stemmen Koning Provinciale Statenverkiezingen Gedeputeerde Staten Provinciale Staten MAART Commissaris Provinciale Statenverkiezingen Waterschappen

Transcriptie

1 Provinciale Statenverkiezingen stemmen Provinciale Staten Doe mee aan de Scholierenverkiezingen! Van 11 tot en met 17 maart zijn de Scholierenverkiezingen. Schrijf je in 12 stem met je school! 18 MAART stem provincies stem Gedeputeerde Staten stem Waterschappen EERSTE KAMER stem Commissaris van de Koning Provinciale Statenverkiezingen Op woensdag 18 maart zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Maar waarover gaat de provincie eigenlijk? En wat hebben deze verkiezingen te maken met het kiezen van de Eerste Kamer? Wat doet een commissaris van de koning en wat zijn Gedeputeerde Staten? Wat zijn waterschappen? In deze krant vind je informatie over deze verkiezingen en nog veel meer.

2 Wie is wie in de provincie? Provinciale Staten Elke provincie heeft een eigen vertegenwoordigend orgaan: Provinciale Staten. De leden van dit provinciale parlement worden eens in de vier jaar gekozen door de inwoners van de provincie. Het aantal leden is afhankelijk van het aantal inwoners in de provincie. Zeeland heeft weinig inwoners en heeft 39 Statenleden. De provincies met de meeste inwoners, zoals Noord-Holland en Noord-Brabant, hebben er 55. Provinciale Staten nemen de belangrijkste beslissingen in de provincie. Een voorstel wordt aangenomen als een meerderheid van de aanwezige Statenleden vóór stemt. Provinciale Staten hebben ook een controlerende taak. Als bijvoorbeeld besloten is dat er moet worden bezuinigd op het openbaar vervoer, dan moeten de Statenleden in de gaten houden of het bestuur deze bezuinigingen wel echt doorvoert. Gedeputeerde Staten Het college van Gedeputeerde Staten vormt het bestuur van de provincie. Het woord gedeputeerde betekent afgevaardigde. Een college van Gedeputeerde Staten wordt benoemd voor een periode van vier jaar. Het verschilt per provincie hoeveel gedeputeerden er zijn. In Limburg zijn er zes gedeputeerden, in Zeeland maar vier. Iedere gedeputeerde houdt zich met een paar onderwerpen bezig, zoals ruimtelijke ordening, verkeer, vervoer, milieu of cultuur. Ze bereiden de besluiten van Provinciale Staten voor, voeren de besluiten uit en leggen verantwoording af aan Provinciale Staten. Het besturen van de provincie is een dagtaak, gedeputeerden hebben er geen andere baan naast. Commissaris van de koning Elke provincie heeft een commissaris van de koning. De commissaris wordt niet gekozen, maar benoemd door de regering. Provinciale Statenleden mogen wel aan de regering laten weten wie ze willen als commissaris. Dit noem je een voordracht. De commissaris van de koning is voorzitter van Gedeputeerde Staten én voorzitter van Provinciale Staten. Hij of zij heeft echter alleen stemrecht in Gedeputeerde Staten. De commissaris komt op voor de belangen van de provincie, bijvoorbeeld tijdens overleggen met de regering in Den Haag. De commissaris van de koning is vaak wel het gezicht van de provincie, maar is niet de baas. Een commissaris van de koning verdient ongeveer evenveel als een minister of een burgemeester van een grote stad. Dat is ongeveer bruto per jaar. Ik stel me weer kandidaat voor de Christen- Unie in Flevoland. Ik ben niet iemand die aan de kant staat en van alles vindt en roept. Ik wil graag meedenken over ontwikkelingen en veranderingen in mijn provincie. De jeugdzorg gaat nu van de provincie naar de gemeente. Ik vind dat kwetsbare kinderen geen last mogen hebben van deze overgang. Daar zet ik me voor in! Als provinciebestuur werken we hard om de natuur in Noord-Brabant groter, mooier en gevarieerder te maken. Als je gedeputeerde wilt worden, moet je lid zijn van een politieke partij en er moeten genoeg Statenleden zijn die op je stemmen. Natuurlijk is het handig als je al wat bestuurservaring hebt. Ik ben eerder bijvoorbeeld namens de SP wethouder geweest in Tilburg. Ik vind het leuk om een steentje bij te dragen aan een goed bestuur en de verbetering van de economie en leefomgeving voor de inwoners van Noord-Holland. Door met mensen te praten wil ik tot gezamenlijke besluiten komen, zodat er dan ook wat gaat gebeuren. Johan Remkes, commissaris van de koning in Noord-Holland Lloyd Ferdinand, Statenlid voor de ChristenUnie in Flevoland Johan van den Hout, gedeputeerde Ecologie en Handhaving in Noord-Brabant Statenzaal Noord- Brabant gedeputeerde staten Commissaris VAN DE Koning Statenleden Dualisme Als je gedeputeerde bent, mag je geen Statenlid zijn. Dat is ook wel logisch. Anders zou je over je eigen voorstel mogen stemmen. Provinciale Staten beslissen uiteindelijk of de voorstellen doorgaan of niet. 2

3 De provincie ter discussie Het bestuur van Nederland bestaat uit drie lagen: gemeenten, provincies en het Rijk. Dat is zo sinds In dat jaar schreef Johan Thorbecke een nieuwe grondwet. Die is sindsdien een keer of tien aangepast, maar de belangrijkste afspraken uit 1848 staan er nog steeds in. Een van die Het Huis van Thorbecke wordt regelmatig verbouwd. In 1848 waren er bijvoorbeeld meer dan 1200 gemeenten, nu zijn dat er minder dan 400. In 1848 waren er 11 provincies, sinds 1986 zijn er 12. Het aantal provincies verandert dus nauwelijks, maar er wordt al wel heel lang over gediscussieerd. Het huidige kabinet wilde Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samenvoegen tot het landsdeel Noordvleugel. Op lange termijn wilde het kabinet alle 12 provincies vervangen door vijf landsdelen. Voor dat plan had het kabinet vier argumenten: afspraken is de indeling van Nederland in drie bestuurslagen. Die indeling wordt ook wel het Huis van Thorbecke genoemd. Na de Tweede Wereldoorlog is de bestuurslaag Europese Unie aan het rijtje toegevoegd. De portemonnee van de provincie Provincies hebben verschillende inkomsten en uitgaven. In de groene pijl zie je welke inkomsten een provincie heeft. In de rode pijl staan voorbeelden van uitgaven. Waar komt het geld vandaan? Provincies hebben inkomsten uit: 1. Veel problemen met de economie, het waterbeheer of de bereikbaarheid stoppen niet bij de grenzen van een provincie. Een landsdeel zou die problemen gemakkelijker kunnen aanpakken. 3. Het is voor mensen niet altijd duidelijk wat de provincie doet. Daardoor is de opkomst bij de verkiezingen voor Provinciale Staten laag. Je kunt je dus afvragen of de provincies nog wel doen wat de inwoners van die provincies willen. 2. Van veel problemen is niet duidelijk of die door de gemeente, het waterschap, de provincie of het Rijk moeten worden opgelost. Dat betekent vaak dat er veel overleg tussen de bestuurslagen nodig is. Daardoor duurt het lang voor een beslissing wordt genomen. 4. Een groter landsdeel kan meer bereiken in de Europese Unie, bijvoorbeeld door Europese subsidies binnen te halen. Het echte huis van Thorbecke in Amsterdam - Flickr Michiel2005 Noord-Holland, Utrecht en Flevoland vonden dat het kabinetsplan alleen een succes kon worden als het landsdeel meer taken zou krijgen. Maar dat wilde het kabinet niet. Ook geloofden de provincies niet dat door het plan problemen eenvoudiger en sneller opgelost zouden worden. Volgens veel provinciale politici was er bij de burgers ook geen steun voor het plan: de afstand tussen burgers en bestuur zou door de superprovincie alleen maar groeien. Ten slotte bleek er ook in de Eerste Kamer geen meerderheid voor het plan. Daarom trok het kabinet zijn voorstel vorig jaar in. De verbouwing van het Huis van Thorbecke gaat dus nu niet door, maar de discussie zal zeker terugkomen. Artikel 123 van de grondwet 1. Bij de wet kunnen provincies en gemeenten worden opgeheven en nieuwe ingesteld. 2. De wet regelt de wijziging van provinciale en gemeentelijke grenzen. Specifieke uitkeringen van het Rijk Dit is de grootste inkomstenbron voor een provincie. De Rijksoverheid heeft al besloten waar dit geld aan moet worden uitgegeven. De provincie kan dat dus niet zelf bepalen. Algemene uitkeringen van het Rijk Dit geld, dat ook van de Rijksoverheid komt, mag de provincie vrij besteden. Motorrijtuigenbelasting Alle mensen die een motor of auto hebben, betalen hier belasting over. Dit geld heet de opcenten. Een deel van dit geld gaat naar de provincie en een deel gaat naar de Rijksoverheid. Eigen middelen Provincies hebben bijvoorbeeld spaarrekeningen waar ze rente over ontvangen en beleggingen waar ze dividend over krijgen. Waar gaat het geld naartoe? Provincies geven bijvoorbeeld geld uit aan: Vraag 1 In dit artikel staan vier argumenten van het kabinet. A. bij welk argument past het begrip democratische legitimiteit? B. bij welk argument past het begrip bestuurlijke drukte? Vraag 2 A. moet je de grondwet veranderen als je van 12 provincies 5 landsdelen wilt maken? B. kan het kabinet provincies samenvoegen als die provincies dat niet willen? Aanleg van wegen en het verbeteren van de veiligheid van bestaande wegen. Bepalen waar een windmolenpark gebouwd kan worden. Bushaltes toegankelijk maken voor mensen met een lichamelijke beperking. Het toerisme stimuleren met reclamecampagnes. 3

4 Waterschapsverkiezingen Het bestuur van Nederland bestaat uit drie lagen: gemeenten, provincies en het Rijk. Voor elke bestuurslaag worden om de vier jaar verkiezingen gehouden. Bovendien is er nog de Europese Unie, waar we om de vijf jaar voor mogen stemmen. Dat zijn dus al vier verschillende verkiezingen. Maar er is nog een vijfde verkiezing, die dit jaar op dezelfde dag als de verkiezingen voor de Provinciale Staten wordt gehouden: de waterschapsverkiezingen. Water: vriend en vijand De waterschappen zijn een van de oudste bestuursorganen van Nederland. Omdat Nederland laag ligt ten opzichte van de zee is er een groter risico op overstromingen. Omdat er veel rivieren door Nederland stromen en omdat het land aan de kust ligt, was er altijd veel handel en transport over het water. Het water is zo al eeuwenlang zowel vriend als vijand van de Nederlanders. In de 12e eeuw ontstond er wateroverlast rond Leiden door een verstopping in de Rijn. Dit werd opgelost door een dam te bouwen zodat er minder water de rivier in stroomde, maar hierdoor kregen de Utrechters achter de dam last van het water. Zij deden hun beklag bij de keizer en die beval in 1165 dat de dam weggehaald moest worden. Het probleem met de wateroverlast werd uiteindelijk door een samenwerking van 15 lokale besturen, ambachten genoemd, verholpen. Ze legden watergangen aan om het water de ruimte te geven. Graaf Willem II van Holland gaf in 1255 het gezag over de aanleg en het onderhoud van de waterwerken in deze regio aan heemraden. Dit waren rijke en machtige bewoners die door de waterkeringen werden beschermd. Dit was het begin van het heemraadschap van Rijnland, het oudste waterschap in Nederland, dat nog steeds bestaat. De waterschappen zijn een van de oudste bestuursorganen van Nederland. Omdat Nederland laag ligt ten opzichte van de zee is er een groter risico op overstromingen. In de loop van de geschiedenis kregen steeds meer mensen inspraak in het bestuur van het waterschap. Tot 1995 werden de leden van het waterschap gekozen door de eigenaren van het land, de gemeente en het bedrijfsleven. Sinds 1995 mogen alle burgers stemmen voor de waterschappen. Door de waterschapsverkiezingen kan iedereen meebeslissen over het watermanagement in de omgeving. Bij de verkiezingen wordt een algemeen bestuur gekozen. Dat is vergelijkbaar met de gemeenteraad in een gemeente. De algemene bestuursleden kiezen uit hun midden een aantal heemraden (in enkele waterschappen hoogheemraden genoemd). Zij vormen het dagelijks bestuur. De voorzitter van een waterschap, meestal de dijkgraaf genoemd, wordt net als een burgemeester benoemd op voordracht van het algemeen bestuur. De dijkgraaf en de (hoog)heemraden kun je vergelijken met het college van burgemeesters en wethouders. Zij zijn degenen die de plannen maken en uitvoeren voor het waterschap. Wat doet het waterschap? In de loop van de tijd zijn er in heel Nederland waterschappen en hoogheemraadschappen ontstaan. Zij leggen polders droog, onderhouden dijken, beschermen dorpen tegen overstromingen en regelen andere waterzaken. Tegenwoordig heeft elk waterschap een aantal vaste verantwoordelijkheden: beschermen tegen overstromingen, zorgen voor voldoende water, het onderhouden van vaarwegen en het water schoonhouden. IJssel bij Zwolle, door Martijn van Extel Beschermen tegen water Strabrechtse Heide, door Chris Peel Voldoende water de Vecht bij Maarsen, door E. Donkert Schoon water De waterschappen ter discussie Ruimte voor de rivier bij Zwolle De rivieren die door Nederland stromen, krijgen soms zo veel water te verwerken dat ze kunnen overstromen. Om te voorkomen dat steden en dorpen onder water komen te staan, wordt er in Nederland op meer dan dertig plekken ruimte gemaakt voor rivieren. Het Waterschap Groot Salland doet dit bijvoorbeeld in de buurt van Zwolle. Er wordt land aangewezen dat bij hoge waterstanden kan onderlopen. Deze gebieden zijn minder geschikt voor de landbouw, maar kunnen wel natuur- en/of recreatiegebied zijn. Meer water op de Strabrechtse Heide De Strabrechtse Heide, vlakbij Eindhoven, is door landbouw en houtproductie steeds droger geworden. Om de natuur te herstellen en planten en dieren te beschermen heeft het Waterschap De Dommel maatregelen genomen om meer water in het gebied vast te houden. Er zijn stukken bos gekapt zodat water minder snel verdampt. En greppels en sloten zijn minder diep gemaakt of afgesloten, zodat regenwater langzaam in de grond kan zakken. De Vecht schoonmaken De rivier de Vecht is vervuild geraakt. Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht is in 2011 begonnen met een grote schoonmaak. Tot 2015 wordt vervuild slib van de bodem gehaald, maar liefst 5000 binnenvaartschepen vol! Daardoor kunnen planten beter groeien, krijgen algen minder kans om het water troebel te maken, en komen er ook meer vissen en andere dieren. In het artikel De provincie ter discussie op pagina 3 staat uitgelegd dat de provincie een van de drie bestuurslagen is in Nederland. De waterschappen zijn eigenlijk een vierde bestuurslaag. Behalve de provincies, staan ook de waterschappen ter discussie. In de plannen om provincies samen te voegen, is ook opgenomen dat de waterschappen worden opgeheven. Alle taken voor waterbeheer zouden dan naar de provincie gaan. Volgens de waterschappen levert dit niet minder werk op, en zou het ook geen geld opleveren. 4

5 Op de website vind je uitgebreide informatie over wetsvoorstellen, Kamerleden en de werking van de Eerste Kamer. verkiezingsspecial EERSTE KAMER Wat doet de Eerste Kamer? De Eerste Kamer vormt met de Tweede Kamer de Staten-Generaal. Samen zijn zij de volksvertegenwoordiging van Nederland. De Eerste en Tweede Kamer bepalen of een wetsvoorstel wel of niet wordt aangenomen. Alleen als in beide Kamers een meerderheid vóór het wetsvoorstel stemt, komt de nieuwe wet er. De Eerste en Tweede Kamer controleren ook of het kabinet zijn werk goed doet. Daarbij stelt de Eerste Kamer zich in vergelijking met de Tweede Kamer meestal terughoudend op. Foto: Bob Karhof

6 De invloed van de Eerste Kamer Van wetsvoorstel tot wet De Eerste Kamer kan wetsvoorstellen alleen goedkeuren of afkeuren. Daarnaast kan de Eerste Kamer op andere manieren invloed uitoefenen. De Kamer kan bijvoorbeeld een motie indienen of om een novelle vragen. 1. Probleem Een wet begint met een probleem dat moet worden aangepakt. Bijvoorbeeld dat jongeren in Nederland veel alcohol drinken, terwijl dit slecht is voor hun hersenen. 2. minister De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bedenkt samen met haar ambtenaren een oplossing. De minimumleeftijd om alcohol te mogen kopen moet verhoogd worden van 16 naar 18 jaar. Dit idee werken haar ambtenaren uit in een wetsvoorstel. 3. Ministerraad De ministerraad bespreekt het wetsvoorstel. Als de ministers akkoord zijn, gaat het wetsvoorstel naar de Raad van State. 4. Raad van State De Raad van State geeft een advies aan de regering over het wetsvoorstel. De minister kan het wetsvoorstel nog aanpassen op basis van het advies. Maar dat hoeft niet. Daarna stuurt de regering het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer. Motie langstudeerders In de Eerste Kamer werd het wetsvoorstel behandeld waarin geregeld wordt dat het collegegeld voor langstudeerders verhoogd zou worden. De Eerste Kamer nam een motie aan omdat de wet voor mensen die in deeltijd studeren oneerlijk uitpakte. In deze motie verzocht de Eerste Kamer de regering rekening te houden met deeltijdstudenten. Een deeltijdstudie duurt bijna altijd langer dan een normale studie, bijvoorbeeld doordat de opleiding niet de juiste vakken op het juiste moment aanbiedt. Deeltijdstudenten mochten niet de dupe worden van het verhoogde collegegeld. De onderwijscommissie van de Eerste Kamer hield in de gaten of het ministerie inderdaad aan de slag ging met deze motie. Uiteindelijk werd in een apart wetsvoorstel geregeld dat deeltijdstudenten gecompenseerd worden als ze buiten hun schuld meer moeten betalen. Prostitutiewet: novelle In 2012 werd de nieuwe Prostitutiewet in de Eerste Kamer besproken. Hierin wordt geregeld dat prostitutiebedrijven een vergunning moeten hebben. In het wetsvoorstel stond ook dat prostituees zich voortaan verplicht moesten registreren en dat klanten alleen naar geregistreerde prostituees mochten gaan. De Eerste Kamer vond dat dit laatste deel van de wet niet uitvoerbaar en niet te handhaven was. Ze wilden alleen met de wet instemmen als de registratieplicht uit de wet geschrapt werd. Zo heeft de Eerste Kamer ervoor gezorgd dat de wet werd aangepast. Er werd een extra wetsvoorstel behandeld in de Tweede Kamer om die aanpassing te regelen. Dat noemen we een novelle. 5. Tweede Kamer 6. eerste Kamer 1. Is de wet goed genoeg? Zorgt de wet er inderdaad voor dat jongeren minder gaan drinken? 2. Past de wet binnen de Grondwet? En past de wet binnen de Europese wetten? 7. Koning 8. staatsblad De Tweede Kamer debatteert over het wetsvoorstel. De Tweede Kamer mag het voorstel aanpassen. Dat heet het recht van amendement. De Tweede Kamer stemt over het wetsvoorstel en de amendementen. Als er een meerderheid is voor het wetsvoorstel, gaat het naar de Eerste Kamer. Ook de Eerste Kamer debatteert en stemt over het wetsvoorstel. De Eerste Kamer mag een wetsvoorstel niet wijzigen, maar alleen goedkeuren of afkeuren. De Eerste Kamer beoordeelt een wetsvoorstel op drie punten: 3. Is de wet uit te voeren? Kan de politie wel controleren of supermarkten geen alcohol verkopen aan jongeren? Als een meerderheid van de Eerste Kamer op één van deze vragen nee antwoordt, wordt het wetsvoorstel afgekeurd. Dan komt die wet er niet. Als de Eerste Kamer het wetsvoorstel goedkeurt, zetten daarna de Koning en de minister hun handtekening onder de wet. Ten slotte wordt de wet gepubliceerd in het Staatsblad. In het Staatsblad wordt ook gemeld vanaf welke dag de wet geldt. 2

7 Hoe wordt de Eerste Kamer gekozen? De inwoners van Nederland kiezen op 18 maart 2015 de leden van de Provinciale Staten. De 566 leden van de twaalf Provinciale Staten kiezen de 75 Eerste Kamerleden. We noemen dit getrapte verkiezingen. Met een stem op Provinciale Staten stem je indirect dus ook op de Eerste Kamer. De Eerste Kamerverkiezingen zijn om de vier jaar, ook als het kabinet tussendoor valt. Vervroegde verkiezingen komen in principe niet voor. De verkiezingen voor de Eerste Kamer zijn op 26 mei Inwoners Statenleden Inwoners Statenleden Groningen Utrecht Zetelverdeling Alle Statenleden brengen hun stem uit op een van de kandidaten voor de Eerste Kamer. De meeste Statenleden stemmen op een kandidaat van hun eigen politieke partij, maar dat hoeft niet. De Statenleden hoeven natuurlijk niet te vertellen op wie ze stemmen. Hoe zwaar weegt een stem? Niet elk Statenlid heeft een even zware stem. De stem van een Statenlid uit een provincie met veel inwoners weegt zwaarder dan die van een Statenlid uit een provincie met weinig inwoners. De stemwaarde kun je zo berekenen: Aantal inwoners provincie Aantal Statenleden x 100. Opdracht: Bereken de waarde van een stem van een Statenlid uit jouw provincie. Friesland Drenthe Overijssel Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland regionale partijen Sommige regionale partijen doen mee aan de verkiezingen voor de Provinciale Staten, maar hebben geen landelijke partij. Zij werken in de Eerste Kamer samen onder de naam Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF). Antwoorden: Groningen: 136, Friesland: 150, Drenthe: 119, Overijssel: 243, Flevoland: 98, Gelderland: 367, Utrecht: 267, Noord-Holland: 598, Zuid-Holland: 650, Zeeland: 98, Noord-Brabant: 451, Limburg: 238. Flevoland Gelderland Noord-Brabant Limburg Heeft de uitslag van deze verkiezingen invloed op het kabinet? Jazeker, de uitslag is heel belangrijk voor het kabinet. Het huidige kabinet bestaat uit VVD en PvdA. In de Tweede Kamer hebben deze partijen samen een kleine meerderheid, met 77 van de 150 zetels. Als de regering een wetsvoorstel indient, kan ze (meestal) rekenen op steun van deze 77 Kamerleden. In de Eerste Kamer ligt dit anders. VVD en PvdA hebben in de Eerste Kamer nu maar 30 van de 75 zetels, te weinig voor een meerderheid. De regering heeft dus altijd steun nodig van andere partijen. De volgende Eerste Kamerverkiezingen kunnen deze situatie veranderen. Krijgt de coalitie nu wel een meerderheid in de Eerste Kamer? Of krijgen PvdA en VVD juist minder zetels? Als VVD en PvdA zetels verliezen in de Eerste Kamer kan de stabiliteit van het kabinet in gevaar komen. Is er dan nog wel genoeg steun voor het kabinetsbeleid? kaart A kaart B Opdracht 1. Geef na de verkiezingen in kaart B weer hoe de zetelverdeling in de Eerste Kamer wordt. 2. Wat betekent deze uitslag voor de coalitie? VVD PvdA CDA PVV SP D66 GroenLinks ChristenUnie SGP 50PLUS PvdD OSF 3

8 INTERVIEWS Marijke Vos GroenLinks, 57 jaar. sinds 2011 in de Eerste Kamer Welke baan heeft u naast uw werk als Kamerlid? Ik ben onder andere voorzitter van de MOgroep, dat is de landelijke branchevereniging van alle welzijnsorganisaties in Nederland. Ook ben ik voorzitter van de organisatie Weet Wat Je Besteedt, die met jongeren bekijkt hoe zij slim met geld om kunnen gaan, en ik ben voorzitter van de Landelijke vereniging van Zorgboerderijen. Waarom is het belangrijk dat de Eerste Kamer er is? De Eerste Kamer bekijkt alle wetten die in de Tweede Kamer zijn aangenomen nog eens goed. Daardoor kan de Eerste Kamer voorkomen dat er wetten worden aangenomen die in strijd zijn met andere wetten of internatio- nale regels. Of dat er wetten worden aangenomen die niet werken, of heel anders uitwerken dan de bedoeling is. Daarom heet de Eerste Kamer ook wel de chambre de réflexion, de Kamer die nog eens grondig naar wetten kijkt. Ik heb samen met de PvdA succes geboekt met een motie om het voor burgers en bijvoorbeeld scholen makkelijker te maken om zonne-energie op te wekken. Wat vindt u ervan dat de Eerste Kamerleden niet door het volk, maar door de leden van de Provinciale Staten worden gekozen? Ik vind het goed dat we niet direct gekozen worden, maar door de leden van de Provinciale Staten. Als de Eerste Kamer direct door het volk zou worden gekozen, dan zouden wij in een gelijke positie verkeren als de leden van de Tweede Kamer, en volksvertegenwoordigers zijn die direct hun kiezers vertegenwoordigen. De leden van de Eerste Kamer hebben nu een andere positie, namelijk het toetsen van de wetten die in de Tweede Kamer zijn aangenomen. Waar bent u het meest trots op in uw werk als Kamerlid? Het is me gelukt, samen met collega s van andere partijen, om de onderwerpen milieu, klimaatopwarming en natuur op de agenda van de Eerste Kamer te zetten. Ik heb samen met de PvdA succes geboekt met een motie om het voor burgers en bijvoorbeeld scholen makkelijker te maken om zonne-energie op te wekken. frank de grave VVD, 59 jaar, sinds 2011 in de Eerste Kamer Welke baan heeft u naast uw werk als Kamerlid? Ik ben voorzitter van de medisch specialisten in Nederland. Waarom is het belangrijk dat de Eerste Kamer er is? Dat kan ik het beste uitleggen door een vergelijking te maken met de Tweede Kamer. In de Tweede Kamer zitten mensen die de hele dag met politiek bezig zijn. Dat is prima, maar daardoor zitten ze wel heel dicht op allerlei belangengroepen. Eerste Kamerleden hebben vaak een andere baan naast het Eerste Kamerlidmaatschap, ze kunnen dus wat onafhankelijker en wat meer met afstand tot de dagelijkse politiek kijken naar een wetsvoorstel en daardoor slechte wetgeving tegenhouden. Eerste Kamerleden kunnen onafhankelijker en wat meer met afstand tot de dagelijkse politiek kijken naar een wetsvoorstel. Welk debat in de Eerste Kamer is u het meest bijgebleven? Het debat over voorstellen van minister Stef Blok om de regels rond de bouw van woningen voor mensen met een laag inkomen te veranderen. Dat was heel spannend. Het was niet zeker of dat voorstel een meerderheid zou krijgen. Dat hing af van de stem van één Kamerlid, en dat heeft heel lang getwijfeld. Waar bent u het meest trots op in uw werk als Kamerlid? Dat ik kan bijdragen aan een goede kwaliteit van wetten in Nederland. Wetten zijn heel belangrijk, want iedereen in Nederland moet zich aan de wet houden. André Postema PvdA, 45 jaar, sinds 2011 in de Eerste Kamer Welke baan heeft u naast uw werk als Kamerlid? Ik ben voorzitter van het College van Bestuur van het Limburgs Voortgezet Onderwijs. Welk debat in de Eerste Kamer is u het meest bijgebleven? Het debat over het verbod op het ritueel slachten. Dat wetsvoorstel zou enorm ingrijpen in de vrijheid van religie. De Kamer concludeerde in meerderheid dat de wet gewoon niet goed genoeg was voor een zo belangrijk vraagstuk. Het is goed dat de Eerste Kamer de kwaliteit van wetgeving nog eens kritisch beoordeelt. Waarom is het belangrijk dat de Eerste Kamer er is? De Tweede Kamer kijkt op een andere manier naar wetgeving dan de Eerste Kamer. Ook brengt de Tweede Kamer vaak wijzigingen aan. Het is goed dat de Eerste Kamer daarna de kwaliteit van wetgeving nog eens kritisch beoordeelt. Waar bent u het meest trots op in uw werk als Kamerlid? We stuiten toch met enige regelmaat op inconsistenties in de voorgestelde wetgeving, die dan tijdig kunnen worden gerepareerd. Is het te gortig, dan wordt de wet ingetrokken of afgestemd. Daarin komt de Eerste Kamer goed tot haar recht. 200 jaar EERSTE KAMER 200 jaar eerste kamer De Eerste Kamer bestaat sinds 1815, toen in Nederland het tweekamerstelsel werd ingevoerd. Het Koninkrijk der Nederlanden bestond toen uit het huidige Nederland, België en een deel van Luxemburg. De Eerste Kamer is er vooral gekomen op verzoek van de Belgen. De Zuidelijke Nederlanders wilden dat hun adel een vaste plaats in het parlement kreeg. De mensen uit de Noordelijke Nederlanden vonden dat goed, als er ook andere mensen met aanzien in de Eerste Kamer mochten. De Eerste Kamer was dus de Eerste Kamer omdat er veel mensen met aanzien in zaten. De Eerste Kamer werd benoemd door de Koning, de Tweede Kamer werd gekozen door de Provinciale Staten. de eerste kamer nu Na 1917 is er nog meer veranderd in de Grondwet. Zo was je vroeger zes jaar lid van de Eerste Kamer, terwijl je tegenwoordig voor vier jaar wordt gekozen. Over andere voorstellen om de rol en taken van de Eerste Kamer te veranderen is wel gepraat, maar die zijn nooit ingevoerd. Ook voorstellen om de Eerste Kamer af te schaffen hebben het nooit gehaald. Daarom viert de Eerste Kamer dit jaar haar 200ste verjaardag! Grondwet van 1848 Dit veranderde met de Grondwet van De Tweede Kamer werd voortaan rechtstreeks gekozen. De Eerste Kamer wordt sindsdien indirect gekozen, door de leden van de Provinciale Staten. De Eerste Kamer kreeg als opdracht mee om te waken tegen de waan van de dag. Lang niet iedereen mocht stemmen, in de Eerste en Tweede Kamer zaten vooral rijke Nederlanders. Pas met de invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 werden ook gewone burgers gekozen in de Eerste Kamer. Foto: ANP Beeld: Hans Kouwenhoven Samenstelling en tekst: ProDemos, Eerste Kamer der Staten-Generaal Vormgeving: Tot en met ontwerpen Druk: Rodi Rotatiedruk, Broek Op Langedijk ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T E info@prodemos.nl I Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA Den Haag T E postbus@eerstekamer.nl I 4

9 Welke partijen winnen in welke provincie? Die vraag kunnen we natuurlijk pas na de verkiezingen beantwoorden. In figuur 1 tot en met 4 zie je dat het aantal zetels van de politieke partijen door de jaren heen flink verandert. Sommige partijen raakten veel zetels kwijt. Dat komt onder meer doordat er nieuwe concurrenten kwamen. De SP doet bijvoorbeeld sinds 1982 aan provinciale verkiezingen mee, de PVV pas sinds Patronen In figuur 1 tot en met 3 kun je landelijke trends herkennen. Zo zijn PvdA en CDA in 2011 kleiner dan in Toch zijn er ook verschillen in het stemgedrag van mensen uit verschillende provincies. Waarom is dat zo? Dat is een moeilijke 1In figuur 1 tot en met 4 staan steeds vijf of zes grote partijen. Dat zijn partijen die gedurende de hele periode of bij recente verkiezingen veel zetels hebben gehaald. In Provinciale Staten en in de Tweede Kamer zitten natuurlijk ook andere partijen. Perspectief 2In figuur 1 tot en met 3 zie je het percentage van de zetels in Provinciale Staten, in grafiek 4 zie je het percentage zetels in de Tweede Kamer. Om een voorbeeld te geven: de PVV haalde in van de 150 Kamerzetels, in de grafiek is dat 10%. vraag. Vaak zijn die verschillen ontstaan doordat mensen door historische ontwikkelingen bepaalde opvattingen hebben gekregen. In Noord-Groningen had je bijvoorbeeld in de negentiende eeuw erg rijke boeren. Deze boeren hadden landarbeiders in dienst, die vaak hard moesten werken voor weinig geld. Bij verkiezingen stemden deze landarbeiders vaak op linkse partijen. Daarom zie je tot op de dag van vandaag dat de PvdA en de SP samen een groot deel van de stemmen in de provincie Groningen krijgen. Opvoeding en omstandigheden kunnen ervoor zorgen dat kinderen hetzelfde stemmen als hun ouders. Toch stappen kiezers tegenwoordig makkelijker over van de ene naar de andere partij. Het aantal zwevende kiezers is veel groter dan 40 jaar geleden. Onderzoek eens hoe het in je eigen familie zit: op welke partij zou jij je stem uitbrengen? En op welke partij stemmen of stemden je ouders, opa s en oma s? Is dat steeds dezelfde partij? 3 Nul procent betekent dat een partij te weinig stemmen heeft gehaald voor 1 zetel. Het kan ook betekenen dat een partij niet aan de verkiezingen meedeed. Milo Braun 5 havo - Visser t Hooft Lyceum Leiden Zuid-Holland Als ik de baas was, zou ik Utrecht, Noord- en Zuid-Holland samenvoegen en ik zou de recreatieplassen beter laten onderhouden. We moeten letten op blauwalgen en er ligt nu vaak glas. Ik voel me trouwens meer een Leidenaar. Ik heb niet heel veel met de provincie te maken. Maar de provincie houdt natuurlijk wel toezicht op de gemeenten. Figuur 1: Provinciale Staten Groningen 50% 40% 30% 20% 10% 0% Figuur 3: Provinciale Staten limburg Figuur 2: Provinciale Staten zuid-holland 50% 40% 30% 20% 10% 0% Figuur 4: landelijke verkiezingen tweede kamer Noortje Vriens 4 vwo - Herman Jordan Lyceum Zeist Utrecht Wat ik zou willen veranderen in Utrecht? Ik sta soms lang te wachten bij het stoplicht, maar ik weet niet of de provincie dat kan veranderen. Ik vind Utrecht een leuke provincie. Mijn hond laat ik vaak uit bij de Kromme Rijn. Straks verhuis ik van de gemeente Bunnik naar Zeist. Daar heb ik wel zin in: je kunt er meer doen. Het contrast tussen stad en platteland vind ik in Utrecht precies goed. 60% 40% 50% 40% 35% 30% 25% 30% 20% 20% 10% 0% 15% 10% 5% 0% Lisa Korver 4 havo - Kennemercollege Alkmaar Noord-Holland PVDA VVD In Limburg waren en zijn er ook verschillen tussen rijk en arm, maar daar had een andere factor een groter effect op het stemgedrag. A. Welke partij heeft vaak de meeste stemmen gekregen in Limburg? CDA D66 Vraag SP PVV B. Waardoor komt dat? C. Door welke maatschappelijke ontwikkeling is die partij veel minder populair geworden bij de Limburgse kiezers? Je hebt mooie delen in Noord-Holland, zoals de weilanden en de kleine dorpjes in de buurt van Alkmaar. Maar je hebt ook minder mooie delen, bijvoorbeeld de snelwegen. Die gaan soms dwars door natuurgebieden heen. Dat is wel zonde. Ook Beverwijk vind ik wat minder. Dat is een beetje een ouderwets dorp. Mijn eigen dorp Heemskerk vind ik het allermooist. Iedereen die ik ken komt daarvandaan en daar handbal ik ook. 5

10 Wat speelt er IN... Gelderland Friesland Noord-Holland Bankrekening duurzame energie Kustversterking De provincie Gelderland heeft veel geld op de bank staan. Dit geld heeft de provincie verdiend met de verkoop van haar aandelen in het energiebedrijf Nuon in Van de rente worden projecten in de provincie betaald. Meerdere partijen vinden dat het geld niet op de bank moet blijven staan, maar moet worden uitgegeven aan projecten ten behoeve van de Gelderse bevolking. Friesland wil dat in % van de energie op een duurzame manier wordt opgewekt. Bijvoorbeeld door zonne-energie, windenergie, warmte of biomassa. In Noord-Holland zorgt het project Kust op Kracht voor een sterke en veilige kust. Met behulp van inwoners en ondernemers heeft de provincie een plan bedacht om de duinen te versterken en stranden te verbreden. De kustversterking zorgt ook voor meer natuur, toerisme en economie in het gebied. Drenthe Flevoland Mkb Nieuwe natuur Meer dan 95% van het Drentse bedrijfsleven is midden- en kleinbedrijf (mkb). Dat zijn kleine en middelgrote bedrijven met maximaal 250 werknemers. De provincie gaat het mkb in Drenthe extra ondersteunen en stimuleren. Bijvoorbeeld met hulp voor startende ondernemers en netwerkbijeenkomsten. De provincie Flevoland is voor het plan Nieuwe Natuur op zoek naar plekken in de provincie om natuurgebieden te maken. De provincie heeft organisaties en inwoners gevraagd hoe deze nieuwe gebieden eruit moeten komen te zien. Er zijn 79 projectideeën ingeleverd bij de provincie. Provinciale Staten bepalen uiteindelijk welke van deze plannen uitgevoerd worden. 6 Zeeland Zuid-Holland Noord-Brabant Openbaar vervoer Rijnlandroute Intensieve veehouderij In Zeeland is openbaar vervoer een belangrijk onderwerp de komende verkiezingen. De provincie wil betrouwbare en snelle busverbindingen tussen de steden en dorpen. Op trajecten met weinig passagiers kunnen bijvoorbeeld belbussen worden ingezet. In Zuid-Holland zijn onlangs belangrijke besluiten genomen over de Rijnlandroute. Dit is een nieuwe provinciale weg tussen de kust bij Katwijk en de A4 bij Leiden. Inwoners van de betrokken gemeenten hebben meegedacht over hoe de Rijnlandroute eruit zal komen te zien. Zij hebben ervoor gezorgd dat op een deel van de route tunnels worden aangelegd. Een belangrijk thema in Noord-Brabant is de intensieve veehouderij. Als boerderijen willen uitbreiden moeten ze voldoen aan de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij. Dit is een pakket maatregelen dat ervoor moet zorgen dat veehouderijen aandacht hebben voor volksgezondheid, dierenwelzijn en leefomgeving.

11 ...de provincies? Utrecht Groningen Bereikbaarheid Aardbevingen Utrecht wil dat de provincie goed bereikbaar is voor fietsers, openbaar vervoer en auto s. Utrecht ligt in het midden van het land en is een belangrijk knooppunt voor automobilisten, maar ook voor treinreizigers. De provincie is daarom bezig met het Mobiliteitsplan Om ervoor te zorgen dat Utrecht ook in de toekomst goed bereikbaar blijft. De winning van aardgas zorgt voor aardbevingen in Groningen. Hierdoor is er veel schade aan huizen ontstaan. De opbrengst van het aardgas gaat naar de Rijksoverheid. De provincie Groningen heeft met het kabinet een akkoord gesloten over deze aardgaswinning. Hierin staan afspraken om de veiligheid van de inwoners te vergroten, schade te vergoeden en de economie in Groningen een impuls te geven. Overijssel Limburg Openbaar vervoer Wonen en werken Overijssel moet 18 miljoen bezuinigen op het openbaar vervoer. Dat willen ze doen door bijvoorbeeld bussen minder vaak te laten rijden of buslijnen zelfs helemaal te schrappen. Hierover is veel discussie in Provinciale Staten, want niet alle partijen vinden dit de beste oplossing. De verkiezingscampagne in Limburg gaat over wonen en werken in Limburg. Het aantal inwoners van Limburg daalt. De Provinciale Staten zetten zich in om mensen te stimuleren om in Limburg te blijven wonen en werken. Bijvoorbeeld door de kwaliteit van woningen te verbeteren. Wat zou jij beslissen? Natuur De provincie wil meer natuurgebieden aanwijzen en aanleggen. Natuurorganisaties vinden dat deze nieuwe gebieden niet toegankelijk moeten zijn voor mensen, om zo planten en dieren een kans te geven zich te vestigen in het gebied. Maar inwoners willen juist recreatie in de nieuwe natuurgebieden, zodat ze er kunnen wandelen, fietsen of zwemmen. Wat zou jij beslissen? Windmolens Om meer duurzame energie op te kunnen wekken wil de provincie een windmolenpark aanleggen. Er zijn verschillende locaties geschikt. Zo is er een groot meer waar veel wind is, en waar de molens dus een hoog rendement zullen halen. Maar de mensen die rond het meer wonen vinden het zonde van het uitzicht. Ook zijn natuurorganisaties bang dat vogels last zullen hebben van de windmolens. Zij vinden dat er een andere vorm van duurzame energie moet komen in de provincie. Wat zou jij beslissen? Veehouderijen De provincie maakt een pakket maatregelen voor veehouderijen. Veehouderijen die willen uitbreiden moeten voldoen aan strenge regels voor het milieu, volksgezondheid en dierenwelzijn. Maar de veehouderijen willen juist sneller en makkelijker uit kunnen breiden. Met grotere stallen verdienen ze meer, waarmee ook de economie en de werkgelegenheid in de provincie kan groeien. Wat zou jij beslissen? Openbaar vervoer Het openbaar vervoer in de provincie is te duur, dus komen er bezuinigingen aan. Er rijden nu bussen langs alle kleine dorpen in de provincie, en in de stad. Een aantal partijen stelt voor om een paar buslijnen die naar de dorpen gaan op te heffen, omdat bijna niemand er gebruik van maakt. Tegenstanders vinden dat de provincie verantwoordelijk is voor de bereikbaarheid, ook van kleine dorpen. Zij vinden dat de stadsbussen minder vaak moeten rijden. Binnen de stad kunnen mensen ook de fiets nemen. Wat zou jij beslissen? 7

12 Schuilt er een Statenlid in jou? 1 Heb je meer dan 15 uur vrije tijd per week? JA Vergaderen, lezen en werkbezoeken kost een Statenlid minstens 15 uur per week. JA Statenleden hebben meestal een andere baan naast hun werk als Statenlid. JA Als politicus moet je proberen mensen op je te laten stemmen. Dat betekent dat je ook onbekenden moet aanspreken. NEE Word lid van een politieke jongerenorganisatie! Dat kost minder tijd, maar je hebt wel feestjes en debatten. 2 Wil je euro per maand verdienen? NEE Als je echt rijk wilt worden kun je beter model worden of je eigen bedrijf oprichten. 3 Spreek je makkelijk onbekenden aan? NEE Doe mee aan een handtekeningenactie. 4 Vind je het leuk om voor een groep te staan? Hoe word je Statenlid? Iedereen boven de 18 kan gekozen worden voor de Provinciale Staten. Volg deze stappen en je wordt gekozen! 1Word lid van een politieke partij of richt een partij op. 5Je bent gekozen voor de Provinciale Staten! wij 4 YES Voer campagne voor je partij, zodat je partij voldoende zetels krijgt. JA Als politicus moet je veel voor een groep staan. JA Als Statenlid kun je meebeslissen over zaken als vliegvelden, bussen, wegen, natuur en monumenten. NEE Word actief in een politieke partij. 5 Wil je meebeslissen over je eigen provincie? Ja: Doe mee aan de waterschapsverkiezingen. NEE Wil je wel meepraten over de kwaliteit van het zwemwater? 6 Voer je graag zelf plannen uit? Nee: Misschien is de gemeenteraad, de Tweede Kamer of het Europees Parlement meer iets voor jou? 2 Yes Word actief in die partij. Laat je gezicht zien en doe mee aan activiteiten. JA Jij bent geschikt voor de Gedeputeerde Staten. 3 YES IK Voer campagne voor jezelf, zodat je op de kandidatenlijst van je partij voor de Provincale verkiezingen komt. NEE Jij bent geschikt voor de Provinciale Staten. Samenstelling en tekst: ProDemos Vormgeving: Tot en met ontwerpen Druk: Rodi Rotatiedruk, Broek Op Langedijk ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T E info@prodemos.nl I 8