessie 41 Seksualiteit binnen de oncologie, hoe maken we het sexy?! Voor zowel de patiënt als zorgverleners is het praten over seksualiteit niet gemakkelijk. Helaas ondervinden veel patiënten als gevolg van kanker of de behandeling ervan problemen op het gebied van seksueel functioneren. Dit kan veroorzaakt worden door enerzijds psychosociale factoren als angst, pijn, verlies van zelfvertrouwen, veranderd rolpatroon in de relatie en anderzijds door fysieke factoren zoals afname van het libido, vaginale droogheid, erectieproblemen en moeheid. Ook mutilerende operaties kunnen hierbij een rol spelen. Als de zin in seks dan weer om de hoek komt kijken en er vragen zijn, bijvoorbeeld door een veranderde situatie, weten patiënten vaak niet 16 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

17 hoe en met wie deze te bespreken. In deze sessie nodigen we je uit om samen met ervaringsdeskundigen in gesprek te gaan over dit onderwerp, om zo seksualiteit na en tijdens de behandeling van de kanker laagdrempelig aan de orde te kunnen stellen voor alle leeftijdspecifieke groepen binnen de oncologie. Leeftijd Specifieke Zorg. Lunchmeeting 2 Gestroomlijnde zorg voor lymfoompatiënten De diversiteit van lymfoïde maligniteiten is groot en de behandelopties zijn veelzijdig. Dat maakt de zorg voor deze patiëntencategorie niet eenvoudig; van een wait-and-seebeleid tot intensieve en complexe behandelingen. Sinds kort zijn er nieuwe behandelmogelijkheden beschikbaar, die de verpleegkundige zorg voor deze patiënten kunnen beïnvloeden. In deze sessie zullen we stilstaan bij een aantal vraagstukken. Hoe kun je patiënten zowel psychisch als lichamelijk optimaal begeleiden bij de impact die deze ziekte heeft in hun leven? Kan een casemanager de behandeling beter stroomlijnen? Welke rol kunnen verpleegkundigen hebben bij het verbeteren van de therapietrouw bij patiënten die orale oncolytica gebruiken? Deze lunchmeeting wordt vormgegeven door de SIG Hematologie en mede mogelijk gemaakt door Gilead. Deelname is inclusief lunch. Interactieve sessies Interactieve sessie 5 Kanker en seksualiteit, hoe maak je dit bespreekbaar? Drs. Irma Bosman-Hinke, arts-seksuoloog NVVS, Rijnstate, Arnhem Niemand praat graag over de eigen seksuele problemen en bij kanker is die drempel nog hoger. Ook bij hulpverleners maakt dit het niet makkelijk om seksualiteit aan te kaarten. Toch is bespreekbaar maken de eerste stap om tot een oplossing te komen. Is dat wel nodig? Hoe vaak komen seksuele problemen voor bij kanker? Kun je voorspellen welke patiënten er last van hebben? Hoe kaart je dat aan? Wil de patiënt dat wel? Wat is een goed moment om over seksualiteit met patiënten te beginnen en wat doe je als de patiënt daadwerkelijk een probleem ervaart? Welke rol speelt het oncologisch team hierin? Tijdens deze sessie zullen deze vragen aan de orde komen, wordt duidelijk welke voorwaarden er nodig zijn en krijg je tips om seksualiteit bespreekbaar te maken. Interactieve sessie 6 Hoe betrek je de patiënt bij keuzes? Tijdens de sessie over besluitvorming die vorig jaar door de SIG Psychosociale Zorg is verzorgd, werd vooral gekeken naar de rol van verpleegkundigen. Uit onderzoek is gebleken dat patiënten zich vaak in een afhankelijke positie bevinden ten opzichte van zorgverleners. Dit is deels te verklaren door de impact van diagnose en ziekzijn en deels door persoonlijke kenmerken van de patiënt. Dit jaar ligt de focus op de rol van de patiënt. Hoe kun je patiënten een actieve rol bieden bij besluitvorming en behandeling? Een van de mogelijkheden is ervoor te zorgen dat een patiënt de juiste vragen stelt. Maar dan ben je er nog niet. Wat is bijvoorbeeld nodig om als patiënt een gelijkwaardige rol te krijgen in het keuzeproces? En hoe kun je dit als verpleegkundige beïnvloeden en stimuleren? Daarover gaan we in deze interactieve sessie met elkaar in gesprek, waarbij we praktische tips zullen aanreiken. Psychosociale Zorg. Interactieve sessie 7 Multidisciplinaire aanpak van prostaatkanker Dr. Inge van Oort, oncologisch uroloog, Radboudumc, Nijmegen Prof. dr. Winald Gerritsen, medisch oncoloog, Radboudumc, Nijmegen Jaarlijks wordt er in Nederland bij meer dan mannen prostaatkanker vastgesteld. In meer dan 70 procent van de gevallen gaat het om mannen van 65 jaar of ouder. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Vaak worden die in combinatie met elkaar gegeven. Voor welke behandeling gekozen wordt, hangt onder meer af van het stadium van de ziekte en van de algehele conditie van de patiënt. Of de behandeling curatief of palliatief van opzet is, hangt af van de aanwezigheid van uitzaaiingen van de ziekte. De behandeling vindt deels plaats op de afdeling urologie en deels op de afdeling medische oncologie; een goede afstemming en laagdrempelige samenwerking is essentieel voor het beste resultaat. In deze interactieve sessie laten we je op interactieve wijze kennismaken met de dagelijkse praktijk van het Radboudumc waar volgens een uniform zorgpad prostaatkankerzorg multidisciplinair wordt vormgegeven. Interactieve sessie 8 Thoraxdrainage Albert Olijve, MANP, verpleegkundig specialist, Medisch Centrum Alkmaar Dr. Michel van den Heuvel, longarts, NKI-AVL, Amsterdam In deze sessie word je meegenomen naar de medische noodzaak van thoraxdrainage, de verschillende vormen van drainage, de dagelijkse praktijk en de praktische (on)gemakken. Hierbij wordt ook de plaats in de palliatieve fase besproken. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar kwaliteit van leven bij drainage in de thuissituatie. Deze studie is inmiddels gesloten en de eerste resultaten worden bekendgemaakt. Pulmonale Oncologie. Bewogen & Bevlogen 17

18 Bewogen & Bevlogen Sessies voor verpleegkundig specialisten VS sessie 5 Medische beeldvorming in de oncologie: wat moet je weten als verpleegkundig specialist? Dr. Floris Sanders, radioloog, Diakonessenhuis, Utrecht In de dagelijkse praktijk heb je als verpleegkundig specialist te maken met medische beeldvorming. In deze interactieve sessie leer je aan de hand van röntgenbeelden (MRI en CT-scan) en nucleairgeneeskundige beeldvorming (PET-scan) deze beelden te interpreteren en worden de achtergronden en toepassingen besproken. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. VS sessie 6 Is er een rol voor de verpleegkundig specialist binnen de anderhalvelijnszorg? Erik van Muilekom, MANP, verpleegkundig specialist, NKI-AVL, Amsterdam Sylvia Verhage, MANP, verpleegkundig specialist, Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Drs. Riet van Dommelen, opleidingsmanager MANP en hoofdopleider, Hogeschool Utrecht Drs. Eric van Rijswijk, huisarts, St. Michielsgestel Mieke van der Biezen, MSc, promovendus, Radboudumc IQ healthcare, Nijmegen Anderhalvelijnszorg combineert kenmerken van eerstelijns- en tweedelijnszorg. Er vindt een verschuiving plaats van zorg en specifieke taken van het ziekenhuis naar de basiszorg. Zowel generalistische als specialistische anderhalvelijnszorg. De generalistische invalshoek betreft een uitbreiding van de geïntegreerde eerstelijns huisartsenzorg voor met name chronische zieken en ouderen met accent op coördinatie en continuïteit van zorg met de huisarts in de regierol. De specialistische invalshoek betreft de concentratie van enkelvoudige, planbare specialistische behandeling en zorg. De vraag is hierbij of er een plaats is voor de verpleegkundig specialist binnen de oncologische patiëntenpopulatie. Na een korte presentatie zullen diverse professionals plaats nemen in een forum en discussiëren over bovenstaand thema. De zaal zal actief betrokken worden bij deze discussie. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. COPD en bij 72 procent van de patiënten met hartfalen in het laatste jaar voor het overlijden. Het is een symptoom dat veel impact heeft op het dagelijkse leven van patiënt en zijn naasten. Na deze sessie weet je alles over de oorzaak, diagnostiek, behandeling en de laatste inzichten over dyspnoe. Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. VS sessie 8 Onderzoek door verpleegkundigen: een uitdaging! Drs. Saskia Houterman, epidemioloog, Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Saskia Houterman, epidemioloog in het Catharina Ziekenhuis, laat tijdens deze sessie een aantal voorbeelden zien van hoe onderzoek en evidence based practice door verpleegkundigen gestimuleerd kan worden. De laatste jaren is er gelukkig steeds meer aandacht om ook onderzoek door deze groep te versterken. Daar zit namelijk enorm veel potentie om vooral praktijkgericht onderzoek te doen. In het Catharina Ziekenhuis wordt onderzoek door verpleegkundigen gestimuleerd door het scholen in evidence based practice en advies bij implementatieprocessen, het organiseren van de verpleegkundige scriptieprijs, een aparte leergang voor senior verpleegkundigen, journal clubs en het geven van cursussen voor verpleegkundig specialisten. Er vindt nog te weinig onderzoek door verpleegkundigen plaats in de meeste ziekenhuizen. Hoe kun je er nu voor zorgen dat dit gestimuleerd wordt? Deze sessie wordt vormgegeven door het Landelijk Netwerk Verpleegkundig Specialisten Oncologie. Afsluitende receptie Expositiefoyer Uitreiking V&VN Oncologie Award of Excellence Oncology Nursing 2015 Uitreiking V&VN Oncologie Posterprijzen VS sessie 7 Dyspnoe: wat is nieuw? Dr. Sander de Hosson, longarts, Wilhelmina Ziekenhuis, Assen De patiënt spreekt over kortademigheid of benauwdheid. Dyspnoe is een symptoom dat veelvuldig voorkomt: bij 35 procent van de oncologische patiënten in de palliatieve fase. Bij het longcarcinoom komt het bij 70 procent voor. Dyspnoe komt voor bij 94 procent van de patiënten met 18 ADV = Advanced: ruime mate van kennis van het onderwerp gewenst

19 Praktische informatie Aangeven van keuzes Tijdens alle sessies van de Oncologiedagen worden de onderwerpen in een strak tijdschema gepresenteerd. Je kunt wat deze sessies betreft op de dag zelf beslissen waar je heen gaat en je kunt tussen de presentaties door wisselen van sessie. Je hoeft je dus NIET voor een (inter)actieve sessie van te voren in te schrijven. Voor deze sessies geldt: vol = vol. Als je belangstelling hebt voor de ontbijt- en/of lunchmeetings, dien je je daarvoor WEL in te schrijven, omdat hiervoor slechts een beperkt en vastgesteld aantal deelnemersplaatsen beschikbaar is. Wisselen tijdens de meetings is niet toegestaan. LET OP! Niet-leden die zich aanmelden voor de Oncologiedagen en direct lid worden van de V&VN Oncologie betalen de ledenprijs. Zij worden automatisch lid van V&VN Oncologie tot ten minste 31 december Kijk voor de kosten van het lidmaatschap op De toegangsprijs is inclusief koffie/thee, lunchbuffet, congrestas en het programmaboek. Betalen met ideal Je deelnamekosten betaal je met ideal, je ontvangt vervolgens een bewijs van inschrijving en een factuur via de . De indeling in ontbijt- en lunchmeetings vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de inschrijving. Om teleurstelling te voorkomen raden wij je aan je zo spoedig mogelijk aan te melden. Hotelarrangement Hotel ReeHorst Bennekomseweg LM Ede Tel: Classic kamer: 59,00 - Classic kamer met bad: 69,00 - Elegancekamer: 69,00 Prijzen zijn exclusief ontbijt à 15,00 en verblijfsbelasting à 2,00 p.p. Je kunt dit arrangement boeken tot 1 oktober onder vermelding van V&VN Oncologie via telefoonnummer of via hotel@reehorst.nl. Deelnamekosten Oncologiedagen De toegangsprijs bedraagt voor: Inschrijving voor 1 dag: Lid V&VN Oncologie/NVPO/ V&VN PV/GeriOnNe 155,- Geen lid 210,- Inschrijving voor 2 dagen: Lid V&VN Oncologie/NVPO/ V&VN PV/GeriOnNe 215,- Geen lid 295,- Het is niet mogelijk om 2 verschillende mensen op dinsdag of woensdag deel te laten nemen op 1 aanmelding voor 2 dagen. Bij aanmelding voor 1 september: 15,- korting op de toegangsprijs! Let op: deze korting is alleen voor leden! Aanmelding en annuleringsvoorwaarden Aanmelding is uitsluitend mogelijk via Je kunt je aanmelden tot 12 november Je ontvangt automatisch via e- mail een bevestiging van je inschrijving. Bij annulering vóór of op 12 oktober 2015 wordt 25,- administratiekosten in rekening gebracht. Annuleren kan alleen schriftelijk (per ). Na 12 oktober is annuleren niet meer mogelijk. Je toegangsbewijs is wel overdraagbaar. Accreditatie en certificaat Accreditatie wordt aangevraagd bij de Accreditatiecommissie van het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden en de Registratiecommissie Specialismen Verpleegkunde (RSV). Een bewijs van deelname wordt alleen op verzoek via na de Oncologiedagen naar je toegestuurd. Indien je geregistreerd staat in het Kwaliteitsregister, worden de punten automatisch bijgeschreven. Dit gebeurt aan de hand van je BIG-registratienummer of je relatienummer van het Kwaliteitsregister, geef die dus door bij aanmelding. Informatie Voor vragen over je aanmelding kun je terecht bij Congressen MetZorg Fransiska Kleijer Postbus BN Utrecht Tel fransiska@congressenmetzorg.nl Vragen over abstracts of de inhoud van het programma kun je mailen naar oncologiedagen@venvn.nl. Aanmelden kan uitsluitend via Bewogen & Bevlogen 19

20 34 e Oncologiedagen voor verpleegkundigen