Enkele aanbevelingen bij het bestuderen van paddestoelen

Transcriptie

1 DETERMINEERTABEL VOOR ZWAMMEN Dit bundeltje is een fragment van de tekst ZWAMMEN van ereispectrice M. De Ridder in het Jaarboek 1990 van de VOB Enkele aanbevelingen bij het bestuderen van paddestoelen Er mag niet meer gesproken worden over de vruchtlichamen van schimmels of zwammen. Zwammen hebben geen bloemen en geven dus geen vruchten. We spreken best over de sporendrager of paddestoel. Bij het determineren van paddestoelen zijn de kleur en de uitwendige versieringen van de sporen vaak belangrijk. Je kunt een sporenfiguur rechtstreeks op een draagglas maken door de hoed (zonder steel), met de plaatjes of buisjes naar onder, een zestal uren op het draagglas te laten liggen. Daarna kun je de sporenfiguur (zonder water!) bekijken met de microscoop. Het kan nuttig zijn de sporen te kleuren. Noteer, bij het inzamelen, steeds welke kleur hoed, plaatjes of buisjes en steel hebben; beschrijf ook het substraat (standplaats); soms zijn zelfs de reuk en smaak belangrijk, maar proeven is niet hetzelfde als opeten! Noteer ook of de paddestoel een ring of beurs heeft en of de hoed glad, slijmerig of droog is. Neem nooit te veel soorten paddestoelen mee. Je hebt meestal niet genoeg tijd om ze allemaal te determineren. Verzamel paddestoelen nooit in een plastieken zak, een mandje, en dan liefst nog met afzonderlijke compartimenten, is beter. Zorg voor een goede loep (10 x) en zo mogelijk ook voor een microscoop die zeker 15 x 40 en liefst 10 x 90 vergroot; het is ook nuttig over een meetoculair te beschikken. 69

2 PLAATJESZWAMMEN Sporen wit ± romig Met losse vlokken Wit vrij Voet met beurs en knol Amaniet (Amanita) (los) Met fijne of grove schubben Wit vrij Met fijne (honingkleurige) schubben Leemkleur. aflopend Op hout Met fijne korrels Wit vrij Voet bij grote soorten met knol Vaak in bundels Oud : zwart Steel bij hoed met fijne schubjes Slijmerig Wit ver uit elkaar Op hout Doorschijnend Ingerolde rand, later vlak, licht gewelfd Klokvormig, vaak gestreept Kom of trechtervormig Sterk conisch, wit of felgekleurd Geleidelijk in steel overgaand Vaak onregelmatig Met melksap Bleek, vrij of, dicht op elkaar Wit,, soms aflopend tandje Wit of geel, wijd uitstaand aflopend Grove ribbels, sterk aflopend wasachtig Allerlei substraten Op hout, op rottend blad of tussen gras Tussen mos, op takjes, naalden en mos Tussen gras Dunvlezig, klein tot middelgroot, kraakbeenstengel Steel dun en broos kleine soorten Klein, teer, dunvlezig Sterk verkleurend bij kwetsen Sterk aflopend Grote soorten dikvlezig Versch. van kleur, bochtig Versch. van kleur, of aflopend Dikvlezig, gedrongen korte steel, steel knakt Helgekleurd Wit tot bleekgeel Steel bros, steel knakt Soms fijn geschubd Grof, weinig talrijk Mat Gebroken wit, ver uit elkaar Op bodem en hout Vlak, donker met centraal afgevlakt bultje Zeer dicht, bochtig Op bodem en hout Waterig vlees, zeer veranderlijk Taai, bestand tegen uitdroging. Niet rottend Dunvlezig, slank. Steel gestreept Donker in t midden Wit tot geel Op hout Plaatjes vrij Grijs Grijs Op hout In bundels Oranjerood, trechtervormig Aflopend, gevorkt Op bodem Fijne plaatjes Dooiergeel, onregelmatig Aflopend, grof gevorkt Op bodem (naaldhout) Ruikt naar abrikozen (x) Bruin Aflopend, rand gezaagd Op hout (x) Donker Aflopend, bleek Op hout (x) Gewoonlijk bleek Aflopend Op hout Steel asymmetrisch; gebundeld; geur anijs Steel asymmetrisch, vlezige zwam Steel zijdelings, kort en dik (x) Met witte vlokjes Grijsrose Op hout Ieder plaatje gespleten (x) Wit, klokvormig, met zijdeglans Wijd uiteen, bruin wordend Op rottende paddestoelen (russula en melkzwam) Met grove schubben Aflopend, rand gezaagd Op hout Vooral op wilg Parasolzwam (Lepiota) Honingzwam (Armillaria) Korrelhoed (Cystoderma) Porseleinzwam (Oudemansiella) Collybia (Collybia) Helmzwam (Mycena) Trechtertje (Omphalia) Wasplaat (Hygrophorus) Trechterzwam (Clitocybe) Ridderzwam (Tricholoma) Melkzwam (Lactarius) Russula (Russula) Fopzwam (Laccaria) Taailing (Marasmius) Veldridder (Melanoleuca) Houtridderzwam (Tricholomopsis) Bundelridderzwam (Lyophyllum) Valse hanenkam (Hygrophoropsis aurantiaca) Hanenkam of dooierzwam (Cantharellus cibarius) Anijszwam (Lentinellus) Oesterzwam (Pleurotus) Schelpzwam (Panellus) Waaiertje (Schyzofyllum) Zwamgast (Nyctalia) Taaiplaat (Lentinus) (x) = steel zijdelings 70

3 Sporen rose Klokvormig, nadien uitgespreid Rose, vrij Op bemoste bodems Dodelijk giftig! Beurs aan steel Vlak, zeer broos Rose, vrij Op hout Eetbaar Grauwwit, onregelmatig Rose, aflopend Meest donker, satijnglans Rose, vrij bochtig Op bodem (vooral in naaldhout) Op bodem Ruikt naar oud meel Meeste soorten giftig Beurszwam (Volvaria) Hertezwam (Pluteus cervinus) Molenaar (Clitopilus prunulus) Satijnzwam (Rhodofyllus) Sporen bruin / steel centraal Met schubben Geel tot bruin Meest op hout met franjes of vlezig dun vliezig Gla, wit of geelbruin Bleek, later donkerder Op allerlei vochtige plaatsen Steel met schubben Vaak in bundels Steel zonder schubben, vaak fruitgeur Glad Leem tot kaneelkleurig Op voedselrijke bodem Vaak onder brandnetel Heldergeel tot oranje Geelbruin gevlekt Op hout Dikvleige soorten gordijn Glad Met ingerolde rand Soms resten Bruin tot donkerrood, bochtig Aflopend, onderaan netvormig verbonden Op hout Talrijk in de Kempen en de kalkstreek Groot, vlezig Droog = zeemleer Wit tot bleekbruin, kleverig Grijsbruin Vaak radijsgeur Vezelig met schubben Donkerbruin Bochtig Dooiergeel, kleverig Bleek, kaneelkleurig Op oude mest, zaagsel, rottend stro Klokvormig, roodbruin Bleek tot vleeskleur Op vochtige humus Mat, klokvormig, meestal donker Onaangename geur, meestal giftig Kleine, dunvlezige soort Donkere steel, ruikt naar augurken Kaneelkleurig, smal Hoog op slanke steel Vliezig, gestreepte rand Aflopend Tussen mos Zeer kleine steel Rand met witte schubben Kleur zoals hoed, aflopend Vuilwit, rand met borstelharen Op bodem en dode twijgen Zeer broos, steel onderaan donzig behaard Leembruin, aflopend Onder naaldhout Kleine soort, zeldzaam Bundelzwam (Pholiota en deels Flammula) Leemhoed (Agrocybe) Goudhoed (Phaeolepiota) Vlamhoed (Flammula) Gordijnzwam (Cortinarius) Krulzoom (Paxillus) Vaalhoed (Hebeloma) Vezelkop (Inocybe) Mestzwam (Bolbitius vitellinus) Levertraanzwam (Naucoria cucumis) Breeksteeltje (conocybe) Mosklokje (Galerina) Donsvoetje (Tubaria furfuracea) Gewimperd vilthoedje (Ripartites tricholoma) Sporen bruin / steel zijdelings of ontbrekend Dun, onregelmatig gelobd Vaalbruin Op hout Vooral in late herfst Oorzwammetje (Crepidotus) 71

4 Sporen purperbruin tot zwart Bol bij jonge ex., later plat Helgekleurd, bultig Jong rose, later paarszwart Op bemeste plaatsen Dikvlzig, smakelijk Bleekbruin Purper Op mest en vruchtbare bodem sluier Als spijkerkop Dik, sterk aflopend Onder naaldhout gordijn Klokvormig tot uitgespreid Nauw klokvormig Wit, later zwart Soms Klokvormig, soms met schubben Klokvormig, breder dan plaatjes Kleverig, min of meer klokvormig Hoed vaak kleverig Dikvlezig, kleverige hoed en plaatjes Geel, groenig, donker Op hout Dunvlezig, bitter Op vruchtbare bodem, soms op hout Donker, soms witte rand Op of bij hout Broos Gevlekt Wijd uit elkaar Op mest of op sterk bemeste plaatsen Op mest of bemeste bodem Vervloeiend tot inkt Hoog op slanke steel Kleine soorten Kampernoelje of champignon (Agaricus) Stropharia (Stropharia) Spijkerzwam (Gomphidius) Zwavelkop (Hypholoma) Inktzwam (Coprinus) Franjehoed (Psathyrella) Vlekplaat (Panaeolus) Kaalkopje (Psylocybe) 72

5 GAATJESZWAMMEN HOED MET CENTRAAL GEPLAATSTE STEEL A. Vlezig Buisjeslaag gemakkelijk te verwijderen van hoedvlees, op de bodem in bossen, zomer en herfst: Steel en hoed dikvlezig : champagnestop. Poriën witgeelachtig of rood. Steel met nettekening over gehele hoogte. Groep van het eekhoorntjesbrood (Boletus) Idem. Poriën wit, worden rose. Nettekening op onderste helft steel. Bittere boleet (Tylopilus felleus) Hoed slijmerig. Poriën geel tot grijsgeel, meestal groot. Groep van de koeieboleet (Suillus) Hoed droog en viltig. Poriën geel. Groep van de Fluweelboleet (Xerocomus) Steel dun bleek met donkere schubben Poriën bleekgeel, later geelgroen. Groep van de berkeboleet (Leccinum) Hoed met grote dakpansgewijs geplaatste schubben. Poriën wit, later grijzig. Schubbige Boleet (Strobilomyces floccupus) B. Kurkachtig of houtig Buisjeslaag niet gemakkelijk los te maken van hoedvlees. of op levend of dood hout. Vanaf het najaar: Hoed in jeugd min of meer vlezig met grote schubben. Poriën bleek. Groep der zadelzwammen (Polyporus) Hoed steeds kurkachtig. Poriën klein, witgrijs. Winterhoutzwam (Polyporus brumalis) Hoed idem. Poriën groter. Voorjaarshoutzwam (Polyporus lepideus) HOED MET EXENTRISCH GEPLAATSTE, MEESTAL KORTE STEEL, OF STEEL ONTBREKEND. DAN CONSOLEVORMIG. A. Vlezig Op levend hout (parasiet) of dood hout (saprofiet). Het gehele jaar door: Hoed vlezig met rood sap : biefstukzwam (Fistulina hepatica) Hoed idem, vlees wit tot lichtgeel, vaak verschillende hoeden boven elkaar, zwavelzwam (Laetiporus sulphureus) Hoed dunvlezig, vlees week, wit of blauw. Groep der kaaszwammen. (Leptoporus) B. Kurkachtig of houtig Buisjeslaag niet gemakkelijk los te maken van hoedvlees. of op levend of dood hout. Vanaf het najaar: Hoed kurkachtig, bovenzijde met min of meer concentrische ringen, fluwelig of viltig: groep der elfenbankjes. (Coriclus of Trametes) Hoed houtachtig, meerjarig, zeer moeilijk van substraat los te maken groep der lakzwammen en echte en valse tonderzwammen (verschillende geslachten). Hoed houtachtig, typische hoefijzervorm. Poriën zeer fijn. Op rottende berken. berkezwam (Piptoporus betulinus) Hoed houtachtig, poriën grof, doolhofachtig verbonden. Op eik. Doolhofzwam (Daedala quercina) 73