Gemeente Amsterdam College van burgemeester en wethouders. Spoedvoordracht voor de collegevergadering van

Transcriptie

1 Nummer Directie Dienst BD directie sb Spoedvoordracht voor de collegevergadering van 15 maart 2011 Portefeuille Agendapunt Tekst van openbare besluiten Onderwerp wordt gepubliceerd 14B A1 Aangepast exemplaar n.a.v. collegebespreking Onderzoeksfase - verzelfstandiging Haven Amsterdam Tekst van openbare besluiten Het college van burgemeester en wethouders besluit wordt gepubliceerd A. In te stemmen met de belangrijkste constateringen uit deel A van het rapport onderzoekfase herpositionering Haven Amsterdam. In deel A is op basis van de omgevingsanalyse, aspecten van regionale, nationale en internationale samenwerking gekeken naar de vraag of het wenselijk is dat Haven Amsterdam wordt verzelfstandigd. 1. De belangrijkste kenmerken van Haven Amsterdam. Haven Amsterdam is van strategisch belang voor de logistieke bevoorrading van Amsterdam, Nederland en Europa. Haven Amsterdam is, met de andere havens aan het Noordzeekanaalgebied, in 2009 naar overslag gemeten de vierde haven van heel Europa. Haven Amsterdam levert een structurele bijdrage aan de economische diversiteit, werkgelegenheid en inkomsten voor de stad Amsterdam, de regio Noordzeekanaalgebied en het Europese achterland. Haven Amsterdam genereert inkomsten uit huur/erfpacht en zeehavengeld. Haven Amsterdam is de beheerder en ontwikkelaar van het Amsterdamse havengebied en regionaal de uitvoeringsorganisatie voor het Centraal Nautisch Beheer (CNB). 2. De belangrijkste autonome ontwikkelingen in de haven logistieke sector. Intercontinentaal goederenvervoer naar Noordwest Europa gaat enorm groeien. De hoeveelheid overslag in Noordwest Europa is van dien aard dat het verkeer rondom de Amsterdamse en Rotterdamse havens zal vastlopen en grote problemen zal opleveren voor de mobiliteit en het milieu. Een grote verschuiving van vervoer over de weg naar vervoer over water en spoor is essentieel om grote congestie van de wegen in de Randstad te voorkomen. Om dat te kunnen realiseren zijn investeringen in binnenlandterminals en infrastructuur in het achterland voor zowel goederenvervoer via binnenvaart als spoor nodig. De rol van een havenbedrijf verandert daardoor van een traditionele landlord naar proactieve ketenregisseur en havenontwikkelaar voor de gehele logistieke keten. Diverse Europese havenbedrijven zijn momenteel bezig om strategische posities in de logistieke keten (vooral het achterland) te verwerven door het ontwikkelen van binnenlandterminals of het verwerven van aandelen in binnenlandterminals. 1

2 3. De belangrijkste ontwikkelingen in het Noordzeekanaalgebied. Het Noordzeekanaal is een bindende economische factor in de regio. Regionale samenwerking vindt al deels plaats zoals via het Centraal Nautisch Beheer (CNB) en het Masterplan Noordzeekanaalgebied. De beschikbare fysieke- en milieuruimte voor havenontwikkeling in de regio is schaars. Intensivering van de overslag op bestaande terreinen is noodzakelijk. Binnen het Noordzeekanaalgebied is meer samenwerking gewenst teneinde een gezamenlijke aanpak van de havenontwikkeling en positionering in de markt te realiseren en een evenwichtige verdeling van lusten en lasten te bereiken. Klanten beschouwen het Noordzeekanaalgebied de facto als één economische zone. Klanten zien het als wenselijk dat er één regionale havenorganisatie komt waar ze zaken mee kunnen doen. Vanuit het rijk wordt verzelfstandiging van de Nederlandse Havens ondersteund omdat het de mogelijkheid gaat bieden van wederzijdse deelnemingen door de Nederlandse Havens. 4. In te stemmen met de hoofdconclusie dat het wenselijk is om Haven Amsterdam te verzelfstandigen tot overheids-nv. a. Zeehavens nemen strategische posities in door het ontwikkelen van binnenlandterminals of het (wederzijds) nemen van aandelen in andere havens. NV Haven Amsterdam zal verdere toenadering zoeken naar onder andere Havenbedrijf Rotterdam en het Rijk. Verzelfstandiging geeft de mogelijkheid om de samenwerking verder te intensiveren. Doel daarvan is een efficiënter gebruik van de terreinen door overslag op diepzeekades te maximaliseren en opslag te verplaatsen naar binnenlandterminals in het achterland. b. De aanhoudende groei van goederenvervoer over zee zorgt voor toenemende druk op het wegennet in de Randstad. Om verkeerscongestie en hoge CO2 uitstoot te voorkomen is een verschuiving van natransport van de weg naar de binnenvaart noodzakelijk. Om dit mogelijk te maken is de ontwikkeling van binnenlandterminals, een achterlandstrategie en strategische samenwerking met andere havens vereist. De uitvoering van deze strategische samenwerking en het (gezamenlijk) ontwikkelen van een keten/netwerk van binnenlandterminals kan alleen via een overheids-nv, waarin verschillende partners kunnen participeren. Binnen een gemeentelijke dienst is dit niet mogelijk. c. Alleen als overheids-nv is het mogelijk om de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor Haven Amsterdam regionaal, nationaal en internationaal te verbreden door strategische partners aandelen te laten nemen in NV Haven Amsterdam en vice versa. Consequentie is wel dat de gemeente invloed afstaat aan andere aandeelhouders. d. Bij andere organisatievormen is de mogelijkheid tot deelname in Haven Amsterdam niet mogelijk of beperkt tot lokale partners (bijvoorbeeld bij Gemeenschappelijke Regeling). e. Verzelfstandiging tot overheids-nv biedt de beste condities voor Haven Amsterdam om een meer ondernemende rol te gaan vervullen en daarbij op internationaal, nationaal en regionaal niveau samenwerking aan te gaan met strategische partners. 2

3 B. In te stemmen met de wijze hoe verzelfstandiging van Haven Amsterdam vorm gegeven zou kunnen worden zoals onderzocht en beschreven in deel B van het rapport onderzoekfase herpositionering Haven Amsterdam: 5. In te stemmen met de voorstellen voor de wijze waarop de publieke taken en mandaten van Haven Amsterdam ingevuld kunnen worden bij verzelfstandiging. a. De nautische taken worden opgedragen aan NV Haven Amsterdam. De daarmee samenhangende bevoegdheden, inclusief de toezicht en handhavende bevoegdheden, worden gemandateerd aan de Havenmeester. b. De taak tot het verrichten van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte in Westpoort wordt opgedragen aan NV Haven. De met het beheer en onderhoud samenhangende bevoegdheden worden, met uitzondering van de burgemeestersbevoegdheden, gemandateerd aan de directeur van NV Haven Amsterdam. c. De toezicht en handhavende bevoegdheden in de openbare ruimte blijven bij de gemeente en worden uitgevoerd door de Dienst Stadstoezicht, waarbij NV Haven Amsterdam input levert voor het op te stellen handhavingprogramma Westpoort. d. De bevoegdheden in het kader van de Verordening werken in de openbare ruimte (WIOR) en de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION) wordt gemandateerd aan NV Haven Amsterdam. e. De taak van feitelijk en juridisch wegbeheer wordt opgedragen aan NV Haven Amsterdam met uitzondering van het hoofdnet auto. De met het wegbeheer samenhangende bevoegdheden worden gemandateerd aan de directeur van NV Haven Amsterdam. f. De publieke bevoegdheden ten aanzien van het juridisch planologisch kader en het verlenen van de omgevings-, milieu- en bodemvergunning blijven bij de gemeente. g. Opdracht te geven tot het uitwerken van een voorstel voor het opbouwen van haven specifieke deskundigheid binnen de gemeente om de rol van mandaatgever en opdrachtgever van NV Haven Amsterdam goed te kunnen vervullen. h. NV Haven Amsterdam draagt het risico voor de schade die voortvloeit uit de uitoefening van de aan haar opgedragen taken en daarmee samenhangende bevoegdheden. NV Haven Amsterdam vrijwaart de gemeente Amsterdam voor eventuele schadeclaims van derden die voortkomen uit de uitoefening van de aan haar opgedragen taken. i. verleent NV Haven Amsterdam een uitsluitend recht voor het verrichten van een dienst of het uitoefenen van een taak (nautisch, beheer & onderhoud openbare ruimte en wegbeheer). 3

4 6. De voorstellen voor de ondernemingsstructuur en statuten voor NV Haven Amsterdam. a. Alle activiteiten en onderdelen van Haven Amsterdam inclusief de bijbehorende risico s en verantwoordelijkheden worden ingebracht in de naamloze vennootschap NV Haven Amsterdam met een passende statutaire doelstelling. b. Alleen publieke partijen kunnen aandeelhouder worden van NV Haven Amsterdam. c. Er wordt een Raad van Bestuur (RvB) aangesteld benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA), op voordracht van de Raad van Commissarissen (RvC). Het profiel voor de leden van de RvB wordt vastgesteld door de AVA. d. Er wordt een Raad van Commissarissen (RvC) aangesteld benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). e. De bezoldiging van de Raad van Bestuur (RvB) en Raad van Commissarissen (RvC) wordt in de uitvoeringfase bepaald op basis van het gemeentebrede beleid ten aanzien van beloningen van directeuren en commissarissen bij deelnemingen. Na verzelfstandiging ligt de bevoegdheid voor het vaststellen van het bezoldigingsbeleid van de RvB en de bezoldiging van de RvC bij de AVA. De bezoldiging van de RvB wordt, met inachtneming van het bezoldigingsbeleid, vastgesteld door de RvC. f. Belangrijkste sturingsinstrumenten op NV Haven Amsterdam vormen de strategische bedrijfsvisie, het strategisch plan en het investerings- en exploitatieplan. g. Belangrijkste strategische besluiten worden ter goedkeuring voorgelegd aan de RvC en/of AVA. h. Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt statutair vastgelegd. 7. De uitgangspunten voor de wijze waarop de grond wordt ingebracht in de NV Haven Amsterdam. a. De Gemeente brengt het economisch eigendom van de grond in middels een hoofderfpachtcontract bij NV Haven Amsterdam. NV Haven Amsterdam activeert het economisch eigendom van de grond op haar balans. b. De Gemeente blijft juridisch eigenaar van de grond. c. NV Haven Amsterdam heeft als één van haar kerntaken het uitgeven van terreinen in ondererfpacht dan wel huur aan de havenondernemers op basis van een marktconforme canon of verhuur en binnen de kaders van algemene voorwaarden uit het hoofderfpachtcontract met de gemeente. NV Haven Amsterdam draagt zijn opbrengsten via dividend af aan de aandeelhouders. d. Het is wenselijk voor de gemeente om de waardestijging van de grond te kunnen behouden en deze ten goede te laten komen aan de gemeenschap. 4

5 e. Het bepalen van de bestemming van de grond is een publieke taak. De gemeente behoudt daarom zeggenschap over de bestemming van de grond via de structuurvisie en de uitwerking daarvan in de bestemmingsplannen. f. In geval van faillissement van NV Haven Amsterdam of een daarmee vergelijkbare situatie kan de gemeente het hoofderfpachtrecht opzeggen en valt de grond (inclusief grondinkomsten) terug aan de gemeente tegen betaling aan NV Haven Amsterdam van een vergoeding (inbrengwaarde grond en de afschrijving erop). Dit laatste wordt geborgd via een defaultbepaling die is gebaseerd op het voorbeeld van de Haven Rotterdam en wordt opgesteld door de Gemeenteadvocaat. De houdbaarheid van deze bepaling is juridisch getoetst, kanttekening is dat hierover vooralsnog geen jurisprudentie is. 8. De inbreng van het economisch eigendom van de grond bij NV Haven Amsterdam middels een voortdurend erfpachtcontract met canon 0 en een tijdsvak van 50 jaar. Hiermee wordt tevens een inbrengvrijstelling voor de overdrachtsbelasting verkregen. a. Het economisch eigendom van de grond wordt bij verzelfstandiging van Haven Amsterdam ingebracht middels een voortdurend erfpachtcontract tussen de gemeente en NV Haven Amsterdam, waarbij NV Haven Amsterdam de grond als activa zal activeren op haar balans. b. De voortdurende erfpacht kent tijdvakken van 50 jaar. Over het eerste 50 jarig erfpachttijdvak zal de erfpachter (NV Haven Amsterdam) geen canon verschuldigd zijn. c. Binnen het kader van het erfpachtcontract met de gemeente mag NV Haven Amsterdam de grond vervolgens in ondererfpacht/huur uitgeven aan de havenondernemers op basis van marktconforme canon. (conform de huidige situatie) d. Bij het einde van het tijdsvak (over 50 jaar) stellen het Ontwikkelingsbedrijf Amsterdam (OGA) en NV Haven Amsterdam een advies op ten aanzien van de actualisatie van de canon en de herziening van de algemene voorwaarden van het erfpachtcontract. e. OGA en NV Haven Amsterdam zullen in het advies aan het College een voorstel doen voor de nieuw vast te stellen canon waarin de waardeontwikkeling van de grond in het erfpachtcontract tussen de gemeente en NV Haven Amsterdam tot uitdrukking komt. Het college en de gemeenteraad stellen de actualisatie van de algemene voorwaarden en de canon van het erfpachtcontract tussen de gemeente en NV Haven Amsterdam bestuurlijk vast op basis van het advies. f. De wijze waarop boekhoudkundig wordt geanticipeerd op de actualisatie van de canon na 50 jaar wordt uitgewerkt in de uitvoeringsfase. Dit wordt gedaan door verschillende vergelijkbare constructies in beeld te brengen. Uitgangspunt is dat de oplossing hierbij budgettair neutraal voor de gemeente is en een gezonde solvabiliteit voor de onderneming geborgd is. 9. De afspraken tussen de gemeente en NV Haven Amsterdam bij transformatie van haventerreinen. a. De gemeenteraad kan een besluit tot transformatie (transformatiebesluit) nemen ten aanzien van de terreinen onder beheer van NV Haven Amsterdam naar een 5

6 andere niet havenzijnde bestemming. b. Een transformatiebesluit bevat de strategische keuze en bijbehorende afwegingen die aan de orde zijn met betrekking tot de realisatie van de transformatie. c. Uitgangspunt bij het transformatiebesluit is dat de grond van NV Haven Amsterdam invorderbaar is door gemeente Amsterdam op het in het besluit vastgelegd moment. d. De periode tussen het transformatiebesluit en het terugleveren van de grond is de transformatieperiode. In die periode ligt het beheer en de dagelijkse exploitatie van de betreffende deelgebieden bij NV Haven Amsterdam. e. De staat en waarde bij inbreng van de grond bij NV Haven Amsterdam is gelijk aan de staat en waarde bij teruglevering van de grond aan gemeente Amsterdam. De grond wordt om niet terug geleverd. f. Ondererfpachtcontracten die nog lopen op moment van teruglevering van de grond gaan over naar de gemeente. g. De transformatieafspraken (procedures) ten aanzien van havengebieden worden bij verzelfstandiging contractueel vastgelegd. 10. De uitgangspunten voor de wijze waarop de financiering wordt georganiseerd in de NV Haven Amsterdam. a. Een verzelfstandigde NV Haven Amsterdam moet kunnen starten met een in financieel opzicht gezonde openingsbalans; dat houdt in dat de vennootschap vanaf het begin solvabel zal moeten zijn en derhalve dient te beschikken over voldoende Eigen Vermogen. b. De nog bestuurlijk vast te stellen Financiële Meerjaren Prognose zal leidend zijn voor de winstafdracht van NV Haven Amsterdam aan Gemeente Amsterdam. De business case laat zien dat de winstafdracht van NV Haven Amsterdam aan na de verzelfstandiging naar verwachting minimaal op peil blijft ten opzichte van wat er in deze Financiële Meerjaren Prognose (FMP) vastgesteld zal worden. Wel zal de samenstelling van de winstafdracht (rente, dividend) na de verzelfstandiging veranderen. c. NV Haven Amsterdam zal extern gefinancierd moeten worden. Externe financiering kan niet eerder gerealiseerd zijn dan 2014 aangezien het verwerven van externe financiering voorbereidingstijd en het opbouwen van een track-record ten aanzien van financiële besturing vereist. De uiteindelijke samenstelling van de financiering zal in overleg met tot stand komen, onder voorwaarden: een externe financier rekent voor NV Haven Amsterdam naar verwachting een hogere rente dan dat de gemeente voor haar leningen betaalt. Per saldo is externe financiering van NV Haven Amsterdam voor de gemeente dus duurder dan gemeentelijke financiering. Dit financiële nadeel dient door NV Haven Amsterdam gecompenseerd worden door aantoonbare kwalitatieve en 6

7 kwantitatieve verbeteringen die externe financiering oplevert (bijv. de impuls omdat de bank een extra deskundige sparringpartner voor de NV is). bekeken zal worden of een minder hoge rentevergoeding voor financiering door derden mogelijk is door een gefaseerde aanpak, waarbij niet direct en volledig geherfinancierd wordt. De default bepaling (zie punt 7 f ) wordt integraal onderdeel van leningovereenkomsten met eventuele externe financiers, zo zal er geen twijfel kunnen ontstaan hoe groot het exposure van de Gemeente voor en na faillissement zal zijn. d. Totdat NV Haven Amsterdam volledig extern gefinancierd is, verstrekt de gemeente vreemd vermogen. Hierbij moet voorkomen worden dat sprake is van ongeoorloofde staatssteun. e. Een verzelfstandigde NV Haven Amsterdam start met een in financieel opzicht gezonde openingsbalans; dat houdt in dat de vennootschap vanaf het begin solvabel zal moeten zijn en derhalve zo spoedig mogelijk dient te beschikken over voldoende Eigen Vermogen binnen de voorwaarden die het Ministerie van Financiën stelt aan de vrijstelling overdrachtsbeslasting bij de omzetting van Dienst naar NV. f. De fiscale consequenties van verzelfstandiging zijn beheersbaar. De vrijstelling voor overdrachtsbelasting van het ministerie van Financiën stelt als voorwaarde dat de onderneming met ongewijzigde activa en passiva wordt ingebracht (met vrijstellingen ter voorkoming van ongeoorloofde staatssteun (10c) en de wijze waarop het erfpachtrecht en grond wordt ingebracht (8a)). NV Haven Amsterdam zal, anders dan als gemeentelijke dienst, overdrachtsbelasting moeten betalen bij de aankoop van onroerende goederen. 11. De opdracht te geven aan de stuurgroep herpositionering Haven Amsterdam om een plan van aanpak uit te werken voor de uitvoeringsfase van verzelfstandiging Haven Amsterdam en deze voor te leggen aan het College van. 12. Wethouder Haven te mandateren regionaal gesprekken te starten over verdere regionale samenwerking en eventuele deelname aan een regionaal Havenbedrijf. Reden spoed -Voortgang verzelfstandiging borgen Bestuurlijke achtergrond Op 29 mei 2009 heeft het college van opdracht gegeven voor het uitvoeren van de denkfase naar de meest geschikte positionering van Haven Amsterdam. De belangrijkste redenen hiervoor waren: markontwikkeling, flexibiliteit, regionale, landelijke en mondiale samenwerking. In het rapport over de denkfase staan voor- en nadelen opgesomd, en wordt ingegaan op de wenselijkheid en mogelijkheid tot 7

8 eventuele verzelfstandiging. De tabel hieronder geeft kort de gevonden voordelen en de nader te onderzoeken nadelen weer zoals die in de denkfase naar voren zijn gebracht. 1 Tabel 2: Afweging op afstand plaatsen Haven Amsterdam Voordelen (optimaliseren) Een duidelijke herkenbaar (zakelijk) profiel richting (inter)nationale samenwerkingspartners, klanten en arbeidsmarkt Voorkoming van congestie en CO2 uitstoot door substitutie van natransport van de weg naar het water via een achterlandstrategie. Delen van verantwoordelijkheden en belangen, lusten en lasten, door middel van de mogelijkheid tot participatie Bestendigen van toekomstige lading- en inkomstenstromen door aangaan van samenwerkingsverbanden binnen de logistieke ketens; regionaal en (inter)nationaal Betere regionale samenwerking en intensief ruimtegebruik (nu is de samenwerking te veel een lappendeken ): één kanaal, één visie, één haven Juiste bedrijf op de juiste plaats, juiste lading op de juiste plaats Versterking bedrijfsmatige aansturing en risicomanagement door toezicht Raad van Commissarissen. Bestuur en toezicht worden professioneel uitgeoefend door deskundigen op het gebied van het internationale (haven)bedrijfsleven. Transparante relatie: gemeente stelt de kaders waarbinnen Haven Amsterdam autonomie krijgt ( licence-to-operate ). Nadelen (borgen/oplossen) Grotere afstand en meer autonomie voor haven houdt in dat er minder mogelijkheden zijn voor direct hiërarchisch ingrijpen. Er moet gewerkt worden op basis van vooraf gestelde kaders. Mogelijk divergerende zienswijzen tussen de havenontwikkeling en de stedelijke ontwikkeling. Mogelijk hogere financieringslasten De genoemde voordelen worden in verschillende hoofdstukken van het onderzoeksrapport behandeld. De genoemde nadelen worden uitgewerkt en deels ondervangen op blz.13-14, resp. Hoofdstuk 7.5 en Hoofdstuk van het onderzoeksrapport De Gemeenteraad van Amsterdam heeft op woensdag 28 oktober 2009 kennis genomen van de conclusies uit het rapport over de denkfase en ingestemd met de start van de volgende fase, de onderzoeksfase naar verzelfstandiging. Op 18 februari 2010 heeft de Gemeenteraad van Amsterdam ingestemd met het Plan van Aanpak en de uitgangspunten voor de onderzoeksfase. Deze voordracht bevat de resultaten van de onderzoeksfase positionering Haven Amsterdam die nu voorliggen ter besluitvorming. Onderbouwing besluit A. De belangrijkste constateringen ten aanzien van de wenselijkheid van verzelfstandiging van Haven Amsterdam. 1. De belangrijkste kenmerken van Haven Amsterdam. 8

9 Haven Amsterdam ligt in de Europese delta en heeft vanwege deze ligging een strategische functie voor de bevoorrading van het Nederlandse en Europese achterland. De Amsterdamse haven maakt daarbij onderdeel uit van de havenregio Zeehavens Amsterdam. Zeehavens Amsterdam was in 2009 naar jaarlijkse overslag gemeten de vierde haven van Europa met een marktaandeel van 8,1%. De directe toegevoegde waarde van Zeehavens Amsterdam was daarbij 5,2 miljard en de indirecte toegevoegde waarde 2,4 miljard. In 2008 hadden in het Noordzeekanaalgebied mensen een baan dankzij de haven, waarvan ongeveer de helft van deze banen in het gebied van Haven Amsterdam. De werkgelegenheid in de haven logistieke sector bestaat grotendeels uit arbeid voor lager en middelbaar geschoold personeel. De bruto omzet van Haven Amsterdam is gemiddeld circa 125 miljoen per jaar. (netto gemiddelde afdracht aan de gemeente van ca miljoen per jaar) Haven Amsterdam verkrijgt deze inkomsten uit huur/erfpacht en zeehavengeld over de overgeslagen goederen. Haven Amsterdam is de beheerder en ontwikkelaar van het Amsterdamse havengebied en regionaal de uitvoeringsorganisatie voor het Centraal Nautisch Beheer (CNB). Het Centraal Nautisch Beheer is de regionale uitvoeringsorganisatie van de nautische taken voor de overheden langs het het Noordzeekanaal. Bij de organisatie van Haven Amsterdam zijn circa 350 fte werkzaam. 2. De belangrijkste autonome ontwikkelingen in de haven logistieke sector. In de afgelopen twintig jaar is wereldwijd de omvang van het totale transport per zee meer dan verdubbeld tot ca miljoen ton. De verwachting is dat de overslag in Noordwest Europa (Hamburg-Le Havre) zal verdubbelen tot bijna miljoen ton overslag in 2040 (nu miljoen ton). De voorspelde toename van zeevracht is van dien aard dat het verkeer rondom de Amsterdamse en Rotterdamse havens zal vastlopen en daarbij grote problemen zal opleveren voor de mobiliteit en het milieu. Het realiseren van een verschuiving van het vervoer naar het achterland via de weg naar binnenvaart en spoor is essentieel om te voorkomen dat de wegen in de Randstad overbelast raken en het verkeer daar vast gaat lopen. Om dat te kunnen realiseren zijn investeringen in infrastructuur in het achterland voor zowel goederenvervoer via binnenvaart als spoor nodig. De rol van havenbeheerders verschuift daardoor van traditionele landlord (beheerder) naar een rol als proactieve ketenregisseur en havenontwikkelaar voor de gehele logistieke keten. Hierbij staat de overslag van lading in de Amsterdamse haven niet op zich, maar maakt deze nadrukkelijk onderdeel uit van een uitgebreid en complex internationaal logistiek netwerk waarbij Haven Amsterdam één van de tandwielen is in een groter netwerk. Het verschuiven van op- en overslagpatronen gaat niet snel. Het vereist de medewerking van de gehele keten en vereist alternatieve locaties in het achterland. Door een actieve rol te spelen in de ontwikkeling en exploitatie van bestaande en nieuwe binnenhavens is een betere allocatie van goederen mogelijk. 9

10 De lading kan beter worden bediend in de gehele keten in het achterland en daarmee beter worden verankerd voor Zeehavens Amsterdam. Hiermee wordt de verdiencapaciteit van het gehele logistieke keten verbeterd doordat diepzeekades beter benut worden en meer zeehavengeld genereren. Bij investeringen in het achterland is een veelheid aan (publieke) partijen betrokken (de gehele logistieke keten ). Een gezamenlijk deelname van betrokken partijen biedt de beste garanties op succes van de investeringen en op beheersing van de risico s. Haven Amsterdam als overheids NV kan dergelijke investeringen in gezamenlijkheid met andere havenregio s en spelers in de logistieke keten veel beter oppakken dan als gemeentelijke dienst. Veel (verzelfstandigde) Europese havenbedrijven zijn al bezig om strategische posities te verwerven in hun achterland. Belangrijke drijfveer is daarbij om ook voor de toekomst de effectieve afhandeling van goederen vervoer via het water en het spoor mogelijk te blijven maken. In Duitsland worden bijvoorbeeld vergaande samenwerkingsafspraken gemaakt met Duisburg, de grootste binnenhaven van Europa. Aangezien veel lading bestemd is voor het Duitse en Europese, achterland is het wenselijk om invloed te behouden in dit zeer belangrijke afzetgebied. 3. De belangrijkste ontwikkelingen in het Noordzeekanaalgebied. Het terreinaanbod in de regio is beperkt zowel fysiek als vanwege de (beperkte) milieuruimte. Tevens is het aanbod versnipperd over meerdere beheerders. Het is daarom wenselijk om de beschikbare locaties binnen het Noordzeekanaalgebied beter te benutten en naar strategische alternatieven te zoeken buiten het Noordzeekanaalgebied. Dit vraagt steeds vaker om intensieve samenwerking met partners zowel binnen als buiten de regio. Zodoende kunnen de schaarse haventerreinen exclusief worden gebruikt voor overslag en terreinen verder landinwaarts voor opslag. Regionalisering biedt kansen voor economische structuurversterking in het algemeen en havenontwikkeling in het bijzonder. Door de schaalgrootte kunnen deze vraagstukken op regionaal niveau worden behandeld. Het gaat dan over locaties van bedrijfsactiviteiten (het juiste bedrijf op de juiste plek), de mogelijkheden voor een efficiënte inrichting van terreinen (nieuw en bestaand) en over een afwegingskader voor de besluitvorming over de ontwikkeling van nieuw terrein. Het effect is dat (bestaande) terreinen efficiënter worden ontwikkeld. Voor Amsterdam liggen de voordelen dus op het vlak van efficiëntere ruimtegebruik en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor de havenontwikkeling in de regio. Voor de andere gemeenten is het beeld meer diffuus. In de ene gemeente spelen beperkte milieuruimte en bereikbaarheid een grote rol, een andere kan voordeel hebben bij het gebruiken van de Haven Amsterdam expertise in het rendabel exploiteren van haventerreinen. Kennis ten aanzien van de promotie, acquisitie, exploitatie kan worden gedeeld; voor kostbare investeringen zoals herstructurering van haven- en industrieterreinen ontstaat een breder draagvlak waarmee het ook voor andere financiers (Rijksoverheid, EU) aantrekkelijker wordt om mee te doen. 10

11 Vanuit het perspectief van internationaal opererende concerns is het Noordzeekanaalgebied feitelijk één havenregio die in de praktijk nog gekenmerkt wordt door verschillende loketten. In de optiek van het bedrijfsleven bestaat het Noordzeekanaalgebied nu te veel uit verschillende overheden, organisaties en regelingen over havenontwikkeling (tarieven, vormen van uitgifte van grond). Één organisatie die is ingericht om havenontwikkeling in al zijn facetten te faciliteren, bevordert het gewenste vestigingsklimaat om nieuwe bedrijven aan te trekken en bestaande te behouden. Momenteel wordt op regionaal niveau al op verschillende manieren samengewerkt; regionalisering is een lopend proces. Op bestuurlijk niveau vindt overleg plaats over ruimtelijke en economische vraagstukken in het Bestuursplatform NZKG. De nautische taken zijn door middel van een gemeenschappelijke regeling ondergebracht bij het Centraal Nautisch Beheer NZKG (CNB). De totstandkoming van een regionale havenverordening is een voorbeeld van verdergaande regionale samenwerking met als doel de regeldruk voor klanten te verminderen en een eenduidige sturing op toezicht- en handhavingstaken mogelijk te maken. Desondanks is op het gebied van gezamenlijke internationale marketing, acquisitie en exploitatie van diepzee haventerreinen in de regio nog het nodige aan efficiency te winnen. Ook op landelijk niveau wordt de mogelijkheid van samenwerking tussen Nederlandse havens erkend. De minister van Verkeer en Waterstaat heeft die in een brief aan de Tweede Kamer d.d. 28 juni 2010 als volgt verwoord: Op dit moment werken wij in de Havenalliantie met de zeehavenbeheerders van Rotterdam, Amsterdam, Zeeland en Groningen aan intensivering van de samenwerking tussen zeehavens. We onderzoeken de mogelijkheden voor samenwerking en specialisatie. Daarnaast zijn deze zeehavenbeheerders in een proces van verzelfstandiging. Op termijn creëert dit de mogelijkheid van wederzijdse deelnemingen, waarmee de parallelliteit van belangen versterkt wordt. 4. In te stemmen met de hoofdconclusie dat het wenselijk is om Haven Amsterdam te verzelfstandigen tot overheids-nv. a. Zeehavens nemen strategische posities in door het ontwikkelen van binnenlandterminals of het (wederzijds) nemen van aandelen in andere havens. Doel daarvan is een efficiënter gebruik van de terreinen door overslag op diepzeekades te maximaliseren en opslag te verplaatsen naar binnenlandterminals in het achterland. Er is al langer sprake van samenwerking tussen havens maar deze had vooral een informeel karakter. Dit verschuift steeds meer naar bindende samenwerking in gezamenlijke havenontwikkeling en gezamenlijke productontwikkeling en zelfs onderlinge participatie door Havens. (bijv. overname Haven Dordrecht door Haven Rotterdam). Daarnaast biedt samenwerking de mogelijkheid om gezamenlijk in Europa de belangen te behartigen. NV Haven Amsterdam zal de contacten intensiveren met andere zeehavens in de Hamburg-Le Havre range (waaronder Rotterdam), het Rijk en partijen in de regio; Tata en Zeehaven IJmuiden. Verzelfstandiging tot overheids NV geeft de beste mogelijkheden om de samenwerking verder te intensiveren. 11

12 De consequentie van deze verschuiving naar meer formele samenwerkingsvormen is dat havenbedrijven een steeds grotere financiële en operationele betrokkenheid met en in elkaar krijgen. Formele samenwerking in de logistieke keten is noodzakelijk om posities in het achterland in te nemen en derhalve opslag van goederen te verplaatsen naar locaties dichter bij afzetmarkten (bijv. Duitsland). Hiermee zal voor Zeehavens Amsterdam op den duur een verschuiving plaatsvinden van opslag van goederen naar meer overslag van goederen met meer opslag in het achterland. Het aangaan van samenwerkingsverbanden in de logistieke keten en het innemen van strategische posities in het achterland kan in het geval van een verzelfstandigde overheids-nv op basis van gelijkwaardigheid met de andere verzelfstandigde havenbedrijven of via participatie in de NV Haven Amsterdam door strategische partners (bijvoorbeeld andere overheden). Dit vereist wel de mogelijkheid om de organisatorische verantwoordelijkheid te kunnen verbreden met strategische partners aangezien de toekomstige havenontwikkelingen de gemeentelijke grenzen steeds vaker zullen overstijgen. Deze strategische partners kunnen daarbij grond of kapitaal inbrengen. b. De aanhoudende groei van goederenvervoer over zee zorgt voor toenemende druk op het wegennet in de Randstad. Dit gegeven vereist een verschuiving van natransport van de weg naar de binnenvaart. Om dit mogelijk te maken is de ontwikkeling van binnenlandterminals noodzakelijk. De ontwikkelingen en groeiverwachtingen in het internationale goederenvervoer zijn dusdanig dat de Europese havens elkaar nodig hebben. De Amsterdamse haven zal met andere havens en partijen in de logistieke keten moeten samenwerken om de bevoorrading van Nederland en het Europese achterland mogelijk te maken via binnenvaart en spoor zodat voorkomen wordt dat het wegennet verstopt raakt met vrachtverkeer over de weg. Verzelfstandiging van Haven Amsterdam tot overheids-nv maakt het delen van belangen en verantwoordelijkheden met (toekomstige) samenwerkingspartners mogelijk: gezamenlijke participaties waarbij verdiensten en risico s, lusten en lasten worden gedeeld. Andere publieke partijen (provincie, regiogemeenten en rijk) kunnen op verschillende manieren directe betrokkenheid krijgen in de NV Haven Amsterdam. Op deze manier kan de logistieke uitdaging om de verder toenemende goederenstroom naar Nederland op een goede manier te accommoderen samen met andere strategische partners worden opgepakt ten bate van de Amsterdamse, regionale, Nederlandse en Europese economie. Het biedt de mogelijkheid om op verschillende schaalniveaus de havenlogistieke dienstverlening te leveren die de markt nodig heeft om goederen aan te voeren en verder te distribueren. c. Alleen als overheids-nv is het mogelijk om de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor Haven Amsterdam regionaal, nationaal en internationaal te verbreden door strategische partners aandelen te laten nemen in NV Haven Amsterdam en vice versa. Consequentie is wel dat de gemeente invloed afstaat aan andere aandeelhouders. Herpositioneren van Haven Amsterdam tot een overheids-nv biedt de 12

13 mogelijkheid tot verdergaande samenwerking op regionaal en (inter)nationaal niveau door de verantwoordelijkheid voor het Havenbedrijf te verbreden via toetreding van strategische partners. Regiogemeenten, provincie, het Rijk en andere havenbedrijven kunnen bij deze organisatievorm participeren in een verzelfstandigd Haven Amsterdam door grond of kapitaal in te brengen in het havenbedrijf. Verantwoordelijkheden, belangen, lusten en lasten kunnen, na rato van het aandeel, worden gedeeld met strategische partners. Vraagstukken met een nadrukkelijk bovenlokaal karakter (intensief ruimte gebruik, herstructureringen, multimodaal vervoer, investeringen in het locaties in het achterland) kunnen zo beter worden aangepakt. d. Bij andere organisatievormen is de mogelijkheid tot deelname in Haven Amsterdam niet mogelijk of beperkt tot lokale partners (bijvoorbeeld bij Gemeenschappelijke Regeling). Haven Amsterdam als gemeentelijke dienst heeft als beperking dat de organisatorische verantwoordelijkheid niet verbreed kan worden via deelname door andere strategische partners. Dat levert daarmee een belangrijke beperking op tot vergaande vormen van samenwerking en het delen van verantwoordelijkheden. Het effect hiervan is dat bijvoorbeeld binnen het Noordzeekanaalgebied de belangen en verantwoordelijkheden ten aanzien van de gemeenschappelijke marketing, acquisitie en exploitatie van haventerreinen hoogstens parallel kunnen lopen maar nooit gedeeld kunnen worden. De Gemeenschappelijke Regeling (GR) is een organisatievariant die regionaal gebruikt zou kunnen worden om haven taken voor meerdere overheden te organiseren zoals bij het CNB al gebeurd. Beperking is echter dat deze variant ingericht wordt op de partijen die in het begin participeren en weinig flexibel is om nieuwe partijen toe te laten treden. Daarnaast is deze organisatievorm niet geschikt als samenwerkingvorm met andere havenbedrijven nationaal of internationaal. Een Gemeenschappelijke Regeling limiteert derhalve de scope van de toekomstige samenwerkingsmogelijkheden. Daarnaast is in de denkfase al gebleken dat de GR in andere Nederlandse havens als knellend wordt ervaren. Zeeland Seaports en ook Groningen Seaports hebben recent besloten om die redenen om te verzelfstandigen tot overheids-nv. (was een GR) e. Verzelfstandiging tot overheids-nv biedt de beste condities voor Haven Amsterdam om een meer ondernemende rol te gaan vervullen en daarbij op internationaal, nationaal en regionaal niveau samenwerking aan te gaan met strategische partners. De positie en rol van Haven Amsterdam naar haar stakeholders wordt scherper indien de Haven zich duidelijker kan profileren als zelfstandige, bedrijfsmatige organisatie met een duidelijke focus op de klant en markt enerzijds, een duidelijk en aantrekkelijk profiel richting de arbeidsmarkt anderzijds en blijvende maatschappelijke verantwoordelijkheid richting de gemeente Amsterdam. Investeringen van Haven Amsterdam zullen op basis van business cases beoordeeld worden door financiers/ investeerders om te beoordelen of ze rendabel zijn. De tucht van de markt tot een onderbouwing van investeringsbeslissingen zal de organisatie disciplineren om de gewenste 13

14 investeringen nog beter te onderbouwen. Zowel risico s (verliezen) als extra winst bovenop de rendementeis van de gemeente (winsten) zijn dan voor Haven Amsterdam. Ook rust bij onbehoorlijk bestuur de aansprakelijkheid bij de directie van Haven Amsterdam. De gemeente blijft uiteraard bestuurlijke verantwoording houden, maar heeft niet langer de verantwoordelijkheid over de bedrijfsvoering. Een ander belangrijk verschil is de aanwezigheid van een Raad van Commissarissen (RvC). Deze RvC zal de organisatie op een bedrijfsmatige wijze aansturen vanuit een zakelijke expertise. Uit de gehouden interviews met (verzelfstandigde) bedrijven komt naar voren dat een RvC van grote toegevoegde waarde kan zijn bij het versterken van een efficiënte bedrijfsvoering van het bedrijf. Verzelfstandiging draagt derhalve bij aan een meer slagvaardige en bedrijfsmatig professionelere organisatie. Tegelijkertijd zullen commissarissen altijd handelen ook vanuit het publieke belang. Naast commercieel-zakelijk talent horen ervaring met en betrokkenheid bij de publieke zaak een onderdeel te zijn van de profielschets van commissarissen. De wijze van besturen door de gemeente Amsterdam wordt na verzelfstandiging anders. De gemeente is verantwoordelijk voor het vaststellen van de kaders, waarbinnen Haven Amsterdam haar bedrijfsvoering organiseert. De gemeente is daarmee kaderstellend en Haven Amsterdam uitvoerend. Tegelijkertijd is een blijvend punt van aandacht dat haven en stad intensief met elkaar blijven samenwerken (zie ook bijlage 1 in het rapport) bij de belangrijke gezamenlijke thema s op het gebied van: Ruimtelijke ontwikkeling; Werkgelegenheid; Economisch ontwikkeling; Veiligheid; Milieu; Duurzaamheid; Leefbaarheid; Bereikbaarheid. B. De belangrijkste voorstellen ten aanzien van de wijze hoe verzelfstandiging van Haven Amsterdam vorm gegeven zou kunnen worden. 5. De voorstellen voor de wijze waarop de publieke taken en mandaten van Haven Amsterdam ingevuld kunnen worden bij verzelfstandiging. Conclusie van het onderzoek naar mandatering van publieke taken en bevoegdheden is dat er een licence to operate mogelijk is die het publieke belang kan borgen en die tevens de integrale bedrijfsvoering van Haven Amsterdam in stand kan houden. De gemeente stelt de kaders waarbinnen de uitvoering in mandaat door NV Haven Amsterdam geschiedt. Zowel het verlenen van een mandaat als het verlenen van een uitsluitend recht zijn omkeerbaar. De gemeente behoudt dus het recht om de gemandateerde bevoegdheden en overgedragen taken, weer in te trekken. a. De nautische taken worden opgedragen aan NV Haven Amsterdam. De 14

15 daarmee samenhangende bevoegdheden, inclusief de toezicht en handhavende bevoegdheden, worden gemandateerd aan de Havenmeester. De publieke nautische bevoegdheden die samenhangen met de uitvoering van de nautische taken zullen gemandateerd worden aan de havenmeester middels een nog op te stellen Havenmeesterconvenant Amsterdam. Motivatie voor deze mandatering aan een niet-ondergeschikte is dat deze bevoegdheden een kerntaak zijn van Haven Amsterdam en dat de door het College aangewezen Havenmeester rechtstreeks verantwoording aflegt aan het College en aan de minister van Infrastructuur & Milieu. Uitgangspunt is om zowel de Amsterdamse nautische taken en bevoegdheden als de CNB- en rijkstaken uit te laten voeren door de Nautische Sector van NV Haven Amsterdam. Dit komt tegemoet aan de wens in de Noordzeekanaalregio om nautisch gezien één loket te hebben en is tevens in lijn met het model waarvoor ook bij de verzelfstandiging van het Rotterdamse havenbedrijf is gekozen. Het publiek belang wordt geborgd door het overeenkomen van een Havenmeesterconvenant, met de bij het nautisch beheer betrokken partijen in Amsterdam en langs het Noordzeekanaal. Het havenmeesterconvenant dient een toereikend kader te bieden voor sturing en toezicht op de havenmeestertaken door de gemeente Amsterdam, het Rijk en de andere deelnemers aan het Centraal Nautisch Beheer (CNB). Binnen NV Haven Amsterdam wordt een apart organisatieonderdeel ingericht voor de havenmeestertaken. De Havenmeester maakt geen onderdeel uit van de directie van NV Haven Amsterdam en de Nautische Sector is ten aanzien van de aan haar opgedragen werkzaamheden en bevoegdheden relatief onafhankelijk ten opzichte van de overige bedrijfsonderdelen. b. De taak tot het verrichten van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte in Westpoort wordt opgedragen aan NV Haven Amsterdam. De met het beheer en onderhoud samenhangende bevoegdheden worden, met uitzondering van de burgemeestersbevoegdheden, gemandateerd aan de directeur van NV Haven Amsterdam. Zowel beleidsmatig, vanuit praktisch oogpunt als mede vanuit kostenefficiëntie, zijn er geen argumenten om het beheer en onderhoud niet bij NV Haven Amsterdam neer te leggen. Er zijn geen juridische argumenten die zich verzetten tegen opdrachtverlening door het gemeentebestuur van Amsterdam aan NV Haven Amsterdam voor beheer en onderhoud van het Westpoortgebied. De met de taak beheer en onderhoud samenhangende bevoegdheden van het college van burgemeester en wethouders betreffen in het kort de navolgende bevoegdheden: De zogenoemde kleine vergunning op basis van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) (Zie bijlage 4 van het onderzoeksrapport). Bevoegdheden in het kader van de Afvalstoffenverordening op grond waarvan dagen worden vastgesteld waarop klein chemisch afval kan worden aangeboden en het voorkomen van milieuverontreiniging. Op basis van de verordening kunnen huisvuilzakken en fietswrakken worden verwijderd. Het verlenen van staanplaatsen op grond van de Verordening op de 15

16 straathandel. Voorgesteld wordt deze bevoegdheden te mandateren aan de directeur NV Haven Amsterdam. De burgemeestersbevoegdheden, veelal opgenomen in de APV, blijven bij de gemeente omdat de aard van deze bevoegdheden voornamelijk betrekking hebben op de openbare orde. Om deze reden is het gelet op de aard van bevoegdheid niet wenselijk om dit type bevoegdheden te mandateren aan NV Haven Amsterdam. In de huidige situatie zijn er nauwelijks burgemeesterbevoegdheden gemandateerd aan Haven Amsterdam. Het verlenen van een evenementenvergunning voor de locatie Veemkade is wel door de burgemeester gemandateerd aan de directeur Haven Amsterdam. Het voorstel is deze bevoegdheid over te hevelen naar Stadsdeel Oost of DMB en daarover met beide partijen in gesprek te gaan. De handhaving in Westpoort betreft verschillende beleidsterreinen zodat er op verschillende niveaus overleg en samenwerking plaatsvindt. Er is sinds 2003 een kerngroep Westpoort die bestaat uit vertegenwoordigers van de betrokken gemeentelijke diensten en de politie (regiopolitie en KLPD). Omdat het een coördinerende rol betreft en er geen bevoegdheden aan vast hangen is het voorstel de kerngroep Westpoort te continueren. c. De toezicht en handhavende bevoegdheden in de openbare ruimte blijven bij de gemeente en worden uitgevoerd door de Dienst Stadstoezicht, waarbij NV Haven Amsterdam input levert voor het op te stellen handhavingprogramma Westpoort. Alle partijen (Haven, DMB, Dienst Stadstoezicht, OOV en DJZ) pleiten voor voortzetting van de huidige werkwijze waarbij Dienst Stadstoezicht als opdrachtnemer het toezicht houdt en de APV en milieuregelgeving handhaaft. Ten aanzien van de organisatie van toezicht en handhaving geldt dat Organisatie Bestuurlijk Toezicht (OBT) leidend is. Dat betekent dat bij de inrichting van de toezichtorganisatie voor het gebied de uitgangspunten van het OBT worden gehanteerd. Momenteel is Dienst Stadstoezicht de centrale handhavingorganisatie. Deze zal in opdracht van het College van een handhavingprogramma Westpoort opstellen, mede op basis van input van NV Haven Amsterdam en DMB. De Dienst Stadstoezicht valt als nieuwe Centrale Dienst Handhaving rechtstreeks onder en is verantwoording verschuldigd aan de wethouder Bedrijven. Omdat handhaving en toezicht bij de gemeente (blijven) liggen is er ook geen discussie over bestuursdwangbevoegdheden aangezien die bij de gemeente blijven. d. De bevoegdheden in het kader van de WIOR en WION wordt gemandateerd aan NV Haven Amsterdam. De Verordening werken in de openbare ruimte (WIOR) beschrijft de regels en richtlijnen voor het werken in de openbare ruimte van Amsterdam. In Westpoort betreft dat vooral wegwerkzaamheden, vaak in samenhang met werkzaamheden 16

17 aan de ondergrondse infrastructuur. De Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION), ook wel bekend als de grondroerdersregeling, geeft voorschriften voor de verplichte informatie-uitwisseling over de ligging van kabels en leidingen. e. De taak van feitelijk en juridisch wegbeheerder wordt opgedragen aan NV Haven Amsterdam, met uitzondering van het hoofdnet auto. De met het wegbeheer samenhangende bevoegdheden worden gemandateerd aan de directeur van NV Haven Amsterdam. Het wegbeheer bestaat uit juridisch wegbeheer en feitelijk wegbeheer. Het juridisch wegbeheer omvat het nemen van publiekrechtelijke besluiten op grond van de Wegenverkeerswet, het Reglement verkeerstekens en het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer. Het feitelijk wegbeheer betreft het onderhoud, de aanleg en de vervanging van wegen in het onderliggende wegennet en fietspaden. Haven Amsterdam geeft aan na verzelfstandiging, gelet op haar rol als integraal gebiedsbeheerder, haar taken en bevoegdheden ten aanzien van het wegbeheer te willen continueren. Vanuit het oogpunt van pragmatisme en kostenefficiëncy pleit daar veel voor. Beleidsmatig hoeft er geen belemmering te zijn mits NV HA zich houdt aan de kaders die de gemeente Amsterdam heeft vastgesteld. Onderkend wordt het risico dat de commerciële belangen van NV Haven Amsterdam een zorgvuldige afweging van de publieke belangen, zoals verkeersveiligheid, bereikbaarheid, doorstroming, milieuhinder/kwaliteit van leefomgeving, bij de uitoefening van de bevoegdheden in de weg zouden kunnen staan. Het is theoretisch denkbaar dat NV Haven Amsterdam een autonome koers vaart die botst met de gemeentelijke belangen. Dit potentiële risico kan ondervangen worden, zo is de mening van IVV en Haven Amsterdam, door afspraken te maken over waarborgen. Het voorstel is de taak van het feitelijk en juridisch wegbeheer middels een overeenkomst tussen NV Haven Amsterdam en gemeente en middels mandatering van de bevoegdheden in het kader van het juridische wegbeheer neer te leggen bij NV Haven Amsterdam. NV Haven Amsterdam heeft een zelfstandige rol die uitgevoerd wordt op basis van vooraf met de gemeente overeengekomen beheersnormering, met een controle achteraf. f. De publieke bevoegdheden ten aanzien van het juridisch planologisch kader en het verlenen van de omgevings-, milieu- en bodemvergunning blijven bij de gemeente. Het vaststellen van bestemmingsplannen en het verlenen van een omgevingsvergunning zijn publieke taken waarvoor de verantwoordelijkheid ligt bij het gemeentebestuur van Amsterdam. De eindverantwoordelijkheid voor de totstandkoming ligt bij gemeentelijke diensten (DRO, OGA, DMB), daarbij zal intensief samengewerkt worden met NV Haven Amsterdam. De gemeente heeft via het juridisch planologisch kader de mogelijkheid om te sturen op de bestemming en het gebruik van de grond. Het gaat hierbij om bestemmingsplannen, structuurvisie en de omgevingsvergunning. Bij de gemeente ligt de verantwoordelijkheid voor de kosten van: de wettelijke tienjaarlijkse actualisatie van bestemmingsplannen en het 17

18 voorzien in projectbesluiten, het opstellen van bestemmingsplannen en projectbesluiten die op instigatie van de gemeente, tussentijds geproduceerd worden, borgen van kennis bij DRO met betrekking tot havenzaken. NV Haven Amsterdam is verantwoordelijk voor de kosten van bestemmingsplannen en projectbesluiten die voortkomen uit door haar geïnitieerde ontwikkelingen. De samenwerking tussen de gemeente en Haven Amsterdam wordt in de uitvoeringsfase vastgelegd in procesafspraken. g. Opdracht te geven tot het uitwerken van een voorstel voor het opbouwen van haven specifieke deskundigheid binnen de gemeente om de rol van opdrachtgever van NV Haven Amsterdam te kunnen vervullen. Om als gemeente de kaders te kunnen opstellen waarbinnen de NV kan opereren en deze bij uitvoering te kunnen toetsen is het essentieel om binnen de gemeente voldoende kennis en expertise te hebben op havengebied om de rol van mandaatgever en opdrachtgever te kunnen vervullen richting NV Haven. Bij de uitwerking van het voorstel zal gekeken worden om welke disciplines het gaat en waar deze deskundigheid binnen de gemeente het best kan worden ondergebracht. h. Het uitgangspunt is dat NV Haven Amsterdam het risico draagt voor de schade die voortvloeit uit de uitoefening van de aan haar opgedragen taken en daarmee samenhangende bevoegdheden. NV Haven vrijwaart de gemeente Amsterdam voor eventuele schadeclaims van derden die voortkomen uit de uitoefening van de aan haar opgedragen taken. i. De gemeente Amsterdam verleent de NV Haven Amsterdam een uitsluitend recht voor het verrichten van een dienst of het uitoefenen van een taak (nautisch, beheer & onderhoud openbare ruimte en wegbeheer). Het opdragen van de taken op het gebied van nautisch, beheer en onderhoud openbare ruimte en feitelijk en juridisch wegbeheer is mogelijk aanbestedingsplichtig. Deze aanbestedingsplicht kan worden vermeden door de NV Haven Amsterdam een uitsluitend recht te verlenen. Een dergelijk recht houdt in dat door de gemeente Amsterdam aan NV Haven Amsterdam het recht wordt verleend om binnen een geografisch bepaald gebied een dienst te verrichten of een activiteit uit te oefenen. Overigens zal ook na verzelfstandiging NV Haven Amsterdam niet zelf de werkzaamheden uitvoeren maar de opdracht hiervoor in de markt zetten. Net als bij mandaatverlening geldt ook hier dat een besluit of een verordening, mocht daartoe aanleiding zijn, ook weer kan worden ingetrokken. 6. De voorstellen voor de ondernemingsstructuur en statuten voor NV Haven Amsterdam. a. Alle activiteiten en onderdelen van Haven Amsterdam inclusief de bijbehorende risico s en verantwoordelijkheden worden ingebracht in de naamloze vennootschap NV Haven Amsterdam met een passende statutaire doelstelling. Alle activiteiten van Haven Amsterdam worden ingebracht in één vennootschap, NV Haven Amsterdam, eventueel met een aantal werkmaatschappijen. Voorts 18

19 zullen de bestaande deelnemingen van Haven Amsterdam (zoals bijvoorbeeld Hallum Cruise BV, Hallum BV, RON NV, Waterkant, ALG, Investeringsmaatschappij Noordzeekanaalgebied, EMA, Keyrail) worden ondergebracht in het concern van NV Haven Amsterdam. Voor grote projecten of investeringen buiten het Amsterdamse havengebied kan NV Haven Amsterdam eventueel aparte BV s oprichten. In de uitvoeringsfase zal - mede op basis van advies van de gemeenteadvocaat de ondernemingsstructuur verder uitgewerkt worden, waarbij onder meer evenwicht moet worden gevonden tussen een praktisch werkbare structuur enerzijds en verstandige risicocompartimentering (bijv. via werkmaatschappijen) anderzijds. De belangrijkste statutaire doelstellingen van NV Haven Amsterdam worden: het (doen) uitoefenen van het havenbedrijf en in dat kader de positie van het Amsterdamse haven- en industriecomplex in regionaal, nationaal en internationaal perspectief zowel op de korte als de lange termijn te versterken; de bevordering van een effectieve, veilige en efficiënte afhandeling van het scheepvaartverkeer en het zorg dragen voor nautische en maritieme orde en veiligheid, alsmede het optreden als bevoegde havenautoriteit in het Amsterdams havengebied; de ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het haven- en industriegebied in de regio Amsterdam en ter ondersteuning daarvan, het ontplooien van (haven)activiteiten in het buitenland in de ruimste zin van het woord; Zie voor volledige doelstelling Bijlage 7 uit het rapport onderzoeksfase, Annex A. Deze doelstelling geeft de directie van NV Haven Amsterdam voldoende flexibiliteit en tegelijkertijd voor de aandeelhouder voldoende waarborg dat NV Haven Amsterdam zich richt op de door de aandeelhouder gewenste activiteiten. Naast de statutaire doelstelling zal NV Haven Amsterdam de taken en bevoegdheden als genoemd onder beslispunt 5 uitvoeren resp. uitoefenen. Het uitgangspunt bij de verzelfstandiging met betrekking tot de risicoverdeling is dat alle risico s met betrekking tot de activiteiten en de onderneming van vóór en na de verzelfstandiging overgaan op c.q. voor rekening en risico zijn van NV Haven Amsterdam. Uitzondering op dit uitgangspunt zijn risico s en schade (met name milieuverontreiniging) die verband houden met de Tweede Wereldoorlog. b. Alleen publieke partijen kunnen aandeelhouder worden van NV Haven Amsterdam. De statuten van NV Haven Amsterdam zullen bepalen dat alleen publiekrechtelijke rechtspersonen en vennootschappen waarvan alleen publiekrechtelijke rechtspersonen aandeelhouders zijn aandeelhouder kunnen worden van de NV Haven Amsterdam. Deze bepaling zorgt ervoor dat NV Haven Amsterdam het karakter van een overheids-nv krijgt en behoudt. Bij de denkfase is als uitgangspunt opgenomen dat Haven Amsterdam start als overheids-nv met 100% aandelen bij gemeente Amsterdam. Gezien de resultaten van de onderzoeksfase, waarbij deelname door andere publieke partijen van strategisch belang is, is het voorstel om dat te wijzigen naar het uitgangspunt dat alleen publieke partijen aandeelhouder kunnen worden van NV Haven Amsterdam. 19

20 c. Er wordt een Raad van Bestuur (RvB) aangesteld benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA), op voordracht van de Raad van Commissarissen (RvC). De profielschets voor de leden van de RvB wordt vastgesteld door de AVA. De directie zal bestaan uit ten minste drie en ten hoogste vijf personen. De AVA benoemt, schorst en ontslaat de leden van de RvB. De benoeming vindt plaats op voordracht van de RvC. Het publieke belang van de haven is groot. Er is gewaarborgd dat de publieke aandeelhouder(s) de uiteindelijke beslissing neemt over benoemingen van diegenen die deze publieke belangen behartigen. Tegelijkertijd zorgt deze variant ervoor dat de RvC, die de onderneming goed kent, een concrete voordracht voor de benoeming van een directeur aan de AVA kan doen. In verband met de afwezige RvC op het moment van verzelfstandiging zal, anders dan hierboven vermeld, de gemeente Amsterdam bij oprichting bepalen hoe de directie samengesteld zal zijn. Ter voorkoming van dubbele petten-problematiek is het nee, tenzij-beleid van de gemeente bij Amsterdamse deelnemingen in de statuten van NV Haven Amsterdam scherp aangezet door op te nemen dat bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren van één van de aandeelhouders geen directeur of commissaris kunnen zijn. Voor de samenstelling van de RvB van NV Haven Amsterdam wordt een profielschets opgesteld waarin de vereiste competenties en ervaring worden benoemd. Deze wordt vastgesteld door de AVA. d. Er wordt een Raad van Commissarissen (RvC) aangesteld, benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) De RvC zal bestaan uit ten minste drie en ten hoogste zeven personen. De leden van de RvC worden, op voordracht van de RvC, benoemd door de AVA. In lijn met het nee, tenzij-beleid van de gemeente bij Amsterdamse deelnemingen is in de statuten opgenomen dat bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren van één van de aandeelhouders geen commissaris kunnen zijn. Ook voor de afhankelijke maatschappijen zal dit gelden. In verband met de afwezige RvC op het moment van verzelfstandiging zal, anders dan hierboven vermeld, de gemeente Amsterdam bij oprichting bepalen hoe de RvC samengesteld zal zijn. De AVA en de ondernemingsraad hebben aanbevelingsrechten met betrekking tot de voordracht van leden voor de RvC. Voor één derde van het aantal commissarissen dient de RvC de aanbeveling van de ondernemingsraad te volgen, tenzij de RvC op gegronde redenen bezwaar maakt tegen de aanbevolen persoon. Een commissaris kan door de RvC worden geschorst. De AVA kan, op gegronde redenen, het vertrouwen in de gehele RvC opzeggen en daarmee alle leden van de RvC ontslaan. e. De bezoldiging van de Raad van Bestuur (RvB) en Raad van Commissarissen (RvC) wordt in de uitvoeringfase bepaald op basis van het 20