Boomeffectanalyse twee witte paardenkastanjes Doezastraat 35 te Leiden

Transcriptie

1 Broström Boomtechniek Boomtechnisch advies Boomverzorging Ecologisch advies Boomeffectanalyse twee witte paardenkastanjes Doezastraat 35 te Leiden

2 Colofon Project: Doezastraat 35-37, Leiden Opdrachtgever: Opdrachtnemer: Groei-en BV de heer C. Ahsmann Doezastraat HA Leiden Broström Boomtechniek Roelofarendsveen Onderzoeker & ing. D.J. Broström, European Tree Technician, Contactpersoon: boomtechnisch- en ecologisch adviseur Telefoon: / Auteur: ing. D.J. Broström Datum: 4 december

3 Inhoud 1. Inleiding 4 2. Onderzoeksmethode 5 3. Bevindingen 7 4. Conclusie Advies 11 Bijlage o Schematische weergave projectlocatie 3

4 1. Inleiding In opdracht van Groei-en BV is in de Ruime Consciëntiestraat te Leiden bij twee witte paardenkastanjes een visuele boomcontrole (VTA) en een boomeffectanalyse uitgevoerd. De onderzochte bomen bevinden zich in de achtertuin van Boisotkade 8 te Leiden. De bomen zijn visueel gekeurd vanuit de Ruime Consciëntiestraat omdat er geen toegang tot de tuin werd verleend. De aanleiding voor deze boomeffectanalyse is het verplaatsen van een afscheidingsmuur op de perceelgrens van Doezastraat en de Ruime Consciëntiestraat. In de nieuwe situatie zal de tuinmuur circa 60 cm in de richting van de twee bomen worden verplaatst. Het doel van dit onderzoek is het bepalen van de conditie en toekomstverwachting van de gekeurde bomen. Ook is gevraagd te onderzoeken wat de gevolgen voor de bomen zijn wanneer de geplande werkzaamheden worden uitgevoerd. Figuur 1. Locatie onderzochte bomen (rode cirkels) 1 2 4

5 2. Onderzoeksmethode VTA De bomen zijn gekeurd volgens de VTA methode. VTA staat voor Visual Tree Assessment, oftewel visuele boombeoordeling. Deze onderzoeksmethode is te raadplegen in het Stadsbomen Vademecum deel 3A. De onderzoeksmethode kent de volgende drie stappen in de procedure. 1. Visuele controle op symptomen van verzwakking. Als er geen bedenkelijke tekenen worden gevonden, wordt het onderzoek beëindigd. 2. Bij een indicatie van verzwakking wordt nader technisch onderzoek (NTO) uitgevoerd. 3. Geven de onderzoeksresultaten reden tot ongerustheid, dan moet worden vastgesteld hoe groot de risico s zijn voor de omgeving. Bij deze keuringsmethode worden bomen individueel bekeken en beoordeeld. Hierbij wordt onder andere gelet op de kroonopbouw en de kwaliteit van de stam(voet). De nadruk van deze inspectie ligt bij het opsporen van signalen die duiden op verstoringen van de balans binnen de boom. Op basis van de uiterlijke signalen wordt de conditie van de boom als goed, redelijk, matig of slecht beoordeeld. Goed: Redelijk: Matig: Slecht: De boom toont een goede groei, de twijgzetting en volledige ontwikkeling van de scheuten zijn als goed beoordeeld voor de soort. Degeneratie van de boom waarbij een verminderde groei van de twijg- en knopzetting aanwezig is. De boom functioneert nog wel naar behoren. Er is duidelijk sprake van stagnatie en het afsterven van twijgen in de buitenkroon. Er is nauwelijks nog sprake van scheutlengtegroei. De kroon heeft een verminderde bladbezetting in het groeiseizoen. De boom toont een aftakelend beeld waarbij zwaar dood hout en het afsterven van kroondelen en/of top zichtbaar is. De indexering van de toekomstverwachting op basis van de huidige situatie is als volgt. Indexering toekomstverwachting Slecht < 5 jaar Matig > 5 jaar Redelijk > 10 jaar Goed > 20 jaar Groeiplaatsonderzoek De groeiplaats is met behulp van twee profielsleuven onderzocht en omvat de volgende drie facetten: o het vaststellen van de samenstelling en samenhang van de bodem, o het vaststellen van het bewortelingspatroon van de bomen en o het vaststellen van de grondwaterstand. Richtlijnen wortelschade Het beschadigen van gestelwortels van volwassen bomen is in het algemeen de hoofdoorzaak van het voortijdige uitvallen van bomen in de bebouwde omgeving. Het ondergrondse, slecht inzichtelijk te maken, gevolg van het verwijderen van (stabiliteits)wortels wordt vaak pas duidelijk na het verstrijken van tientallen jaren. 5

6 Onderverdeling wortelschade Opnamebeworteling: lichte beworteling zorgt voor de opname van water en nutriënten. Deze beworteling bevindt zich hoofdzakelijk aan de buitenste zone van het wortelgestel. Het verwijderen van deze beworteling zal voor een (tijdelijke) terugval in conditie zorgen. Er is vaak geen sprake van een afname in stabiliteit. Stabiliteitsbeworteling: zwaardere beworteling die de stabiliteit van de boom waarborgt. Het verwijderen van de gestelwortels is een riskante zaak en kan op termijn leiden tot conditieverval, aantasting door houtparasitaire schimmels en instabiliteit. Totale wortelschade De optelsom van de verwijderde oppervlakkige en stabiliteitsbeworteling geeft de totale wortelschade. Totale wortelschade minder dan 20%: boom kan behouden blijven. Totale wortelschade meer dan 40%: boom dient verwijderd te worden. Het risicogebied Indien de totale wortelschade tussen de 20 en 40% (risicogebied) ligt, is er een individuele beoordeling van de schade nodig om vast te stellen wat de overlevingskans voor de betreffende boom is. De vragen en richtlijnen hierbij zijn als volgt: Historie van de boom: hebben er eerder werkzaamheden plaatsgevonden? Is er nog iets bekend/onderzocht over de toegebrachte schade bij de eerdere werkzaamheden? De boomsoort: wat is de uiteindelijke boomgrootte en kroonvorm? Hoe sterk is de houtkwaliteit en hoe goed grendelt de boom verwondingen af? Wat is het natuurlijke bewortelingspatroon van de boom? De groeiplaats van de boom: wat is de grondsoort? Hoe is de indringingsweerstand van de bodem? Op welke diepte bevindt zich de grondwaterspiegel? De locatie van de boom: betreft het een vrijstaande of een beschut staande boom? Hoe staat de boom georiënteerd op de overheersende windrichting bij storm (in Nederland zuidwest en in mindere mate noordwest)? De locatie van de te verwijderen beworteling: bevinden de te verwijderen wortels zich aan de zijde met de hoogste windbelasting van de boom waar zich normaal gesproken de trekwortels bevinden die tijdens piekbelasting de stabiliteit moeten garanderen? Figuur 2: Schematische weergave kroonprojectie Wat is de afstand van de te verwijderen beworteling tot de stamvoet van de boom? Kan de windvang van de boom worden beperkt door middel van uitdunsnoei of eventueel door kroonreductie? 6

7 Berekening wortelschade In principe worden er twee rekenmodellen voor het bepalen van wortelschade gehanteerd: De eerste methode is het tellen van het aantal wortelaanzetten, waarbij het deel aan beschadigde wortelaanlopen een indicatie geeft van de toegebrachte schade. Bijvoorbeeld: een boom met vijf wortelaanzetten waarvan er twee zijn of worden beschadigd geeft een globale schade van 2 : 5 = 40 %. Een meer verfijnde methode is het berekenen van de oppervlakte van de groeiplaats, waarbij de kroonprojectie de spreiding van het wortelgestel aangeeft. Figuur 2 is een schematische weergave van de kroonprojectie van een boom in een natuurlijke situatie. De locatie van de beworteling, het bewortelingspatroon en diepte van de graafwerkzaamheden zijn de variabelen in deze berekening en moeten door de onderzoeker worden geïnterpreteerd. De eerste methode richt zich vooral op de stabiliteit van de boom. De tweede methode wordt veelal gebruikt om het percentage aan opnamebeworteling in kaart te brengen. 3. Bevindingen Boom 1 VTA De gekeurde witte paardenkastanje heeft een hoogte van ca. 8 meter. De diameter op een hoogte van 130 cm boven maaiveld bedraagt ca. 90 cm. De knopbezetting en de takscheutlengte zijn als slecht beoordeeld. De gekeurde boom is recent (2013) op 8 meter hoogte afgezaagd. Hierbij is de gehele kroon verwijderd. Inmiddels zijn er weer enkele twijgen uit de slapende ogen op de stam uitgelopen. Deze twijgen zijn kleiner en minder in aantal dan wat van de soort en omvang van de boom verwacht mag worden. Vooral aan de zuidzijde van de boom is nauwelijks sprake van hergroei. Op de stam zijn bloedingsvlekken aangetroffen. In de Ruime Consciëntiestraat is lichte opdruk van de bestrating vastgesteld. Figuur 3. Boom 1 sterk gereduceerd 7

8 Boomeffectanalyse Uit het graven van een profielsleuf op de locatie van de nieuw te plaatsen tuinmuur is gebleken dat de boom hier nauwelijks wortels heeft ontwikkeld. De afstand tussen het hart van de boom en de nieuw te plaatsen tuinmuur bedraagt ca. 5 meter. Alleen zeer oppervlakkig (tussen de klinkerbestrating) zijn enkele wortels aangetroffen. Het betreft hier een gering aantal wortels met een diameter van minder dan 4 cm. In de zeer sterk verdichte grondlagen onder de bestrating is geen enkele beworteling aangetroffen. Op ca. 35 cm onder het maaiveld is een PVC buis aangetroffen. Het grondwater bevond zich op 45 cm onder het maaiveld ( ). Figuur 4. Extensieve en oppervlakkige beworteling (ø <4 cm) bij boom 1. Figuur 5 De bodemopbouw ter hoogte van de nieuw te plaatsen tuinmuur (ca. 500 cm van de stam van boom 1) ziet er als volgt uit. Mv -20 cm Klinkerbestrating Extensieve beworteling ø tot 4 cm Matig humusarm zand, 1-2% organische stof. Geen beworteling Mengsel van humusarm zand, klei en puin 2-3% organische stof. Geen beworteling. Sterk verdicht > 4 Mpa. Op 35 cm onder het maaiveld begint de vol capillaire zone. -45 cm Grondwater ( ) 8

9 Boom 2 VTA De gekeurde witte paardenkastanje heeft een hoogte van ca. 9 meter. De diameter op een hoogte van 130 cm boven maaiveld bedraagt ca. 80 cm. De knopbezetting en de takscheutlengte zijn als zeer slecht beoordeeld. De gekeurde boom is recent (2013) op 9 meter hoogte afgezaagd. Hierbij is de gehele kroon verwijderd. Inmiddels zijn er een gering aantal twijgen uit de slapende ogen op de stam uitgelopen. Deze twijgen zijn kleiner en minder in aantal dan wat van de soort en omvang van de boom verwacht mag worden. Aan de westzijde van de stam zijn een aantal vruchtlichamen van de dikrandtonderzwam aangetroffen. Ter hoogte van boom 2 is in de Ruime Consciëntiestraat lichte opdruk van de bestrating vastgesteld. Figuur 6. Vruchtlichamen van de dikrandtonderzwam op boom 2 (rode cirkels). Boomeffectanalyse Uit het graven van een proefsleuf op de locatie van de nieuw te plaatsen tuinmuur is gebleken dat de boom hier geen wortels heeft ontwikkeld. De afstand tussen het hart van de boom en de nieuw te plaatsen tuinmuur bedraagt ca. 8 meter. Op de locatie van de nieuw te plaatsen tuinmuur is geen enkele beworteling aangetroffen. De profielopbouw is hetzelfde als aangegeven in figuur 5. Alleen het grondwater bevond zich op deze locatie op 60 cm onder het maaiveld ( ). 9

10 Conclusie Boom 1 In verband de slechte knopbezetting en takscheutlengte is de conditie van boom 1 als slecht beoordeeld. Door het rigoureus innemen van de boom zijn zeer grote snoeiwonden ontstaan. Grote snoeiwonden vormen een invalspoort voor parasitaire houtschimmels en zijn dus zeer nadelig voor de toekomstverwachting van de boom. De aangetroffen bloedingsvlekken duiden op een beginnende aantasting van de kastanjebloedingsziekte. Vooral oudere kastanjebomen met een goede conditie kunnen deze aantasting vaak nog jaren overleven. Hoewel de boom niet overlijdt aan de directe gevolgen van de aantasting met de bloedingsziekte, verzwakt het de bomen zo dat deze vatbaar worden voor secundaire aantastingen. Deze secundaire aantastingen zorgen vaak voor het afsterven van de boom. Op het moment dat er conditieverval optreedt is het een aflopende zaak. Ter hoogte van de nieuw te plaatsen tuinmuur is een gering aantal oppervlakkige wortels aangetroffen. Het betreft hier alleen opnamebeworteling (ø <4 cm). In de dieper gelegen grondlagen is geen enkele beworteling aangetroffen. Dit wordt veroorzaakt door de sterk verdichte grondlagen en de hoge grondwaterstand (kastanjebomen wortelen niet onder het grondwater in verband met het ontbreken van zuurstof). In verband met de slechte conditie, de beginnende aantasting met de kastanjebloedingsziekte en de rigoureuze snoei-ingreep is de toekomstverwachting van boom 1 als slecht (<5 jaar) beoordeeld. Indien de voorgenomen werkzaamheden worden uitgevoerd zal de wortelschade minder dan 5% van het huidige wortelgestel bedragen. Het verwijderen van het geringe aantal wortels zal dan ook geen enkele invloed op de slechte toekomstverwachting van de boom hebben. Boom 2 In verband de slechte knopbezetting en takscheutlengte is de conditie van boom 2 als slecht beoordeeld. Door het rigoureus innemen van de boom zijn zeer grote snoeiwonden ontstaan. De grote vruchtlichamen van de dikrandtonderzwam op de stam duiden op een jaren lange aantasting (vruchtlichamen van de dikrandtonderzwam zijn meerjarig). Dikrandtonderzwam is voor kastanjes een zeer agressieve schimmelaantasting. Het gevolg van deze aantasting is een verhoogd risico op stambreuk. Dit risico is verminderd door het sterk reduceren van de boom maar hierdoor is ook het vermogen van de boom om weerstand op te bouwen weggenomen. Ter hoogte van de nieuw te plaatsen tuinmuur is geen enkele beworteling aangetroffen. In verband met de slechte conditie, de vergaande aantasting met de dikrandtonderzwam en de rigoureuze snoeiingreep is de toekomstverwachting van boom 2 als slecht (<5 jaar) beoordeeld. Door de voorgenomen werkzaamheden zal er geen wortelschade ontstaan. De voorgenomen werkzaamheden zullen dan ook geen enkele invloed op de slechte toekomstverwachting van de boom hebben. 10

11 5. Advies Graaf niet verder dan 50 cm buiten de locatie van de nieuw te plaatsen muur (aan de zijde van de bomen) en zaag de aangetroffen wortels netjes af. In dit geval zullen de werkzaamheden geen enkel nadelig gevolg voor de onderzochte bomen hebben. Ik vertrouw er op u hiermee van dienst te zijn geweest en voldoende te hebben geïnformeerd. Indien u vragen en/of opmerkingen heeft neemt u dan contact met mij op? Broström Boomtechniek Boomtechnisch advies, ecologisch onderzoek Ing. D.J. Broström, European Tree Technician Boomtechnisch- en ecologisch adviseur 11

12 Bijlage Schematische weergave projectlocatie Legenda Locatie profielsleuf Locatie nieuwe muur Locatie bestaande muur Locatie bomen 12