Beleidsplan. Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Winsum Mei Pagina van 48

Transcriptie

1 Beleidsplan Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Winsum Mei Pagina van 48

2 Pagina 2 van 48

3 Voorwoord Openbare verlichting lijkt vanzelfsprekend. We missen het pas wanneer het donker is op plekken waarvan we verwachten dat ze verlicht zijn. Het valt op wanneer de verlichting koud en fel is, daar waar we verwachten dat deze bijdraagt aan een prettige beleving van een straat of plein. En het stoort wanneer masten en armaturen er qua vormgeving en onderhoud onaantrekkelijk uitzien, terwijl de overige openbare ruimte wel goed verzorgd is. Openbare verlichting levert een grote bijdrage aan de veiligheid voor voetgangers, fietsers en het gemotoriseerd verkeer. Verlichting vergroot niet alleen de verkeersveiligheid, maar draagt ook bij aan de sociale veiligheid. Verlichting bepaalt ook mede de uitstraling en aantrekkelijkheid van bijvoorbeeld winkelgebieden en wijken; zowel overdag als s avonds. Overdag door vormgeving, plaatsing en goed onderhoud van lichtmasten en armaturen. s Avonds door warme en subtiele verlichting. De gemeente stelt de thema s Duurzaamheid & Milieu en Veiligheid & Leefbaarheid centraal. Door aandacht te besteden aan deze onderwerpen wil de gemeente aansluiten bij alle ontwikkelingen en op duurzame en vooruitstrevende wijze de openbare verlichting realiseren. Door het toepassen van bovengenoemde punten in een juiste balans binnen de gemeente, is een goede basis gelegd voor een breed gedragen, kwalitatief hoogwaardig en kostenbewust beleid voor openbare verlichting in de gemeente Winsum. Pagina 3 van 48

4 Samenvatting De gemeente Winsum beschikt momenteel niet over een Beleidsplan Openbare Verlichting. De gemeente gaat de komende jaren vooruitstrevend en duurzaam aan de slag met de openbare verlichting. Om dit streven kracht bij te zetten en te concretiseren, is dit beleidsplan opgesteld. Doelstelling van dit Beleidsplan Openbare Verlichting is de kaders voor de uitvoering van het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid voor de periode uit te zetten. Dit alles gebaseerd op de hoofduitgangspunten Duurzaamheid & Milieu en Veiligheid & Leefbaarheid. Het Beleidsplan vormt de basis voor het vervangingsplan. De randvoorwaarde is dat het plan financieel haalbaar is. Dit betekent dat de investering terug te verdienen moet zijn. OVL in cijfers In de gemeente staan 3020 masten met 3101 armaturen. Dit betekent dat er enkele masten zijn met meerdere armaturen. Rekening houdend met een nieuwwaarde van 1.500,- per lichtobject (lichtmast, armatuur & lamp) geeft dit een nieuwwaarde van de totale installatie van ongeveer 4,5 miljoen. De gemeente Winsum heeft ongeveer 3000 lichtmasten in eigen beheer. De leeftijdsopbouw van de masten in de gemeente Winsum is erg gelijkmatig. Masten ouder dan 40 jaar hebben de technische levensduur overschreden. Dit zijn er 639 in totaal. Ongeveer de helft van de lampen die in de gemeente Winsum worden toegepast zijn PL lampen. Dit zijn relatief zuinige lampen met een lange levensduur. Een ander groot deel van de lampen binnen de gemeente Winsum bestaat uit TL lampen. Deze lampen verbruiken relatief veel energie. Beleidsonderwerpen Voor de komende beleidsperiode zijn de beleidspunten verdeeld in twee onderwerpen: Duurzaamheid & Milieu en Veiligheid & Leefbaarheid. Bij het thema Duurzaamheid & Milieu wordt gelet op energiebesparing, behoud van donkerte, milieu en duurzaam inkopen. Veiligheid wordt gewaarborgd door helder te maken wat de kaders zijn waaraan de verlichting moet voldoen. Door het beschrijven en vastleggen van deze kwaliteitscriteria wordt de veiligheid gewaarborgd. De gemeente Winsum conformeert zich hierbij alleen aan de huidige richtlijn ROVL-2011 en aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen, als dat noodzakelijk is voor het borgen van de (verkeers) veiligheid. De sfeer en veiligheid van de leefomgeving worden bepaald door de intensiteit en kleur van de verlichting en de vorm van de armaturen. Daarnaast kan een armatuur de uitstraling van een straat of dorp versterken. Financiën Voor het beleidsplan openbare verlichting is een exploitatieberekening opgesteld waarbij 3 verlichtingsinstallaties met elkaar worden vergeleken. Deze installaties zijn als volgt gedefinieerd: Conventioneel (exclusief dimmen) LED LED in combinatie met dimmen Bij bovengenoemde installaties wordt gekeken naar de benodigde investering voor het vervangen van armaturen en lichtmasten binnen de gemeente. Hierbij wordt gekeken naar het planmatig vervangen van armaturen en lichtmasten gedurende de periode 2012 t/m Pagina 4 van 48

5 Advies: In de bovenstaande grafiek is op basis van de break-even analyse te zien dat de investeringen voor LED momenteel aanzienlijk zijn. Echter leveren vervangingsalternatieven met LED lichtbronnen de meeste besparingen op. LED technologie ontwikkelt zich snel en de prijsstellingen zullen naar verwachting in de toekomst dalen. Daarbij zijn deze lichtbronnen duurzamer t.o.v. de conventionele variant wegens langere levensduur en aanzienlijk lagere onderhoudskosten. Omdat de energiekosten op termijn alleen maar zullen stijgen, zal de besparing door het verminderde energieverbruik nog toenemen ten opzichte van de huidige berekeningen. Op basis hiervan wordt de gemeente geadviseerd om het vervangingsalternatief LED & dimmen te implementeren en deze vervangingen gefaseerd uit te voeren voor het behalen van de bovengenoemde besparingen. Pagina 5 van 48

6 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Achtergrond Doelstelling Leeswijzer Functies Openbare Verlichting Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Comfort en Sfeer Raakvlakken met openbare verlichting Aanstraalverlichting Reclameverlichting, sportveldverlichting en bedrijven Verlichten van semi-openbare ruimte Verlichting als visuele geleiding Donkerte Lichthinder Wet, Regelgeving en Politieke Ontwikkelingen Wet en Regelgeving Landelijke inbreng Europese inbreng (licht)technische eisen zoals ontwerprichtlijnen en constructie-eisen Taskforce Verlichting NSVV Duurzaam Inkopen Politieke ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen LED-verlichting LED-systemen Dimmen openbare verlichting Dimmen op verkeerswegen Dimmen in verblijfsgebieden Methoden van dimmen Dynamische verlichtingssystemen Kunststof lichtmasten Huidige situatie gemeente Situatieschets OVL inrichting in de gemeente Winsum Verlichtingsarsenaal in cijfers Masten Armaturen Lampen...24 Pagina 6 van 48

7 5.4 Schakelschema en brandrooster Organisatie Netbeheer en energieleverancier Beleidspunten OVL komende periode Duurzaamheid & Milieu Energiebesparing Donkerte Milieu Duurzaam Inkopen Veiligheid en leefbaarheid Veiligheid Leefbaarheid en sfeer Energie en veiligheid Raakvlak OVL beleidspunten Communicatie Draagvlak Voorlichting Beheer en onderhoud Beheer en onderhoudswerkzaamheden Financiën...34 A Bijlage A.1 Begrippenlijst...39 B Richtlijn OVL 2011 uitwerking...43 C Financiën...46 Pagina 7 van 48

8 1Inleiding 1.1 Achtergrond De gemeente Winsum beschikt momenteel niet over een Beleidsplan Openbare Verlichting. De gemeente gaat de komende jaren vooruitstrevend en duurzaam aan de slag met de openbare verlichting. Om dit streven kracht bij te zetten en te concretiseren, is dit beleidsplan opgesteld. Daarnaast is op 16 december 2010 door de raad het initiatiefvoorstel licht en duisternis vastgesteld Op 8 februari 2011 zijn de uitgangspunten voor beleid voor openbare verlichting vastgesteld. Beide documenten vormen een belangrijke bron voor het opstellen van het beleid rond openbare verlichting. Ook wordt rekening gehouden met de wensen van bewoners, zoals blijkt uit bijvoorbeeld de dorpsvisie Ezinge. Vervanging, uitbreiding, onderhoud en beheer van de openbare verlichting in de gemeente Winsum gebeurde tot nu toe op basis van een in 1995 opgesteld vervangingsplan en de jaarlijkse inspecties. Dit plan is inmiddels afgelopen en is, mede door alle technologische ontwikkelingen van de afgelopen jaren, aan actualisatie toe. De beleidsuitgangspunten verwoord in dit document vormen de basis voor het opstellen van het vervangingsplan. 1.2 Doelstelling Doelstelling van dit Beleidsplan Openbare Verlichting is de kaders voor de uitvoering van het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid voor de periode uit te zetten. Dit alles gebaseerd op de hoofduitgangspunten Duurzaamheid & Milieu en Veiligheid & Leefbaarheid. Het Beleidsplan vormt de basis voor het vervangingsplan. De randvoorwaarde is dat het plan financieel haalbaar is. Dit betekent dat de investering terug te verdienen moet zijn. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de functies van de openbare verlichting beschreven. De wet- en regelgeving wordt behandeld in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 toont de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting van de afgelopen jaren. Daarna gaan we in hoofdstuk 5 in op de huidige situatie in de gemeente Winsum. Aan de hand van de huidige situatie en de ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting worden in hoofdstuk 6 de beleidsuitgangspunten beschreven. In hoofdstuk 7 wordt aandacht besteed aan de communicatie. Beheer en onderhoud komen aan de orde in hoofdstuk 8. Tot slot bevat hoofdstuk 9 de financiën. Pagina 8 van 48

9 2Functies Openbare Verlichting In dit hoofdstuk worden de verschillende functies van openbare verlichting toegelicht. Deze verschillende functies kunnen allemaal een rol spelen bij de invulling van het beleid en de inrichting van de openbare ruimte. 2.1 Sociale veiligheid Sociale veiligheid en het gevoel veilig te zijn, hangen mede samen met de mate waarin een weggebruiker zijn omgeving overzichtelijk vindt. Dit impliceert onder meer dat men passanten op een voldoende grote afstand kan herkennen en obstakels zoals stoepranden, straatmeubilair, verkeersdrempels, losliggende tegels of kuilen op tijd kan waarnemen. De aanwezigheid van verlichting betekent echter niet dat een gebied ook daadwerkelijk veilig is. Hiervoor is onder meer sociale controle (de aanwezigheid van anderen) noodzakelijk. Wanneer sociale controle ontbreekt, kan de gemeente ervoor kiezen om gebruik van bepaalde gebieden te ontmoedigen door hier bewust geen verlichting te plaatsen. In dat geval is het wel van belang dat er een, sociaal gecontroleerd, alternatief voorhanden is. Bijvoorbeeld een route om in plaats van door het park. 2.2 Verkeersveiligheid Bij verkeersveiligheid is het van groot belang op welke wijze verschillende typen verkeersdeelnemers (gemotoriseerd verkeer, fietsers en voetgangers) elkaar tegen kunnen komen, de weg kunnen overzien en al dan niet een min of meer vaste plaats op de weg hebben (gescheiden wegdelen). Afhankelijk van de wegcategorie en de verkeerssituatie ter plaatse, kan het wenselijk zijn om alternatieve markering of verlichting toe te passen teneinde de verkeersveiligheid te bevorderen. 2.3 Comfort en Sfeer Leefbaarheid of comfort van de openbare ruimte is in grote mate afhankelijk van de sfeer binnen deze ruimte; in welke mate ervaren de meest kwetsbare verkeersdeelnemers deze ruimte als prettig. Zo dragen de keuze van een bepaald type armatuur, de hoogte en type mast en de locatie van het lichtpunt gezamenlijk bij aan de sfeer die een gebied uitstraalt. Bij het beïnvloeden van de leefbaarheid spelen onder andere lichtsterkte, lichttype, duur van de belichting, lichtbereik en esthetica een rol. 2.4 Raakvlakken met openbare verlichting Pagina 9 van 48

10 Behalve de primaire functies, zoals hierboven beschreven, zijn er ook verschillende secundaire functies te onderscheiden. Deze onderwerpen vormen een belangrijke bijdrage aan het verlichten van de openbare ruimte Aanstraalverlichting Het aanlichten van objecten, zoals gevels en kunstwerken, heeft veelal als doel om het object beter zichtbaar te maken en een bijdrage te leveren aan de sfeer van de ruimte. Het onjuist aanlichten van objecten kan ertoe leiden dat de duisternis wordt aangetast. Het is van groot belang dat een lichtbundel niet buiten het te verlichten object valt. Door een object van bovenaf of van binnenuit te verlichten kan voor een groot deel worden voorkomen dat mensen, dieren en planten hinder ondervinden van eventueel strooilicht. Binnen de gemeente Winsum wordt aanstraalverlichting nauwelijks toegepast. De bibliotheek, het gemeentehuis, de Boog (brug) en een aantal kunstwerken worden wel aangelicht Reclameverlichting, sportveldverlichting en bedrijven Behalve openbare verlichting zijn er binnen de gemeente andere bedrijven die verlichting voeren in de openbare ruimte. In de paragraaf wordt reclameverlichting, sportveldverlichting en verlichting gevoerd door bedrijven besproken. Reclameverlichting is van invloed op het verlichtingsbeeld binnen een gemeente. Door toenemende concurrentie en de wens tot profilering stijgt de vraag naar reclame-uitingen. Deze uitingen kunnen in verschillende vormen voorkomen, zoals verlichte reclameborden bevestigd aan lichtmasten, of grote billboards die rechtstreeks worden aangesloten op het distributienet. Ook in abri s wordt gebruik gemaakt van verlichte reclamepanelen. Deze manier van verlichten brengt vaak strooilicht voort, wat lichthinder kan veroorzaken. Het bevestigen van reclameverlichting aan de masten is niet toegestaan in de gemeente Winsum. Dit kan lichthinder veroorzaken en wordt gezien als vervuiling van het straatbeeld. Verlichting van sportvelden kan veel lichthinder veroorzaken. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen, is bijvoorbeeld in het bestemmingsplan buitengebied ten aanzien van het kwetsbare gebied Winsum West speciale aandacht gegeven aan licht- en geluidhinder in dit gebied. Om bedrijven te stimuleren bewust om te gaan met verlichting en verlichting waar mogelijk te minimaliseren, schrijft de gemeente Winsum bedrijven aan om te vragen hun reclameverlichting te verminderen Verlichten van semi-openbare ruimte Onder verlichten van semi-openbare ruimte wordt bijvoorbeeld achterpadverlichting verstaan. Het verlichten van de semi-openbare ruimte is een verantwoordelijkheid van de eigenaar. De achterpadverlichting in de gemeente Winsum is deels in beheer van de gemeente zelf en deels in beheer van de woningbouwvereniging. Het huidige beleid van de gemeente is dat nieuwe achterpadverlichting eigendom is van de woningbouwverenigingen. Deze dienen in hun keuzes mee te gaan in het beleid van de gemeente Winsum Verlichting als visuele geleiding In bepaalde gevallen is het niet zozeer noodzakelijk om de straten aan te lichten, maar is een lichtpunt (oriëntatiepunt) al afdoende om het doel van de verlichting (verkeersveiligheid) te waarborgen. Er zijn twee manieren om oriëntatieverlichting toe te passen, passief en actief. Passieve oriëntatieverlichting maakt gebruik van verlichting afkomstig van de auto s zelf. Actieve oriëntatieverlichting beschikt over een eigen lichtbron. Zowel de passieve als de actieve oriëntatieverlichting kunnen worden toegepast op bepaalde obstakels (zoals rotondes en vluchtheuvels) en bij bochten in de belijning (in de vorm van kattenogen of retro reflecterende belijning) of aan de kanten van de weg. Pagina 10 van 48

11 2.4.5 Donkerte Donkerte is in de buitenwijken en buitengebieden belangrijk voor het nachtelijke leven. De gemeente is daarom zeer terughoudend met het verlichten van (wegen in) natuur- en buitengebieden. Hiermee wil zij de balans tussen licht en duisternis zoveel mogelijk in stand houden. Daar waar uit oogpunt van zwaarwegende verkeersveiligheidsredenen signalering gevraagd of vereist is, overweegt de gemeente eerst of zij het beoogde effect ook kan bereiken met het toepassen van oriëntatie- of accentueringverlichting. Wanneer openbare verlichting noodzakelijk blijkt, beperkt de gemeente eventueel strooilicht zoveel mogelijk. Als het bevorderen van de verkeersveiligheid het noodzakelijk maakt om verlichting te plaatsen, geldt als algemene regel dat deze moet worden afgestemd op de lichtbehoefte van de belangrijkste gebruikers en op het verlichtingsniveau van de omgeving. De gemeente hanteert het uitgangspunt dat het realiseren van een functionele verlichtingskwaliteit noodzakelijk is als de veiligheid van weggebruikers direct in het geding is. De verlichting moet voldoende zijn voor de betreffende situatie en zoveel mogelijk geconcentreerd op hetgeen daadwerkelijk verlicht dient te worden. Verder moet gebruik gemaakt worden van technologisch zo optimaal mogelijke middelen. Indien de verlichting enkel tot doel heeft navigeren makkelijker te maken, moet worden overwogen of in die situatie conventionele verlichting noodzakelijk is of dat een vorm van accentuering eveneens zou kunnen volstaan. Zeker tijdens de rustige uren gedurende de nacht. Om het belang van het behoud van donkere gebieden te benadrukken, participeert de gemeente Winsum aan de Nacht van de Nacht. Ook wordt te allen tijde het principe: niet verlichten tenzij gehanteerd. Door preventief, duurzaam en gericht te verlichten wil de gemeente Winsum zoveel mogelijk de duisternis behouden Lichthinder Nederland is een van de meest verlichte landen van Europa. Lichthinder is daarom een onderwerp dat steeds actueler wordt. Daarom wordt hierbij uitgebreid stilgestaan. Over lichtvervuiling en lichthinder is nog relatief weinig bekend. Negatieve effecten zijn: lichtverspilling; ontregeling natuur; energieverspilling; mogelijk aantasting gezondheid; verstoring nachtelijk landschap; slechte zichtbaarheid sterrenhemel. Om lichtvervuiling en lichthinder te minimaliseren is het noodzakelijk om een goede verlichting te ontwerpen. Verlicht alleen neerwaarts, waar het licht moet komen en wanneer de verlichting functioneel is. Pagina 11 van 48

12 Een hoek van minder dan 20 graden tussen lichtbron en waarnemingsas zorgt voor inefficiënte verlichting: bestuurders en voorbijgangers raken verblind, de verlichtingsbalans raakt verstoord en heel veel licht gaat verloren de hemel in. Onderstaand figuur maakt dit duidelijk. Bij alle toepassingen moet zoveel mogelijk neerwaarts verlicht worden. Onderstaande afbeelding toont duidelijk aan wat hiermee bedoeld wordt. Verlichting mag uitsluitend gericht zijn op de plaats waar het nodig is: het doelgebied. Al het licht dat buiten het doelgebied terechtkomt, moet afgeschermd worden. Voorbeeld met een Bega spot Pagina 12 van 48

13 3Wet, Regelgeving en Politieke Ontwikkelingen In dit hoofdstuk komen de wet- en regelgeving en politieke ontwikkelingen aan bod. Deze vormen de kaders waarbinnen de gemeente Winsum de beleidskeuzes maakt. 3.1 Wet en Regelgeving Naast het vervullen van de in hoofdstuk 2 genoemde functies moet de openbare verlichting ook voldoen aan kaders die daarvoor gesteld zijn in diverse wet- en regelgeving. Indien nieuwe wet- en regelgeving van kracht wordt gedurende de looptijd van het beleidsplan is deze hiermee automatisch van toepassing op het onderliggende beleidsplan. Ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan is de relevante wet- en regelgeving te onderscheiden in: Landelijke inbreng o Nederlands Burgerlijk Recht: Als gevolg hiervan is de gemeente aansprakelijk te o o o o stellen voor letsel of schade die het gevolg is van gebreken aan de verlichtingsinstallatie en/of onvoldoende of misleidende verlichting. Elektriciteitswet: De wet omvat ondermeer beheer en instandhouding van het kabelnet; de netbeheerder is belast met het in goede staat houden van dit net. De gemeente Winsum maakt voor energievoorziening van de openbare verlichting gebruik van het gereguleerde domein (elke lichtmast vormt een aansluiting op het elektriciteitsnet). Flora en fauna wet: De wet beschermt leefgebieden van diverse planten- en diersoorten. Als verlichting aantoonbaar verstorend is voor bepaalde soorten, kan op basis van de deze wet worden besloten dat de lichtbron aangepast of zelfs verwijderd moet worden. Natuurbeschermingswet 2005: De wet regelt bescherming van de Nederlandse beschermde natuurmonumenten en wetlands en van de Europese Natura gebieden. Wegcategorisering: Het wegennet in Nederland is ingedeeld in stroom-, erftoegangs- en gebiedsontsluitingswegen. De gemeente Winsum heeft een wegencategorisering conform dit model Europese inbreng o Aanbestedingsrecht: Het aanbestedingsbeleid van de gemeente Winsum is afgeleid van het Europese aanbestedingsrecht. Vanaf het Europees drempelbedrag van wordt er openbaar aanbesteed; bij werken tot een raambedrag van Pagina 13 van 48

14 o o o o ,-- kan worden volstaan met één offerte, daartussen moet meervoudig onderhands worden aanbesteed (3 offertes). Afvalstoffenlijst: Op basis van deze lijst vallen gasontladingslampen 1 onder chemisch afval, wat betekent dat ze via erkende verwerkingsbedrijven afgevoerd moeten worden. Vogel- en Habitatrichtlijn: Hierin is aangegeven welke soorten en natuurgebieden beschermd moeten worden. De richtlijnen zijn vertaald naar de Natuurbeschermingswet (gebiedsbescherming) en Flora- en faunawet (soortbescherming). Milieudoelstellingen: Voortvloeiend uit het Verdrag van Kyoto is afgesproken dat uitstoot van broeikasgassen zoals CO 2 in 2012 teruggebracht is tot 6% en in 2020 tot 20% onder het niveau van Tevens is afgesproken dat in % van de verbruikte energie afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. CENELEC: Voor masten en armaturen worden binnen CEN (Comité Européen de Normalisation) en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld. Voor deze producten geldt dat ze aan één of meerdere Europese Richtlijnen moeten voldoen. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-markering, welke aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het is dan ook verstandig, dat in het beleid van de gemeente/provincie is opgenomen dat alleen producten met deze CE-markering worden toegepast (licht)technische eisen zoals ontwerprichtlijnen en constructie-eisen o Richtlijn OVL 2011 Deze richtlijn is door de NSVV (zie paragraaf 3.2.3) in het leven o geroepen en geeft kaders weer voor het ontwerpen van verlichting in de openbare ruimte. Zie voor een uitwerking de onderstaande alinea en bijlage B. Politiekeurmerk Veilig Wonen: Het keurmerk stelt onder meer eisen aan verlichting van de openbare ruimte en achterpaden en aan de wijze waarop beheer van de openbare ruimte vorm krijgt. De gemeente Winsum conformeert zich alleen aan de huidige richtlijn ROVL-2011 en aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen, als dat noodzakelijk is voor het borgen van de (verkeers) veiligheid. Richtlijn OVL 2011 De Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011), is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting, ondersteund door Agentschap NL. De richtlijn is bedoeld voor beheerders (eigenaren), zoals Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten, waterschappen en overige beheerders van openbare terreinen en wegen, dan wel personen en organisaties die deze beheerders ondersteunen. De ROVL-2011 is de vervanger van de in 2001 uitgebrachte NPR Allereerst beschrijft de ROVL-2011 verschillende aspecten om te komen tot de keuze om daadwerkelijk te gaan verlichten. Dit onderdeel van de richtlijn mag niet als prestatienorm worden beschouwd, maar als beleidskeuze. Als uit deze afweging de keuze verlichten wordt gemaakt, dan 1 Hieronder vallen fluorescentie-, natrium- en kwiklampen Pagina 14 van 48

15 wordt vervolgens een systematiek beschreven om te komen tot een verlichtingsinstallatie die voldoet aan de gevonden lichttechnische kwaliteitscriteria. Zie bijlage B voor een uitgebreide beschrijving van de richtlijnen. 3.2 Taskforce Verlichting De landelijke politiek besteedt meer en meer aandacht aan openbare verlichting. Met name het reduceren van energieverbruik en lichthinder krijgen hierbij de aandacht. De overheid riep eind 2007 een Taskforce Verlichting in het leven. De projectgroep Openbare Verlichting van de Taskforce heeft de taak heeft gemeentes te informeren over hun mogelijkheden om energie te besparen en lichthinder te reduceren. De Taskforce Verlichting wordt gevormd door verschillende overheids- en commerciële partijen. Op deze wijze wordt de beschikbare kennis gebundeld en ontstaat er een helder beeld van de actuele stand van zaken rond duurzame openbare verlichting in Nederland NSVV De NSVV-commissie Openbare Verlichting houdt zich bezig met het opstellen van richtlijnen voor goede openbare verlichting. De ROVL-2011, zoals beschreven in paragraaf 3.1.3, is door de NSVV vastgesteld. De commissie is samengesteld uit vertegenwoordigers van de belangenverenigingen die in dit vakgebied werkzaam zijn. Denk hierbij aan beheerders vanuit de overheid, industrie en de onderzoekswereld. Daarnaast is de NSVV-commissie ook gelieerd aan de NEN commissie Licht waarbij zij de rol van klankbord op het gebied van Europese Standaardisatie vervult. De commissie initieert het ontwikkelen van kennisoverdracht in de vorm van congressen en workshops en stuurt werkgroepen aan die Richtlijnen en Aanbevelingen ontwikkelen. Een lijst van nu actuele Richtlijnen en aanbevelingen op het gebied van openbare verlichting is op de site te vinden Duurzaam Inkopen De overheid wil concrete stappen zetten naar een duurzame samenleving en geeft zelf het goede voorbeeld. Jaarlijks besteden overheidsorganisaties meer dan 40 miljard euro aan inkopen en diensten. Door als overheid duurzaam in te kopen, krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. De overheden hebben duidelijke doelen gesteld: het Rijk koopt vanaf 2010 duurzaam in. De gemeenten streven naar 100 procent duurzaam inkopen in procent duurzaam inkopen betekent dat de inkopen voldoen aan de eisen die op dat moment voor de desbetreffende productgroepen zijn opgesteld. In het document Criteria voor duurzaam inkopen van openbare verlichting vindt u de criteria specifiek voor de productgroep Openbare Verlichting (OVL). Ook zijn in dit document aandachtspunten voor inkoop, achtergrondinformatie, afwegingen bij de criteria, uitwerking van de criteria in bestekteksten en uitwerking van de beoordeling van criteria opgenomen. Op 2 september 2008 heeft de gemeente Winsum het Pagina 15 van 48

16 convenant Duurzaam Inkopen getekend. Dit convenant betreft een samenwerking met Groningen Seaports en negen andere noordelijke gemeenten. Daarnaast is de gemeente samen met de gemeenten De Marne en de gemeente Bedum aan het werk om duurzaam inkopen vorm te geven. Deze samenwerking is nog niet officieel van kracht. De gemeente heeft de positie om duurzaam beleid uit te dragen en maatschappelijk draagvlak te creëren. Duurzaam inkopen betekent dat de inkopen voldoen aan de eisen die op dat moment voor de desbetreffende productgroepen zijn opgesteld. Deze duurzaamheidscriteria zijn door Agentschap NL (voorheen SenterNovem) ontwikkeld voor alle producten, diensten en werken die overheden inkopen. Dus ook voor openbare verlichting. 3.3 Politieke ontwikkelingen De gemeente Winsum sluit met dit beleidsplan aan op deze laatste landelijke en regionale ontwikkelingen op het gebied van openbare verlichting. De gemeente versterkt deze aansluiting door de ontwikkeling van beschikbare beleids- en beheerinstrumenten en van beschikbare kennis en inzichten op het gebied van openbare verlichting actief te volgen. Op deze wijze is zij in staat om ontwikkelingen die toepasbaar zijn voor de gemeente Winsum, gedurende de looptijd van dit beleidsplan in de praktijk te brengen. Daarnaast participeert de gemeente in een provinciaal Platform Openbare Verlichting, dat zich bezighoudt met kennisuitwisseling ten behoeve van beleid en duurzaamheid. In dit platform wordt besproken hoe om te gaan met nieuw landelijk en provinciaal beleid, maar ook bijvoorbeeld met de kostenaspecten van verschillende typen verlichting. Pagina 16 van 48

17 4Technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu en energieverbruik. Onderstaande ontwikkelingen zijn hier een voorbeeld van. Nieuwe technieken en ontwikkelingen zullen bij reconstructies en projectmatige vervangingen, indien de investering is terug te verdienen, worden toegepast. Het betreft de volgende ontwikkelingen: LED-verlichting (Light Emitting Diode) Dimmen openbare verlichting Kunststof lichtmasten 4.1 LED-verlichting Bij de LED is geen sprake van een gloeidraad of een gasgevulde buis. Een LED genereert straling, deels zichtbaar, deels onzichtbaar. Figuur 4.1: opbouw van een LED Figuur 4.2: principe wit licht d.m.v.blauwe led met gele fosfor LED: Light Emitting Diode: elektronicacomponent, een halfgeleider met een PN-overgang waarbij bij een voorwaartse stroom straling optreedt in de vorm van elektroluminiscentie. Het lichtgevende deel is eenvoudig en daardoor robuust, wat tot uitdrukking komt in de levensduur. Een LED gaat zeer lang mee. In de OVL worden meestal witte LEDs toegepast. Dit zijn in de regel LEDs die blauw licht genereren. Met behulp van fluorescentiepoeders wordt dit omgezet naar wit licht. Afhankelijk van de Pagina 17 van 48

18 samenstelling van de poeders wordt dit warm of koud wit licht. De tint van het licht wordt uitgedrukt in kleurtemperatuur (Kelvin) LED-systemen De ontwikkeling van LED systemen is de laatste 5 jaar stormachtig verlopen. De LED-systemen die op dit moment worden toegepast zijn onder te verdelen in de volgende drie type systemen. (zie onderstaande tabel). Systemen LED PUNTBRONNEN Kenmerken LED s zijn voorzien van optiek (lens gecombineerd met spiegel). Voordelen - Eigenschappen Met dit concept is het mogelijk lichtbundels heel nauwkeurig te definiëren waardoor maximale beperking van strooilicht mogelijk wordt. Uitvoering Indal Stela LED STRIPS LED IN SPIEGELOPTIEK LED s zijn niet stuk voor stuk voorzien zijn van fluorescentiemateriaal maar worden als blauwe LED op een strip geplaatst. Deze LEDstrip is gemonteerd in een kunststof behuizing voorzien van fluorescentiemateriaal. LEDs zijn, al of niet geclusterd, geplaatst in een spiegeloptiek. Dit optiek richt het licht. Door grotere oppervlak minder verblinding. Worden als module geleverd en daardoor toepasbaar in bestaande reeks armaturen. De optiek maakt goede lichtsturing mogelijk. Het rendement is lager dan direct van de LEDpuntbron. Kegel Fortimo Koffer Fortimo Elk van deze types heeft zijn specifieke eigenschappen. Met name de LED-strip heeft veel overeenkomsten met de lamp in conventionele optieken. Fabrikanten claimen een grote mate van uitwisselbaarheid, wat de introductie zou kunnen versnellen. LED is energiezuinig en het materiaal gaat lang mee. Inmiddels wordt er al een levensduur afgegeven van 20 jaar, evenlang als een armatuur. Dit levert energiebesparing op en een vermindering van onderhoud op. Bovendien kan LED-verlichting goed worden gericht. LED is een puntvormige lichtbron en biedt hierdoor meer mogelijkheden voor lichtsturing dan de traditionele lampen. Een LED armatuur bestraalt dankzij dit kenmerk meestal enkel het vlak dat daadwerkelijk verlicht moet worden en doet dit vaak beter dan de andere lampsoorten. Verder is momenteel het voornaamste nadeel bij LED Pagina 18 van 48