1. Nijmegen 4ever Energy Efficient
|
|
- Ludo Wauters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1. Nijmegen 4ever Energy Efficient 1A. De huidige situatie Conform het EU convenant of Mayors heeft Nijmegen een CO2 verminderingsdoelstelling van 20%. Deze doelstelling is in ons Klimaatbeleid vastgelegd en vindt ook uitdrukking in het Nijmeegs Energieconvenant. Nijmegen wil energieneutraal zijn in Dit betekent een 100% CO2-reductie in 2045 ten opzichte van referentiejaar De tabellen zijn berekend met behulp van de verbruikscijfers geleverd door de netwerkbeheerder in het programma Energie in Beeld. In figuur 1 is de totale CO 2 -uitstoot van Nijmegen weergegeven voor warmte en elektriciteit (in ton CO 2 ). De emissiefactor die gerekend is voor het stroomverbruik van de multinational NXP is genomen op kg CO 2 -eq per kwh. De CO 2 -uitstoot is in 2012 gedaald in Nijmegen ten opzichte van 2008 met respectievelijk 4,6% (excl. NXP) en 6,4% (inclusief NXP), dit ondanks het feit dat de bevolking in Nijmegen is gegroeid van inwoners in 2008 naar inwoners in Nijmegen heeft met de grootste energiegebruikers in de stad een convenant gesloten om jaarlijks 3% CO2 te besparen. Jaar % verschil 2012 t.o.v CO2 -uitstoot excl % NXP (ton CO2) CO2 -uitstoot incl % NXP (ton CO2) Figuur 1: Totale CO2-uitstoot Nijmegen Energie in beeld geeft direct inzicht in het energieverbruik en CO 2 -uitstoot Nijmegen sinds Het verbruik van NXP is apart gepresenteerd. NXP is een multinational die halfgeleiders produceert en is één van de grootste halfgeleiderfabricagecentra van Europa en verbruikt erg veel elektriciteit. In figuur 2 is de CO 2 uitstoot per jaar weergegeven naar categorie Ton CO2-uitstoot NXP Ton CO2-uitstoot zakelijk Ton CO2-uitstoot particulier Figuur 2: CO2-uitstoot naar categorie
2 In figuur 3 is de CO 2 -uitstoot van het zakelijk verbruik weergegeven voor 2012 naar branche (exclusief NXP). Overige dienstverlening en Industrie heeft meeste CO 2 -uitstoot. Branche CO 2 -uitstoot (ton) Overige dienstverlening Industrie Financiële instellingen Gezondheids- en welzijnszorg Advisering, onderzoek Groothandel Verhuur van en handel in onroerend goed Detailhandel Openbaar bestuur; overheidsdiensten Bouwnijverheid Onderwijs Informatie en communicatie Logies-, maaltijd- en drankverstrekking (Horeca) Onbekend Vervoer en Opslag Productie en distributie van en handel in electriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Landbouw, bosbouw en visserij 8467 Sport en recreatie 8414 Cultuur 6166 Automotive 5436 Winning en distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer 5302 Verhuur van roerende goederen 3348 Beroepsbeoefenaren 1379 Winning van Delfstoffen 134 Figuur 3: CO2-uitstoot naar branche in 2012 In figuur 4 is de CO 2 -uitstoot per hoofd van de bevolking weergegeven voor warmte en elektriciteit (in ton CO 2 ). In alle gevallen is de CO 2 uitstoot per hoofd van de bevolking gedaald in 2012 ten opzichte van Jaar ton CO2-uitstoot/inwoner particulier verbruik ton CO2-uitstoot/inwoner particulier + zakelijk verbruik, exclusief. NXP ton CO2-uitstoot/inwoner particulier + zakelijk verbruik inclusief NXP Figuur 4: Ton CO2-uitstoot per inwoner Nijmegen % verschil 2012 t.o.v % % % De CO 2 -uitstoot (ton) per MWh elektriciteit voor Nijmegen is niet gespecificeerd omdat dat de herkomst van de verbruikte elektriciteit niet traceerbaar is voor Nijmegen. Uitgaand van de algemene emissiefactor voor Nederland is deze 581 ton CO 2 eq per MWh.
3 Emissies van vervoer worden vooral door het wegverkeer veroorzaakt: 385 kton in 2012 (figuur 5). Daarbij komt het railverkeer 7 kton (elektriciteit) en scheepvaart 3 kton (dieselolie). Figuur 5: Vervoersemissies in 2012 Omdat elektriciteitsopwekking en verkeer belangrijke veroorzakers zijn van emissies geeft de gemeente Nijmegen het goede voorbeeld aan de stad. Sinds 2008 kopen we samen met de buurgemeenten groene energie in (gas en stroom) voor het verbruik van de eigen organisatie. Ons hele wagenpark is afgelopen jaren vervangen door auto s op biogas. We stimuleren onze 1800 medewerkers zo milieuvriendelijk mogelijk te reizen. Voor trips tijdens het werk stellen wij openbaar vervoer, (elektrische) fietsen en e-scooters beschikbaar, waarmee sinds 2010 ruim kilometer zijn afgelegd. Voor woon-werkverkeer hanteert de gemeente een zeer strikt vergunningenregime voor autoparkeren en stimuleert ze gebruik van de fiets met goede stallingen, douches en ook financieel bij aankoop fiets. Onze interne postbezorging gebeurt door fietskoeriers of met het wagenpark op biogas. Schepen die aanmeren aan de Waalkade kunnen sinds dit jaar gebruik van maken van walstroomvoorzieningen (groene stroom). Bij vernieuwing van straatverlichting wordt gebruik gemaakt van zuinige LED-armaturen. Ook bij het afvalwaterbeheer en de drinkwaterproductie reduceert het energieverbruik flink en daarmee dus indirect ook de CO2-uitstoot. Nijmegen heeft al sinds 1994 Rioleringsplannen en sinds 2001 een Waterplan. Doel is het afvalwater- en regenwaterafvoersysteem te optimaliseren. Steeds minder regenwater gaat naar het riool en wordt geïnfiltreerd. Minder pompcapaciteit is nodig bij de rioolgemalen en tegelijk wordt Nijmegen minder kwetsbaar voor hevige regenval. De rioolwaterzuiveringsinstallatie Nijmegen is energieneutraal en wekt binnenkort energie op. Vitens streeft bij haar drinkwaterproductie in Nederland in naar 20% reductie energieverbruik en 50% CO2-reductie.
4 1B. In het verleden gestelde prestatiedoelen De gemeente Nijmegen werkt al lang bewust aan het klimaat, zowel met de burgers van de stad als met het bedrijfsleven en de kennisinstelingen. Een kort overzicht van ons klimaatbeleid: Initiatief door de gemeenteraad: Begin 2008 is de Kadernotitie Klimaat Een goed klimaat voor verandering door de Raad vastgesteld. De doelstellingen voor klimaat en energie zijn: klimaatneutrale organisatie in 2015; klimaatneutrale stad in 2032; 20 % duurzame energie in De gemeente wil gemeentebreed een energiebesparing van 3 % netto/jaar realiseren op het totale gas- en elektriciteitsverbruik binnen de gemeente. Hiervoor is een goed beeld nodig van het energieverbruik van de eigen organisatie,maar ook van de gehele stad. Dit is uitgewerkt in het Actieplan Klimaat Millenniumgemeente In mei 2008 heeft gemeente Nijmegen zich aangemeld als Millennium Gemeente en zich bereid verklaard bij te dragen aan de per 2015 te realiseren acht Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Nijmeegs Energie Convenant (NEC) Op 13 maart 2008 hebben veertien grote en vooraanstaande Nijmeegse bedrijven en instellingen het Nijmeegs Energie Convenant ondertekend (figuur 6). Deze veertien bedrijven en instellingen hebben afgesproken in drie jaar een structurele vermindering van ruim 1,2 miljoen ton CO2 te realiseren door energiebesparing en het investeren in nieuwe technieken. Van deze besparing komt 1,1 miljoen ton CO2 voor rekening van energiecentrale Electrabel door de ingebruikname van haar biomassacentrale in De overige ton CO2-reductie komt van de overige deelnemende bedrijven en instellingen. Dit zijn: Alewijnse, ARN, BCTN, DAR, Dura Vermeer, gemeente Nijmegen, Hogechool Arnhem Nijmegen, N.E.C BV, NXP Semiconductors, Radboud Universiteit, Royal Haskoning, Smit Draad, Synthon, Talis en UMC St. Radboud. Met opmaak: Lettertype: (Standaard) Arial, 10 pt Figuur 6: Partners Nijmeegs Energie Convenant
5 Duurzaamheidsagenda In haar coalitieakkoord Werken aan een duurzame toekomst benadrukte het bestuurscollege een duurzaam, sociaal en economisch sterk Nijmegen. De stad wil zich blijven ontwikkelen, en forse stappen zetten naar klimaatneutraliteit. Deze ambitie staat ook centraal in het nieuwe coalitieakkoord Samen voor Nijmegen, sociaal, duurzaam en ondernemend. De Raad vroeg per amendement van 14 juli 2010 om in de begroting het thema Duurzaamheid toe te voegen, zodat beter zichtbaar wordt welke inzet binnen de verschillende programma's is gericht op het gezamenlijk duurzaamheidsbeleid. Eén van de wethouders is speciaal belast met de portefeuille duurzaamheid. In de Duurzaamheidsagenda zijn de volgende nieuwe doelstellingen benoemd: de gemeente Nijmegen is een klimaatneutrale organisatie in 2015 en energieneutraal in De stad Nijmegen is energieneutraal in Om deze doelen te realiseren wordt ingezet op vijf sporen: 1. een energieneutrale stad (inzetten op energiebesparing en duurzame energiebronnen als zon, wind en groengas) 2. een klimaatneutrale organisatie (duurzaam inkopen, energiezuinige gebouwen, volledig wagenpark op groengas) 3. een duurzame economie (stimuleren van innovatie op het gebied van duurzame energie; creëren van groene werkgelegenheid) 4. duurzame mobiliteit (schone en duurzame brandstoffen, stadsdistributie, investeren in fiets, openbaar vervoer) 5. duurzame stedelijke ontwikkeling (duurzaam bouwen, klimaatbestendige wijken, werken aan compacte verstedelijking) Figuur 7: De vijf sporen van het duurzaamheidsbeleid De Duurzaamheidsagenda krijgt dus vorm in vijf duurzame sporen waarbinnen gemeentelijke programma s samen met externe partners werken aan de realisatie van duurzaamheidsdoelen. Met de provincie en de Stadsregio is dat vooral op het gebied van duurzame mobiliteit. Met vele bedrijven en kennisinstellingen wordt gewerkt aan duurzame economie en energieneutraliteit. Maar ook wordt met vele partijen samengewerkt aan klimaatadaptatieve projecten om Nijmegen in 2045 een klimaatbestendige stad te maken. Hiervoor heeft Nijmegen de Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie (Deltaprogramma, 2015) en het Mayors Adapt ondertekend.
6 Alle sporen hebben inhoudelijk invulling gekregen, duurzaamheid is verankerd in gemeentelijk beleid. Het uitwerken, borgen en verantwoorden van het duurzaamheidsbeleid op het niveau maatregelen en financiën vindt plaats binnen de begroting van de verschillende gemeentelijke programma s en in door ons aangegane samenwerkings-verbanden met strategische partners in de stad en de regio. Wij realiseren het duurzaamheidsbeleid namelijk niet alleen, maar in samenwerking met onze partners. Meer en meer krijgt de lokale overheid de rol van verbinder en facilitator. We zijn gestart met het co-creatieproces Power2Nijmegen, waarin 180 Nijmeegse bedrijven, instellingen en burgers samenwerken om Nijmegen energieneutraal te maken (figuur 8). Bedrijven zien duurzaamheid tegenwoordig vooral als economische kans. Dit krijgt vertaling in het nationaal economisch Topsectorenbeleid en binnen het recent afgesloten Nationaal Energieakkoord. In Nijmegen hebben we de afgelopen jaren al flinke stappen gezet in economische verduurzaming via samenwerkingsverbanden het Nijmeegs Energie Convenant, Power2Nijmegen en De Groene Hub. Deze partnerships bieden kansen voor verbreding naar nieuwe thema s als biobased economy en circulaire economie. Figuur 8: CO2-emissies en routekaart energieneutraal Steeds meer inwoners passen duurzaamheid in hun huishouden toe bijvoorbeeld door bewust om te gaan met voedsel, afval, water, energie en mobiliteit. Zij werken hierbij ook steeds vaker in collectief verband samen aan dit soort projecten, ook in de openbare ruimte. Burgerparticipatie speelt in de komende jaren een steeds belangrijkere rol. Dat leidt er ook toe dat inwoners (en ondernemers) meer belang gaan hechten aan een publieke ruimte met duurzame kwaliteiten. Groen, water en goede OV en fietsverbindingen zijn onmisbare dragers van die kwaliteit. Nijmegen heeft deelgenomen aan het Europese Interreg IVB-project Future Cities. Nijmegen wisselde samen met Arnhem en Tiel, het Engelse Hastings, het Franse Rouen, het Belgische Ieper en leadpartner Emschergenossenschaft/Lippeverband kennis en ervaring uit op het gebied van klimaatbeheersing. Steden merken de effecten van klimaatverandering relatief snel. Grotere perioden van hitte hebben veel effect in een stenen omgeving (figuur 9). Om dergelijke hitteeilanden te bestrijden en het leefklimaat voor mensen die in de stad wonen en werken te verbeteren is stedelijke adaptatie nodig, zoals door water af te koppelen en zichtbaar te houden (zodat het niet in het riool verdwijnt), door gebruik te maken van warmte/koude opslag en door gebruik van restwarmte van fabrieken voor huizenverwarming. Het aanleggen van groene daken combineert veel voordelen: houdt water vast, zorgt voor CO2-opvang, vangt fijn stof af, zorgt voor verkoeling en isolatie van gebouwen en een beter leefklimaat.
7 Figuur 9: Urban climate map showing sensible areas in red. Nijmegen investeerde ruim 1,4 miljoen in Future Cities, waarmee we verschillende onderdelen van het Nijmeegse Klimaatplan vorm gaven. Zo maakte Nijmegen werk van de Groene Allure Binnenstad en deed onderzoek naar mogelijkheden voor meer water in de stad, minder CO2- uitstoot en zuiniger energieverbruik. De aanleg van groene daken wordt gestimuleerd met behulp van subsidie, verstrekt via ons Loket Duurzaam Wonen. Vanuit het Waterplan Nijmegen (2001) heeft de gemeente voortvarend ingezet op afkoppelen: het regenwater niet meer in het riool afvoeren, maar infiltreren in de grond. Vanwege twee duurzaamheidsaspecten: scheiden aan de bron in plaats van zuiveren achteraf en aanvullen van het grondwatervoorraad waaruit ons drinkwater wordt gewonnen. Daar is het klimaatadaptatiedoel bijgekomen om onze kwetsbaarheid voor hevige regenval te verminderen. In 2009 werd Nijmegen getroffen door een zeer hevige regenbui en enkele straten op de stuwwal (Nijmegen-Oost) en in het centrum overstroomden. De gemeente heeft sindsdien inzicht in de risico s verworven. Diverse modelleringen zijn gereed en we kunnen nu elke bui nabootsen en zien wat de gevolgen zijn (figuur 10). In 2012 zijn bewonersprojecten gestart in de meest kwetsbare straten om schade in de toekomst te voorkomen. Via enquêtes en bewonersavonden zijn bewoners bevraagd en ingelicht. Bewoners kregen een handleiding hoe hun huis waterdicht te maken, voor zowel bovengrondse instroming als ondergrondse instroming vanuit het riool. Ons Waterservicepunt/Loket Duurzaam Wonen verzorgt deze communicatie.
8 Figuur 10: Overstromingskaart (uitsnede kwetsbaar gebied Nijmegen-Oost) 1C. Toekomstplannen Binnen het project Power to Nijmegen is een strategie voor de lange termijn opgesteld voor energieneutraal maken van Nijmegen. Met stakeholders is een road-map opgesteld, met stapsgewijs de acties nodig om dit doel te bereiken zijn. In het coalitie-akkoord zijn de hoofdlijnen van de stappen uit deze periode door het gemeentebestuur benoemd en politieke accenten gelegd. Van de vele klimaatprojecten die in uitvoering zijn belichten we klimaatmitigatieprojecten en klimaatadaptatieprojecten die ons fors vooruit helpen met ons duurzaamheidsbeleid Nijmegen. Herontwikkeling GDF-Suez In 2016 sluit de kolencentrale GDF-Suez vanwege het Nationaal Energieakkoord. Nijmegen werkt met de eigenaar samen aan een ruimtelijke transformatie van het terrein, waardoor de werkgelegenheid behouden blijft (figuur 11). De strategische positie van het terrein ten opzichte van de Nijmeegse energie-infrastructuur wordt benut. Er wordt een mix van energiedragers gerealiseerd: - Zonnepark 1 MW - Windmolens 15 MW - Biomassa hulpketel warmtenet - LNG vulpunt binnenvaart en LNG vulpunt transport - Biomassawerf (import en verhandeling van biomassa) - Bioraffinage (met andere bedrijven biomassa verwaarden).
9 Figuur 11: Van kolencentrale naar duurzaam energieterrein Windmolenpark Nijmegen-Betuwe: Een substancieel deel (uit de Routekaartverkenning blijkt tot tot 15%) van de duurzaam opgewekte energie in Nijmegen zal van windenergie moeten komen. In Nederland is veel weerstand tegen windturbines vanwege de impact op het landschap. Deze weerstand wordt aanmerkelijk kleiner als omwonenden kunnen participeren in de turbines. De Nijmeegse gemeenteraad heeft in september 2014 het bestemmingsplan vastgesteld voor vijf turbines langs de snelweg A15. Van de 39 raadsleden hebben er 37 voorgestemd. In Nederland is het uniek dat zo n grote meerderheid instemt met een windenergieproject op land. De Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF) ontwikkelt het project met behulp van burgerparticipatie (figuur 12). De initiatiefnemers zijn gestart met 450 participanten. Uiteindelijk zal het windpark ongeveer 5000 eigenaren hebben en circa 15 megawatt opwekken. De ontwikkeling van deze turbines langs de snelweg is onderdeel van de ontwikkeling van een energieterrein waarop bedrijvigheid gecombineerd wordt met wind- en zonneenergie. Het terrein voorziet in de geplande Nijmeegse windenergieproductie tot 2020.
10 Figuur 12: wervingscampagne burgerwindpark op festival. Room for the River Ons klimaat verandert, waardoor rivieren steeds meer water te verwerken krijgen. Om overstromingen te voorkomen geeft het Rijk op ruim 30 plekken meer ruimte aan de rivieren. Deze maatregelen (langs IJssel, Lek, Maas en Waal) vormen samen het programma Ruimte voor de Rivier. Ruimte voor de Waal Nijmegen behoort daartoe. De Waal maakt bij Nijmegen een scherpe bocht en vernauwt zich hier bovendien in de vorm van een flessenhals. In 1993 en 1995 was goed zichtbaar dat de rivier daardoor bij hoogwater kan overstromen (figuur 13). Om de bewoners te beschermen tegen de kracht van het water, zijn maatregelen noodzakelijk. Figuur 13: Hoogwaterdreiging in Nijmegen in 1995
11 Voor Nijmegen betekent dit een teruglegging van de Lentse Waaldijk en de aanleg van een nevengeul in de uiterwaarden. Hierdoor ontstaat er een eiland in de Waal en een uniek stedelijk rivierpark in het hart van Nijmegen met ruimte voor wonen, recreatie en cultuur, water en natuur. Figuur 14: Nevengeul Work in progress (vanuit westen gezien) gereed 2016 Deltaprogramma Vanuit het nieuwe Nationale Deltaprogramma wil de rijksoverheid Nederland goed voorbereiden op de klimaatverandering in deze eeuw, essentieel ook voor Waalsprong en Waalfront. Deltaprogramma bevat voorstellen en stringente normen voor Waterrobuust inrichten (naast Waterveiligheid en Zoet Water plannen). In Deltaprogramma 2015 komt voor de steden de eis van klimaatbestendigheid in 2050 (bestand tegen toenemende neerslag, droogte en hitte). De Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie, waaraan Nijmegen zeer actief heeft meegewerkt, zal concrete aanbevelingen bevatten voor steden. Nijmegen gaat hiervoor een Intentieverklaring tekenen, maar ook de Mayors Adapt Convenant. Nijmgen gaat geen aparte Klimaatadaptatiestrategie opstellen, maar dit incorpereren in bestaande plannen. Want Nijmegen is al lang bezig met klimaatadaptatie. Het ideeënboek Groene Allure Binnenstad werkt sinds 2009 als vliegwiel voor groenvernieuwing in Nijmegen, een nadrukkelijke wens van bewoners en ondernemers. Parkeerterreinen zijn omgevormd tot park, groene wanden en laanbomen zijn aangelegd in vijf winkelstraten en drie woonstraten, gevelgroen in diverse straten door bewoners/ondernemers en nieuwe parkjes op voormalig bouwterreinen. Aan Groene Allure Binnenstad is fors bijgedragen vanuit het Europese project Future Cities. Financiering Wij werken in Nijmegen aan een duurzame toekomst en een veilige en gezonde leefomgeving voor de bewoners. In 2015 geven we hiervoor 9,2 miljoen uit.
12 Duurzaamheid Rekening Begroot Bedragen * Financiële Lasten per product Geluid, lucht en Bodem 3,1 3,7 2,2 2,0 2,0 2,0 Groen, natuur en woonomgeving 5,5 4,3 3,9 3,1 3,1 3,0 Klimaat & Energie 2,7 2,4 1,6 1,7 1,7 1,7 Milieubeheer bedrijven 1,2 1,9 1,4 1,3 1,2 1,2 Totaal Lasten Programma 12,6 12,3 9,2 8,2 8,0 7,9 Financiële Baten per product Geluid, lucht en Bodem 0,5 0,8 0,7 0,5 0,5 0,5 Groen, natuur en woonomgeving 2,7 1,1 1,2 0,1 0,1 0,1 Klimaat & Energie 0,8 1,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Milieubeheer bedrijven 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Totaal Baten Programma 4,0 3,0 1,9 0,6 0,6 0,6 Totaal programma -8,6-9,3-7,3-7,6-7,4-7,3 Figuur 15: Begroting Klimaat & Energie uit het coalitieakkoord (bron: stadsbegroting ). Door het tijdelijk wegvallen van uitkeringen van het Rijk voor stedelijke vernieuwing hebben we in 2015 minder budget. De lasten zijn hiermee in ,1 miljoen lager dan in Voor een deel zullen deze middelen later weer beschikbaar komen via aparte rijksbijdragen (m.n. voor geluid en bodemtaken). In het nieuwe coalitieakkoord is wel 0,7 miljoen extra budget beschikbaar gesteld voor energiebesparing en de groene omgeving van de stad. Belangrijk: Activiteiten van andere begrotingsprogramma s, zoals het verduurzamen van het eigen vastgoed, afvalinzameling, duurzame straatverlichting of het (afval)waterbeheer staan elders in de begroting 1 D Referenties - Klimaatnotitie Raad nulmeting energie en CO2 Nijmegen covenant of Mayors quick scan Haskoning duurzaamheisagenda Duurzaamheid in Uitvoering routekaart P2N milieujaarverslagen jaarverslagen Nijmeegs Energie Convenant - Coalitieakkoord
13 1E. Goede toepassingen Warmtenetten Nijmegen en Arnhem De restwarmte van Afvalverwerking Regio Nijmegen wordt vanaf 1 januari 2015 gebruikt in een warmtenet, aangelegd door Nijmegen samen met ARN, Alliander, provincie Gelderland en Nuon. In fase 1 worden woningen in de Waalsprong en het Waalfront aangesloten (figuur 16). Oktober 2014 is met deze partijen en de gemeente Arnhem de ambitie vastgelegd om dit warmtenet regionaal te maken door het met Arnhem te verbinden, waarmee in woningen kunnen zijn aangesloten in beide steden (figuur 17). Dit warmtenet heeft tot 70 procent minder CO2-uitstoot dan warmtevoorziening met HR-gasketels en draagt sterk bij aan de doelstelling van Nijmegen om in 2045 energieneutraal te zijn. De Rijksoverheid stelt voor de aanleg van het Warmtenet maximaal 2,5 miljoen beschikbaar. Dit is een co-financiering voor de financiering door de gemeente Nijmegen ( 3,8 miljoen) en de provincie Gelderland ( 4 miljoen). Figuur 16: Warmtenet in aanleg Figuur 17: Warmtenet, stedelijke en regionale uitbreiding
1. Klimaatverandering: Beperking & Aanpassing
1. Klimaatverandering: Beperking & Aanpassing 1A. De huidige situatie Conform Covenant of Mayors heeft Nijmegen een CO2 verminderingsdoelstelling van 20%. Deze doelstelling is in ons Klimaatbeleid vastgelegd
Nadere informatieKlimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen
Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.
Nadere informatieDuurzame Stad Nijmegen klimaatbestendig in 2050
Duurzame Stad Nijmegen klimaatbestendig in 2050 Ton Verhoeven Adviseur Klimaatadaptatie Gemeente Nijmegen 1 Amsterdam Nijmegen Presentatie Nijmegen Klimaatbestendig in 2050 Eerste Waterplan in Nijmegen-Zuid
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieNotitie energiebesparing en duurzame energie
Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2017
CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2017 Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Zienergie BV Adres: Dokter Stolteweg 2 Plaats Zwolle
Nadere informatieDUURZAAMHEID, KLIMAATVISIE EN REGIONALE ENERGIE STRATEGIE. Bijeenkomst gemeenteraad 5 februari 2019
DUURZAAMHEID, KLIMAATVISIE EN REGIONALE ENERGIE STRATEGIE Bijeenkomst gemeenteraad 5 februari 2019 PROGRAMMA 1. Inleiding (Daan Russchen) 2. Startnotitie Klimaatvisie (Jur Marringa/Roland Roijackers) 3.
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieROUTEKAART DUURZAAM OSS
ROUTEKAART DUURZAAM OSS 2025-2030 Duurzaam Oss Alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal of energieleverend in 2025 Bestaande woningen en gebouwen energiezuiniger maken Verduurzamen verkeer en vervoer
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatieJa. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.
CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018
CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 585 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Adres: Plaats Telefoon: e-mail: Jan Manenschijn Datum
Nadere informatieEnergie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel
Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik
Nadere informatieToelichting energie- en klimaatactieplan Ranst
Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2016
CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2016 Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Zienergie BV Adres: Dokter Stolteweg 2 Plaats Zwolle
Nadere informatie1. CO2-uitstoot Nederland
1. CO-uitstoot Nederland 1. CO-uitstoot globaal 1.1 Inleiding In het Handboek Monitoring broeikasgasemissies en hernieuwbare energie lokale overheden wordt beschreven hoe de broeikasgasemissies van gemeenten
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieDuurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld
Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.
Nadere informatieDuurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden
Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Voortgangs rapportage e half jaar
CO2 Prestatieladder Voortgangs rapportage 2016 1 e half jaar Naam opdrachtgever: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Zienergie BV Adres: Dokter Stolteweg
Nadere informatieOntwerp Gezonde Systemen
Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden
Nadere informatieDuurzaamheid, Energie en Milieu
Duurzaamheid, Energie en Milieu In de uitvoeringsagenda duurzaamheid van de gemeente staat: Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van huidige generaties zonder de mogelijkheden
Nadere informatieSamen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)
Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieEnergy demand and socialeconomic development
11. Energieprestatie 11A. Huidige situatie Nijmegen werkt samen met bedrijven, woningeigenaren, woningbouwcorporaties, burgerinitiatieven en (kennis)instellingen aan projecten om energie te besparen en
Nadere informatieKlimaatbestendige steden
Klimaatbestendige steden Klimaatbeleid en praktijk in Nederland Inspiratie voor Amersfoort Michaël Meijer Introductie Michaël Meijer Tuin- en Landschapsinrichting @ IAH Larenstein Planologie @ Radboud
Nadere informatieVNG Raadsledencampagne
Duurzaam Drimmelen VNG Raadsledencampagne Klimaat niet zonder de Raad Invloed raadsleden Borging beleid Collegiaal bestuur Collegeakkoord 2010-2014 Duurzame ontwikkeling: Een ontwikkeling die kan voorzien
Nadere informatieWATER- SCHAPPEN & ENERGIE
WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieTussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012
Tussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012 Sabine van Galen-Avegaart Agenda 1. De opgave Zutphen energieneutraal 2. Resultaat van ons beleid in cijfers 3. Wat hebben we in 2010-2011
Nadere informatieStartnotitie Klimaatvisie Gemeente Buren
Startnotitie Klimaatvisie Gemeente Buren Maurik, 21 november 2018 1 Inhoud Inhoud... 2 1. Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 De ambitie van Buren... 4 1.3 Deze Startnotitie is de eerste stap... 4 2.
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieUitvoeringsprogramma Klimaat
Uitvoeringsprogramma Klimaat 2017-2020 (UPK 2017-2020) Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal en klimaatbestendig Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal- en klimaatbestendig. De gemeente heeft de ambitie
Nadere informatieAchtergrond en doel presentatie
Achtergrond en doel presentatie Achtergrond Uitnodiging van de raad; Nuon heeft reeds wind turbines in de Hoofdplaatpolder; Nuon ziet mogelijkheden voor het op termijn vervanging van de huidige turbines
Nadere informatieVraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Aanleiding
1 Vraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Versie: 25 april 2013 Opgesteld door: Windgroep Goeree-Overflakkee, gemeente Goeree-Overflakkee en provincie Zuid-Holland Aanleiding Waarom zijn
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieDe Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?
De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit
Nadere informatieWie wind niet durft, verliest!
Wie wind niet durft, verliest! Onderzoek naar de (on)haalbaarheid van de doelstellingen van de gemeente Hellendoorn op het gebied van duurzame energie en CO2-reductie met en zonder windmolens 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieBijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak?
Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Evolutie CO2-uitstoot in de provincie Limburg Tussen 2011 en 2016 evolueerde de CO 2-uitstoot in de provincie Limburg gunstiger dan in heel
Nadere informatieMonitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief)
Inleiding Behaalt uw gemeente de klimaatdoelstellingen? Wilt u weten hoeveel duurzame energie in uw gemeente wordt geproduceerd of energie wordt bespaard? Zoekt u inzicht in welke maatregelen succesvol
Nadere informatieDeelname aan Nijmeegse Economie Circulair 3.0
Openbaar Onderwerp Deelname aan Nijmeegse Economie Circulair 3.0 Programma Duurzaamheid BW-nummer Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Afgelopen drie jaar heeft de gemeente deelgenomen aan het Nijmeegs
Nadere informatieDe arbeidsmarkt klimt uit het dal
Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog
Nadere informatieHuidig economisch klimaat
Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel
Nadere informatieMeting economisch klimaat, november 2013
Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,
Nadere informatieWindenergie in Wijk bij Duurstede
Windenergie in Wijk bij Duurstede J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Bruto opbrengst windenergie in Nederland en Wijk bij Duurstede Netto opbrengst Geluid windturbines
Nadere informatieAntwerpen, Duurzame stad voor iedereen. Focus energie en milieu
Antwerpen, Duurzame stad voor iedereen Focus energie en milieu Forum 19 juni 2012 1.Beleidsnota: wat is de ambitie? 2.Projecten: wat doen we al? 1. Beleidsnota: Wat is de ambitie? Waarom wil Antwerpen
Nadere informatieedup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017
1 edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 2 Inleiding Voor u ligt het de evaluatie van het Duurzaamheidsuitvoeringsplan 2016: het edup
Nadere informatieWerk en inkomen. Sociale zekerheid. Sociale zekerheid. De buurt Schildersbuurt-Oost ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft inwoners.
Sociale zekerheid Werk en inkomen De buurt Schildersbuurt-Oost ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 7.332 inwoners. Sociale zekerheid De gegevens over de sociale zekerheid zijn alleen op gemeentelijk niveau
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieRaadsvoorstel. Samenvatting
\--/7 Raadsvoorstel '5C7 (j) Agendapuntnummer : Documentnummer : Raadsvergadering d.d. : Raadscommissie Commissie d.d. Programma Onderwerp Portefeuillehouder Bijlagen 6 ir.n.rr 18 oo 000 25-01-2018 Commissie
Nadere informatieGas geven voor duurzame energie
Gas geven voor duurzame energie Programma Programma Thema Thema Workshops Workshops Lokatie Lokatie Gelders Gelders netwerk netwerk voor voor duurzame duurzame energie energie Uitnodiging Netwerkbijeenkomst
Nadere informatieRuimtelijke Visie Duurzame Energie Heumen
Ruimtelijke Visie Duurzame Energie Heumen Samenvatting De gemeente Heumen wil in 2050 energie- en klimaatneutraal zijn. Om dit doel te bereiken is het noodzakelijk dat de gemeente en haar inwoners ook
Nadere informatieFelicitatie: alle gemeenten deden mee!
Felicitatie: alle gemeenten deden mee! Beoordeling op basis van: Ingevulde format Daadwerkelijke meters in 2017 Beoordeling op basis van categorieën: ++ tot * Met wijsheid en inbreng van onze lidorganisaties
Nadere informatieFACTCHECKER OVER MORGEN
FACTCHECKER OVER MORGEN De druk op onze leefomgeving neemt toe. Met dezelfde ruimte willen we steeds meer doen. De hoogste tijd om in beweging te komen. Werk te maken van de leefbare stad, van elektrisch
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieRuimtelijke Visie Duurzame Energie Heumen
Ruimtelijke Visie Duurzame Energie Heumen Samenvatting De gemeente Heumen wil in 2050 energie- en klimaatneutraal zijn. Om dit doel te bereiken is het noodzakelijk dat de gemeente en haar inwoners ook
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 302 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2016) Nr. 121 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN Aan
Nadere informatieEneco Groep. Duurzame energie voor iedereen
Eneco Groep Duurzame energie voor iedereen Duurzame koploper Eneco is het grootste energiebedrijf van Nederland in publieke handen. Onze missie is betaalbare duurzame energie mogelijk maken die altijd,
Nadere informatieEnergiek Gelderland. Gelders debat. 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen. www.gelderland.
Uitnodiging Energiek Gelderland Gelders debat 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen www.gelderland.nl/geldersdebat Provinciale Staten van Gelderland gaan graag met u in
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage e half jaar. Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569
CO2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 1 e half jaar Naam: Raedthuys Holding B.V. Adres: Hengelosestraat 569 Plaats: Enschede Uitgevoerd door: Jan Manenschijn Datum rapportage: 2 november 2018 Inhoud
Nadere informatieActieplan Burgemeestersconvenant
Actieplan Burgemeestersconvenant Wat is het burgemeestersconvenant? Engagement van 6735 steden en gemeenten Om minimum 20 % CO 2 te gaan besparen tegen 2020 20 % CO 2 over het volledige grondgebied Opmaak
Nadere informatieRealisatie energieambitie Wageningen
Dr.ir. Mieke Oostra - lector Innovatieve Technologie in de Bouw - Saxion & lector Ruimtelijke Transformaties - Hanzehogeschool Realisatie energieambitie Wageningen 11 juni 2015 AMBITIE wageningen OPVALLEND
Nadere informatieHalfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015
Halfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015 Status: Definitief Datum van uitgifte: 16-08-2015 Datum van ingang: 07-09-2015 Versienummer: 1.0 Inhoud 1. INLEIDING... 3 2. CO 2 EMISSIES 1E HALFJAAR 2015... 4 2.1
Nadere informatieAUTOMOTIVE ONDERZOEK
AUTOMOTIVE ONDERZOEK Inhoudsopgave Inleiding... 3 Highlights... 3 In welk merk auto rijdt de directeur?... 4 Verdeling per sector... 5 Verdeling op basis van aantal medewerkers... 6 Verdeling op basis
Nadere informatieParagraaf duurzaamheid
Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente
Nadere informatieGemeenteraadscommissie energie & klimaat. 20 januari 2015 20u Mortsel
Gemeenteraadscommissie energie & klimaat 20 januari 2015 20u Mortsel 1 Meerjarenplanning stadsbestuur Eigen organisatie stadsbestuur Klimaatneutraal tegen 2020 (actie 86) Energieverbruik eigen diensten
Nadere informatieRegionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016
Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016 Energieneutraal; waar hebben we het over? Wat wel, wat niet? Hoe gaan we het aanvliegen? Want energieneutraliteit kan op vele manieren worden
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieWerkgelegenheid in Twente. Jaarbericht 2014
Werkgelegenheid in Twente Jaarbericht 214 Inhoudsopgave 1. Ontwikkeling werkzame personen en vestigingen (groei / afname) Ontwikkeling naar sectoren 2. Ontwikkeling naar sectoren Ontwikkeling naar branches
Nadere informatieDuurzaamheid & innovatie. Stadsraad Goedereede 25 september 2018
Duurzaamheid & innovatie Stadsraad Goedereede 25 september 2018 Wat is duurzaamheid? Neem een minuut of 2 om met uw buurman van gedachten te wisselen: wat is duurzaamheid? Wat houdt het wel in? Wat niet?
Nadere informatieAnalyse (door)startende bedrijven (in woningen) Versie 2016 kwartaal 4
Analyse (door)startende bedrijven (in woningen) Versie 2016 kwartaal 4 Rapport (door)startende bedrijven (in woningen) Zoetermeer - Kwartaal 4 2016 1 Rapportage Kwartaalrapport (door)startende bedrijven
Nadere informatieWerk en inkomen. Sociale zekerheid. Sociale zekerheid. De buurt Schildersbuurt-West ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft inwoners.
Sociale zekerheid Werk en inkomen De buurt Schildersbuurt-West ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 14.291 inwoners. Sociale zekerheid De gegevens over de sociale zekerheid zijn alleen op gemeentelijk
Nadere informatieAnalyse startende bedrijven (in woningen) Versie 2017 kwartaal 3
Analyse startende bedrijven (in woningen) Versie 2017 kwartaal 3 1 Rapportage Kwartaalrapport startende bedrijven (in woningen) maandag 25 september 2017 Gemeente Zoetermeer In opdracht van: Analyse bestanden:
Nadere informatieCO2-uitstoot Regio Noord-Veluwe
CO2-uitstoot Regio Noord-Veluwe 1 CO2-uitstoot hoofdsectoren 1.1 Inleiding In deze rapportage wordt de CO2-uitstoot van uw gemeente weergegeven, voorzover de daarvoor benodigde gegevens beschikbaar zijn.
Nadere informatieUitvoeringsprogramma Klimaat gemeente Breda
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Breda Nr. 172055 4 oktober 2017 Uitvoeringsprogramma Klimaat 2017-2020 gemeente Breda Bekendmaking Burgemeester en wethouders van Breda maken bekend dat zij
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieConnecting the energy
Connecting the energy Zonne-energie gratis laten gebruiken Energie besparen Softs concept. Een uniek idee Al jaren wordt er gesproken over verduurzaming. Maar woorden omzetten in daden is waar veel initiatieven
Nadere informatieSAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING. Wat kunnen wij voor u betekenen?
SAMEN OP WEG NAAR EEN DUURZAME SAMENLEVING Wat kunnen wij voor u betekenen? Van fossiel naar duurzaam Jeroen Besseling Beleidsmedewerker Duurzaamheid EEN GREEP UIT DE MEDIA DUURZAAMHEIDSAGENDA 2018-2022
Nadere informatieProductie van hernieuwbare energie in de woning/wijk
Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000
Nadere informatieB-130 Green Deal Nijmegen
B-130 Green Deal Nijmegen Partijen: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer M.J.M. Verhagen, de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, mevrouw J.W.E. Spies,
Nadere informatieBijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities
Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities Mondiale ambities In 1992 is in Rio de Janeiro in het VN-Klimaatverdrag de doelstelling vastgelegd om de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te
Nadere informatieUitkomsten van de zoektocht naar dé klimaatneutrale gemeente in Flevoland 2014
Uitkomsten van de zoektocht naar dé klimaatneutrale gemeente in Flevoland 2014 Natuur en Milieufederatie Flevoland heeft ook dit jaar weer een verkenning gedaan naar het klimaatneutrale gehalte van de
Nadere informatieGent klimaatneutraal: via de grote poort of langs een hindernissenparcours
TRANSITION = Gent klimaatneutraal: via de grote poort of langs een hindernissenparcours 12 december 2015 Kabinet Schepen Tine Heyse Gent TRANSITION Klimaatbeleid = stad Gent (1) 2007: Bestuursakkoord Streven
Nadere informatieMeer grip op klimaatbeleid
Meer grip op klimaatbeleid Klimaatbeleid voeren is complex. Het is interdisciplinair en omgeven met onzekerheid. Hoe zorg je als overheid dat je klimaatbeleid aansluit bij je ambities? En waarmee moet
Nadere informatieUITVOERINGSPROGRAMMA 2015-2020
UITVOERINGSPROGRAMMA Het Uitvoeringsprogramma van het Milieubeleidsplan omvat negentien projecten waarin de verschillende milieurelevante thema s en de vier benoemde doelgroepen (inwoners, bedrijven, samenkomen.
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieRaadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018
Voorloper Onderwerp Startnotitie Duurzaam Druten Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Portefeuillehouder A. Springveld Behandelend team Team strategie en beleid Behandelend
Nadere informatieResultaten van ons duurzaamheidsbeleid
Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid In 2013 zijn we van start gegaan met de implementatie van ons duurzaamheidsbeleid en onderstaand ziet u de doelstellingen uit onze duurzaamheidsverklaring en de behaalde
Nadere informatieWerk en inkomen. Sociale zekerheid. Sociale zekerheid. De buurt Schildersbuurt-Noord ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft inwoners.
Sociale zekerheid Werk en inkomen De buurt Schildersbuurt-Noord ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 10.016 inwoners. Sociale zekerheid De gegevens over de sociale zekerheid zijn alleen op gemeentelijk
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieWerk en inkomen. Sociale zekerheid. Sociale zekerheid. De wijk Schildersbuurt ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 31.639 inwoners.
Sociale zekerheid Werk en inkomen De wijk Schildersbuurt ligt in stadsdeel 5 Centrum en heeft 31.639 inwoners. Sociale zekerheid De gegevens over de sociale zekerheid zijn alleen op gemeentelijk niveau
Nadere informatieWindenergie in Almere
In dit boekje is te vinden: Ambitie: Almere energieneutraal in 2022 Waarom deze ambitie? Hoe bereiken we de ambitie? Energie Werkt! Vergelijking met ontwikkeling zonder beleid Ambitie: Almere energieneutraal
Nadere informatieZuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is
Klare taal Inleiding Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is ook een kwetsbare provincie. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt door klimaatverandering. Er
Nadere informatieAan: Regionale raadswerkgroep POL, thema s ruimte en economie Onderwerp: Analyse regionale energievisie Noord-Limburg Vergaderdatum: 22 oktober 2015
Aan: Regionale raadswerkgroep POL, thema s ruimte en economie Onderwerp: Analyse regionale energievisie Noord-Limburg Vergaderdatum: 22 oktober 2015 Inleiding Bij deze ontvangt u de analyse voor de regionale
Nadere informatieRealisatie wind-energie in Weert in samenwerking met Nederweert, Leudal en Peel-en Maas. Informatiebijeenkomst Commissie Weert, 17 november 2015
Realisatie wind-energie in Weert in samenwerking met Nederweert, Leudal en Peel-en Maas Informatiebijeenkomst Commissie Weert, 17 november 2015 1 Inhoud Duurzame energie in Weert POL en samenwerking Uitgangspunt
Nadere informatie