Op (Bemoste) beukenstam kunnen meerder soorten tegelijkertijd voorkomen, bv - zwavelkop - - platte tonderzwam -
|
|
- Linda Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Zwammen op hout door Gerard Compiet (Asten Someren) lezing gehouden op maandag Onderwerp: Paddenstoelen die op hout groeien Functie: - afbraak doodhout (recycling) - creëren open plaatsen in het bos Soorten (NL): Dood hout - soort hout Afhankelijk van - hoeveelheid hout - afbraakstadium - afmeting/houttype, stobbe, staand, liggend, tak Locatie -bodemvocht, soort zand Boshistorie - voormalig beheer (opruimen ja of nee), weinig biodiversiteit - huidig beheer (laten liggen) - continuïteit in ruimte en tijd Op (Bemoste) beukenstam kunnen meerder soorten tegelijkertijd voorkomen, bv - zwavelkop - - platte tonderzwam - - stobbezwam - Totaal 1014 soorten in Nederland (dat is 1/4 deel van totaal) hiervan zijn 70 soorten op levend hout en 295 soorten staan op rode lijst. De zwammen op naaldhout worden vaak verdrongen door zwammen die op allerlei boomsoorten voorkomen. 739 soorten met voorkeur of specifiek voor Loofhout en 240 soorten op naaldhout, 35 met onbekende voorkeur. Zwakte parasieten (paddestoelen die op verzwakte bomen gaan parasiteren, op gezonde bomen krijgen deze géén kans) op loofbomen van lanen, parken en landgoed. Necrotrofe parasiet (op levend hout maar groeit door ook als boom dood is) Saprotrofe parasiet (leven op dood hout)
2 De echte tonderzwam (Beuk en Berk) witte sporenmassa (april/mei) Jong: Rood-bruin, oude soorten: grijs) word ook wel de olifantvoet genoemd vanwege zijn vorm Platte tonderzwam vlak, witte aangroeizone, algemeen op allerlei loofbomen Tepelgal op platte tonderzwam. Veroorzaakt door made van vlieg (Tonderzwambreedvoetvlieg Agathomyia wankowiczi) Reuzenzwam Rozet tot 1 meter breed en 60 kg zwaar Komt voor op Beuken ook de monumentale beuken. De beuk probeert door het afstoten van wortels van deze schimmel af te komen. De schimmel komt namelijk heel vaak via de wortels van de beuk binnen, en minder vaak via een beschadiging. Hij maakt snel nieuwe en stoot besmette wortels af.
3 Uit Wikipedia: We onderscheiden drie hoofdvormen van leefwijze bij schimmels: saprotrofie (saprofytisme), parasitisme en mutualistische symbiose. Saprotrofe schimmels leven op dood organisch materiaal dat ze afbreken tot stoffen die voor andere organismen (dieren, platen) opneembaar zijn. Parasitaire schimmels leven ten koste van een levende gastheer. Bij een mutualistische symbiose is sprake van een duurzame relatie tussen een schimmel en een plant of dier, waarbij beide voordeel hebben van de relatie. Overgangen zijn legio: necrotrofe schimmels die een levende gastheer eerst doden alvorens als saprotroof de afbraak te beginnen. Zwakteparasitaire schimmels die een levende gastheer, die vaak om allerlei redenen verzwakt is (wonden, ziekte) infecteren en vervolgens na het afsterven van de gastheer als saprotroof verder leven. Afbraak door saprotrofe schimmels wordt beïnvloedt door: zuurstof: zonder zuurstof geen afbraak water te droog of te nat is ongunstig voor de afbraak temperatuur de meeste schimmels hebben een optimale stofwisseling bij temperaturen tussen 5 en 40 graden Celsius. Thermofiele schimmels zijn bij hogere temperaturen actief, psychrofiele schimmels bij hele lage temperaturen, tot enkele graden onder nul. klimaat Klimaat is een afgeleide van temperatuur: i.h.a. hoe kouder, hoe langzamer de afbraak van organische stof plaatsvindt. Daarnaast speelt water natuurlijk ook een rol: heel droge klimaten hebben ook een lage afbraaksnelheid. De zuurgraad en de hoeveelheid stikstof in het milieu spelen ook een belangrijke rol. Zware metalen remmen de afbraak door schimmels sterk. Voorbeelden van afbraak door saprotrofe schimmels: Houtafbraak Hout is opgebouwd uit o.a. cellulose, hemicellulose en lignine. Deze stoffen bestaan uit zeer complexe moleculen, veelal polymeren van suikers. Schimmels scheiden o.a. exoenzymen af die deze grote moleculen in kleinere stukken breken, die dan vervolgens weer door andere schimmels kunnen worden aangepakt. We onderscheiden drie verschillende manieren van houtafbraak door schimmels: 1.1. Bruinrot Bij bruinrot wordt uitsluitend cellulose afgebroken, niet de lignine. Het hout wordt bruin, schrompelt bij drogen sterk in en vertoont de voor bruinrot karakteristieke dwars- en lengtescheuren waardoor het hout in blokjes uiteenvalt, die met de hand gemakkelijk tot poeder zijn fijn te wrijven. Bruinrot wordt veroorzaakt door basidiomyceten. Bruinrot vindt optimaal plaats bij een Ph van 4 en wordt vaker op naald- dan op loofhout aangetroffen. Bekende bruinrotfungi zijn: Serpula, Fomitopsis, Phaeolus, Piptoporus, Fistulina, Laetiporus Witrot. Ook witrot wordt voornamelijk door basidiomyceten veroorzaakt (Trametes, Heterobasidion en Armillaria mellea). Sommige Ascomyeten zijn eveneens witrotters: Xylariaceae: ze zijn echter alleen in staat om het lignine van loofhout af te breken en niet van naaldhout Zachtrot. Bij zachtrot is sprake van afbraak door Ascomyeten en fungi imperfecti. Hierbij wordt cellulose afgebroken, maar lignine slechts gemodificeerd. Het totaalbeeld lijkt erg op witrot. Zachtrot treedt vooral op bij loofhout onder zeer natte omstandigheden, bijvoorbeeld als het hout geheel of gedeeltelijk in het water ligt. Anders is het meestal slechts een beginfase van houtafbraak, en nemen basidiomyceten de afbraak over met de daarbij behorende bruin- of witrot
4 Saprotrofen Elfenbankje: Loof- en naaldhout, viltig, witte aangroei, diverse soorten Vermiljoenhoutzwam: (het geheel in dezelfde rode kleur) veel op Loofhout, lichtminnend, komt voor op kaalslag en wegranden Winterhoutzwam op loofhout, buisjes, 2-3 poriën/mm (ook in de winter) Voorjaarshoutzwam 4-6 poriën/mm Oranje Aderzwam: op loofhout (aders)
5 LOOFHOUT SOORTEN Saprotofen Witte Bultzwam: Op Beuken, Room/Grijswit vaak voorzien met algen, langwerpige poriën Doolhofzwam: meerjarig (tot 10 jaar) Eik, taai, kurkachtig vlees Grijze buisjeszwam: zeer algemeen (porie asgrijs bij druk zwart)
6 Judasoor: Oorvormig, trilzwamachtig tot taai, Komt voor op de Vlierboom. Als deze uitgedroogd is en je gooit hem weer in het water dan zwelt deze helemaal op. Verhalen: De naam wordt wel verklaard uit de overlevering dat Judas Iskariot zich aan een vlier had opgehangen nadat hij Jezus verraden had. In het verhaal over de arrestatie van Jezus wordt verteld dat Petrus een Romeinse soldaat het oor afhakt om de arrestatie te voorkomen. Judas was degene die Jezus verraadde met een kus. NAALDHOUTSOORTEN Blauwe kaaszwam: op doodhout van naaldbomen Vaalblauwe kaaszwam (1974) algemeen voorkomend op loofhout Teervlekkenzwam: eerst viltig later kaal daarna glanzend zwart vlekkerig (viltig) (glanzend zwarte vlekken)
7 Dennenmoorder: (op stronken én wortels) Mycelium zwamdraden via de wortels naar andere bomen. Kernhoutrotter, hout word rood en vezelig LOOFHOUTSOORTEN OP NAALDHOUT ( ontstaat door te veel Stikstof als gevolg van o.a. zure regen) Helmmycena Spekzwoerdzwam
8 SOORTEN HOUTAFBRAAK Bruinrot: meestal op dennenhout, zwam die cellulose afbreekt, hout wordt bruin van kleur, droge brokkelige structuur BRUINROTTERS zwavelzwam 1-jarig, Roodgeel boven, okergeel onderzijde, necrotrofe parasiet, Komt voor op Eik, Eucalyptus maar ook Acacia's en ander loofhout open landschap, vanaf april, Kern van boom holt uit eetbaar
9 De Boletenzwartlijf (0,8 cm groot) leeft in deze zwam (larve als ook het insect) Berkenzwam: eerst een knol daarna buisjeslaag Roodgerande houtzwam Spar, Laklaag, 3 kleuren, wit-geel/bruin-zwart
10 Biefstukzwam eetbaar maar niet lekker (poor man's steak genoemd) onderaan op eik geeft roodbruin hout wat geliefd is bij de meubelmakers omdat dit relatief goedkoop en donker kleurig hout is. WITROT zwam die zowel de cellulose als de lignine afbreekt, hout is vezelig, draderig, vochtig Komt in NL bossen het meeste voor. Roodporiehoutzwam: necrotrofe, buisjeszwam Eikhaas elastisch, op wortels van Eik Kussenvormig houtzwam eenkleurig kaneelachtig, met ammoniak overgoten kleurt deze zwart violet
11 FASES BIJ BEUKENHOUTSTOBBEN BEGINFASE Kort na het vellen van de boom -Donzige korstzwam- - korstzwam - - paarse knoopzwam - en iets later na vellen van de boom - Grijze buisjeszwam- TUSSENFASE -elfenbankje- -fopelfenbankjeparasiteert op mycelium van elfenbankje - Geweizwammetje- -Houtknotszwam-
12 - witsteelfranjehoed- -Rode zwavelknop- EINDFASE - Slijmzwam- (Boomwrat of blote billenzwam genoemd) -Molmbekerzwam-
13 NAALDHOUTSTOBBE BEGINFASE Kort na het vellen van de boom -paarse dennenzwam- -dennen bloedzwam- -kerntrilzwam- -oranje druppelzwam- OPTIMALE FASE -kleverig koraalzwammetje- (kaboutervuur) -dennezwavelknop (goed eetbaar)
14 (vervolg optimale fase) -dennenvlamhoed- (Plaatjes dicht opeen verkleurd niet) -koningsmantel- (geel met paarse schubben-geliefd bij reeën) EINDFASE -stekeltrilzwam- (weke gelatine-onderzijde stekelig stekels zorgen voor opp vergroting dus meer sporen kunnen afzetten) -echte honingzwam- Velum vlokken met gele tint ruikt sterk-camambert achtig -sombere honingzwam-
15 -knolhoningzwam- -rhizomorfen- ("wortels" van zwammen-zitten tussen stam en schors-dikke zwarte draden lijkt op veters -paarse knoopzwam- (darmachtig-ongeslachtelijke sporen (konidiën) vormen: tol, beker tot schijfvormig, perfecte vorm is gesclachtelijk
16 BIJ ONDERSTAANDE BEN IK HET VBERBAND KWIJT (VLGS MIJ WAREN DIT VOORBEELDEN VAN ZWAMMEN OP LEVEND HOUT) -Het waaiertje- Vaak te zien bij houtstapels die er pas liggen, dus op dood hout. Grijs-wit dons-gespleten lamellen, inrollend bij droogte om uitdrogen van de sporen te voorkomen -weerschijnzwam- Els en Berk (bij scheve belichting krijg je kleurschittering -echte tonderzwam (met de tondel en twee vuurstenen kan menvuur maken-tot de komst van de luciferwas er levende bedrijvigheid in oogst en productie van dit materiaal)
17 -echte vuurzwam- (brand en gloeit langerdan tonderzwam- leeft tot 15 jaar op wilg en populier -Plooivlieswaaiertje- Berkenstam (Nieuw-in 1988 ontdekt in buurt van Nijmegen mogelijk door opwarming?? tref je tot laat in seizoen aan -Berkenkorrelknop (Maggiknopje)- Beuk, Els, Es en Iep (Nieuw 2004
18 DIVERSE WETENSWAARDIGHEDEN INDICATORSOORTEN: soorten mycologisch waardevol beukenbos (hoe meer je aantreft des te waardevoller het beukenbos) 21 soorten GEOTROPIE (sporen kunnen de buisjes niet meer uit de zwam zorgt voor andere groei haaks op de oude stand-voordeel sporen kunnen er weer vallen, regenwater komt niet in de poriën uit of de echte tonderzwam vb de berkenzwam
19 NOG ENKELE ZWAMMEN DIE VAAK ZULT AANTREFFEN -Stobbezwammetje- -schubbige bundelzwam- -Gele trilzwam- -Echte kopergroene zwam- -Porcelijn zwam- -geel schijfzwammetje- - harig dwergoortje-
1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieZiekten en plagen: houtrot
Ziekten en plagen: houtrot Wat gaan we zien? Afgrendeling in bomen (CODIT) Wat is houtrot + verschillende types rot Belangrijkste houtrotschimmels 1 Afgrendeling in bomen Bomen zijn niet mobiel, maar ook
Nadere informatieBOMEN STERVEN STAANDE...!
BOMEN STERVEN STAANDE...! Over stoere bomen en... straffe killers! Citeren als: Bomen sterven staande.. PSGKruin November 2013 Freddy Moorthamer Linde Kruibeekse kreek Bazel (nov '13) Beuk Hof ter Saksen
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieZiekten en plagen: houtrot. Wat gaan we zien? Afgrendeling in bomen. Afgrendeling in bomen (CODIT) Wat is houtrot + verschillende types rot
Ziekten en plagen: houtrot Wat gaan we zien? Afgrendeling in bomen (CODIT) Wat is houtrot + verschillende types rot Belangrijkste houtrotschimmels Afgrendeling in bomen Bomen zijn niet mobiel, maar ook
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieklimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad
herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...
Nadere informatieVerslag paddestoelenexcursie Zurenhoek, 6 oktober Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker
Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker Het waren er meer dan 30! Allemaal verschillende soorten paddestoelen in het bos van de Zurenhoek. Voor veel van de deelnemers was het onbekend
Nadere informatiePaddenstoelenexcursie in het Warmonderbos
Paddenstoelenexcursie in het Warmonderbos Door: Maddi Ferket en Paul Venderbosch Als we op zaterdag 4 oktober verzamelen bij de ingang verzorgt Co Mesman eerst een inleiding. Hij vertelt de niet-leden
Nadere informatiePaddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond!
Paddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond! Raadseltje: Een stoel in een bakje zie ik in de koelkast
Nadere informatieNATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018
U kent dat wel, u heeft een fantastische afslag, maar ziet niet goed waar uw bal terecht kwam. U loopt erheen en ontwaart steeds mee witte ballen. Dichterbij gekomen blijken het geen ballen maar paddenstoelen
Nadere informatieBOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom
BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, maandag 24 november 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, maandag 24 november 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Ook deze keer heb ik voor de maandag gekozen om een paar uurtjes rond te kijken op de tuinen. Het was een zonnige,
Nadere informatieJurgen Vansteenkiste : Atlas Atheneum Gistel. Dwarse doorsnede van een boomstam
Jurgen Vansteenkiste : Atlas Atheneum Gistel Dwarse doorsnede van een boomstam Spinthout (licht) en kernhout (donker) Spinthout is het niet-verkernde hout van een boom: het bevindt zich tussen het kernhout
Nadere informatieWat is essentaksterfte?
Wat is essentaksterfte? Essentaksterfte is een ziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel (vals wit bladvlieskelkje, Chalara fraxinea). Door de aantasting van essentaksterfte verzwakt de boom dusdanig
Nadere informatieEen bijzondere ontmoeting.
Een bijzondere ontmoeting. Op een warme herfstdag maakte ik een wandeling in een prachtig bos. De zon scheen en het leek of de vogels in voorjaarsstemming waren. De bomen hadden verschillende kleuren.
Nadere informatiePaddenstoelenexcursie 2008-11-29. Locatie: Bosrandpark, Almere Buiten
Paddenstoelenexcursie 2008-11-29 Locatie: Bosrandpark, Almere Buiten Totaal gevonden: 51 soorten - 1 - Inhoud: Witte kluifzwam...- 3 - Gewoon elfenbankje...- 4 - Gerimpelde korstzwam...- 6 - Witte vlierschorszwam...-
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatieWat is essentaksterfte?
Wat is essentaksterfte? Essentaksterfte is een ziekte die wordt veroorzaakt door de schimmel (vals wit bladvlieskelkje, Chalara fraxinea). Door de aantasting van essentaksterfte verzwakt de boom dusdanig
Nadere informatiePaddestoelen tocht op landgoed Sandwijck te De Bilt.
Paddestoelen tocht op landgoed Sandwijck te De Bilt. Op 23 oktober 2011 was het een mooie herfstdag met veel zon. Wij gingen naar landgoed Sandwijck te De Bilt waar een paddestoelentocht werd georganiseerd
Nadere informatieHet is Raar maar waar! NatuurWijs lesbrief Paddenstoelen
Het is Raar maar waar! NatuurWijs lesbrief Paddenstoelen Wilt u eropuit met de kinderen om de wereld van de paddenstoelen te ontdekken met alle zintuigen? NatuurWijs heeft speciaal voor de kinderboekenweek
Nadere informatieSchimmels. Schimmelziektes in sportvelden en gazons
Schimmelziektes in sportvelden en gazons Brown patch Brown Patch Symptomen: Donkere ringen van afstervend gras Droogte plekken Wit verkleuring van het aangetaste gras Brown Patch Infectie: Juni tot september
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatiePaddenstoelen, waarzeggers van het bos. Informatie over: Functies van paddenstoelen:
Paddenstoelen, Informatie over: waarzeggers van het bos Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag Ouderdom bos en bomen Mycologische betekenis Wenselijk
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatieBijzondere Vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2012
Bijzondere Vondsten Paddenstoelenwerkgroep 2012 Alle paddenstoelen zijn gedetermineerd en gefotografeerd door de leden van de Paddenstoelenwerkgroep Bijzondere soorten 2012 Geelbruine plaatjeshoutzwam
Nadere informatie4. Hoeveel rupsjes verdwijnen per dag in het opengesperde bekje van een jong koolmeesje?
Bos- en natuurquiz 1. Hoeveel procent van de oppervlakte van Vlaanderen is bos? a. 10% b. 30% c. 50% d. 80% 2. Er bestaan verschillende soorten spechten: de zwarte specht, de groene specht, de grote bonte
Nadere informatieProject Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Nadere informatiePaddenstoelen wandeling 26 september Hondsbossen
Paddenstoelen wandeling 26 september Hondsbossen We bekijken eerst een aantal paddenstoelen meegebracht door Hans van een locatie tussen Lier en Zandhoven in een doodlopend weggetje vanuit Lier naar een
Nadere informatieWat gaat er gebeuren in het Oosterpark?
Essentaksterfte De situatie in Nederland Inmiddels is meer dan 80 % van de essen in Nederland aangetast. De verwachting is dat hooguit 10 % van de essen de ziekte zal overleven, gebaseerd op ervaringen
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 30 januari Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 30 januari 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was droog, de zon scheen, er stond een matige wind en het was niet echt koud, m.a.w.: het was een mooie dag om weer
Nadere informatiePaddestoelen zelf kweken
Paddestoelen zelf kweken De Paddestoel Levenscyclus De paddestoelen: groepen Parasieten: levende planten (honingzwam) De paddestoelen: groepen Symbiose met planten: mycorrhizae De paddestoelen: groepen
Nadere informatiePaddenstoelen, waarzeggers van het bos
Paddenstoelen, waarzeggers van het bos & Mirjam Veerkamp Nederlandse Mycologische Vereniging Informatie over: Functioneren van het bos Bodemeigenschappen Verzuring en vermesting Samenstelling boomlaag
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting voor dinsdag stemde niet optimistisch. Ik hield er zelfs rekening mee dat de excursie niet door zou
Nadere informatieWerkblad Naut Thema 1: De wereld om je heen
Werkblad Naut Thema 1: De wereld om je heen 1.1 De wereld van hout Trek een lijn naar de goede tekst. 1 De vracht-auto brengt de boomstammen naar de fabriek. De fabriek zaagt planken. 2 Heel veel planken.
Nadere informatieJcdegids.be. Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten. 18/01/2014 JC Delforge
Jcdegids.be Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten 18/01/2014 JC Delforge De presentatie kan gedownload worden op het volgende adres: http://www.jcdegids.be/jcd-doc.htm Jcdegids.be Inleiding De presentatie
Nadere informatiePromenade n 3 : Ferme du Hennet : La Roche-En-Ardenne
Promenade n 3 : Ferme du Hennet : La Roche-En-Ardenne Bewegwijzering :3 Deze wandeling brengt u via steile hellingen tot in de duistere dieptes van het Ardense woud. Onder het dikke bladerdak zitten onverwachte
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was ruim een maand geleden dat ik op de tuinen van De Wiershoeck en de Kinderwerktuin was. Er is in deze maanden
Nadere informatieWaarvan leven paddenstoelen? Paddenstoelen (schimmels met vruchtlichamen dus) leven en groeien voornamelijk door organisch materiaal zoals takken,
Wat is een paddenstoel? zijn vruchtlichamen van schimmels. Eenvoudig voorgesteld is een paddenstoel van een schimmel wat een appel is voor een appelboom. Zoals een appelboom herkenbaar is aan zijn appels,
Nadere informatieResultaten. Toelichting abundatiekaart en aantalsschatting Zwarte Specht Veluwe. Henk Sierdsema, Sovon Vogelonderzoek Nederland.
Toelichting abundatiekaart en aantalsschatting Zwarte Specht Veluwe Henk Sierdsema, Sovon Vogelonderzoek Nederland Juni 2015 Inleiding Door de provincie Gelderland is verzocht om een update te maken van
Nadere informatieDe Wiershoeck- Schoolwerktuin, woensdag 13 november 2013
De Wiershoeck- Schoolwerktuin, woensdag 13 november 2013 Het was afgelopen woensdag mooi herfstweer; droog, een aangenaam zonnetje en weinig wind. Maar het was erg rustig op de tuinen, er waren weinig
Nadere informatieBomen in drie seizoenen
Bomen in drie seizoenen Naam van mijn boom Namen groepsgenoten WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - 2006 (MET DANK AAN HET AMSTERDAMS NME CENTRUM) 1 Herfst 1 Determineren een 2 Boomhoogte meter hoog 3
Nadere informatieNederlandse bomen herkennen een eenvoudige handleiding v0.4 J Holtman
Nederlandse bomen herkennen een eenvoudige handleiding v0.4 J Holtman Met deze eenvoudige handleiding kun je ongeveer 25+ bekende Nederlandse bomen herkennen. Bomen herkennen is een specialisme. Deze korte
Nadere informatieHandboek (kamp) vuur. Handboek (kamp) vuur
Handboek Handboek (kamp) vuur vuur (kamp) Handboek (kamp) vuur 0 Inleiding Het fikkie stoken is een van de leukste dingen die er op scouting gedaan worden. Een mooi vuurtje om gezellig rond te zitten,
Nadere informatieVolg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...
Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het
Nadere informatieHet is nog niet bedwelmend, maar de bloemetjes van de meloenboom beginnen te geuren.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 23 november 2015 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was dinsdag zoals verwacht: koud, veel wind en regen. Het was gewoon een onaangename dag, een dag waarop je maar
Nadere informatieNaam:...
Naam:... Wil je meer over paddestoelen weten? Vul de woorden in op de goede plaats. Kies uit: hoed herfst eetbaar steel giftig grotten In de... vind je in het bos veel paddestoelen. Ze groeien op dode
Nadere informatieINHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06
Biotoop: het bos BOSPLANTEN INHOUD 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam 04 2. Beuk 05 3. Eik 06 Wereldoriëntatie: natuur: bosplanten VCS-M: L-6 JP: 2003-11-25-1
Nadere informatiede Nieuwkoopse Plassen.
Wandelen Paddenstoelenroute door Lusthof de Haeck, Nieuwkoopse Plassen 3.3 km Waar Nieuwkoopse Plassen Vertrekpunt Werkschuur de Kievit [https://maps.google.com/?q=52.1447,4.83218] Lusthof de Haeck is
Nadere informatieInformatie reader. Over bomen
Informatie reader Over bomen Bron: een selectie uit folders van de bomenstichting Hoe groeit een boom? blz. 1 t/m 4 Bomen en mensen blz. 5 t/m 7 Bomen en feesten blz. 8 t/m 10 Bomen en medicijnen blz.
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Wie weet hoe ik heet Groep 6-7-8
Voorbereiding post 2 Wie weet hoe ik heet Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 2: Wie weet hoe ik heet, voor groep 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieWandeling n 7 : Chêne à l'image : Durbuy Bewegwijzering :
Wandeling n 7 : Chêne à l'image : Durbuy Bewegwijzering : Deze wandeling trekt door het bos van Grandhan en Petit-Han waar haagbeuk en de eik elkaar aanvullen. Afhankelijk van het seizoen vind je hier
Nadere informatieBos & milieu. Bomen 2013/12
2013/12 Bos & milieu Bomen In een boom speelt zich een aantal levensprocessen af die zorgen voor de groei. Dit verschijnsel heet fysiologie en komt bij alle levende organismen voor. De belangrijkste levensprocessen
Nadere informatieHerfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
Nadere informatieBosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8
Bosopdrachten Praktijkopdrachten groep 7/8 Inhoud..1 Determineren.2 Het bos van binnen naar buiten.5 Klimaat en sfeer in het bos 6 1) DOE JE OREN OPEN..6 2) VOEL EN RUIK..6 3) KLIMAAT..6 Boomdikte...7
Nadere informatieALGEMEEN BEMESTEN WATER GEVEN
ALGEMEEN Alleen werken aan gezonde bomen. Als de boom niet gezond is, dan beschermen tegen de zon. Gun hem de brood nodige rust. Bedenk te allen tijde dat in principe alleen dat wordt gedaan dat goed is
Nadere informatieEen jonge sequoia opgegroeid tussen de as van een bosbrand en een jonge sequoia in een pot.
Hoofdstuk 8. De levensloop van de Sequoia gigantea: van zaadje tot reuzenboom Niet elk zaadje dat uit de kegel valt ontkiemt. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat van de zaadjes die in een groene
Nadere informatiePaddenstoelen. Achtergrond informatie bij paddenstoelen voor de gidsenopleiding 2013.
Paddenstoelen. Achtergrond informatie bij paddenstoelen voor de gidsenopleiding 2013. Wat zijn paddenstoelen? Paddenstoelen behoren tot een eigen rijk: het schimmelrijk. De officiële naam is: Fungi (enkelvoud
Nadere informatieSchimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen
Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen
Nadere informatie' Educatieve dienst 2010 'Een bos vol leven' EEN BOS VOL LEVEN
EEN BOS VOL LEVEN Doelstellingen en eindtermen : bij deze activiteit komen vooral volgende eindtermen aan bod: wereldoriëntatie ET 1.3, ET 1.5, ICT ET 6 cognitief - herkennen en benoemen van twaalf organismen
Nadere informatieLES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken
VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken INLEIDING De vorige les ging over verschillende vormen en soorten bacteriën. In deze les staan
Nadere informatieZwammen: 8 12 jaar (handleiding)
Handleiding: Doelgroep Zwammen 8 12 jaar Periode Duur van de activiteit 2 u 30 september - november Materiaal voor de begeleider Materiaal voor de kinderen Kledij Fiches en grote fotokaarten in map Gekweekte
Nadere informatieWandelen met de Buurt Spanderswoud 19 oktober 2008
II 1//22 Wandelen met de Buurt Spanderswoud 19 oktober 2008 a d d e s t o e l e n We hadden een paar vochtige dagen achter de rug en ondanks de mooie dag van vandaag, had de atmosfeer in het bos een hoog
Nadere informatieNachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder
Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders
Nadere informatieWinterpaddenstoelen in het Weerterbosje en omgeving Auteur: Jos Lenaerts
Winterpaddenstoelen in het Weerterbosje en omgeving Auteur: Jos Lenaerts Mycolim, de paddenstoelenwerkgroep van Likona, inventariseerde het Weerterbosje en de aanliggende hoogstamboomgaard op donderdag
Nadere informatieThema 1 De wereld om je heen
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 1 De wereld om je heen Samenvatting De wereld van hout Veel dingen om je heen zijn gemaakt van hout. Hout is een natuurlijk materiaal, het komt van bomen.
Nadere informatieUITGELICHT 1 OEN IK DEZE MOOIE SPONSZWAM
1 T bij een Douglasspar (Pseudotsuga menziesii) vond, was ik blij. Ik ben bang de houtvester niet. In een stand Douglassparren ziet een houtvester liever geen sponszwammen. Hij weet wat dit betekent: het
Nadere informatieMateriaal Groen. Deel 3: Groen groeit
Materiaal Groen Deel 3: Groen groeit Colofon Deel 3: Groen groeit Onderdeel van het materiaal Groen, met de thema s: Seizoenen (dl. 1), Groen in de stad (dl. 2), Groen groeit (dl. 3), Thuis tuinieren (dl.
Nadere informatieVissige russula s komen voor in alle kleuren van de regenboog? De geur is zeer kenmerkend.
Wandeling 13 september : Bakkerijschimmel : Neurospora Kwastschimmel : Aspergillus Een russula die normaal roze is maar door de droogte geelachtig tot kakigeel uitgebleekt is. Deze komt in veel vormen
Nadere informatie2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 De geschiedenis van de microbiologie 9 1.1 De vroegste historie 9 1.2 Louis Pasteur 12 1.3 Ziekte: door micro-organismen of een straf van God? 14 1.4 De bestrijding van
Nadere informatieWat gaat er gebeuren in de Wevershoek?
Essentaksterfte De situatie in Nederland Inmiddels is meer dan 80 % van de essen in Nederland aangetast. De verwachting is dat hooguit 10 % van de essen de ziekte zal overleven, gebaseerd op ervaringen
Nadere informatieWat met zieke bomen? Wat gaan we doen?
Wat met zieke bomen? Bomen? Wat met zieke bomen? Wat gaan we doen? Hoe werkt een boom? Wat zijn de oorzaken van boomproblemen? Welke zijn de verschillende types ziekten en plagen + vbn. Wat kun je doen
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2013 Hoi! Rood met witte stippen? Dat is de vliegenzwam. Vraag mensen eens welke paddenstoel ze het allermooist vinden. Grote kans dat ze roepen: de vliegenzwam!
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatie' Educatieve dienst 2007 'Winkelen in het bos' Winkelen in het bos
Winkelen in het bos Doelstellingen : cognitief De drie functies van een bos kunnen duiden als ecologisch, sociaal en economisch Het verband kunnen leggen tussen een product uit de supermarkt en de grondstof
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
3 8 6 10 ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is...... een vaste plant met een houten stam en een kruin, alleen noemen de onderdelen anders dan bij een plant. Delen van de boom Laat de kinderen
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieLESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE VMBO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK SPOREN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen hier
Nadere informatieWerkblad Naut Thema 2: Planten en dieren
Werkblad Naut Thema 2: Planten en dieren 2.1 Eten en gegeten worden Schrijf op wat het dier eet in deze voedselketen De ijsbeer eet De zeehond eet De vis eet De krill eet Dit zijn algen, algen zijn heel
Nadere informatieOpdrachtkaarten Herfst
Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Zandspoor Opdrachtkaarten Herfst Je gaat in het duingebied onderzoek doen naar allerlei dingen die met zand te maken hebben. De materialen die daarvoor nodig zijn, zitten
Nadere informatieCercis canadensis. rond tot afgeplat bolvormig
Cercis canadensis Als hoogstamvorm gekweekt groeit C. canadensis uit tot een mooie, middelhoge solitairboom. De stam is grijs en ondiep gegroefd, op latere leeftijd kan de schors in kleine plaatjes loslaten.
Nadere informatieLEVEN MET BOMEN. Dirk Criel
LEVEN MET BOMEN Dirk Criel Wat is een boom? Is dit een boom? Hoe ziet een boom eruit? kroon = het gedeelte van de boom boven de takvrije stam kruin = het geheel van bladeren en twijgen Stamopbouw Het
Nadere informatieMICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN
Naam: Klas: VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN INLEIDING De komende lessen gaan over micro-organismen. In deze les gaan we in op bacteriën. De lessen hierna kijken we ook
Nadere informatie5e NIBI conferentie voor vmbo en onderbouw havo/vwo
Sexy, verslavend, dansend in t bos: paddenstoelen, dus! 5e NIBI conferentie voor vmbo en onderbouw havo/vwo 1 juni 2018 Peter Klok Sexy, verslavend, dansend in t bos: paddenstoelen, dus! Rozetkussentjeszwam
Nadere informatieBODEMLEVEN, GROND & BEMESTING
BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek
Nadere informatieBomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:
Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................
Nadere informatieDit boekje is van: Paddenstoelenpracticum
Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------
Nadere informatieRivierenhof. Handleiding. Opgesteld door de domeinwachters. >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar. Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst
Rivierenhof Handleiding Opgesteld door de domeinwachters >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst INLEIDING Het zelf -doe pakket bestaat uit een bewegwijzerde
Nadere informatieM.W.W. - Mycologische Werkgroep Waasland sinds 24 oktober 2011 (~170x / ~400 taxa)
M.W.W. - Mycologische Werkgroep Waasland sinds 24 oktober 2011 (~170x / ~400 taxa) WAKONA studiedag - paddenstoelen Kaartmateriaal: websites van: WAKONA Waarnemingen.be Natuurpunt Waarnemingen.be KVMV
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatieONBEKENDE BOOMAANTASTINGEN. December 2009
ONBEKENDE BOOMAANTASTINGEN December 2009 Onbekende boomaantastingen De gemeente Alphen aan den Rijn zet zich in voor een gezonde leefomgeving. Het openbaar groen draagt hier in belangrijke mate aan bij.
Nadere informatieDuivelsei, satansboleet, heksenkring, elvenbankje en kabouters die wonen in de buurt van de vliegenzwam met rode stippen.
Kinderen van de nacht elven of kabouters Deze mysterieuze verschijnselen zijn in de geschiedenis verbonden met de duivel, kinderen van de nacht, kinderen der duisternis, met heksen, maar ook met elven
Nadere informatieBomen in drie seizoenen
Bomen in drie seizoenen Naam van mijn boom Namen groepsgenoten WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 1 WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 2 Bomenopdracht in drie
Nadere informatieKLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen
KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA Project Bomen FLEUR K. MATTEO LEI FYNN FERRE CHARLOTTE BERN LEONIE LOTTE ALINA STAN Wat is een boom? Bomen zijn de grootste planten
Nadere informatieDELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK
DELTALOCATIE DEN DOLDER Projectnummer 01742112 Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. Postbus 151 3840 AD HARDERWIJK Kwaliteitsbeoordeling van de bomen op deze locatie Door T. Katerberg European Tree
Nadere informatieBos/Bosplaats Perceelsnummer LH1 Bestandsnummer
Bos/Bosplaats Perceelsnummer LH1 Bestandsnummer B Grauwe els 40% B Zwarte els 10% K Grassen (Henna, Witbol, Raaigras) 30% K Braam 30% K Koninginnekruid 10% K Grote brandnetel 10% K Moerasspirea 4% K Gewone
Nadere informatie