Sint-Niklaas LICHT goed in de markt Openbare verlichting bekroond met 1ste Europese prijs

Transcriptie

1 datum Sint-Niklaas LICHT goed in de markt Openbare verlichting bekroond met 1ste Europese prijs Een belangrijke opdracht De verlichting van wegen en pleinen is steeds een belangrijke opdracht van de gemeenten geweest. Verkeersveiligheid en de veelal subjectieve veiligheid van de bewoners noopten de gemeenten tot de uitbouw van een volledig verlichtingsnet. Zo beschikt de stad Sint-Niklaas anno 2005 over lichtpunten, verspreid over 280 km gemeentewegen. Het geïnstalleerd vermogen van de verlichting bedraagt kw en vertegenwoordigt een energiekost van EUR/jaar. Goed en zuinig verlichten Enkele jaren geleden werd de stad door de plaatselijke Sterrenkundige vereniging Antares er attent op gemaakt dat de verlichting van de stedelijke sportterreinen in de deelgemeente Sinaai een lichtkoepel veroorzaakte die tot op 10 km waarneembaar was. Deze vaststelling was de onmiddellijke aanleiding om een beleid op te starten inzake lichthindervriendelijke openbare verlichting. Ook de aanzienlijke stijging van de energiekosten voor openbare verlichting (met 40%) ingevolge de vrijmaking van de energiemarkt op Europees niveau gaf een voldoende impuls om tegelijkertijd werk te maken van energiezuinige verlichting. Een geïntegreerde benadering Voor de inpassing van dit nieuw beleidselement was het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn. Gemeenten hebben immers veelal geen lichttechnische ingenieurs in dienst. De openbaredienstverplichtingen, door de Vlaamse regering op 26 maart 2004 opgelegd aan de netbeheerders, gaven hiervoor het passende antwoord. De netbeheerders werden ertoe verplicht: - jaarlijks acties uit te voeren ter bevordering van rationeel energiegebruik in de openbare verlichting - het sensibiliseren van de gemeenten op vlak van lichthinder van openbare verlichting - het opstellen van aanbestedingsdossiers voor verlichtingsinfrastructuur Naast de opdracht van de netbeheerder hebben de verschillende constructeurs evenzeer een waardevolle inbreng. Lichtstudies, metingen, simulaties zijn noodzakelijk om te komen tot een goed ontwerp. briefwisseling College van burgemeester en schepenen, Grote Markt 1, 9100 Sint-Niklaas website info@sint-niklaas.be

2 datum Tenslotte is het van belang openbare verlichting ook maatschappelijk te laten dragen. Inspraak van natuur- en milieuorganisaties, sterrenkundige verenigingen, is meer dan gewenst. Ingeval van verlichting van monumenten en stad- of dorpsgezichten is een advies vanuit monumenten- en landschapszorg noodzakelijk. Openbare verlichting moet bovendien als techniek van bij de voorontwerpfase van een project zijn plaats krijgen. Concurrentie met bomen, parkeervakken, wordt aldus voorkomen. Lichtpunthoogte, lichtkleur, verlichtingssterkte, brandregimes, monumentverlichting, worden vooraf vastgelegd en in het project geïntegreerd. Uit de diverse bekroonde projecten valt één constante af te leiden: er bestaat weldegelijk een relatie tussen energiezuinige en lichthindervriendelijke verlichting. Terreinverlichting stedelijk sportcentrum Sinaai Als eerste project werd een sportterrein van het stedelijk sportcentrum in de deelgemeente Sinaai voorzien van een nieuwe verlichting. De concrete invulling van het project kwam tot stand in samenwerking met de Sterrenkundige vereniging Antares uit Sint-Niklaas. Antares is sinds zijn ontstaan in de Broederschool (Sint-Niklaas) in 1995 uitgegroeid tot een centrum van actieve sterrenkunde in het Waasland. Naast regelmatige kijkavonden en een introductie in de sterrenkunde voor het groot publiek wordt er door de leden zeer intensief waargenomen en gefotografeerd. Om de nachtelijke hemel van het Waasland zo goed mogelijk te beschermen en te bewaren voor alle geïnteresseerden voeren zij ook een actieve politiek op het vlak van verstandig lichtgebruik. Zij ontwikkelen technieken om verlichtingstoestellen efficiënter en vooral minder lichtvervuilend te maken. Dit wordt sterk gewaardeerd door de grote producenten die reeds verschillende vondsten toepassen. Ook nemen zij contact op met grote "lichtgebruikers",zoals openbare besturen en bedrijven, met voorstellen voor lichttoepassingen met zo weinig mogelijk negatieve effecten voor de nachthemel. Daarbij ontwerpen ze lichtplannen, in samenwerking met verlichtingsinstallateurs om tot een optimaal lichtgebruik te komen. In Sint-Niklaas heeft men deze aanpak onmiddellijk naar waarde geschat. De nieuwe verlichting van het voetbalterrein in Sinaai is daarvan een sprekend voorbeeld : zeer gelijkmatige lichtspreiding op het terrein waardoor met een matig vermogen (50% van het oorspronkelijk geplande) een even goed resultaat wordt bereikt als met veel zwaardere toestellen. Het lichtverlies naar de woningen in de buurt, de natuur en de nachthemel is tot een minimum beperkt. Inzake sportterreinverlichting mag de samenwerking tussen de stad en een sterrenkundige vereniging als een primeur aanzien worden. Het technisch ontwerp In vergelijking met andere terreinverlichtingen werd geopteerd voor 6 palen in plaats van 4, zodat een meer homogene lichtspreiding met lagere vermogens wordt gerealiseerd. Dergelijke verlichting

3 geeft een aangenamere sfeer met een merkbaar lager elektriciteitsverbruik. De palen hebben een lichtpunthoogte van 16 meter. In totaal worden 8 lichttoestellen Optivision geplaatst met lampen van W. Aangezien deze armaturen horizontaal kunnen worden gemonteerd wordt de harde doorstraling naar de omliggende woningen en de sterrenhemel volledig vermeden. Het lichtrendement naar boven bedraagt 0,00. Bij gebruik van 4 palen op de hoek van het terrein zouden 8 lampen van W noodzakelijk geweest zijn. Het geïnstalleerd vermogen bedraagt bijgevolg slechts 50%. Het ontwerp werd gemaakt door de studiedienst van leverancier Philips Belgium (Brussel), die gespecialiseerd is in voetbalterreinverlichting. Niet minder dan 17 van de 18 eersteklassers uit de voetbalcompetitie spelen hun avondwedstrijden onder een Philipsverlichting. De gemiddelde lichtsterkte bedraagt 62,30 lux, waar 50 lux als norm voor avondtrainingen wordt aangenomen. De werken kosten EUR, excl. BTW. Verlichting Grote Markt met monumentverlichting stadhuis en Het woord Voor de verlichting van de nieuw aangelegde Grote Markt 3 ha groot en daarmee de grootste van België werden een aantal voorwaarden aan de ontwerpers opgelegd: - zeer beperkt gebruik van opwaarts licht door goed afgeregelde grondspots - geen obstakels (palen) op het middenplein, dat bestemd wordt als multifunctioneel evenementenplein - gebruik van wit licht om een goede herkenbaarheid te garanderen - beperkte lichtpunthoogte voor de verlichting van de rijwegen rond het evenementenplein, zodat de lichtbundels onder de boomkruinen (tulpenboom) blijven - aandacht voor rationeel energiegebruik Het ontwerp werd in overleg met netbeheerder Intergem en constructeur Schréder Belgium uitgewerkt. Evenementenplein Het binnenplein wordt verlichti met 13 palen van lichtpunthoogte 14 m, voorzien van een Neos 3 en HPI-T lampen van elk 250 W. het totaal geïnstalleerd vermogen bedraagt bijgevolg slechts 3 kw, terwijl een gemiddelde lichtsterkte gehaald wordt van 19,4 lux. Om avondactiviteiten zoals lantaarnballet met luchtballons en vuurwerp attractief te houden zijn deze palen op een afzonderlijk circuit geschakeld, zodat ze afzonderlijk gedoofd kunnen worden.

4 De houten promenade rond het evenementenplein wordt verlicht vanop dezelfde palen, met telkenmale 2 lampen van 70 W in een verlichtingstoestel Neos 2 op 6,3 m lichtpunthoogte. Ook deze lampen zijn afzonderlijk te ontsteken. Hier wordt een gemiddelde lichtsterkte bekomen van 40,2 lux. Monumentverlichting stadhuis De bestaande monumentverlichting gaf aanleiding tot een uitgesproken lichtvervuiling. Bovendien zorgde de verlichting met vele projectoren van 400 W voor een heel vlakke verlichting, die voorbijging aan het neo-gotisch karakter van het stadhuis. De bedoeling van het verlichtingsontwerp was te zorgen voor een subtiele verlichting met accent op de verticale lijnen van de monumentale voorgevel. Het gebruik van grondspots (opwaartse flux) diende zeer beperkt te worden geïnterpreteerd. Voor de verlichting van de ballustrades aan de kroonlijst werd gebruik gemaakt van tegenlicht-effect, gecombineerd met de verlichting van de dakkapellen. Hiervoor werden armaturen type Corus voorzien van een overkappende spiegelmodule. Monumentverlichting Het Woord Ook hier werd afgestapt van de bestaande verlichting met grondspots en werden 2 schijnwerpers type focal met CDM-T 70 W op 2 hoge aanpalende gebouwen geïnstalleerd. De sterk gebundelde verlichting geeft met gebruik van kleine vermogens een zeer goed resultaat. Met dank aan: - Patrick Janssens en Christoph De Vos van Schréder Belgium - Pascal Beirens van Philips Belgium - Geert De Cock van Sterrenkundige vereniging Antares - Hans Bertin, Luc Neefs en Luc Vekemans van Intergem (netbeheerder) - Michiel Cohen en Irold Van der Sar van studiebureau Cepezed (NL) Fotoverantwoording: - Blz. 1, 3 en 6: Geert De Cock - blz 5, 7 en 8: Filip Brokken Nieuwe projecten en aandachtspunten

5 Optimalisatie meldpunt openbare verlichting In 2004 werden bij het stadsbestuur van Sint-Niklaas meldingen van kleine ongemakken ingediend. Daarvan hadden er 252 betrekking op openbare verlichting of 8%. De bevolking ligt dus weldegelijk wakker van de openbare verlichting. De bevolking vraagt dat defecte lampen speodig worden vervangen en defecte kabels, zekeringen op zeer korte tijd worden hersteld. Dergelijke werken heeft de Vlaamse overheid als openbaredienstverplichtingen toegewezen aan de netbeheerder. Van de netbeheerder wordt verwacht dat deze taak accuraat wordt uitgevoerd. Energie- en lichthindervriendelijk project Parklaan De Parklaan is in de jaren 50 aangelegd door de Belgische staat als verbinding tussen de E3 (nu E17), de rijksweg 14 (nu N70) en het grootste marktplein van België. De bestaande verlichting is dan ook door de federale (en later Vlaamse) overheid geplaatst. De verlichting bestaat uit palen met een lichtpunthoogte van 12 meter lampen van 400 W (geel licht). Deze lampen staan in verouderde armaturen met rechthoekige kappen die het licht zeer sterk diffuseren. De gevels van de appartementen van de Parklaan zijn hierdoor quasi volledig permanent verlicht! Bij ministerieel besluit van 3 juli 1992 werd de Parklaan ingelijfd bij het gemeentewegennet, zodat de stad zelf beheerder is van de weg en zijn verlichting. In totaal bestaat de Parklaan uit 60 armaturen met lampen van 400 W. Dit geeft een totaal vermogen van W, wat best als zeer hoog mag aanzien worden. Op het grondgebied van Sint- Niklaas bestaat geen enkele weg waar dergelijke grote vermogens werden geïnstalleerd. De verlichting van de Parklaan vertegenwoordigt aldus 2% van het totaal geïnstalleerd vermogen langsheen de Sint-Niklase gemeentewegen! Het is bijgevolg nuttig, gezien de verouderde armaturen met hoog-vermogen lampen, tegelijkertijd met aandacht voor de lichtvervuiling ook het energieverbruik in rekening te brengen. Aan netbeheerder Intergem werd inmiddels opdracht gegeven om een lichtstudie op te maken om de bestaande verouderde armaturen te vervangen door hoogrendementarmaturen met verlaging van het geïnstalleerd vermogen (bv. van 400 W naar 250 W). Dit zou een daling van het geïnstalleerd vermogen betekenen van W en bijgevolg een daling van het jaarlijkse energieverbruik. Deze optie zou technisch realiseerbaar moeten zijn (ter info: de verlichting van het binnenplein van de Grote Markt bestaat ook uit metaaljodidelampen van 250 W). Het project kan mogelijks gefinancierd worden via het besluit van de Vlaamse regering inzake openbare dienstverplichtingen ter bevoordering van het rationeel energiegebruik dd. 29 maart Deze mogelijkheid wordt nog onderzocht bij netbeheerder Intergem.