Jcdegids.be. Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten. 18/01/2014 JC Delforge

Transcriptie

1 Jcdegids.be Een inleiding tot de paddenstoelengeslachten 18/01/2014 JC Delforge De presentatie kan gedownload worden op het volgende adres:

2 Jcdegids.be Inleiding De presentatie is ontstaan na de uitgifte van het boek «Veldgids Paddenstoelen» van Nico Dam / Thomas W. Kuyper ISBN: soorten plaatjeszwammen en boleten Formaat: 14,5 en 21,5 cm Pagina's: 432 Algemene kenmerken Beschrijving van 10 geslachten a.d.h.v. Opsomming voornaamste kenmerken Type beeld van dat geslacht en sporenkleur Enkele praktijkvoorbeelden

3 Jcdegids.be Gebruik van het boek Het boek: Bevat de 500 meest gevonden soorten plaatjeszwammen en boleten in Nederland (komt voor een groot deel overeen met de situatie in Vlaanderen) en vertegenwoordigt 95% van de gevonden soorten in die categorie Is alfabetisch gerangschikt volgens Latijnse naam Gebruik de hoofdsleutel en daarna de detailsleutel om tot een soort te komen Enkel een macroscopische determinatie is mogelijk Als er zijn, worden ook gelijkende soorten besproken

4 Jcdegids.be 37 geslachten in 37 minuten Onmogelijke taak Door de sleutel wandelen Voornaamste geslachten bespreken Startsleutel

5 Waar op letten? Sporenkleur Lamelaanhechting Hoedoppervlak Velum Hygrofaan 4 illustraties uit het: Veldgids Paddenstoelen van Nico Dam ISBN:

6 Jcdegids.be 2. Boleten terug Forse paddenstoelen Met een buisjeslaag (verwijderbaar) Poriën soms andere kleur dan buisjes Meeste soorten vormen ectomycorrhiza Soms waardplantspecifiek In Vlaanderen 11 genera met ongeveer 70 soorten (boek > 31) Ingedeeld in de volgende genera: Aureoboletus (1-Kersrode b.) Boletus (Eekhoorntjesbrood) Buchwaldoboletus (1) Chalciporus (2-Peperboleet) Gyrodon (1-Elzenboleet) Gyroporus (2-Indigoboleet) Leccinum (16-Berkenboleten) Porphyrellus (1-Porfierboleet) Strobilomyces (1-Geschubde b.) Suillus (10-Melkboleet/Koeieb.) Tylopilus (1-Bittere b.) Xerocomus (13-fluweelboleten)

7 Sporee wit Boletus edulis Gewoon eekhoorntjesbrood

8 Oranje berkenboleet (berk) Gewone heksenboleet (loof- en naaldbomen) Gewoon eekhoorntjesbrood (loof- en naaldbomen) Kastanjeboleet (loof- en naaldbomen) Rode boleet (loofbomen) Netstelige heksenboleet (loofbomen) Gewone berkenboleet (berk) Roodstelige fluweelboleet (loof- en naaldbomen) Kostgangerboleet (Bij Aardappelbovist)

9 Jcdegids.be 4. Melkzwammen (Lactarius) terug Klein tot groot, geen velum Vlees van hoed en steel bros, breekbaar, melk uitscheidend bij kwetsen Hoed vaak ingedeukt Vaak vleeskleurig tot roodbruin met witte melk Andere kleuren (wit, geel, ) kunnen natuurlijk ook, zowel voor de vruchtlichamen als voor de melk (maar zijn zeldzamer) Alle grote soorten vormen ectomycorrhiza, soms specifiek met slechts enkele boomsoorten In Vlaanderen 61 soorten (boek > 27)

10 Sporee wit Lactarius controversus Populiermelkzwam

11 terug Baardige melkzwam (berk) Kaneelkleurige melkzwam (eik) Populiermelkzwam (populier en soms wilg) Donzige melkzwam (berk) Roodgrijze melkzwam (berk) Kruidige melkzwam (vooral eik) Rimpelende melkzwam (loof- en naaldbomen) Grijsgroene melkzwam (beuk) Levermelkzwam (naaldbomen)

12 Jcdegids.be 5. Russula s (Russula) terug Vrij klein tot groot zonder velum Het vlees van hoed en steel bros, breekbaar, geen melk uitscheidend bij kwetsen Hoed alle kleuren mogelijk Steel vaak wit Sporee wit tot geel, belangrijk voor de subgroepen Alle soorten vormen ectomycorrhiza, soms specifiek met slechts enkele boomsoorten Smaak zacht of pikant In Vlaanderen 150 soorten (boek > 39)

13 Sporee wit tot oker geel Russula aeruginea Groene berkenrussula

14 terug Smakelijke russula (loof- en naaldbomen) Vergelende russula (loof- en naaldbomen) Geelwitte russula (loof- en naaldbomen) Roze berkenrussula (berk) Groene berkenrussula (berk, soms ook spar) Naaldbosbraakrussula (naaldbomen) Regenboogrussula (loofbomen) Gele berkenrussula (berk) Scherpe kamrussula (loofbomen, vooral eik)

15 Jcdegids.be 6. Amanieten (Amanita) terug Vrij groot tot groot met In Vlaanderen 29 soorten algemeen en partieel (boek > 10) velum (dan met ring) Algemeen velum laat vaak vlokken na op de hoed en een beurs rond de steelvoet Lamellen vrij, meestal wit Steelvoet vaak knotsvormig Sporee wit Mycorrhizapaddenstoel

16 Sporee wit Amanita citrina Gele knolamaniet

17 terug Groene knolamaniet (loofbomen, zelden naaldbomen) Grauwe amaniet (loof- en naaldbomen) Vliegenzwam (loof- en naaldbomen) Roodbruine slanke amaniet (berk, maar ook andere l/n) Gele knolamaniet (loofbomen, minder naaldbomen) Witte knolamaniet (loofbomen, minder naaldbomen) Panteramaniet (vooral loofbomen, soms naaldbomen) Grauwe amaniet (loof- en naaldbomen) Parelamaniet (loof- en naaldbomen)

18 Jcdegids.be 11. Trechterzwammen (+) (Clitocybe) terug Klein tot groot zonder velum Hoed bij volwassen exemplaren vaak trechtervormig Aflopende dunne lamellen vaak dicht tegen elkaar Plaatjes wit tot crème Bleke sporen Hoed soms opvallend hygrofaan Soms bedekt met glacé laagje Geur vaak karateristiek: meel, anijs, kippenhok Allemaal saprotroof, meestal op de bodem In Vlaanderen 39 soorten (boek > 22)

19 Sporee wit

20 terug Geribbelde trechterzwam (allerlei typen bos) Groene anijstrechterzwam (loof- en gemengde bossen) Gestreepte trechterzwam (loof- en naaldbossen) Tweekleurige trechterzwam (allerlei typen bos) Slanke anijstrechterzwam (allerlei typen bos/grasland) Slanke anijstrechterzwam Knotsvoettrechterzwam (loof- en naaldbossen) Nevelzwam (loof- en gemengd bos) Kleine bostrechterzwam (vooral in loofbossen)

21 Jcdegids.be 12. Mycena s (Mycena) terug Minuscuul tot klein, zonder velum Vaak klokvormig gestreept hoedje op lange steel, slank Lamellen meestal opstijgend, soms met gekleurde snede Steel soms met vochtinhoud Soms karakteristieke geur: chloor, ammoniak, rapen, meel, ranzig Sporee wit Allemaal saprotroof, substraat is soms specifiek voor de soort In Vlaanderen 115 soorten (boek > 40)

22 Sporee wit Mycena epipterygia var. epipterygia - Graskleefsteelmycena

23 terug Helmmycena (op dood loofhout) Gewone melksteelmycena (in allerlei biotopen) Dennenmycena (naaldbossen) Heksenschermpje (stroosel van loofbomen) Stinkende mycena (gemengde bossen) Slijmsteelmycena (in allerlei biotopen) Bruinsnedemycena (onbemeste graslanden) Kleefsteelmycena (meestal in bossen) Blauwgrijze schorsmycena (schors van levende bomen)

24 Jcdegids.be 16. Ridderzwammen (Tricholoma) terug Middelgroot tot groot Vlezige plaatjeszwam Met of zonder velum Hoed droog of slijmerig Lamellen bochtig aangehecht Karakteristiek gootje rondom de steel Hoed en steel sterk vezelig, vaak met meelgeur en - smaak Soms specifieke geur: meel, komkommer, gas, zeep, peper Sporee wit Mycorrhizapaddenstoel In Vlaanderen 37 soorten (boek > 10)

25 Sporee wit Tricholoma albobrunneum Witbruine ridderzwam

26 terug Witbruine ridderzwam (den) Glanzende ridderzwam Zilveren ridderzwam (loofbomen) Gele ridderzwam (den) Berkenridderzwam (berk) Narcisridderzwam (loofbomen, vooral eik en beuk) Geringe ridderzwam (wilg en populier) Fijnschubbige ridderzwam Narcisridderzwam (loofbomen, vooral eik en beuk)

27 Jcdegids.be 18. Satijnzwammen (+) (Entoloma) terug Klein tot groot Erg variabel Sporee oudroze In Vlaanderen 120 soorten (boek > 20)

28 Sporee roze Entoloma sericatum - Moerasbossatijnzwam

29 terug Dunsteelsatijnzwam (loofbossen, soms open terrein) Citroengele satijnzwam (stikstofrijke plaatsen) Dennensatijnzwam (naald- en gemengd bos) Heidesatijnzwam (heideterreinen) Bruine satijnzwam (allerlei typen graslanden) Dennensatijnzwam (naald- en gemengd bos) Grauwe bossatijnzwam (loofbomen) Sneeuwvloksatijnzwam (schrale graslanden)

30 Jcdegids.be 28. Gordijnzwammen (Cortinarius) terug Kleine tot grote plaatjeszwammen met spinnenweb-achtig velum (gordijn) tussen hoedrand en steel (cortina) bij jonge exemplaren Sporee roestbruin Lamellen overwegend uitgebocht Vaak roestverkleuring van plaatjes, gordijn en steel door de sporen Erg variabel, kunnen zowat alle vormen aannemen Mycorrhizapaddenstoel In Vlaanderen 180 soorten (boek > 35)

31 Sporee roest Cortinarius cinnamomeoluteus Gele wilgengordijnzwam

32 terug Pagemantel (den) Vaaggegordelde gordijnzwam (loof- en naaldbomen) Gewone pelargoniumgordijnzwam Geelplaatgordijnzwam (loof- en naaldbomen) Okergele gordijnzwam (vooral ratelpopulier, eik, beuk) Witschubbige gordijnzwam (berk) Koperrode gordijnzwam (breedbladige wilgen) Het gordijn Violette gordijnzwam (loof- en naaldbomen)

33 Jcdegids.be 29. Vezelkoppen (Inocybe) terug Klein tot middelgroot, met of zonder cortina Hoed vaak kegelvormig, sterk radiair vezelig; ook steel sterk vezelig Soms met opvallende knol aan de basis Grijsbruine tot tabakbruine plaatjes en sporee Geur vaak opvallend spermatisch In Vlaanderen 124 soorten (boek > 24)

34 Sporee bruin Inocybe asterospora - Sterspoorvezelkop

35 terug Vlokkige vezelkop (allerlei boomsoorten) Gele knolvezelkop (loof- en naaldbomen) Lila satijnvezelkop (loof- en soms naaldbomen) Witte satijnvezelkop (loof- en soms naaldbomen) Zandpadvezelkop (loof- en naaldbomen) Gewone viltkop (loofbomen, wilgen, berken) Bruine knolvezelkop (loof- en naaldbomen) Kleine knolvezelkop Bruine knolvezelkop (loof- en naaldbomen)

36 Jcdegids.be 33. Franjehoeden (Psathyrella) terug Klein tot middelgroot met vezelig velum Witte tot bruine hoed, meestal glad Jonge exemplaren met witte vezelige velumresten op de hoed en vaak aan de hoedrand (als franjes) Witte steel, breekbaar Plaatjes en sporee donker bruin tot bruinzwart In Vlaanderen 93 soorten (boek > 15)

37 Sporee bruin tot donkerbruin Psathyrella multipedata - Bundelfranjehoed

38 terug Langsteelfranjehoed (houtsnippers) Roodsnedefranjehoed Kleinsporige franjehoed (stronken van loofbomen) Conische franjehoed (loofbossen) Witsteelfranjehoed (stronken van loofbomen) Bleke franjehoed (loof- en gemengde bossen) Oeverfranjehoed Bundelfranjehoed (loofbossen) Bundelfranjehoed (loofbossen)

39 Jcdegids.be 35. Inktzwammen (Coprinus) terug Kleine tot middelgrote fragiele zwammen, al dan niet met poederig of vezelig velum Hoed kaal, schubbig, vlokkig of fijn behaard, vaak radiair gevoord aan de rand, saai gekleurd Hoed en plaatjes vervloeien tot zwarte inkt Soms maar enkele uren Lamellen vrij Sporee donkerbruin tot zwart In Vlaanderen 95 soorten (boek > 12)

40 Sporee zwart Coprinus micaceus - Glimmerinktzwam

41 terug Glimmerinktzwam (hout van loofbomen) Groot mestplooirokje Geschubde inktzwam Zwerminktzwam (stronken van loofbomen) Spechtinktzwam Grote kale inktzwam (op begraven hout) Zwerminktzwam (stronken van loofbomen) Inktzwammen (vaak op uitwerpselen) Hazepootje (houtsnippers en composthopen)

42 Jcdegids.be 36. Champignons (Agaricus) terug Middelgrote tot grote vlezige zwammen met velum dat vaak als een ring achterblijft Hoed wit zijdeachtig, al of niet met gekleurde schubben Hoed en steel gemakkelijk van elkaar te scheiden (plaatjes vrij van de steel) Rozige kleur van de jonge plaatjes Steel vaak met een ring Vlees bij veel soorten geel of rood verkleurend Sporee eerst roze dan snel paars-bruin In Vlaanderen 51 soorten (boek > 12)

43 Sporee donkerbruin Agaricus bitorquis Straatchampignon

44 terug Carbolchampignon (allerlei landschapstypen) Valse anijschampignon Carbolchampignon (allerlei landschapstypen) Straatchampignon (ruderale standplaats) Reuzenchampignon (loofbossen) Schubbige boschampignon (allerlei bostypen) Gekweekte champignon (verstoorde bodems) Gewone weidechampignon (gras- en weilanden) Wijnkleurige champignon

45 Jcdegids.be Zijn er nog vragen?

46 Jcdegids.be colofon Illustraties op: dia nr 5 komt uit: Veldgids Paddenstoelen van Nico Dam ISBN , Uitg. KNNV (2013) dia nr 6 komt uit: Basisboek Paddenstoelen van Nico Dam ISBN , Uitg. KNNV (2006) dia nr 7, 10, 13, 16, 19, 25, 31, 34, 40, 43 komen uit: Bekende paddenstoelen in Europa van Olle Persson, Uitg. Moussault (1976) Alle paddenstoelenfoto s zijn van: Jean Claude Delforge