Nascholing en professionalisering MBO

Transcriptie

1 Centrum voor Nascholing Postbus CA Amsterdam Nascholing en professionalisering MBO Centrum voor Nascholing Nascholing en professionalisering MBO Bezoekadres Hogeschool van Amsterdam Theo Thijssenhuis Wibautstraat GM Amsterdam Tel

2 MBO Inhoud pagina Voorwoord 1 Welkom bij het Centrum voor Nascholing 2 1. Didactiek en Pedagogiek 4 2. Begeleiden van deelnemers Beoordelen en assessments Taal en rekenen Ontwerpen Praktijkonderzoek ICT en sociale media Personeelsontwikkeling, coaching en supervisie Leiderschapsacademie 36 en advies 40 Uit de praktijk 42 Totaaloverzicht opleidingen en trainingen 44 Colofon 45 Verder met onderwijs Met dit motto biedt het Centrum voor Nascholing (CNA) een kleurrijk palet aan professionaliseringsmogelijkheden in het mbo. In deze brochure stellen we de vele mogelijkheden aan u voor. Wellicht heeft u al een uitgesproken idee over een bepaalde opleiding die u wilt volgen. Of misschien wilt u zich eerst oriënteren op wat er zoal mogelijk is om u verder te bekwamen of een nieuwe weg in te slaan in uw loopbaan. De mogelijkheden zijn bijna onbegrensd en zeker niet in één brochure te vatten. Bezoek daarom ook eens onze website Natuurlijk kunt u altijd rechtstreeks contact met ons opnemen om vragen en wensen te bespreken. Wij geven niet alleen individueel advies, maar praten ook graag met teams en directies om de nascholingsactiviteiten nauw te laten aansluiten bij het personeels- en professionaliseringsbeleid van het ROC of vakcollege. Want persoonlijke ontwikkeling en onderwijsontwikkeling gaan bij CNA hand in hand. Namens alle trainers, opleiders en adviseurs wens ik u veel succes met het kiezen van een leerzaam traject! Rika Schut Programmaleider mbo

3 primair onderwijs - maart Welkom bij het Centrum voor Nascholing Het Centrum voor Nascholing Het Centrum voor Nascholing (CNA) is een zelfstandig instituut van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam. Al meer dan 15 jaar verzorgen we opleidingen, trainingen en advieswerk voor het onderwijs. De meer dan honderd medewerkers dragen bij aan de professionalisering van leraren, leidinggevenden, directies, besturen en onderwijsondersteunend personeel. Onze klantenkring is breed: universiteiten, hogescholen, mbo, voortgezet onderwijs, basisonderwijs en kinderopvang. Soms werken we ook met het gehele team van één school. Dat kan handig zijn als een onderwijsorganisatie aan nieuwe ontwikkelingen of aan betere opbrengsten wil werken. De lerende school De kwaliteit van het onderwijs is onderwerp van veel discussies in de media en de politiek. Langzaamaan ontstaat er overeenstemming over het feit dat niet nieuwe programma s of toetsen de kwaliteit van het onderwijs verhogen, maar de professionalisering van docenten en management. In een ROC of vakschool gaat het niet alleen om het leren van deelnemers, maar ook om het leren van docenten en leidinggevenden. De tijd dat docenten werden opgeleid en vervolgens hun hele loopbaan alleen de jaarlijkse scholingsdagen met het team bijwonen, is voorgoed verleden tijd. Competentiegericht onderwijs en competentiegericht beoordelen zijn belangrijke ontwikkelingen, die weer om nieuwe vaardigheden vragen. De invoering van de salarismix leidt tot nieuwe opleidingsmogelijkheden op post-hbo- en masterniveau. CNA werkt met enkele ROC s samen aan zogenaamde Academies, om opleidingen incompany aan te bieden. Dat geeft ook de mogelijkheid om opleidingen toe te snijden op de speciale wensen van de ROC s. Kenniscentrum De kwaliteit van CNA hangt samen met de deskundigheid van de opleiders, trainers en adviseurs en met de unieke samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en Hogeschool van Amsterdam. Onze trainers en adviseurs werken in opleidingen en onderzoek samen met docenten en onderzoekers van deze instellingen. Daarmee is gegarandeerd dat de nieuwste onderwijskundige inzichten doorklinken in trainingen en opleidingen. Niet alleen in de post-hbo registeropleidingen en de masteropleidingen, maar in alle trajecten van CNA treft u deze hoge kwaliteit aan. Duurzame professionalisering CNA wil graag een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van onderwijsinstellingen tot lerende organisaties. We zijn ervan overtuigd dat het leren van docenten en leidinggevenden vooral op de ROC s zelf moet plaatsvinden. Dat zelflerend vermogen van ROC s willen we graag ondersteunen met opleidingen, trainingen en advies. Zodat het leren van individuele docenten, van teams en van de gehele onderwijsgemeenschap samen tot een krachtige onderwijsontwikkeling leidt. Dat is wat wij verstaan onder duurzame organisatieontwikkeling. Praktijkgericht Een belangrijk uitgangspunt bij de scholingsactiviteiten van CNA is dat de praktijk van de cursisten centraal staat bij de trainingen en opleidingen. Duaal leren betekent niet af en toe een opdracht in de eigen onderwijspraktijk, maar het continu inbrengen van die praktijk in de opleiding. Cursisten zeggen de scholing en begeleiding van CNA te waarderen, omdat deze direct toepasbaar zijn in de dagelijkse praktijk. Samen op zoek naar de echte vragen Zowel bij de intakes van de opleidingen als bij aanvragen voor maatwerk en advies gaan we altijd met de klant op zoek naar de vragen die echt belangrijk zijn. Opleiding en advisering moeten bijdragen aan individuele wensen en aan de schoolontwikkeling. Vaak kunnen die goed samen gaan. Een goede verkenning van de vraag verhoogt de opbrengst van de opleiding of het adviestraject. Onderzoeksmatig werken Eén van de onderscheidende kenmerken van het aanbod van CNA is het stimuleren van een onderzoeksmatige houding bij de cursisten. De vaardigheden die daarbij horen maken deel uit van de opleidingen en trainingen. Cursisten kunnen met hun onderzoeksvaardigheden een belangrijke bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van het onderwijs. Het verzamelen en interpreteren van data zijn belangrijke vaardigheden voor de kwaliteitszorg. Kwaliteitszorg Als je als instituut wilt bijdragen aan de kwaliteit van scholen, moet de eigen kwaliteitszorg op orde zijn. CNA betrekt cursisten en opdrachtgevers intensief bij het borgen van de kwaliteit van het aanbod. Daarnaast zijn er ook externe instanties die de kwaliteit periodiek meten. CNA is CEDEO gecertificeerd als bewijs voor klanttevredenheid bij zowel de opleidingen als bij het maatwerk. Een aantal opleidingen is geregistreerd als post- hbo registeropleiding en onze masteropleidingen zijn geaccrediteerd door de NVAO. Samen met de eigen kwaliteitssystemen van CNA, de Hogeschool van Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam bieden deze keurmerken de garantie voor een hoge kwaliteit van de dienstverlening. Maar het echte bewijs van die kwaliteit wordt gevormd door de effecten in de praktijk van de deelnemers en hun tevredenheid daarover. 2 3

4 1. Didactiek en pedagogiek Didactische opleiding Educatie en Beroepsonderwijs (BVE-cursus) Opleiding Instructeur in het onderwijs Opleiding In het mbo zijn veel docenten werkzaam die uit het bedrijfsleven komen. Zij hebben vaak wel een vakopleiding gedaan, maar zijn nog niet in het bezit van een Verklaring van didactische bekwaamheid. Met de BVE-cursus verwerven deze docenten de zeven competenties voor een mbo-docent, zoals geformuleerd door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren, en verkrijgen zij hun startbekwaamheid. In deze competentiegerichte opleiding is aandacht voor nieuwe didactische concepten. Gestreefd wordt naar een balans tussen kennisoverdracht en vaardighedentraining. Vast onderdeel van de bijeenkomsten is het leren van en met elkaar in een reflectiegroep. Het eerste deel van de opleiding is gericht op het ontwikkelen van competenties. Deelnemers krijgen de ruimte om aan eigen leerdoelen te werken en voeren opdrachten uit in de vorm van een portfolio. Het tweede deel staat in het teken van het beoordelen van competenties. De beoordeling vindt plaats in een eindassessment. Instructeurs zijn onmisbare ondersteuners in het mbo. Veel instructeurs komen uit de beroepspraktijk en hebben nog geen passende opleiding voor het onderwijs genoten. In de Instructeursopleiding leren zij de pedagogisch-didactische kneepjes van het vak. De opleiding is duaal. Dat betekent dat de deelnemers al werkzaam zijn op een ROC of vakcollege en daarnaast de opleiding volgen. In de opleiding komen drie centrale thema s aan bod: didactiek en vaardigheidsonderwijs; begeleiding en coachen van deelnemers; werken in een organisatie. Tijdens de opleiding werken deelnemers aan opdrachten die tezamen een portfolio vormen. De opleiding wordt afgerond met een eindgesprek, waarna de deelnemers een certificaat ontvangen. De opleiding wordt zowel met open inschrijving als incompany aangeboden. De opleiding wordt zowel met open inschrijving als incompany aangeboden. Het onderwijs is in beweging. Docenten worden uitgedaagd deelnemers voor te bereiden op de snel veranderende maatschappij en tegelijkertijd te focussen op zichtbare resultaten. Daarnaast zijn er de uitdagingen van het competentiegerichte onderwijs en de nieuwe manier van beoordelen van deelnemers. Van docenten vraagt dit om reflectie op het pedagogisch-didactisch handelen en het verwerven van nieuwe competenties. CNA biedt opleidingen voor zowel startende als ervaren docenten, van startbekwaam tot masterniveau. 4 Data: 14 bijeenkomsten, van september t/m juni, Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Frouke Visser, fvisser@cna.uva.nl De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. De zeven competenties van de mbo-docent 1. Interpersoonlijk competent 2. Pedagogisch competent 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent 4. Organisatorisch competent 5. Competent in samenwerking met collega s 6. Competent in samenwerking met de omgeving 7. Competent in reflectie en ontwikkeling 5 Data: 14 bijeenkomsten, van september t/m juni Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Petra Overmars, povermars@cna.uva.nl De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. Petra Overmars, opleider Veel instructeurs vinden het erg inspirerend om hun vakkennis te kunnen overdragen. In de Instructeursopleiding leren zij de didactische kneepjes van het vak.

5 1. Didactiek en pedagogiek Master Professioneel Meesterschap Masteropleiding Leergangen Expert-docent in het mbo Post-hbo opleiding Iedere docent een pedagoog-didacticus! Pedagogisch-didactische leergang Om de kwaliteit van het mbo ook in de toekomst te waarborgen is er behoefte aan ambitieuze en hoogopgeleide docenten. Docenten die goed zijn in hun vak en zich blijven professionaliseren om hun vak én het onderwijs op een hoger niveau te brengen. Voor deze docenten is er nu een uniek masterprogramma: Professioneel Meesterschap. De master is NVAO geaccrediteerd en leidt op tot LD niveau. Tijdens de opleiding raakt u op de hoogte van de nieuwste inzichten op het gebied van leren, pedagogiek en didactiek van beroepsvorming, competentiegericht beroepsonderwijs, organisatie en maatschappij. Ook leert u bestaand vakmanschap te verbinden met onderliggende theorieën en maatschappelijke ontwikkelingen, uw eigen praktijk te onderzoeken en initiatieven te ontplooien voor onderwijsvernieuwing. De competenties ondernemen, onderzoeken en inspireren staan centraal tijdens de opleiding. Na succesvolle afronding ontvangt u het diploma Master of Education. Educatief Meesterschap Amsterdam De master wordt uitgevoerd door opleiders van Educatief Meesterschap Amsterdam, een consortium van de Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam en het Centrum voor Nascholing. De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. Data: tweejarige opleiding, tweewekelijkse bijeenkomsten op vrijdag Locatie: Amsterdam Kosten: zie website (de opleiding komt in aanmerking voor de Lerarenbeurs) Contactpersoon: Rika Schut, rschut@cna.uva.nl Info en aanmelden: Voorbeeld van praktijkonderzoek Marjolein Held is docent Verpleegkunde op een ROC in het zuiden van het land. Zij heeft de master Professioneel Meesterschap gedaan omdat ze zich onderwijsinhoudelijk wilde verdiepen. In het kader van de opleiding deed zij onderzoek naar het professioneel leren van de docent. In het ROC merkte zij bijvoorbeeld dat er veel veranderingen zoals gebruik van digitale leermiddelen en een simulator moeizaam verliepen en soms ook niet duurzaam waren. Bij onderwijsinnovaties, als deze, is de docent immers de sleutel tot verandering. Naar aanleiding van het onderzoek startte Marjolein een community of practice in haar team om het collectief leren te optimaliseren. Marjolein Held, deelnemer Master Professioneel Meesterschap Door de masteropleiding Professioneel Meesterschap leer ik mijn eigen handelen in de klas te verbinden met theoretische concepten. Dit is een verrijking voor mezelf en kan een kwaliteitsimpuls opleveren binnen de school. Sinds ik deze master volg, merk ik dat ik met heel andere ogen naar mijn werk ga kijken: vanzelfsprekendheden zijn er niet meer, de praktijk van alledag krijgt een breder kader. Voor ervaren docenten in het mbo die zich willen professionaliseren tot LC niveau heeft CNA in samenwerking met ROC s een aantal leergangen ontwikkeld rondom acht belangrijke thema s in het mbo. Bij het met goed gevolg doorlopen van vier leergangen wordt een Post-hbo registerdiploma uitgereikt. U kunt dus uw eigen maatwerkopleiding samenstellen. De leergangen zijn ook los van elkaar te volgen. De leergangen worden elders in deze gids uitgebreider beschreven. 1. Iedere docent een pedagoog-didacticus! Pagina 7 2. Iedere docent een kritische professional! Pagina Iedere docent een begeleider! Pagina Taal werkt, ook in de vaklessen! Pagina Iedere docent een beoordelaar! Pagina Iedere docent een assessor! Pagina Iedere docent een ontwerper! Pagina Iedere docent ICT-competent! Pagina 31 Data: zes bijeenkomsten per leergang (data zie website) Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Trudy Moerkamp, tmoerkamp@cna.uva.nl Mbo-docenten beschikken doorgaans over een breed repertoire aan didactische werkvormen en passen deze ook toe. Ondertussen vragen zij zich vaak af waarom iets werkt of waarom iets juist niet effectief lijkt. De vraag die hierachter ligt is: wat is leren eigenlijk? In deze leergang bieden verschillende leertheorieën stukjes van antwoorden op deze vraag en geven een perspectief van waaruit over deze vraag verder kan worden nagedacht. Tijdens de leergang leert u uw eigen aanpak theoretisch te onderbouwen. U breidt uw handelingsrepertoire uit met adequate aanpakken voor complexe leer/lessituaties en u wordt zich bewust van eigen mentale modellen. In zes bijeenkomsten passeren de belangrijkste leertheorieën de revue, zoals de cognitieve leertheorie, het behaviorisme en het (sociaal) constructivisme. Ook het thema hersenen en leren komt aan de orde. Met behulp van eigen praktijkvoorbeelden, collegiale observaties en eigen didactisch repertoire wordt de verbinding gemaakt met de theorie. Vervolgens oefent u met nieuw gedrag in de praktijk. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Rika Schut, rschut@cna.uva.nl Trudy Moerkamp, trainer/adviseur: De leergangen zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met drie ROC s en bieden docenten een ideale mogelijkheid om zich te specialiseren in actuele thema s in het mbo. 6 7

6 1. Didactiek en pedagogiek Training activerende didactiek Van Educatie naar Beroepsonderwijs Interculturele docentcompetenties: omgaan met diversiteit Docenten zijn vaak op zoek naar activerende werkvormen. In deze training van 4 tot 6 dagdelen frissen zij hun kennis op en breiden zij hun bagage uit. De training is een voorbeeld van activerende didactiek: er worden diverse activerende werkvormen toegepast, zodat de docenten zelf ervaren hoe deze vormen ingezet kunnen worden. In de training wordt gewerkt volgens het principe van werkend leren: theorie, praktijk en oefenen gaan hand in hand. Tussen de trainingsbijeenkomsten zit telkens een aantal weken, zodat de docenten de tijd en gelegenheid hebben het geleerde in de praktijk te brengen en met collega s te bespreken. Hiervoor worden praktijkopdrachten meegegeven. De experimenten in de eigen praktijk kunnen eventueel op video worden opgenomen en in de bijeenkomst worden besproken. De training kan uitgebreid worden met lesbezoeken door de trainer. In de training komen de volgende onderwerpen aan de orde: Wat is activerende didactiek en hoe past dat binnen competentiegericht onderwijs Het inzetten van passende werkvormen bij de verschillende lesfasen die aansluiten bij de vooraf vastgestelde lesdoelen Bewustwording van de eigen rol bij de uitvoering van de werkvormen Het ondersteunen van de zelfsturing van deelnemers Rekening houden met de verschillen tussen deelnemers (bijv. leerstijlen, meervoudige intelligenties, niveaus). Contactpersoon: Frouke Visser, fvisser@cna.uva.nl De BVE-sector is een ambitieuze sector. Van medewerkers in deze sector wordt gevraagd voor de grote diversiteit aan doelgroepen passend onderwijs te verzorgen met activerende werkvormen. Docenten Educatie die de overstap maken naar het Beroepsonderwijs ervaren ondersteuning in de eerste periode als zeer waardevol. De vorm waarin die ondersteuning geboden wordt, kan per situatie verschillen. Onderwerpen die tijdens de training aan bod kunnen komen zijn: omgaan met weer bewust onbekwaam zijn competentiegericht onderwijs activerende didactiek en werkvormen kenmerken van de doelgroep groepsmanagement De leervragen en ontwikkelpunten van de docenten bepalen het programma. De bijeenkomsten zijn een mix van theorie, training en coaching. Contactpersoon: Irene Meertens, imeertens@cna.uva.nl Wel of geen hand geven. Elkaar aankijken tijdens een gesprek of de ogen neerslaan. Opkomen voor je eigen mening of stil wachten tot je de beurt krijgt. Dit zijn allemaal uitingen van culturele diversiteit. In deze training worden praktische methodieken aangereikt om met deelnemers uit andere culturen te communiceren. Je leert luisteren, op non-verbale signalen letten, aansluiten bij de deelnemer, tot de kern komen. De vaardigheden worden onderbouwd door theoretische inzichten van o.a. Hofstede en Kluckhohn. In de training kunnen de volgende onderwerpen aan bod komen: modellen over interculturele communicatie in gesprekken met (groepen) deelnemers de invloed van de culturele achtergrond op beroepkeuze en op het studiegedrag vooroordelen en stereotyperingen en reflectie hierop Om goed aan te kunnen sluiten bij de beginsituatie en vraag van de deelnemende docenten vinden vooraf intakegesprekken plaats. De training is interactief: er worden diverse werkvormen toegepast, er wordt met casussen en presentaties gewerkt. Tussen de trainingsbijeenkomsten zit telkens een paar weken, zodat de docenten de tijd en gelegenheid hebben om te lezen en te werken aan praktijkopdrachten. Contactpersoon: Jozien Kreulen, jkreulen@cna.uva.nl Jozien Kreulen, trainer/adviseur: Aan de training gaat een intake vooraf waarin de voorkennis van docenten in kaart wordt gebracht en specifieke leerwensen worden geïnventariseerd. Indien mogelijk wordt de inhoud van de training daar op aangepast. Zo sluit de training optimaal aan bij de praktijk van de deelnemers. 8 9

7 2. Begeleiden van deelnemers Iedere docent een begeleider! Leergang Begeleiden Iedere docent begeleidt studenten: in de les, bij het doen van praktijkopdrachten en in de BPV. Begeleiden hoort eigenlijk tot de kerntaken van een docent. Toch komen begeleidingsvaardigheden beperkt aan bod in de opleiding tot docent. Bovendien verandert er veel in het contact met studenten. Er is dan ook steeds meer vraag naar professionals die goed kunnen begeleiden. Tijdens de leergang van zes dagdelen komen vier vormen van begeleiden aan de orde: (1) competentiegericht begeleiden, (2) begeleiden van leren leren, (3) begeleiden van de sociaal-emotionele ontwikkeling en (4) begeleiden van lastige groepen met een laag leerrendement. Uw eigen praktijk staat centraal. Van daaruit wordt ook de koppeling gemaakt met literatuur over jeugdcultuur, feedback geven en groepsdynamiek. Een belangrijk element bij begeleiden is een goed evenwicht kunnen aanbrengen in tijd en effectiviteit. Ook daarvoor is aandacht. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Mieke de Leeuw, Training coachende vaardigheden voor docenten Competentiegericht onderwijs vraagt een grotere mate van zelfsturing van studenten. Daar hoort een coachende houding van docenten bij die dat ondersteunt. In een training van vijf dagdelen leren docenten wat een coachende houding betekent in de praktijk. Er wordt gewerkt volgens het principe van werkend leren: theorie, praktijk en oefenen gaan hand in hand. Er is veel ruimte voor eigen casuïstiek. Tussen de trainingsbijeenkomsten zit telkens vier weken, zodat de docenten de tijd en gelegenheid hebben het geleerde in de eigen praktijk te oefenen en daar op te reflecteren. Hiervoor worden praktijkopdrachten meegegeven. De experimenten in de eigen praktijk kunnen eventueel op video worden opgenomen en in de bijeenkomst worden besproken. In de training kan aan de volgende onderwerpen worden gewerkt: wat is coachen? geven van feedback het methodisch voeren van coachende begeleidingsgesprekken situationeel begeleiden: welke begeleiding past in welke situaties? verschillen tussen individuele- en groepsbegeleiding reflectie op de eigen kwaliteiten en valkuilen 10 Competentiegericht onderwijs vraagt een grote mate van zelfsturing van deelnemers. Daar hoort een basishouding van docenten bij die dit ondersteunt. We noemen dat een coachende houding. Bij CNA kunnen docenten hun coachende en begeleidende vaardigheden verder ontwikkelen. Sommige leerlingen hebben speciale zorg en begeleiding nodig. CNA heeft expertise in huis op het gebied van leerlingenzorg en leidt docenten op tot zorgcoördinator. 11 Contactpersoon: Frouke Visser,

8 2. Begeleiden van deelnemers Studieloopbaanbegeleiding Opleiding tot Zorgcoördinator Post-hbo opleiding Een moeilijke toets, een stageplek, ander gedrag in de les. Dit zijn onderwerpen die aan de orde kunnen komen in een gesprek tussen studenten en studiecoaches. Hoe kun je de studenten het beste begeleiden? Hoe creëer je een uniforme systematiek voor studieloopbaanbegeleiding? En hoe ga je om met studenten die meer zorg nodig hebben? De trainers en adviseurs van CNA begeleiden ROC s bij dit soort vraagstukken. In de training kunnen de volgende onderwerpen aan de orde komen: vaardigheidstraining resultaatgericht coachen, groepscoaching en peercoaching ontwikkelen van materiaal borging van de studieloopbaanbegeleiding in de opleiding Tijdens de training wordt gewerkt met activerende didactische werkvormen, in korte inleidingen wordt informatie overgedragen, er worden opzetten ontwikkeld voor de invulling van studieloopbaanbegeleiding binnen de eigen opleiding. Belangrijk onderdeel van de training is het uitwisselen van ideeën, mogelijkheden en ervaringen. Contactpersoon: Heleen Florusse, hflorusse@cna.uva.nl Heleen Florusse, trainer/adviseur: Als opleider vind ik het interessant te ontdekken hoe je studenten de juiste aandacht geeft en hoe je ze goed kunt begeleiden bij hun taken. Immers: alles wat aandacht krijgt, komt tot bloei. Voor elke instelling is het van groot belang een zorgcoördinator in huis te hebben. Een expert die zichtbaar is binnen en buiten de organisatie en die in afstemming met het onderwijs en het management de zorgvisie van de instelling vormgeeft en bewaakt. CNA biedt met de tweejarige Opleiding tot Zorgcoördinator een geweldige mogelijkheid voor zorgcoördinatoren om zich te profileren en te positioneren. De opleiding is een door het CPION (Centrum Postinitieel Onderwijs Nederland) erkende registeropleiding. De opleiding is vooral voor zorgcoördinatoren op het ROC erg interessant, omdat de opleiding specifiek afgestemd is op werken in de context van het ROC. In het eerste jaar van de opleiding staat de ontwikkeling als zorgcoördinator centraal en werkt de deelnemer aan een aantal relevante competenties. In het tweede jaar staat de positionering van zorg op uw instelling centraal. Zeker in relatie tot de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs is deze opleiding een must voor alle zorgcoördinatoren. Data: Tweejarige opleiding (30 bijeenkomsten), start januari 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Martin Broekema, mbroekema@cna.uva.nl De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. Cursist over de opleiding tot Zorgcoördinator: Op ons ROC werd de opleiding incompany aangeboden. Ik heb veel geleerd: van persoonlijke effectiviteit tot beleidsadvisering. De opleiding is praktisch, professioneel en inspirerend en sluit goed aan bij de landelijke ontwikkelingen op het gebied van passend onderwijs. Martin Broekema, opleider Het is uit ervaring gebleken dat een incompany traject zeer effectief is. Ten eerste ontstaat er gedurende de opleiding een team van zorgcoördinatoren binnen de organisatie, ten tweede kan de opleiding specifiek toegesneden worden op de eigen instelling

9 3. Beoordelen en assessments Iedere docent een beoordelaar! Leergang Examineren en Beoordelen in competentiegericht onderwijs Iedere docent een assessor! Leergang Assessor Beoordelen in het mbo is een complexe zaak geworden. Van docenten wordt verwacht dat zij bij het beoordelen van deelnemers een vertaalslag kunnen maken van het kwalificatiedossier naar geschikte beoordelingsinstrumenten. Docenten krijgen daarbij een nieuwe rol, namelijk die van assessor bij proeven van bekwaamheid. CNA biedt trainingen voor docenten die zich willen scholen in competentiegericht beoordelen en voor docenten die zich willen ontwikkelen tot (gecertificeerd) assessor. Bovendien biedt CNA individuele assessments aan voor docenten om hun kwalificatieniveau vast te stellen. 14 Beoordelen van deelnemers in het mbo is een complexe zaak. Naast docenten zijn ook vaak bedrijven, instellingen of kenniscentra betrokken. Bij alle betrokkenen is kennis nodig over competentiebeoordeling. In het examen of Proeve van Bekwaamheid (PvB) wordt een verantwoorde vertaalslag gemaakt van het kwalificatiedossier en het OER. Van de docent wordt dan ook veel verwacht bij het beoordelen want hij of zij neemt hierin het voortouw. De kaders van examineren en beoordelen worden gevormd door het OER, het kwalificatiedossier en door de begrippen validiteit, betrouwbaarheid en eenduidigheid. Met deze kaders, behulpzame literatuur en inbreng uit de eigen praktijk wordt in zes dagdelen geleerd wat de basisprincipes zijn van toetsconstructie en aan welke kwaliteitseisen een PvB moet voldoen. U ontwikkelt in samenwerking met interne en externe collega s een (leerweg-onafhankelijke) summatieve toetsvorm, zodat deze voldoet aan toetstechnische en externe kwaliteitseisen. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Jacqueline Brobbel, jbrobbel@cna.uva.nl 15 Het beoordelen van competenties van studenten in het mbo betekent voor docenten een nieuwe rol, namelijk die van assessor bij de beoordeling van proeven van bekwaamheid en portfolio s. Dit betekent vaak een uitbreiding van taken met specifieke deskundigheid op het gebied van beoordelen. In deze leergang komen alle voor het afnemen van assessments benodigde competenties aan bod, waarbij het profiel van assessor (zoals opgesteld door het Kenniscentrum EVC) het uitgangspunt is. Deze leergang kent vooral een praktische invalshoek, alhoewel er wel verdiepende literatuur gebruikt wordt. Aan de hand van eigen beoordelings- of assessmentprocedures wordt zes dagdelen getraind op het beoordelen van competenties aan de hand van een vastgestelde standaard (kwalificatiedossier). De verschillende beoordelingsvormen die langskomen zijn: observeren van een praktijkopdracht, beoordelen van een portfolio, criteriumgericht interviewen, reflectiegesprek en eindgesprek. Tijdens de eerste bijeenkomst wordt een totale assessmentprocedure gesimuleerd. Deze simulatie levert relevante dilemma s op en maakt dat u zich nog meer bewust wordt van wat u te leren heeft. Vervolgens oefent u de verschillende assessorvaardigheden. Bij voorkeur vindt de laatste bijeenkomst plaats nadat u gelegenheid heeft gehad om in uw praktijk assessments uit te voeren en op video op te nemen. In de laatste bijeenkomst worden die opnames met elkaar besproken en van feedback voorzien. Na afloop van de leergang kan de cursist kiezen voor certificering tot Assessor mbo. Hier zijn extra kosten aan verbonden. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Irene Meertens, imeertens@cna.uva.nl

10 3. Beoordelen en assessments Assessorentraining Training Nu studenten in het beroepsonderwijs steeds vaker leren in een reële omgeving, ligt het voor de hand dat hun prestaties ook competentiegericht worden beoordeeld. Dat vraagt van docenten specifieke deskundigheid op het gebied van beoordelen. Met de assessorentraining en het certificeringstraject worden docenten en praktijkbegeleiders opgeleid tot volwaardig assessor in het mbo. De training wordt op maat gemaakt op basis van de intake en bestaat uit een aantal vaste elementen. Zo is de training opgezet volgens het principe van werkend leren: theorie, praktijk en oefenen gaan hand in hand. De deelnemers werken met voorbeelden uit hun eigen vakgebied. De volgende competenties komen aan bod: observeren van deelnemers bij de uitvoering van een assessment; relateren van geobserveerd gedrag aan de beoogde competenties; voeren van een Criterium Gericht Interview aan de hand van het STAR(R)-principe; beoordelen van een reflectieverslag; voeren van een reflectiegesprek en eindgesprek met een deelnemer; bewustwording eigen valkuilen en blinde vlekken tijdens het beoordelingsproces. Na afloop van de training kan de cursist kiezen voor certificering tot Assessor mbo. Hier zijn extra kosten aan verbonden. Contactpersoon: Irene Meertens, Irene Meertens: trainer/adviseur: Als docent in het mbo heb je verschillende petten op: die van docent, begeleider en assessor. In de assessorentraining worden die rollen goed uit elkaar gehouden. Als assessor moet je immers objectief blijven. Deelnemers leren veel van de video-opnamen die op de werkvloer worden gemaakt. Zo krijgen ze inzicht in hun kwaliteiten en valkuilen. Een cursist over de Assessorentraining: Ik heb geleerd hoe je gestructureerd een assessment moet afnemen. Vooral het zelf oefenen was erg leerzaam. Dingen die ik gevoelsmatig deed, kan ik nu benoemen, analyseren en verhelderen. Certificering Assessor in het mbo Docenten die een basis-assessorentraining hebben gevolgd kunnen zich laten certificeren tot assessor. Het certificeringstraject start met een instructiebijeenkomst. Met behulp van de richtlijnen in een handleiding ontwikkelt de kandidaat-assessor een portfolio, met een diversiteit aan bewijsmaterialen, waaronder beeldopnames van afgenomen assessments. De kandidaat-assessor wordt in een criterium gericht interview bevraagd over het portfolio en zijn competenties. Indien de competenties voldoende zijn aangetoond ontvangt de kandidaat-assessor een certificaat. Ook ontvangt hij een schriftelijke rapportage. De certificering wordt verzorgd door ervaren assessoren van CNA, Linque Consult en Oostrom begeleiding & advies. De kwaliteit van de beoordeling en van de procedure wordt getoetst door het EVC-centrum van de Hogeschool van Amsterdam. Contactpersoon: Irene Assessment didactische bekwaamheid Heeft u ervaring als docent in het mbo, maar beschikt u niet over een lesbevoegdheid of verklaring van didactische bekwaamheid? En wilt u weten waar u staat wat betreft de docentcompetenties? Door middel van een assessmentinstrument, speciaal voor de functie van BVE-docent, brengen wij uw eerder verworven competenties (EVC) op een professionele manier in kaart. In een portfolio laat u zien welke competenties u met betrekking tot het docentschap heeft ontwikkeld. Twee ervaren assessoren beoordelen uw portfolio en observeren u in een praktijksituatie. U ontvangt een bewijs van didactische bekwaamheid, wanneer u alle docentcompetenties door middel van de assessmentprocedure kunt aantonen. Beheerst u nog niet alle benodigde competenties, dan ontvangt u een advies op maat voor een vervolgopleiding of begeleiding. Contactpersoon: Jacqueline Brobbel, jbrobbel@cna.uva.nl Jacqueline Brobbel, coördinator assessments: Met een assessment brengen we uw competenties als docent in kaart. Ik zie een assessment als een sterk instrument in het kader van continue professionele ontwikkeling

11 4. Taal en Rekenen Taal werkt, ook in de vaklessen! Leergang Taalontwikkeling Taal in het mbo Met de invoering van de Wet Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen verandert voor veel mbo-instellingen de manier van opleiden, begeleiden en toetsen van hun deelnemers. Docenten buigen zich over vragen als hoe de eisen en vaardigheden voor taal en rekenen terug te vinden zijn in de kwalificatiedossiers. Bij CNA kunnen docenten zich verder professionaliseren op gebied van taal en rekenen in het mbo. Bovendien heeft CNA veel expertise in huis op het gebied van NT2 en alfabetisering. 18 Het blijkt niet gemakkelijk om goed taalbeleid te ontwikkelen in een ROC. Er is diversiteit in het taalaanbod, mede als gevolg van overheidsbeleid. Generieke taaleisen worden centraal geëxamineerd en beroepsgerelateerde taaleisen maken deel uit van de kwalificatiedossiers. In de leergang Taalontwikkeling wordt in zes dagdelen duidelijk welke keuzes gemaakt kunnen worden als het gaat om taal in het beroepsonderwijs en welke consequenties die hebben voor de praktijk van u en uw team. Centraal in de leergang staat de rol van vakdocenten in de taalontwikkeling van hun studenten. U brengt het taalbeleid binnen uw ROC in kaart, praat met collega s en onderzoekt welke eisen er aan de taalbeheersing worden gesteld in de bestaande kwalificatiedossiers en lesmethoden. U leert hoe u studenten kunt ondersteunen in het lezen van vakteksten, hoe u hun woordenschat kunt vergroten, de spreek- en schrijfvaardigheid kunt stimuleren en schrijfproducten kunt beoordelen. U gaat tijdens de leergang aan de slag met deze nieuwe inzichten en vaardigheden. Deze praktijkervaringen vormen een basis om uw eigen rol ten opzichte van taaldocenten en loopbaanbegeleiders te verhelderen en met deze collega s het taalbeleid binnen de opleidingen verder vorm te geven. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Emke Wang, ewang@cna.uva.nl 19 Door de nieuwe exameneisen voor taal verandert het opleiden, begeleiden en toetsen van deelnemers. Voor docenten die hun repertoire op het gebied van taalonderwijs willen uitbreiden, zijn in overleg de volgende trainingen denkbaar: Gesprekken voeren binnen het vak Het lezen van teksten Het geven van instructie Consequenties van nieuwe exameneisen voor jou als docent De rol van taal in de BPV Proeven van Bekwaamheid Video-Interactietraining Contactpersoon: Emke Wang, ewang@cna.uva.nl Emke Wang, trainer/adviseur: Het is volkomen terecht dat taal weer op de agenda staat in het MBO. Het mooie is dat iedereen daar een taak in heeft; de docent Nederlands, de vakdocent, de mentor en de praktijkbegeleider. We bekijken hoe je als team je deelnemers kunt helpen taalvaardiger te worden.

12 4. Taal en Rekenen Rekenen in het mbo Docent Nederlands als tweede taal Post-hbo opleiding Individueel assessment Docent NT2 NT2 en alfabetisering Door de nieuwe exameneisen voor rekenen verandert het opleiden, begeleiden en toetsen van deelnemers. Voor docenten die hun repertoire op het gebied van rekenonderwijs willen uitbreiden, zijn in overleg de volgende trainingen denkbaar: Het geven van instructie en Remediërende ondersteuning De rol van rekenen in de BPV Consequenties van nieuwe exameneisen voor jou als docent Proeven van bekwaamheid Video-interactietraining Contactpersoon: Liesbeth van der Weide, cna.uva.nl Hoewel voor NT2 geen aparte bevoegdheid bestaat, is NT2 wel een vak apart. Deze vakbekwaamheid kunt u verwerven in deze post-hbo opleiding tot docent NT2. De opleiding is bedoeld voor iedereen die werkt of wil gaan werken als NT2-docent met volwassenen of op een vo-school waar NT2 gegeven wordt. Een afgeronde hbo-opleiding is een vereiste voor deelname. Tijdens de opleiding verwerven deelnemers hun vakbekwaamheid en docentencompetenties in relatie tot NT2. Na afronding ontvangen zij het certificaat Docent Nederlands als tweede taal. De opleiding is duaal en vereist daarom dat deelnemers minimaal vijf uur per week NT2 geven aan inburgeraars of andere taalverwervers. Dit kan eventueel in de vorm van een stage. In de opleiding komen vier thema s aan bod: de kenmerken van de cursist, de didactiek van NT2, docentenvaardigheden en de lerende docent. De eigen praktijk staat centraal tijdens de opleiding. De theorie wordt grotendeels door middel van opdrachten verwerkt. De didactische icttoepassingen zijn geïntegreerd in de opleiding. De bijeenkomsten zijn afwisselend plenair (theorie) en in subgroepen (opdrachtbespreking). Om het NT2-docentschap te bevorderen en te beschermen is het met ingang van 2006 mogelijk dat NT2-docenten hun ervaring en opgebouwde expertise vastleggen in een portfolio en dit laten beoordelen. De meerwaarde van een portfolio is het in kaart brengen van competenties en reflecties daarop. Het certificaat Competent NT2-docent is ingesteld door de beroepsvereniging voor docenten NT2 (BVNT2) in het najaar van Dit certificaat geeft in Nederland erkenning van bekwaamheid als NT2-docent door het beroepsveld NT2. Het certificaat wordt toegekend door een aantal opleiders NT2, mede namens de BVNT2. CNA is een van deze opleiders en neemt regelmatig deze assessments af. Kijk voor meer informatie en de benodigde documenten op de website van de BVNT2: Contactpersoon: Jozien Kreulen, jkreulen@cna.uva.nl Wil u zich verder bekwamen in het vak van NT2-docent of alfabetiseringsdocent? Oefenen met verschillende aspecten van het moderne alfabetiseringsonderwijs, beter kunnen begeleiden bij aanvankelijk lezen en schrijven? Wilt u handvatten om effectief en functioneel spreekvaardigheid te trainen en spreekangst te voorkomen? Zoekt u naar activerende werkvormen om de leesvaardigheid van cursisten te vergroten? Informeer naar de mogelijkheden voor een (team)training op maat, zoals bijvoorbeeld: NT2 en alfabetisering Mondelinge vaardigheden in alfabetiseringsgroepen Nederlands op de werkvloer NT2 in geïntegreerde trajecten NT2: spreken en verstaan worden Contactpersoon: Jozien Kreulen, jkreulen@cna.uva.nl Data: 20 bijeenkomsten van september t/m mei Kosten: zie website Contactpersonen: Charlotte Cannegieter, ccannegieter@cna. uva.nl,emke Wang, ewang@cna.uva.nl De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. Een deelnemer over de NT2-opleiding: Ik had geen ervaring met lesgeven en heb op dat gebied heel veel van de opleiding geleerd. De opleiding stelt je in staat om op je eigen manier erachter te komen wat voor jou effectief lesgeven is. Charlotte Cannegieter, trainer/adviseur: Het begeleiden van docenten NT2 vind ik erg veelzijdig. Fantastisch ook om te zien hoe gemotiveerd ze zijn om te leren. De deelnemers zeggen veel te hebben aan de sterke koppeling tussen theorie en praktijk van de opleiding. Wat ze maandag horen, kunnen ze dinsdag meteen toepassen

13 5. Ontwerpen Iedere docent een ontwerper! Leergang Curriculumontwerp Doorgaande leerlijnen vmbo-mbo In het mbo worden de kaders voor een onderwijsprogramma gevormd door het kwalificatiedossier. Het vertalen van het KD naar een verantwoord en leerbaar programma is een onderbelicht element in de opleiding van docenten. Veel docenten hebben zich puur vanuit hun ervaring in de beroepspraktijk bekwaamd in het ontwerpen van een leerprogramma, maar missen nog de verbinding met onderwijskundige concepten. CNA begeleidt docenten bij het ontwerpen van een leerlijn en een leerprogramma dat aansluit bij de voor- en vervolgopleiding van deelnemers. 22 In het mbo worden de kaders voor een onderwijsprogramma gevormd door het kwalificatiedossier. Het vertalen van het KD naar een verantwoord en leerbaar programma is een onderbelicht element in de opleiding van docenten. Veel docenten hebben zich puur vanuit hun ervaring in de beroepspraktijk bekwaamd in het ontwerpen van een leerprogramma. Dat heeft goede curricula opgeleverd, maar het kan beter, of liever fundamenteler, door het kwalificatiedossier met onderwijskundig instrumentarium te benaderen, vertalen en bewerken. Het kwalificatiedossier van uw eigen opleiding en literatuur over curriculumontwikkeling vormen de basis van deze leergang. In zes dagdelen neemt u de volgende elementen onder de loep: het analyseren van doelstellingen in een kwalificatiedossier; het toepassen van ontwerpregels; het ontwerpen van een leerlijn en een leerprogramma; het didactiseren van een leerprogramma, rekening houdend met randvoorwaarden als (leer)tijd, geld en beschikbare leermiddelen. Dit vraagt van u een brede blik, d.w.z. het kunnen denken in leerlijnen en daarna pas in programma s. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Rika Schut, rschut@cna.uva.nl 23 CNA ondersteunt scholen bij de afstemming van het onderwijs van vmbo naar mbo om de doorgaande leerlijnen te optimaliseren en uitval van leerlingen te voorkomen. Mogelijke projecten waarin CNA kan ondersteunen zijn VM2 en Vakcolleges. Bij VM2 leren vmbo- en mbo-collega s in kleine groepen met elkaar samen te werken. Hierbij gaat het ondermeer om het pedagogisch-didactisch klimaat, klassenmanagement en differentiatie. Docenten leren om over hun eigen grenzen heen te kijken en regisseur te worden van hun eigen ideeën. Bij een Vakcollege is er een doorlopende leerlijn van het eerste jaar vmbo tot het tweede jaar mbo (niveau 2 en 3). CNA leert docenten om onderzoeksmatig te werken aan innovatie en verbetering van de doorgaande leerlijnen in het Vakcollege. Contactpersoon: Trudy Moerkamp, tmoerkamp@cna.uva.nl

14 5. Ontwerpen Traject VM2 en weer een slag verder In VM2 wordt de bovenbouw van de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo samengevoegd met een opleiding mbo-niveau 2. Het hiervoor ingerichte landelijke VM2- traject blijkt een succesvolle innovatie voor het kwalificeren in de beroepskolom. Maar CNA ziet mogelijkheden voor verbetering. De borging van VM2-trajecten in de schoolorganisatie blijkt lastig. Teams die VM2-trajecten uitvoeren zijn nog te vaak een eiland binnen de organisatie en binnen het team is er nog te weinig gezamenlijke verantwoordelijkheid. Een oorzaak hiervan is dat de (arbeids)organisatie binnen instellingen nog onvoldoende is toegerust op dit werken met teams over instellingen (vmbo en mbo) heen. Daarom biedt CNA een (maatwerk)traject voor VM2-teams, die op zoek zijn naar manieren waarop teams voor VM2-trajecten beter verankerd zijn in de instellingen en als team met een eigen verantwoordelijkheid functioneren. Deze innovatie kan een kwaliteitsslag tot gevolg hebben, wanneer de teams die verantwoordelijk zijn voor de VM2-trajecten ruimere bevoegdheden, duidelijker en steviger verantwoordelijkheden en betere instrumenten ter beschikking krijgen. CNA wil en kan bij deze innovatie ondersteuning bieden. Onderwijslogistiek Veel mooie plannen en didactische vernieuwingen lopen stuk op het onvermogen om onderwijsleerprocessen goed te organiseren. Zeker nu meer maatwerk en flexibiliteit vereist zijn om competentiegericht op te leiden, voldoen oude manieren van roosteren en uitlijnen van programma s niet meer. Onderwijslogistiek klinkt saai, maar is een creatief en onmisbaar element voor het ontwikkelen van een curriculum. Kennis daarvan is vereist op alle niveaus van de organisatie. Kennis van de onderwijslogistiek is een welkome aanvulling op de didactische expertise in opleidingsteams en maakt geheel nieuwe concepten organiseerbaar. CNA biedt ondersteuning door opleiding en advies bij het verwezenlijken van mooi onderwijs. Roostertechnisch onmogelijk zal niet meer klinken. Contactpersoon: Martin Broekema, mbroekema@cna.uva.nl Contactpersoon: Martin Broekema, mbroekema@cna.uva.nl 24 25

15 6. Praktijkonderzoek Iedere docent een kritische professional! Leergang systematisch reflecteren op de eigen lespraktijk Onderzoek uw eigen lespraktijk Investeringen in onderwijsvernieuwingen vragen om onderzoek naar de opbrengst: wat werkt wel en wat werkt niet? Er zijn gegevens nodig, niet alleen voor de verantwoording naar buiten, maar ook om de kwaliteit te kunnen monitoren. In de Werkplaats Praktijkgericht Onderzoek van CNA werken deskundige onderzoekers samen om docenten te scholen in het doen van praktijkgericht onderzoek en het management te ondersteunen bij het vestigen van een onderzoeksmatige cultuur in hun school. 26 U kunt op allerlei manieren bezig zijn met de verbetering en vernieuwing van uw lessen, bijvoorbeeld door een nieuwe methode uit te proberen of een nieuwe werkvorm te ontwikkelen. Verbetering en vernieuwing vragen veel tijd en aandacht. Niet altijd is duidelijk wat die inspanningen precies opleveren. In deze leergang gaat het om de vraag wat werkt wel en wat werkt niet in mijn lessen en hóe werkt het dan? U leert hoe u uw lespraktijk kritisch kunt beschouwen, door het stellen en beantwoorden van een aantal vragen: Wat wil ik precies bereiken met mijn lessen? Welk gedrag wil ik bij mijn studenten zien na afloop van mijn lessenserie? Welke onderdelen in mijn lessen dragen bij aan het leren van dit gedrag? Hoe kan ik nagaan of deze onderdelen de benodigde aandacht hebben gekregen tijdens de uitvoering van mijn lessen? Hoe kan ik het gewenste gedrag van mijn leerlingen systematisch in kaart brengen, vooraf en na afloop van een lessenserie? Zie ik een verschil? Wat is de betekenis van dit verschil voor mijn lessen? Welke onderdelen blijven erin? Wat moet anders? Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Eline Raaphorst, eraaphorst@cna.uva.nl 27 Verbetering en vernieuwing van het onderwijs vragen veel tijd en aandacht. In deze cursus leert u hoe u de resultaten van uw inspanningen onderzoekt. Verbeteren de prestaties van de leerlingen? Gaan zij met meer plezier naar school? Wat werkt wel en wat werkt niet in de lessen en hóe werkt het dan? In de cursus staan deze vragen centraal. Deelnemers maken kennis met het opzetten en uitvoeren van onderzoek en met de betekenis ervan voor leraren en leerlingen. Gezamenlijk worden de stappen van onderzoek doorlopen: onderwerpkeuze, probleemstelling, vraagstelling, data-analyse, interpretatie en conclusies en presentatie. Het programma omvat zes bijeenkomsten met voldoende tussentijd om het eigen onderzoek stapsgewijs uit te voeren. Contactpersoon: Eline Raaphorst, eraaphorst@cna.uva.nl Eline Raaphorst, onderzoeksadviseur: Zelf uitvoeren van onderzoek heeft vele voordelen. Docenten en management ontwikkelen daarmee een onderzoeksmatige houding die deel gaat uitmaken van hun professionaliteit. Bovendien zorgt het uitvoeren van onderzoek vaak voor extra uitdagingen en meer plezier in het werk.

16 6. Praktijkonderzoek Werkplaats Praktijkgericht Onderzoek In de Werkplaats Praktijkgericht Onderzoek van CNA werken deskundige onderzoekers samen om docenten te scholen in het doen van praktijkgericht onderzoek en het management te ondersteunen bij het vestigen van een onderzoeksmatige cultuur in hun school. We beschrijven hieronder graag enkele voorbeelden van onderzoeksbegeleiding: Ontwikkelingsgericht onderzoek De docenten van een kappersopleiding willen graag onderzoeken welke vaardigheden deelnemers apart moeten blijven oefenen als de opleiding meer competentiegericht wordt. CNA traint het team in ontwikkelingsgericht onderzoek en begeleidt het team bij het onderzoeksproces. Een vraag onderzoekbaar maken De belangstelling voor de school vanuit bepaalde wijken in de stad daalt. Hoe kun je dat als school zodanig onderzoeken dat het bruikbare gegevens oplevert voor het PR-beleid? CNA begeleidt de school zodanig dat de school dit type onderzoek voortaan zelf kan uitvoeren. Een onderzoeksmatige cultuur en gebruik van data Een managementteam wil graag meer data-driven opereren. CNA helpt en traint het MT bij het analyseren van de aanwezige data op de school. Met een zogenaamd Reflectief Handelingsonderzoek leert CNA een managementteam om de implementatie van nieuw beleid te monitoren en effectiever te laten verlopen. Contactpersoon: Eline Raaphorst, Een opleidingsmanager over onderzoek in de school: Door zelf onderzoek te doen worden complexe vraagstukken in het ROC bespreekbaar en ontstaat er draagvlak voor het zoeken naar oplossingen. We laten ons nu niet meer leiden door hypes, maar kijken naar wat er speelt op onze eigen locatie. Onderzoek in de school is geen einddoel, maar een middel om blijvend te innoveren

17 7. ICT en sociale media Volg ons op Twitter! Via Twitter plaatst het Centrum voor Nascholing regelmatig nieuws en updates over professionalisering in het mbo. Kijk op en volg onze tweets om up-to-date te blijven! Iedere docent ICT-competent! Leergang Leren met behulp van ICT Training Werken met beelden: gebruik van video voor instructie en reflectie De wereld waarin jongeren leven wordt sterk bepaald door de nieuwe media. Jongeren leven in een multimediale beeldcultuur. Het gemak waarmee je tegenwoordig foto s of filmpjes kunt maken, heeft er aan bijgedragen dat een boodschap steeds meer via beelden wordt gecommuniceerd. Wat betekent dit voor het onderwijs? Bij CNA kunt u zich verder professionaliseren op gebied van ICT en nieuwe media. Hierbij is uw eigen praktijk leidend bij de keuzes die gemaakt worden om te experimenteren. 30 Was het tot voor kort nog noodzaak om over het computerlokaal te beschikken, tegenwoordig heeft bijna elke student een telefoon waarmee hij doorlopend toegang heeft tot het web. Vaak zijn docenten geneigd om deze media tijdens de lessen te verbieden. Onbegonnen werk waar veel energie in gaat zitten. En een gemiste kans! Als je als docent serieus wilt werken aan een leerklimaat waarbij de student inbreng heeft, eigen keuzes mag maken en verantwoordelijkheid krijgt, dan is er veel voor te zeggen om ict en sociale media een georganiseerde plaats te geven in het onderwijs. In deze leergang onderzoeken we wat ICT en sociale media betekenen voor het onderwijs. Hoe kun je ze op verantwoorde wijze inzetten om leerprocessen vorm te geven? Deelnemers doen op experimentele wijze ervaring op met ICT-tools en sociale media. Daarbij wordt telkens een verbinding gemaakt tussen de theorie van digitale didactiek en de lespraktijk. Data: zes bijeenkomsten, start 2012 Kosten: zie website (voor incompany op aanvraag) Contactpersoon: Frouke Visser, fvisser@cna.uva.nl Elsbeth Wissink, trainer: We kunnen er niet meer omheen: ICT in de les van iedere mbo-docent. De vraag is steeds: kun je ICT in je eigen lespraktijk inzetten en waarom zou je dat doen? De leergang helpt je bij die zoektocht. 31 Jongeren leven in een multimediale beeldcultuur. Was informatieoverdracht voorheen vooral talig, tegenwoordig is het belang van beeld enorm toegenomen. De wereld waarin jongeren leven wordt ook sterk bepaald door de nieuwe media. Het gemak waarmee je tegenwoordig foto s of filmpjes kunt maken, heeft er aan bijgedragen dat een boodschap steeds meer via beelden wordt gecommuniceerd. Wat betekent dat voor het mbo? In deze training ontdekken docenten hoe zij beeldmateriaal kunnen inzetten in hun lessen. Bijvoorbeeld bij het aanleren van beroepshandelingen of om reflectie van deelnemers op andere wijze vorm te laten geven. De volgende vaardigheden kunnen in de training aan de orde komen: het opnemen van een filmpje (ethisch en technisch) het monteren van een filmpje in Moviemaker het maken van een storyboard het ontwerpen van een feedbackformulier bij een beroepshandeling die in beeld wordt gebracht het voeren van een feedback- of reflectiegesprek bij het beeldmateriaal Contactpersoon: Frouke Visser, fvisser@cna.uva.nl Frouke Visser, trainer: In de training ontdekken docenten dat het niet ingewikkeld is om met video te werken. Je kunt met deze verrijkte multimediale content de effectiviteit van je onderwijs verhogen. En het spreekt de deelnemers erg aan. Aan alle kanten winst dus!

18 8. Personeelsontwikkeling, coaching en supervisie Coach in het onderwijs Post-hbo opleiding Supervisor in het onderwijs Post-hbo opleiding De school is een rijke leeromgeving. Niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor de docenten en instructeurs. Denk bijvoorbeeld aan het coachen van lio s en nieuwe docenten, het leren van en met elkaar in teamverband, of het deelnemen aan cursussen en studiedagen. CNA ondersteunt ROC s bij het vormgeven van personeels- en teamontwikkeling en helpt scholen om lerende organisaties te zijn. 32 De Coachopleiding is een eenjarige opleiding voor docenten die personeelsleden en lio s in de school begeleiden en zich willen ontwikkelen tot geregistreerd coach in het onderwijs. Tijdens de opleiding raken deelnemers vertrouwd met de competenties om te functioneren als integrale coach in de schoolorganisatie. U leert coach- en voortgangsgesprekken te voeren en collegiale consultatie te organiseren en te begeleiden. Per bijeenkomst wordt een casus, een eigen werkervaring van een van de deelnemers, besproken. Daarnaast zijn er bij de verplichte literatuur verwerkingsopdrachten. Tijdens de opleiding is er drie keer een collegiale consultatie. In kleine groepjes van maximaal vier personen werken de deelnemers dan aan hun persoonlijke leervragen en doelen uit hun opgestelde Persoonlijk Ontwikkelings Plan. De opleiding wordt afgesloten met een eindwerkstuk. Data: 18 bijeenkomsten op dinsdagmiddag of donderdagmiddag Kosten: zie website Contactpersoon: Mieke de Leeuw, mdeleeuw@cna.uva.nl Deze opleiding kan ook incompany worden verzorgd De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. Een deelnemer over de Coachopleiding: 33 Supervisie past in het streven van mbo-scholen om hun beleid op het gebied van personeelsontwikkeling te professionaliseren. De supervisor beweegt zich op het snijvlak van scholing en begeleiding. Supervisie is gericht op integratie van kennis in het concrete, actuele handelen. De tweejarige opleiding bestaat uit verschillende modules. In het eerste jaar leert u de grondbeginselen van de methodiek supervisie. In het tweede jaar ontwikkelt u uw methodisch handelen en is er veel tijd voor de context waarin supervisie binnen het onderwijsveld wordt gebruikt. Onderdeel van de opleiding zijn twee leersupervisies. Dat houdt in dat u supervisie ontvangt over de supervisie die u geeft. Daarnaast schrijft u drie werkstukken en een eindwerkstuk. Na afronding ontvangt u het post-hbo registerdiploma Supervisor in het onderwijs en kunt u zich inschrijven in het register van de Landelijke Vereniging voor Supervisie en Coaching (LVSC). Data: 11 plenaire bijeenkomsten en 6 intervisiebijeenkomsten op woensdagen van uur Kosten: zie website Contactpersoon: Adrie Beljaars, abeljaars@cna.uva.nl De uitgebreide programmagids van deze opleiding is te downloaden of te bestellen via de website. In de opleiding is veel ruimte voor leren van elkaar. Het belangrijkste dat ik heb geleerd zijn gesprekstechnieken. Ik heb nu een uitgebreider repertoire om door te vragen en echt tot de kern te komen. Ik coach inmiddels zes collega s en probeer daarbij steeds de gesprekscyclus toe te passen.

19 8. Personeelsontwikkeling, coaching en supervisie Masterclasses voor coaches en supervisoren Timemanagement Video Interactie Begeleiding Individuele begeleiding Voor ervaren coaches en supervisoren die hun begeleidingsrepertoire willen uitbreiden, zijn er een aantal interessante masterclasses: Video Interactie Begeleiding TWAO talentenspel Werken met dramatechnieken Levensfasegerichte personeelsontwikkeling Contactpersoon: Mieke de Leeuw, Teamleren Een positief leerklimaat valt of staat met docenten die zich prettig voelen binnen het team. Bovendien kunnen docenten veel van elkaar leren. Om de samenwerking te verstevigen, is het soms nodig het samenwerkend leren nieuw leven in te blazen. Denk dan eens aan een teamtraining, zoals: Het onderwijs is een dynamische werkomgeving. Inspelen op veranderingen zoals competentiegericht leren vraagt tijd en energie. Werkdruk en stress spelen soms een rol. Hoe ga je om met tijd en energie in en naast het werk? De training Timemanagement is gericht op medewerkers die inzicht willen verkrijgen in hun persoonlijke timemanagement en energiebalans. Aan het eind van de training hebt u inzicht in uw eigen kwaliteiten en ontwikkelpunten. Iedere deelnemer formuleert een aandachtspunt en is bereid te experimenteren met nieuw gedrag. De training wordt in teamverband gegeven in een meerdaagse training op maat of tijdens een studiedag. De volgende onderwerpen kunnen aan de orde komen: de invloed van de levens- en loopbaanfase op het functioneren de achtergronden van werkdruk en (werk)stress persoonlijke energiegevers en energienemers het stellen van prioriteiten assertief gedrag en geaccepteerd nee-zeggen de voorwaarden voor het verkrijgen en behouden van werkplezier Video Interactie Begeleiding is een manier om te reflecteren op het eigen handelen in de groep met behulp van beeldmateriaal, gefilmd op de werkplek. Deze training is bedoeld voor docenten(teams) die willen reflecteren op eigen interactie- en communicatiepatronen. Het begeleidingstraject bestaat uit een intakegesprek, twee lesbezoeken en een nagesprek met videobeelden. Video Interactie Begeleiding kan ook ingezet worden bij bijvoorbeeld de implementatie van een nieuwe werkwijze of methode. Tijdens het intakegesprek wordt een gezamenlijke leervraag van een groep docenten geformuleerd. Daarna volgt voor iedere docent individueel een persoonlijk ontwikkelingstraject in het kader van die gezamenlijke vraag. De individuele trajecten kunnen dan eventueel een vervolg krijgen door een begeleide intervisie. De volgende onderwerpen kunnen in de training aan de orde komen: het optimaliseren van instructiemethoden de interactie tussen docent en deelnemers ontwikkel- en groeiprocessen binnen een groep toepassingen bij processen rond zorgleerlingen Wilt u eens kritisch reflecteren op uw werk als docent of leidinggevende? Zicht krijgen op uw talenten en hoe u deze kunt verbinden met de doelen van de schoolorganisatie? Of wilt u zich bezinnen op uw loopbaan in het onderwijs? Informeer dan eens naar de mogelijkheden voor een individueel professionaliseringstraject. Coaching Supervisie Loopbaanbegeleiding Re-integratiebegeleiding Contactpersoon: Mieke de Leeuw, mdeleeuw@cna.uva.nl Mieke de Leeuw: trainer/adviseur: Intervisie Collegiale consultatie Teamcoaching Leren in leernetwerken Denk ook eens aan een workshop tijdens een studiedag! Contactpersoon: Mieke de Leeuw, mdeleeuw@cna.uva.nl Contactpersoon: Claar Spierdijk, cspierdijk@cna.uva.nl Contactpersoon: Adrie Beljaars, abeljaars@cna.uva.nl De kwaliteit van het onderwijs is gebaat bij blijvende professionalisering van onderwijspersoneel. Dit vraagt om professionele begeleiding op de werkplek die het leren van ervaringen stimuleert. De trainers en adviseurs van CNA kunnen verschillende rollen vervullen, zoals die van coach, supervisor, loopbaanbegeleider, trainer, opleider of onderzoeker

20 9. Leiderschapsacademie Oriëntatie op Leiderschap in het Onderwijs Leergang Integraal Leiderschap I Opleiding Docenten en coördinatoren kunnen in vijf bijeenkomsten van een dagdeel en een tweedaagse ontdekken wat leiderschap in het onderwijs inhoudt en of ze zich in die richting verder willen ontwikkelen. Wat is leidinggeven? Kan ik het? Wil ik het? Door onderzoek in de eigen opleiding, literatuurstudie en inspirerende opdrachten en werkvormen krijgt u een nieuwe kijk op de schoolorganisatie en uw eigen ambities en mogelijkheden. Data: 5 bijeenkomsten op woensdagmiddag Kosten: zie website Contactpersoon: Reinoud Buijs, rbuijs@cna.uva.nl Info en aanmelden: leiderschap CNA biedt deze leergang ook incompany aan: interessant voor ROC s die een kweekvijver willen oprichten voor leidinggevend talent! Beginnende opleidingsmanagers, afdelingsleiders, coördinatoren, projectleiders en docenten met leidinggevende taken kunnen in dit eenjarige traject werken aan leiderschapsontwikkeling in relatie tot organisatieontwikkeling. In een professionele leergroep verwerft u de kennis en vaardigheden die een leidinggevende in het beroepsonderwijs nodig heeft. In de praktijkopdracht: leiding geven aan een verbetertraject in de eigen opleiding, komen theorie en praktijk samen. U leert het ambacht van de schoolleider. De gedachte: eerst de basis op orde vormt een krachtig uitgangspunt voor duurzame kwaliteitsontwikkeling. Het leerjaar wordt afgesloten met het certificaat Startbekwaam Schoolleider, en sluit aan bij Integraal Leiderschap II of de Master in Educational Leadership. Data: 16 bijeenkomsten van september tot juni Kosten: zie website Contactpersoon: Catrien Mesman, cmesman@cna.uva.nl Info en aanmelden: leiderschap Leiderschap doet ertoe! In de complexe werkelijkheid van het beroepsonderwijs is de behoefte aan vakbekwame leiders groot. De Leiderschapsacademie van CNA biedt hoogwaardige opleidingen voor beginnende en ervaren leidinggevenden. De opleidingen onderscheiden zich door de integrale, onderzoeksmatige aanpak, het leren in een professionele leergemeenschap en focus op duurzame schoolontwikkeling. 36 Een deelnemer over de oriëntatiecursus: De cursus was erg inspirerend, omdat het echt ging om de visie op onderwijs. De docent maakte echt wat los bij de groep. Daardoor lag de focus niet op wat er allemaal niet goed gaat in het onderwijs, maar op ideeën voor de toekomst. 37