ROOMS-KATHOLIEKE GODSDIENST

Transcriptie

1 ROOMS-KATHOLIEKE GODSDIENST Back to the point Inleidend De leerplannen r.-k. godsdienst zijn verplicht sinds Na tien jaar is het misschien wel het moment bij uitstek om terug te kijken en om vooruit te blikken. Dit willen we doen aan de hand van twee belangrijke documenten die dit jaar door de inspectie-begeleiding zijn aangemaakt: het nieuwe addendum voor de functiebeschrijving van de godsdienstleerkracht 1 en de interlevensbeschouwelijke competenties in het kader van dialoog en samenwerking tussen levensbeschouwingen op school 2. 1 De nieuwe functiebeschrijving De functiebeschrijving die nu gebruikt wordt, is een document in proza. Het gaf een algemene lijn aan van wat van de leerkracht godsdienst wordt verwacht. De nieuwe versie probeert nu om zo klaar en helder mogelijk te omschrijven wat van de godsdienstleerkracht wordt verwacht op vakinhoudelijk en pedagogischdidactisch vlak. Waarom een addendum vraag je je misschien af? Dit is het gevolg van de scheiding tussen kerk en staat. Als godsdienstleraar ben je zowel GODSDIENSTleraar als godsdienstleraar. De kerk is verantwoordelijk voor de inhoud en de pedagogisch-didactische aanpak van het vak r.-k. godsdienst. Vandaar dat zij dit onderdeel voor haar rekening neemt. De school is verantwoordelijk voor de leraar. Vandaar dat je van de school de functiebeschrijving krijgt van elke leraar. Beide worden aan elkaar gekoppeld. Het onderdeel als leraar wordt aangepast aan de taken die je op school op je neemt. Het addendum godsdienst is niet aanpasbaar. Wat wordt nu van jou verwacht? 1.1 Op vakinhoudelijk vlak De vaardigheid die van de godsdienstleerkracht wordt gevraagd op inhoudelijk vlak blijkt duidelijk uit de gebruikte werkwoorden: kennen, werken vanuit, verrijken, oefenen

2 In de eerste plaats valt de nadruk op de kennis van het leerplan. Meestal richten we ons op de pagina met de kleurrand. Toch zijn ook de witte bladzijden heel belangrijk. Je leert er de visie van het vak kennen. Onlosmakelijk hiermee verbonden is het situeren van de lessen binnen de basisdoelen van het vak. De kennis van de kerndoelen zijn belangrijk omdat ze de aandacht op de leerlijn vestigen. De terreindoelen zijn de concretere doelen waaraan gewerkt wordt vanuit de verschillende levensdomeinen. Om aan deze doelen te werken, maak je gebruik van de ingrediënten. Ze zijn inrijpoorten waarlangs je aan de doelen kunt werken. Ze willen de ervaringen van de leerlingen verrijken. Het zijn mogelijkheden waardoor we met hen een levensbeschouwelijk traject doorlopen. Kennis wordt er aangebracht in functie van vaardigheden. Leerlingen leren om levensbeschouwelijk vaardig te worden. Naast het leerplan komt er een nieuw document over competenties voor interlevensbeschouwelijke dialoog en samenleven in zicht dat eveneens normerend zal zijn voor de manier waarop je o.m. het leerplan r.-k. godsdienst leest en dat je uitnodigt tot projectwerking. Onderdeel van de inhoud is de evaluatie. Het is een vorm van feedback waardoor je de levensbeschouwelijke bedachtzaamheid van de leerlingen stimuleert. Evaluatie is een belangrijk onderdeel van het proces dat je met de leerlingen uitzet. Het biedt mogelijkheden om hen hierin te stimuleren door hun sterke kanten te bevestigen en hun werkpunten te prikkelen. 1.2 Pedagogisch-didactisch Eens je 'thuis' bent in de visie van het vak en in de wegen die je doelgericht kunt gaan, is het goed om even de blik te richten op de eigen wijze van les geven. Elke godsdienstles zoekt aansluiting bij de levensbeschouwelijke beginsituatie van de leerlingen. We onderkennen dat de leergroep heel verschillend is en heel dikwijls weinig of geen voeling heeft met geloof en kerk. Dit is het uitgangspunt. Het vraagt voldoende realisme om vanuit de leefwereld van de jongere te vertrekken en hem uit te dagen te groeien op vlak van zingeving. We stimuleren godsdienstige of levensbeschouwelijke groei door het opzetten van een leerproces dat geloofselementen en Bijbel op een narratieve en existentiële manier binnen brengt. We confronteren het levensverhaal van de leerling met het geloofsverhaal en met het religieuze verhaal uit de Bijbel. Deze worden 'spiegel' voor het eigen leven en dagen uit om uit de soms onverschillige loomheid te treden of om kritisch het eigen levensbeschouwelijke standpunt te schouwen. Dit vraagt van de leerkracht zijn GSM-functie op te nemen. Hij brengt als getuige geloofselementen binnen als een uitdagend impuls. Het getuige zijn heeft dus niet in de eerste plaats te maken met het verhalen van wat hij zelf gelooft en

3 beleeft. Het gaat erom dat hij getuige is van het Bijbelse- en van het geloofsverhaal dat fundamenteel uitdaagt en wat op de klasvloer wordt gebracht. Dit vraagt dat hij als specialist deze inhouden weet te vertalen op het niveau van de leefwereld en de taal van de leerlingen. Het is noodzakelijk om als moderator de gesprekken op te tillen tot leergesprekken binnen het levensbeschouwelijk proces dat hij met de leergroep uitbouwt. Nieuwsgierigheid prikkelen! Dit kan, als je gebruik durft te maken van allerhande activerende werkvormen en creatieve impulsen. Op deze manier blijven leerlingen geen 'toeschouwers' van het verhaal, geen 'slikkers van kennis', maar worden ze participanten van een levensbeschouwelijke of religieuze zoektocht. Vandaar ook de noodzaak van het zich oefenen in open vraagstelling. Je gaat niet op zoek naar de antwoorden die jij als leerkracht wenst te horen. Je stelt je vraag op die manier dat leerlingen zich uitgedaagd weten om mee te zoeken naar mogelijke antwoorden of waarheden. Daarbij is het hoe langer hoe meer onvermijdelijk om de evaluatie te beschouwen als een belangrijk onderdeel van de voorbereiding van het thema waarover je een proces met de leerlingen opzet. Het bedenken van de evaluatie bij de voorbereiding helpt je om de focus scherp te houden en de terreindoelen om te zetten in haalbare lesdoelen. Daarbij ligt de nadruk heel sterk op het evalueren van de levensbeschouwelijke vaardigheden en attitudes van de leerlingen. Duidelijkheid en transparantie staan centraal. Leerlingen beschikken best over antwoordsleutels en evaluatiecriteria. Let op een eenduidige formulering en check of zij begrijpen wat je feitelijk van hen verwacht. En tot slot is het natuurlijk belangrijk dat je weet waarom je op die manier werkt. Wat is jouw pedagogisch-didactisch handelen? Hoe werk jij aan de visie en de doelen van het leerplan? Welke middelen wil je gebruiken om de leerlingen uit te dagen mee de zoektocht te gaan naar zin van vele dingen. Hoe zet jij dat levensbeschouwelijk of godsdienstig traject op en stimuleer je hen tot groei? Dat is het toch, waar we voor gaan?! 2 Inter-levensbeschouwelijke competenties voor dialoog en samenwerking tussen levensbeschouwingen op school Wellicht heb je er al over gehoord. Vanaf dit schooljaar werken we aan de implementatie van de inter-levensbeschouwelijke competenties. Ze zijn aanvaard door alle erkende instanties en verenigingen. Ze spelen zich af op drie niveaus: ik en mijn levensbeschouwing; ik, mijn levensbeschouwing en deze van de ander; ik, mijn levensbeschouwing en de samenleving.

4 2.1 Een referentiekader Eigenlijk kunnen we deze competenties best zien als een bril waarmee we kijken naar ons eigen vak en ons eigen leerplan, maar uiteraard ook naar een beperkt en kwalitatief goed project waarbij we aandacht hebben voor andere levensbeschouwingen. We willen aandacht besteden aan de manier waarop onze maatschappij en de media omgaan met levensbeschouwingen. De competenties bieden ons een referentiekader waarbinnen we willen werken aan inter-levensbeschouwelijke dialoog en samenleven. 2.2 Pluraliteit als prikkel tot nieuwsgierigheid De competenties leggen vooral de nadruk op kennis in functie van vaardigheden en attitudes. We willen 'werken' aan een tolerantere samenleving. We zien de school als oefenplaats voor de maatschappij. Eén van de belangrijke elementen die zowel in ons eigen vak, als in de aandacht voor de andere levensbeschouwingen centraal staat, is de aandacht voor de interne pluraliteit. We hebben geen eenduidige waarheid als het om zingeving gaat. We stellen vast dat er heel veel interpretaties zijn van begrippen. Voor de één betekent verrijzenis een verder leven over de dood heen. Voor de ander betekent het vertrouwen dat het uitzichtloze zich keert in een situatie van kansen en toekomst. Een klaar en eenduidig catechismusantwoord is er niet meer. Juist dit kan een prikkel zijn tot nieuwsgierigheid om vanuit de veelheid te komen tot een eigen en een zichzelf meer verhelderende identiteit. Het is zo uitdagend dat we bijna niet anders kunnen dan ook eens over het muurtje van de eigen godsdienst of levensbeschouwing te kijken naar anderen. 2.3 Dialoog Bij interlevensbeschouwelijke dialoog gaat het over het kennen van elkaar op een realistische manier, los van oneliners en stereotyperingen en dit in functie van respectvol samen leven. De dialoog leidt tot ontmoeting. Ontmoeting is altijd rijker dan een puur cognitieve dialoog of een kennisverhaal over de ander. Dit communicatieve speelt zich niet alleen af binnen onze eigen les. We zoeken naar mogelijkheden om een beroep te doen op geschriften, filmfragmenten of interviews over andere levensbeschouwingen. We hebben aandacht voor de verschillen, omdat dit de enige manier is om je eigenheid te bewaren en de eigenheid van de andere te respecteren als evenwaardige 'gesprekspartner'. We proberen onze leerlingen die vaardigheden bij te brengen zodat ze open, attentvol en bedachtzaam worden voor de eigenheid van het levensbeschouwelijke dat gedachten, gevoelens en ervaringen anders wil duiden dan

5 alleen wat aan de oppervlakte leeft. Dialoog roept op tot een houding van empathie om de gesprekspartner als evenwaardig te zien, ook al houdt hij er een heel andere visie en levenswijze op na. Het is een uitnodiging om elke vorm van stereotypering of vooroordeel te leren onderscheiden van de realiteit en van de binnenkant van een levensbeschouwing. Het biedt kansen om constructief kritisch te leren worden vooral tegenover de oneliners die mensen dikwijls in een verdomhoekje duwen en geen kansen geven om zichzelf te laten kennen zoals zij zijn. 2.4 Implementatie Deze korte beschrijving is gewoon bedoeld als voorproefje. Dit schooljaar zal de 'Dag van godsdienst' helemaal in het teken staan van deze competenties. De inspecteurs-adviseurs zullen samenkomsten beleggen om alles te verduidelijken. Het is de bedoeling dat we dit jaar vooral inzichten krijgen, denkpistes gaan, wat freewheelen en kijken wat de mogelijkheden zijn. Even zien wat we al doen in onze lessen, hoe we die wat kunnen aanpassen om te werken vanuit de competenties. Hoe we nog meer openheid scheppen voor de interne en externe pluraliteit. Hoe we hier en daar kunnen zoeken naar een beperkt project om echt de dialoog te beoefenen met mensen van andere levensbeschouwingen. 2.5 Een uitdaging De uitdaging van de culturele en levensbeschouwelijke veelheid vraagt zowel kennis van het eigen levensbeschouwelijke perspectief als openheid en interesse voor andere levensbeschouwingen en culturen. Jongeren begeleiden om openheid en interesse aan te leren is een belangrijke uitdaging die zowel voor de jongere als voor de maatschappij verrijkend kan zijn. Het wordt een nieuwe uitdaging om blijvend creatief en uitdagend met godsdienst en levensbeschouwing om te gaan. 3 Nascholingsmogelijkheden met betrekking tot het leerplan De inspectie-begeleiding biedt in samenwerking met het VSKO 'Back to the point' aan. Na 10 jaar leerplan focussen we ons opnieuw op de essentie van het vak: een levensbeschouwelijk traject gaan met leerlingen. Je vindt meer informatie over de algemene inleiding (module 1) op: Voor de toepassing in sessies van een halve dag (module 2) ga je naar volgende link:

6 Francis Jacobs en Marijke Vanhoutte Scholen voor het leven - Leraar worden in het spanningsveld van spiritualiteit en professionaliteit CURSUSCODE: I DOCENT: Bert Roebben DATUM EN UUR: donderdag 17 oktober 2013 van u. tot u. LOCATIE: KU Leuven Kulak Kortrijk ipads in de lessen godsdienst CURSUSCODE: I DOCENT: diverse docenten DATUM EN UUR: woensdag 12 februari 2014 van u. tot u. LOCATIE: Sint-Pieterscollege - Sint-Jozefshandelsschool Blankenberge Dag van godsdienst CURSUSCODE: D DOCENT: diverse docenten DATUM EN UUR: woensdag 19 februari volledige dag LOCATIE: Diocesaan Centrum Virgo Fidelis (Groenhove) Torhout