Beleids- en Beheerplan Openbare Verlichting 2014 tot en met Gemeente Nieuwkoop

Transcriptie

1 Beleids- en Beheerplan Openbare Verlichting 24 tot en met 28 Gemeente Nieuwkoop Afdeling Beheer Openbare Ruimte oktober 24

2 Dhr. F. Lamfers In samenwerking met: Dhr. S.H. Buwalda Vastgesteld: december 24 (24-25)

3 Samenvatting Achtergrond In 28 is een beleids- en beheerplan voor de Openbare Verlichting vastgesteld voor de periode 28 t/m 27. Beheerplannen worden In Nieuwkoop worden beheerplanen eens per vijf jaar geactualiseerd. Dit nieuwe beheerplan voor de periode 24 t/m 28, beschrijft de beleidsuitgangspunten en een concreet meerjarig beleids- en beheerplan op het gebied van openbare verlichting van de gemeente Nieuwkoop. Het doel van dit plan is het stellen van kaders voor de uitvoering van het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid. Dit rapport is opgedeeld in vier delen. Hieronder zijn de belangrijkste conclusies per deel beschreven: Evaluatie Het verlichtingsareaal van de gemeente Nieuwkoop is op dit moment bij de tijd. De gemeente past bij vervanging hedendaagse energie-efficiënte verlichting toe en op basis van levensduur is het areaal niet verouderd. In de komende beleidsperiode komt een substantieel deel van het areaal, op basis van de economische levensduur, in aanmerking voor vervanging. Op het gebied van de verlichtingskwaliteit scoort de gemeente heel goed. Er wordt op veel plaatsen zelfs meer verlicht dan werd voorgeschreven in de NPR richtlijn die tot en met 2 van toepassing was. Ook met de huidige richtlijn voor de openbare verlichting (ROVL 2) en landelijke vastgestelde energiedoelstellingen zijn er mogelijkheden om met minder licht verantwoord te verlichten en dus te kosten te besparen. Beleid De gemeente streeft in de komende beleidsperiode de volgende doelen na: duurzaam verlichten, doelmatig verlichten en de installatiekwaliteit goed op peil houden. De belangrijkste nieuwe beleidsuitgangspunten zijn: Bij vervangingen worden energie-efficiënte led-armaturen toegepast met een lichtkleur die de sociale- of verkeersveiligheid verbeteren. In de nachtelijke uren worden deze gedimd; Om het areaal op peil te houden, plannen we de vervangingen van masten en armaturen in op basis van de economische levensduur; Wij verlichten in de openbare ruimte, alleen wanneer de verkeersveiligheid en sociale veiligheid dit vragen. Wij passen bij vervanging of nieuwbouw het verlichtingsniveau aan welke minimaal is benodigd conform de ROVL-2 richtlijn. Beheer Voor het beheer en onderhoud van de OVL-installatie zijn de stappen vastgelegd die nodig zijn om de kwaliteit van de OVL-installatie te waarborgen. De gemeente Nieuwkoop houdt regie over het beheer en onderhoud. De uitvoering van de werkzaamheden voor het preventief, correctief en groot onderhoud besteedt de gemeente uit. Voor het groot onderhoud is een uitvoeringsplan opgesteld voor de periode 24 tot en met 28. Dit plan voorziet in een vervanging van het structureel op peil houden van de masten en armaturen op basis van de levensduur. Financiën Ten aanzien van het structureel vervangen van armaturen en lichtmasten is voor de jaren 24 tot en met 28 een jaarlijks budget van circa 62. nodig. Na voltooiing van het uitvoeringsplan 24 tot en met 28, bespaart de gemeente jaarlijks 8% ( 4.94,-) op de energiekosten en 6% ( 9.76,-) op de onderhoudskosten. In de periode 29 tot en met 223 is het gemiddelde jaarlijkse benodigde budget voor vervangingen en van 224 tot en met 254 is dat 95.,- Om deze onttrekkingen uit de voorziening te kunnen dekken zijn er stortingen nodig van 9.294,- in de periode 24 tot met 223 en 95. in de periode 224 tot en met 254. Voor de eerste Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

4 planperiode is er onvoldoende budget beschikbaar om 9.294,- in de voorziening te kunnen storten. Door in de jaren 24 t/m 27 de storting met 8.,- per te verhogen tot 83.,- per jaar kan de uitvoeringsplan voor de periode 24 t/m 28 uitgevoerd worden. Wel zal er in de volgende planperiode (29 t/m 223) daardoor extra geïnvesteerd moeten worden om het uitvoeringsplan volledig te kunnen uitvoeren. Dit besluit kan bij de evaluatie van de planperiode over vijf jaar genomen worden. De mogelijkheid bestaat om na deze planperiode toch op basis van conventionele verlichting verder te vervangen. De jaarlijkse kosten voor groot onderhoud van de openbare verlichting nemen jaarlijks toe. Dit wordt veroorzaakt doordat armaturen en lichtmasten worden vervangen op basis van economische levensduur in plaats van technische afschrijving en doordat led-armaturen duurder zijn in aanschaf. Het voordeel is wel dat hiermee verduurzaming van het areaal wordt ingezet. Dat zorgt voor een besparing op onderhoud en energie en kg minder CO 2 uitstoot per jaar aan het einde van de beheerplanperiode. 2 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

5 Inhoudsopgave SAMENVATTING... ACHTERGROND... EVALUATIE... BELEID... BEHEER... FINANCIËN... INLEIDING...5. ACHTERGROND DOEL BELEIDS- EN BEHEERPLAN LEESWIJZER ONDERZOEKEN OPENBARE VERLICHTING ONDERZOEKEN RESULTATEN EN INPUT VOOR NIEUW BELEID VERLICHTINGSAREAAL IN CIJFERS ARMATUREN EN LAMPEN MASTEN SCHAKELSCHEMA EN BRANDROOSTER BRANDROOSTER Dimregime MELDINGEN OPENBARE VERLICHTING BEHEERBESTAND 28 TOT EN MET FINANCIEEL VERLOOP BEHEERPLAN 28 T/M FUNCTIES VAN DE OPENBARE VERLICHTING OPENBARE RUIMTE SOCIALE VEILIGHEID VERKEERSVEILIGHEID RUIMTELIJKE KWALITEIT Aanstraalverlichting Visuele geleiding en markering Verlichting van semi-openbare ruimte Reclameverlichting en bewegwijzering Neveneffecten: Lichthinder en donkerte MAATSCHAPPELIJKE EN TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN ENERGIEAKKOORD DUURZAAM INKOPEN RICHTLIJN ROVL POLITIEKEURMERK VEILIG WONEN (PKVW) LED-VERLICHTING DIMMEN Dimmen op verkeerswegen Dimmen in verblijfsgebieden SCHAKELEN NSVV INSTALLATIEVERANTWOORDELIJKHEID HUIDIGE SITUATIE SITUATIESCHETS OPENBARE VERLICHTING IN DE GEMEENTE Gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen Dorpskernen en winkelstraten Bedrijventerreinen... 3 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3

6 5.2.4 Fietspaden Voetpaden en achterpaden Parkeerterreinen BELEIDSPUNTEN DUURZAAM VERLICHTEN DOELMATIG VERLICHTEN GOEDE INSTALLATIEKWALITEIT BEHEER EN ONDERHOUD ONDERHOUD Preventief onderhoud Correctief onderhoud GROOT ONDERHOUD EN NIEUWBOUW Groot onderhoud Nieuwbouw GEGEVENSBEHEER Beheergegevens Gegevensverwerking ONDERGRONDSE INSTALLATIE MATERIAAL- EN VERLICHTINGSKEUZE BUITEN DE BEBOUWDE KOM Gebiedsontsluitingswegen Erftoegangswegen BINNEN DE BEBOUWDE KOM Gebiedsontsluitingswegen Erftoegangswegen / Woonstraten Dorpscentra en winkelstraten Bedrijventerreinen UITVOERING ONDERHOUD UITVOERING GROOT ONDERHOUD INVESTERINGEN GROOT ONDERHOUD BESPARINGEN NA UITVOERING GROOT ONDERHOUD Besparingen op energie Besparingen op onderhoudskosten UITVOERING REGULIER ONDERHOUD... 5 FINANCIËLE CONSEQUENTIES BENODIGD BUDGET GROOT ONDERHOUD VOORZIENING GROOT ONDERHOUD BENODIGD BUDGET REGULIER ONDERHOUD EN ENERGIE TOTALE FINANCIËLE CONSEQUENTIES Bijlagen A: Resultaten evaluatieonderzoeken B: Begrippenlijst C: Informatie lamptypen D: Wet- en regelgeving E: Richtlijn OVL 2 uitwerking F: Vervangingsscenario s G: Uitvoeringsplan 24 tot en met 28 4 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

7 Inleiding. Achtergrond De openbare verlichting heeft een belangrijke functie in de gemeente. Wanneer de duisternis valt gaan de lampen aan om de verkeersveiligheid en de sociale veiligheid van de openbare ruimte te waarborgen. De gemeente Nieuwkoop beheert de openbare verlichting aan de hand van een beheerplan. In 28 is een beleids- en beheerplan vastgesteld voor de periode 28 t/m 27. Volgens de financiële verordening van de gemeente worden beheerplannen elke vijf jaar geactualiseerd. Met dit beheerplan wordt zowel het beleid als het beheer bijgesteld voor de periode 24 t/m 28. Andere redenen voor de actualisatie van het beleids- en beheerplan zijn de recente technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Zo verscheen de Richtlijn Openbare Verlichting (ROVL-2). Verder geven de ontwikkelingen op gebied van led-verlichting aanleiding om tot nieuwe beleidskeuzes te komen..2 Doel beleids- en beheerplan In dit beheerplan zijn de beleidsuitgangspunten op het gebied van openbare verlichting beschreven evenals een concreet meerjarig beleids- en beheerplan. Het beleidsplan stelt kaders voor de uitvoering van het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid voor de periode 24 tot en met 28. Het beleidsplan is gericht op hoofdlijnen en schetst de kaders voor het beheer, het onderhoud en de realisatie van de openbare verlichting. Het beleids- en beheerplan moet leiden tot een doelmatig beheer van de openbare verlichting..3 Leeswijzer Het beleids-en beheerplan bestaat uit vier losse delen die gezamenlijk het beleids- en beheerplan vormen:. Evaluatie De evaluatie geeft een samenvatting van eerdere onderzoeken naar het areaal van de gemeente. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de huidige situatie van de areaalgegevens. Verder zijn drie vervangingsscenario s doorgerekend die inzicht bieden in het maximale energiebesparingspotentieel. Door middel van het Total Cost of Ownership principe (TCO) wordt vervolgens inzicht verkregen in het rendement van deze investeringen en besparingen. De uitkomsten van deze evaluatie hebben als input gediend voor het beleidsplan. 2. Beleid In het beleidsplan zijn de functies van de openbare verlichting weergegeven, de huidige wijze van verlichten en worden de actuele beleidsuitgangspunten vastgelegd voor de beleidsperiode 24 tot en met 28. Hierin wordt o.a. ingegaan op de actuele ontwikkelingen binnen de openbare verlichting zoals de nieuwe Richtlijn Openbare Verlichting 2 (ROVL-2) en bijvoorbeeld de technologische ontwikkelingen (zoals led). Er wordt ook een koppeling gemaakt met de Evaluatie. Tevens wordt omschreven hoe wij voor de komende periode met het beheer en onderhoud omgaan. 3. Beheer Het beheerplan, met daarin een uitvoeringsplan, omvat de beheer- en onderhoudsactiviteiten van de gemeente Nieuwkoop voor de komende vijf jaar. Het beheerplan beschrijft hoe de vervangingen worden gerealiseerd en geeft een praktische vertaalslag van de beleidskeuzes. In het uitvoeringsplan (in bijlage E) wordt op straatniveau inzichtelijk gemaakt welke vervangingen van lichtmasten en armaturen de komende beleidsperiode gerealiseerd dienen te worden. 4. Financiële consequenties In dit hoofdstuk zijn de financiële consequenties uitgewerkt van het beleid en beheer. Tevens is weergegeven welke aantallen masten en armaturen in het uitvoeringsplan zijn opgenomen, welke investeringen zijn benodigd en welke besparingen het uitvoeringsplan genereert. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 5

8 6 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

9 Evaluatie Leeswijzer Om de beleidsuitgangspunten te bepalen voor de komende jaren, is het essentieel kennis te hebben van het areaal van de openbare verlichting. Dit hoofdstuk begint met de evaluatie van eerdere onderzoeken naar het areaal van de gemeente. Tevens zijn doorsnedes gemaakt van het beheerbestand. De scan is gebaseerd op het geactualiseerde beheerbestand van de gemeente Nieuwkoop (data van september 23). Deze evaluatie geeft inzicht in: De technische staat van het huidig areaal; Het maximale energiebesparingspotentieel bij vervanging; De noodzakelijke financiële middelen om deze besparing te behalen. De uitkomsten uit de evaluatie zijn als input gebruikt om een keuze te maken voor het beleidsplan en beheerplan. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 7

10 2 Onderzoeken Openbare verlichting In de afgelopen jaren is een aantal onderzoeken uitgevoerd in het kader van de verduurzaming van de openbare verlichting, te weten: een Zicht op Licht- en een EPOV-scan. Binnen het beleidsproces is tevens een Kengetallen Lite uitgevoerd. De resultaten van deze onderzoeken zijn in dit hoofdstuk toegelicht en dienden als input voor het beleidsplan. Dit hoofdstuk geeft de conclusies weer van de onderzoeken. Voor de gedetailleerde beschrijving van de onderzoeken zie bijlage A. 2. Onderzoeken De drie onderzoeken betreffen:. EPOV (Energieprestatie Openbare Verlichting) Het EPOV onderzoek heeft straten beoordeeld op de verlichtingskwaliteit in relatie tot het energieverbruik. 2. Zicht op Licht Scan (in 2) Geeft inzicht in de potentiële besparingen weer wanneer het gehele areaal wordt vervangen. 3. Kengetallen Lite Geeft op kengetallen inzicht hoe de gemeente scoort op de openbare verlichting in relatie tot andere Nederlandse gemeenten 2.2 Resultaten en input voor nieuw beleid Ten opzichte van de NPR richtlijn (geldende richtlijn van de openbare verlichting tot en met 2) en landelijk gemiddelde scoort het verlichtingsareaal qua verlichtingskwaliteit zeer goed. Qua energieprestatie scoort de gemeente minder. Verbeteringen hiervan liggen in het verantwoord kunnen verminderen van de verlichtingskwaliteit. Uit onderzoeken blijkt dat het de hoeveelheid openbare verlichting ten opzichte van de richtlijn soms overmatig is. Deze constateringen geeft mogelijkheden om energie te besparen door het verlichtingsniveau te verminderen. Zeker omdat er een nieuwe richtlijn (ROVL-2) is, die handvatten biedt voor het verantwoord verminderen van het lichtniveau (zie 5.3). De huidige technieken zoals Led-techniek en verbeterde dimmogelijkheden waren in de deze scan niet opgenomen. Deze zijn in het kader van het beleidsontwikkeling wel onderzocht. 8 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

11 3 Verlichtingsareaal in cijfers Het huidige verlichtingsareaal van de gemeente Nieuwkoop bestaat uit lichtpunten. Deze lichtpunten bestaan hoofdzakelijk uit lichtmasten met één armatuur met daarin één lamp. Naast lichtmasten komen lampen voor zoals in tunnelverlichting, abri s, ANWB-borden en in een schijnwerper (in totaal 73 lichtpunten). Het komt overigens wel voor dat een lichtmast meerdere armaturen heeft. Aantal Totaal in Gemeente Economisch eigendom Gemeente Nieuwkoop Economisch eigendom Citytec 2 Masten Armaturen Lampen Tabel : Aantal masten, armaturen en lampen voor de gemeente Nieuwkoop 3. Armaturen en lampen Armaturen en de bijbehorende lampen verschillen op het gebied van licht-technische eigenschappen zoals het vermogen, lichtopbrengst en lichtkleur (zie bijlage B). Figuur : Armatuurverdeling Uit de armatuurverdeling blijkt dat het areaal voor ruim 6% uit compact fluorescentie lampen (met name PLL lampen) bestaat. Dit zijn lampen met een witte lichtkleur. Iets meer dan een kwart van de armaturen is een hogedruk natrium armatuur. De lampen in dit armatuur hebben een goudgele lichtkleur en staan met name op de gebiedsontsluitingswegen. De lagedruk natrium lampen (SOX) met hun oranje lichtkleur werden voorheen voor ontsluitingswegen gebruikt. Deze lampen zijn duur in onderhoud (lampvervanging) en geven veel strooilicht. De gemeente past deze armaturen bij vervanging niet meer toe. Op dit moment is minder dan % van het areaal een lage druk natriumlamp, vanwege de vervangingen uit het voorgaande beheerplan. Armaturen met lamptypen, zoals HPLN, die tegenwoordig niet meer worden toegepast, komen nagenoeg niet voor in de gemeente (%). 2 Bron: Beheerplan Deze lichtpunten zijn voor de verdere analyse buiten beschouwing gelaten. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 9

12 Led-armaturen, zoals die recent zijn toegepast in Ter Aar, maken nog geen % deel uit van het areaal. Om inzichtelijk te krijgen waar de meeste energiebesparing te behalen valt, is het van belang om het aantal armaturen per vermogensgroep te analyseren. In onderstaande grafiek is het aantal armaturen met hun systeemvermogen (lamp en voorschakelapparaat) gespecificeerd naar het type lamp. Figuur 2: Armaturen per vermogensgroep Uit de verdeling blijkt dat de gemeente veelal armaturen heeft in de vermogensgroep 36W tot 7W. De helft van de categorie 36 tot 7W bestaat uit armaturen met een 36W PLL lamp en staat voornamelijk in woonwijken en op bedrijventerreinen (bebouwde kom). Lampen met een hoog vermogen (groep 7W en hoger) geven bij vervanging, in theorie, de meeste energiebesparing. Doordat deze lampen veelal ook een hoge lichtopbrengst hebben, is energie te besparen door de lichtopbrengst te verlagen. Een mogelijkheid hiervoor is het dimmen van de lamp tijdens acceptabele tijden. Een klein deel van de armaturen bevindt zich in de vermogensgroep tot 36W. In vergelijkbare gemeenten is dit aandeel hoger. Deze lampen worden niet gedimd. De theoretische energiebesparing in deze vermogensgroepen is bij een doorgaans conventionele vervanging, per saldo relatief laag. Om het areaal up-tot-date te houden is het belangrijk inzicht te hebben in de ouderdom van de materialen. Onderstaande verdeling geeft de armaturen weer per leeftijdsgroep. Figuur 3: Armaturen per leeftijdsgroep Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

13 Voor de economische levensduur van armaturen wordt doorgaans 2 jaar gerekend. Een dergelijke levensduur betekent dat het areaal op dit moment zeer up-tot-date is. Slechts 7% van het areaal heeft de levensduur al bereikt. Dit zijn vooral de armaturen met verouderde lamptypen HPLN en SOX. Wel komt in de komende 5 jaar 22% van de armaturen in aanmerking voor vervanging. Deze bevinden zich momenteel in de leeftijdsgroep tot 2 jaar. Het overige deel is nog relatief jong en komt nog niet in aanmerking voor vervanging. De economische levensduur wordt daar nog niet behaald. Conclusie Bijna een kwart van de armaturen zal de komende vijf jaar de levensduur bereiken; Het areaal bestaat uit, naar verhouding, veel hoge vermogens (veel licht); Lampen met een oranje lichtkleur (SOX) worden bij vervanging niet meer toegepast. Daarvoor worden nu lamptypen gebruikt die een betere gezichtsherkenning mogelijk maken (witte lichtkleur). 3.2 Masten Een armatuur is geplaatst op een lichtmast. Lichtmasten bestaan hoofdzakelijk uit staal of aluminium. In de gemeente bestaat 9% van de masten uit aluminium en 9 % van de masten bestaat uit staal. Op enkele wegen (Kerklaan en Molenweg) staan houten palen 3 voor de openbare verlichting: in totaal 2 palen. 2 Mastmateriaal naar leeftijdsgroep 5 5 Hout (n=2) Gietijzer (n=3) Staal Aluminium tot jaar tot 2 jaar 2 tot 3 jaar 3 tot 4 jaar 4 jaar en ouder Figuur 4: Mastmateriaal per leeftijdsgroep Voor de economische levensduur van een aluminium en een stalen mast geldt doorgaans 4 jaar. In het vorig plan is gerekend met 3 jaar (op basis van de toen beschikbare gegevens van de fabrikanten van de masten). Uit bovenstaande grafiek blijkt dat het merendeel van de masten nog niet aan vervanging toe is. Slechts 2% is 4 jaar en ouder. In totaal bevindt 69% van het aantal masten zich in de relatief jonge leeftijdsgroep ( tot 2 jaar). Het areaal aan masten van de gemeente Nieuwkoop is dus jong. 3 Aan de palen is tevens de bekabeling voor de elektriciteit bevestigd. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

14 Figuur 5: Masten per leeftijdsgroep Kijkend naar de lamptypen is te zien dat op de oudere masten zich relatief meer oudere lamptypen bevinden (zoals HPLN en SOX). Conclusie Het areaal bestaat voornamelijk uit aluminium lichtmasten; 2% van het areaal is op basis van de levensduur verouderd. 3.3 Schakelschema en brandrooster In de gemeente schakelt de hele openbare verlichting gelijktijdig aan- of uit. Het aan- en uitschakelen van de verlichting wordt geregeld via de netwerkbeheerder (Liander). Dit gebeurt op afstand via een zogenoemde toonfrequent-schakeling (TF). 3.4 Brandrooster Het uitgangspunt is dat nagenoeg alle lampen in de gemeente gedurende de gehele nacht branden. Een beperkt aantal armaturen (4 stuks) zijn avondbranders. In deze armaturen zitten twee lampen. Na 23: uur gaat van de 2 lampen uit Dimregime Door te dimmen wordt het lampvermogen verminderd. Hierdoor daalt het lichtniveau (zie paragraaf 2.6). In de gemeente wordt dimmen geïnstalleerd bij vervanging. In de rustige uren wordt het lichtniveau op wegen met een verkeersfunctie verminderd. Dit geldt voor gebiedsontsluitingswegen, woonstraten en bedrijventerreinen. In de late avond en nacht is er gekozen om van % lichtniveau gefaseerd te dimmen naar 5%. Met het toegepaste dimscenario bespaart de gemeente ongeveer 25% 4 op het energieverbruik. Figuur 6: Dimscenario - % lichtniveau tussen in- en uitschakeling openbare verlichting 4 Percentage afhankelijk van de lamp type en vermogen. Bij toepassing van een PLL 36W lamp is dit 28%. 2 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

15 Wanneer de verlichting dimt dan wordt het dimscenario gehanteerd zoals aangegeven in figuur 6. Conclusie De gemeente Nieuwkoop past bij vervanging van armaturen de mogelijkheden van dimmen toe. Hiermee besparen we in de avond- en nachtelijke uren ongeveer 25% op het energieverbruik. Elektriciteit Voor de elektriciteitsvoorziening van de lichtmasten maakt de gemeente gebruik van het gereguleerde net van de netbeheerder Liander N.V. en koopt de stroom in bij DVEP energie. Het kleine deel dat door Citytec wordt onderhouden (Vrouwenakker en Woerdense Verlaat), wordt door Citytec ingekocht bij Stedin. Elektriciteitsverbruik en CO 2 uitstoot Het totaal energieverbruik bedraagt op basis van het beheerbestand.2.56 kwh per jaar. Dit energieverbruik staat gelijk aan een CO 2 uitstoot van kg. Door bij het vervangen van verlichting, direct dimmers toe te passen zal de CO 2 uitstoot verder afnemen. De gemiddelde CO 2 uitstoot van 25 lichtmasten in Nederland is 29. kg per jaar. De gemeente Nieuwkoop zou qua CO 2 uitstoot precies een gemiddelde Nederlandse gemeente zijn. Nieuwkoop heeft relatief veel lichtpunten. Landelijk gelegen gemeenten hebben over het algemeen een lager opgesteld vermogen per lichtpunt dan stedelijke gemeenten en daarmee een lager CO 2 uitstoot. Daardoor komt Nieuwkoop uit op het gemiddelde. CO 2 uitstoot per jaar o.b.v lichtmasten Gemeente Nieuwkoop kg Gemiddeld Nederland kg Verschil - 23 kg Conclusie Op basis van kengetallen ligt de gemeente Nieuwkoop precies op het gemiddelde energieverbruik en CO 2 -uitstoot. 3.5 Meldingen Openbare Verlichting Meldingen van inwoners worden als volgt ingedeeld: - enkelvoudige meldingen; (bijvoorbeeld lamp defect of een elektronisch onderdeel, armatuur kapot, verzoek verplaatsen lichtmast, lichtoverlast, verzoek extra lichtmast, scheve mast etc.) - lichtmasten die door schade vervangen moeten worden; (bijvoorbeeld aanrijdschade of vandalisme) - kabelstoringen; (bijvoorbeeld; een hele straat is donker door schade aan de ondergrondse kabel) In de herfst- en winterperiode worden de meeste meldingen ingediend als de duisternis toeneemt. De gemeente Nieuwkoop heeft in principe alleen direct invloed op de enkelvoudige meldingen. Schades zijn onvoorspelbaar en daarom elk jaar verschillend. Kabelsto- Figuur 7: Totaal aantal meldingen Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3

16 ringen worden afgehandeld door de desbetreffende netbeheerder. Hierbij vindt wel afstemming plaats met de gemeente. Het aantal enkelvoudige meldingen is de afgelopen jaren procentueel afgenomen. In 2 was dat 5,47% over het totaal van het areaal, in 22 5,63% en in 23 5,2%. Deze afname is te verklaren door de grootschalige jaarlijkse vervangingen van de armaturen die de afgelopen beheerplanperiode zijn uitgevoerd. Conclusie De meeste meldingen komen in de herfst en wintermaanden binnen; In de afgelopen jaren is het aantal enkelvoudige meldingen afgenomen. 3.6 Beheerbestand 28 tot en met 23 Het beheerplan voorzag in de periode van 28 tot en met 23 een vervanging van.5 armaturen en 265 lichtmasten. In dezelfde periode zijn in totaal.323 armaturen en 557 lichtmasten geplaatst. Over de periode gezien zijn dus meer lichtmasten en armaturen geplaatst. Het betreft in deze periode daarom naast vervanging van het areaal tevens een uitbreiding van het areaal door: Nieuwbouwprojecten; Aanvragen voor extra masten. In het beheerplan is geen verwachting voor de energiebesparing opgesteld. Wel is een indicatie van de besparing te geven, gebaseerd op de vervangingen (afgezien de uitbreiding van het areaal) van ongeveer 2% op het energieverbruik. Dit percentage oogt niet groot. Dit komt doordat met de vervanging van de afgelopen jaren ook een verbeteringsslag is gemaakt in de verlichtings-kwaliteit. Zo is in woonwijken wit licht toegepast en op gebiedsontsluitingswegen geel/wit licht. Zoals de afbeeldingen op de volgende pagina laat zien is met wit licht betere kleurherkenning mogelijk. Het gevolg van de vervanging van SON 5 of SON 7 (oranje licht) naar PLL-36 Watt (wit licht) is een besparing van ongeveer 4%. Een vervanging van SOX 35W naar SON-T 7W geeft echter een stijging van %. Een andere reden om SOX (en andere typen) te vervangen is dat deze lamptypen duurder zijn in onderhoud (meer lampvervangingen en hoge lampprijzen). Figuur 8: Brunssum februari 23: vervanging SOX verlichting (links) naar Led (rechts). (Bron: Ziut, 23) Conclusie Door het inzetten op enerzijds energiebesparing en anderzijds verlichtingskwaliteit en kostenbesparingen in het onderhoud is in de afgelopen 6 jaar ongeveer 2% op het energieverbruik bespaard. 3.7 Financieel verloop beheerplan 28 t/m 23 In het voorgaande beheerplan 28 t/m 23 is een theoretische financiële overzicht opgesteld, zoals in tabel 2 is weergegeven, voor zowel de voorziening als voor de begroting/exploitatie. Het groot onderhoud komt ten laste van de voorziening en het dagelijks onderhoud en energie komen ten laste van de begroting/exploitatie. 4 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

17 Tabel 2: kostenraming beheerplan Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 5

18 Het theoretische verloop van de voorziening startte in 28 met een bedrag van ,- en eindigde in 23 met een bedrag 5.834,-. (zie tabel 3) oorspronkelijk storting Onttrekking 28 jan dec Actueel jan Storting Onttrekking Vrijval 23 Aanbestedingsvoordeel 3 dec Tabel 3: Verloop voorziening openbare verlichting Door aanbestedingsvoordelen, bezuinigingen, budgetverschuiving en een onttrekking van 34.,eind 23 aan de voorziening ten gunste van de algemene reserve, is de daadwerkelijke eindstand in ,-. Een actueel overzicht van de voorziening is weergegeven op blz. 8. Het verschil van 64,- tussen het eindbedrag 23 in het overzicht van de voorziening en het bedrag van ,- in bovenstaande onderbouwing wordt veroorzaakt door afrondingen binnen de voorzieningsbedragen. Conclusie De doelstellingen uit het beheerplan 28 zijn ruim binnen de gestelde financiële marges behaald. 6 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

19 Tabel 4: overzicht voorziening openbare verlichting Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 7

20 Beleid Leeswijzer In hoofdstuk 4 worden de functies van de openbare verlichting beschreven. Daarna wordt in hoofdstuk 5 ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting van de afgelopen jaren. Hoofdstuk 6 toont de huidige situatie in de gemeente Nieuwkoop in de verschillende gebieden van de gemeente. Aan de hand van de huidige situatie en de ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting alsmede de uitkomsten van de evaluatie worden in hoofdstuk 7 de beleidsuitgangspunten beschreven. 8 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

21 Functies van de openbare verlichting In dit hoofdstuk worden de verschillende functies van openbare verlichting toegelicht. Deze verschillende functies spelen allemaal een rol bij de invulling van het beleid en de inrichting van de openbare ruimte. 3.8 Openbare ruimte De openbare ruimte is de fysieke ruimte die voor iedereen toegankelijk is en waar ontmoeting tussen mensen plaatsvindt. De gemeente is grotendeels eigenaar van deze openbare ruimte en daardoor ook verantwoordelijk. De openbare ruimte heeft twee belangrijke functies te vervullen: de verkeersfunctie (reizen van a naar b) en de verblijfsfunctie (spelen, winkelen of wachten op de bus). Verlichting ondersteunt het gebruik en de beleving van de openbare ruimte wanneer het natuurlijk daglicht (gedeeltelijk) afwezig is. De belangrijkste functies die de openbare verlichting vervult zijn vanouds het verbeteren van het gevoel van sociale veiligheid en de verkeersveiligheid. Tegenwoordig wordt verlichting ook ingezet om de ruimtelijke kwaliteit van een gemeente te versterken door het aanlichten van objecten (monumenten) of structuren te benadrukken (winkelstraten of parken). Daarnaast is juist het weglaten van verlichting in het belang van de natuur een terugkomend item (zie neveneffecten). 3.9 Sociale veiligheid Sociale veiligheid en het gevoel veilig te zijn, hangt mede samen met de mate waarin een weggebruiker zijn omgeving overzichtelijk vindt. Dit impliceert onder meer dat men passanten op een voldoende grote afstand kan herkennen en obstakels zoals stoepranden, straatmeubilair, verkeersdrempels of kuilen op tijd kan waarnemen. Vanuit het oogpunt van sociale veiligheid wordt een witte lichtkleur toegepast. Wit licht geeft verschillen in kleur beter weer en hierdoor is gezichtsherkenning beter mogelijk. De aanwezigheid van verlichting betekent echter niet dat een gebied daarmee ook veilig is. Hiervoor is onder meer sociale controle (de aanwezigheid van anderen) noodzakelijk. Wanneer sociale controle ontbreekt, kan de gemeente ervoor kiezen om gebruik van bepaalde gebieden te ontmoedigen door hier bewust geen verlichting te plaatsen. In dat geval is het wel van belang dat er een, sociaal gecontroleerd, alternatief voorhanden is. Bijvoorbeeld een route om het park, in plaats van er doorheen. 3. Verkeersveiligheid Verkeersveiligheid is het veilig kunnen voortbewegen en navigeren in de openbare ruimte. Aangezien er verschillende verkeersdeelnemers zijn, hebben deze allemaal hun eigen plaats op de weg (bijvoorbeeld: fietsers op het fietspad en voetgangers op het trottoir). Wanneer verschillende verkeersstromen elkaar ontmoeten, zoals op een kruispunt, moeten de verkeersdeelnemers de situatie goed in kunnen schatten en een juiste beslissing kunnen maken. Kwetsbare verkeersdeelnemers zijn hierin een risicogroep. Het is daarom belangrijk dat deze verkeersituaties overzichtelijk zijn zodat verkeersdeelnemers elkaar niet over het hoofd zien en daarmee (bijna) ongevallen kunnen voorkomen. Op drukke kruispunten of rotondes is daarom het lichtniveau hoger. Afhankelijk van de wegcategorie en de verkeersituatie ter plaatse, kan het wenselijk zijn om alternatieve markering of verlichting toe te passen om de verkeersveiligheid te bevorderen. Zo is het in sommige buitengebieden mogelijk om markering toe te passen aangezien oriëntatieverlichting al toereikend is. 3. Ruimtelijke kwaliteit De kwaliteit van de openbare ruimte wordt bepaald door het gebruik en de beleving van de ruimte door de gebruikers. Gebruikers beleven een ruimte in het donker anders dan overdag. In een historisch gebied vallen s avonds de historische elementen van een gebouw niet op. Verlichting kan ondersteunen in het behouden van het historisch karakter in de avond. Dit kan ook het avondgebruik, zoals tijdens koopavonden in winkelstraten, van deze gebieden bevorderen. Onderstaande factoren hebben invloed op de kwaliteit van de openbare ruimte: Aanstraalverlichting; Visuele geleiding en markering; Verlichting van semi-openbare ruimte; Reclameverlichting en bewegwijzering. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 9

22 3.. Aanstraalverlichting Het aanlichten van objecten, zoals gevels en kunstwerken, heeft veelal als doel om het object beter 5 zichtbaar te maken en een bijdrage te leveren aan de sfeer van de ruimte. Hiermee is tevens de identiteit of het gewenste imago van de gemeente te versterken Visuele geleiding en markering In bepaalde gevallen is het niet zozeer noodzakelijk om de straten te verlichten, maar is een lichtpunt (oriëntatiepunt) al afdoende om het doel van de verlichting te waarborgen. Er zijn twee manieren om oriëntatieverlichting toe te passen: passief en actief. Passieve oriëntatieverlichting maakt gebruik van verlichting afkomstig van de auto s zelf. Actieve oriëntatieverlichting beschikt over een eigen lichtbron. Zowel de passieve als de actieve oriëntatieverlichting wordt toegepast bij bochten op de belijning (in de vorm van bijvoorbeeld wegreflectoren), op bepaalde obstakels (zoals rotondes en voetgangersoversteekplaatsen). Daarnaast is het aanlichten van herkenningspunten (landmarks) een hulpmiddel voor het navigeren. Dit kan erg nuttig zijn voor bijvoorbeeld mensen met een visuele beperking (slechtzienden en ouderen) maar ook toeristen Verlichting van semi-openbare ruimte Onder semi-openbare ruimte worden de openbare ruimten verstaan die naar privé ruimten leiden, maar waar onbekenden in principe niets te zoeken hebben. Deze ruimten hebben geen algemeen karakter. Dergelijke semi-openbare ruimten zijn bijvoorbeeld achterpaden en brandgangen. Om de specifieke gebruikers zicht en extra comfort te geven, is het mogelijk om bij de ingangen van de achterpaden verlichting aan te brengen ter oriëntatie Reclameverlichting en bewegwijzering Reclameverlichting en bewegwijzering zijn van invloed op het verlichtingsbeeld binnen een gemeente. Reclame-uitingen komen in verschillende vormen voor, zoals verlichte reclameborden aan lichtmasten of in abri s met verlichte reclamepanelen. Reclameverlichting levert voor gemeenten opbrengsten op maar heeft ook nadelige effecten voor de ruimtelijke kwaliteit. Zo brengt reclameverlichting vaak strooilicht voort, wat lichthinder veroorzaakt (zie volgende paragraaf). Reclame-uitingen, zoals die in abri s en plattegrondkasten, zijn op het openbare verlichtingsnetwerk aan te sluiten. De bewegwijzering van de ANWB wordt eveneens vaak gecombineerd met de openbare verlichting Neveneffecten: Lichthinder en donkerte Nederland is een van de meest verlichte landen van Europa. Een herkenbare scheiding van dag en nacht is voor het nachtelijke leven van groot belang. Daarnaast dient in natuurgebieden (Natura 2) gebieden het donker gerespecteerd te worden om de natuur zo min mogelijk te ontregelen. Lichthinder en donkerte zijn daarom onderwerpen die steeds actueler worden. Momenteel lopen er t.a.v. deze onderwerpen diverse onderzoeken. Hierbij zijn echter nog geen onderzoeksresultaten bekend. Wel is bekend dat bij het overmatig gebruik van verlichten van de openbare ruimte neveneffecten optreden. Bekende negatieve effecten van (overmatig) verlichten zijn: Energieverspilling en dus extra CO2 uitstoot; Lichtverspilling; Verblinding en inschijning; Verstoring van flora en fauna in de natuur(gebieden); Mogelijk aantasting gezondheid (verstoring nacht- Figuur 9: Lichtvervuiling. De groene stip is de gemeente Nieuwkoop ritme); Aantasting intrinsieke waarde van de duisternis. 5 Via led-verlichting is het gemakkelijk om kleur en sfeer van ruimtes aan te passen aan de wensen van de klant. (Persbericht november2 Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) Taskforce Verlichting) 2 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

23 4 Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen Op het gebied van openbare verlichting hebben de afgelopen jaren verschillende ontwikkelingen plaats gevonden. Deze ontwikkelingen, op technisch, politiek en maatschappelijk vlak, hebben een belangrijke invloed op hoe er in Nederland wordt omgegaan met openbare verlichting. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste ontwikkelingen beschreven. Te weten: Energieakkoord; NSVV; Richtlijn ROVL-2; Duurzaam inkopen; Dimmen; Led-verlichting; Installatieverantwoordelijkheid. De overige ontwikkelingen en de wet- en regelgeving zijn terug te vinden in bijlage C. De volgende paragrafen beschrijven achtereenvolgens de ontwikkelingen 4. Energieakkoord De landelijke politiek besteedt steeds meer aandacht aan openbare verlichting. Vooral het reduceren van energieverbruik en lichthinder krijgen hierbij aandacht. Minister Kamp van Economische Zaken heeft, namens het kabinet, in september 23 het zogeheten Energieakkoord ondertekend. Hiermee 6 heeft de Taskforce Openbare Verlichting een vervolg gekregen. De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft het proces gefaciliteerd om tot een Energieakkoord voor duurzame groei te komen. Het Energieakkoord is een product van ruim 4 organisaties waaronder onder anderen de Rijksoverheid, VNG, IPO, natuur- en milieuorganisaties, vakbonden, energieproducenten, netbeheerders, de bouwsector, woningcorporaties, financiële instellingen, de chemiesector en vertegenwoordigers van burgerinitiatieven. Energiebesparing vormt een kernpunt binnen dit akkoord. Voor de openbare verlichting wordt in het Energieakkoord gestreefd naar een versnelde renovatie van het huidige, grotendeels verouderde park. Het Energieakkoord heeft daarnaast de volgende doelstellingen: Ten opzichte van 23 2% besparing leveren in 22; Ten opzichte van 23 5% besparing leveren in 23; In 22 is minimaal 4% van het bestaande openbare verlichtingspark in voorzien van slim energiemanagement en energiezuinige (Led-) verlichting; Rijkswaterstaat verplicht zich ertoe dat per 24 in tunnels energiezuinige verlichting wordt toegepast bij nieuwbouw en renovatie waarbij de verlichting wordt vervangen. De bovenstaande ambities zijn de algemene doelstellingen. Daarbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat de mogelijkheid bestaat dat deze ambities niet voor elke gemeente haalbaar zijn, bijvoorbeeld omdat gemeenten in voorgaande jaren al een duurzaam beleid hebben geïmplementeerd. Gemeente Nieuwkoop Wij zijn een van de koplopergemeenten van Zuid-Holland in de aanpak van energiebesparing binnen de Taskforce verlichting. Onderzoeken zoals de EPOV en de Zicht op Licht zijn voorbeelden van ingezette middelen in het verkrijgen van in de potentiële energiebesparingen van de gemeente. De vastgestelde doelstellingen van de Taskforce Verlichting streven wij na. 6 De Taskforce Verlichting liep van 27 tot en met 2 en was ingesteld om in Nederland een doorbraak te realiseren in het gebruik van energie-efficiënte verlichting. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 2

24 4.2 Duurzaam inkopen De overheid wil concrete stappen zetten naar een duurzame samenleving en geeft zelf het goede voorbeeld. Jaarlijks besteden overheidsorganisaties meer dan 4 miljard euro aan het inkopen en diensten. Door als overheid duurzaam in te kopen, krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. De overheden hebben duidelijke doelen gesteld. Het Rijk koopt vanaf 2 al duurzaam in. De gemeenten streven naar procent duurzaam inkopen in 25. Dit betekent dat de inkopen voldoen aan de eisen die op dat moment voor de desbetreffende productgroepen zijn opgesteld. 7 In het document Criteria voor duurzaam inkopen van openbare verlichting, zijn de criteria specifiek voor de productgroep openbare verlichting opgenomen. In dit document staan tevens aandachtspunten voor inkoop, achtergrondinformatie, afwegingen bij de criteria, uitwerking van de criteria in bestekteksten en uitwerking van de beoordeling van criteria opgenomen. De inkoop van armaturen in combinatie met dimmen valt bijvoorbeeld onder duurzaam inkopen. Gemeente Nieuwkoop In de duurzaamheidsagenda zijn de ambities van de gemeente weergegeven. De gemeente stelt zich deze periode een realistische agenda voor. Voor wat betreft duurzaam inkopen moeten wij ons aan het landelijk beleid houden, wat betekent per 25 % duurzaam inkopen. In de praktijk hanteren wij daarnaast het uitgangspunt om hedendaagse energie-efficiënte materialen in te kopen. Wij onderzoeken dit in samenspraak met de partij waarmee het onderhoudscontract is afgesloten. 4.3 Richtlijn ROVL-2 De Richtlijn Openbare Verlichting 2 (ROVL-2) is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en is tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting. Deze taskforce is in het leven geroepen door de overheid (toenmalige minister Cramer) met als doel meer aandacht te krijgen voor openbare verlichting. De taskforce verlichting wordt ondersteund door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. De richtlijn is bedoeld voor beheerders (eigenaren), zoals gemeenten, Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen en overige beheerders van openbare terreinen en wegen. De ROVL-2 is de vervanger van de, in 2 uitgebrachte, NPR Allereerst beschrijft de ROVL-2 de verschillende aspecten om te komen tot de keuze om daadwerkelijk te gaan verlichten. Dit onderdeel van de richtlijn mag niet als prestatienorm worden beschouwd, maar als beleidskeuze. Als uit deze afweging de keuze verlichten wordt gemaakt, dan wordt vervolgens een systematiek beschreven om te komen tot een verlichtingsinstallatie die voldoet aan de bepaalde licht-technische kwaliteitscriteria (zie bijlage D Richtlijnen openbare verlichting 2 uitwerking voor een uitgebreide beschrijving van de richtlijnen). De ROVL bekijkt de verlichtingscriteria met name vanuit het verkeersgebruik. Met betrekking tot achterpaden heeft de ROVL geen richtlijnen opgenomen. In de ROVL wordt hiervoor verwezen naar de eisen van Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW). Wanneer de sociale veiligheidssituatie van de locatie om aandacht vraagt dan beveelt de ROVL volgens de geest van PKVW beleid te maken. Gemeente Nieuwkoop In het beheerplan conformeren wij ons aan de, NPR 3.2-, de voorloper van de ROVL2. Wij hebben de afgelopen jaren budget gereserveerd om aan de NPR-richtlijnen te kunnen voldoen. Bij het opstellen van het vorig beheerplan was niet inzichtelijk of de gehele verlichting voldeed aan de NPR-richtlijn. Gezien de evaluatie van het areaal (Evaluatie: hoofdstuk.) voldoet de gemeente ruimschoots aan de NPR Momenteel passen wij dimmen toe waarvoor de nieuwe Richtlijn: de ROVL-2, meer mogelijkheden geeft dan de oude NPR 3.2- richtlijn Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

25 4.4 Politiekeurmerk veilig wonen (PKVW) Het bieden van bescherming en veiligheid is een kerntaak van de overheid. Een voorbeeld van de wijze waarop invulling aan deze taak wordt gegeven is het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW). De introductie van het keurmerk heeft ertoe geleid dat het accent ten aanzien van het verhogen van de sociale veiligheid is verschoven van een curatieve- naar een preventieve benadering. Het PKVW bestaat uit stedenbouwkundige eisen, kaveleisen, woningeisen en openbare ruimte eisen. Een keurmerk veilig wonen wordt in een nieuwbouwsituatie alleen verkregen wanneer aan alle eisen wordt voldaan. In de bestaande bouw zijn drie verschillende keurmerken: voor de woning, een complex of een wijk. Op deze manier kan een individuele bewoner voor zijn woning een keurmerk verkrijgen. Qua verlichting is het belangrijkste uitgangspunt van het PKVW dat openbare gebruiksruimten verlicht zijn. Hiervoor zijn licht-technische eisen gesteld aan de openbare ruimte en die van achterpaden (semi-openbare ruimte) evenals aan de wijze waarop het beheer van de openbare ruimte in combinatie met verlichting moet worden vormgegeven. Hiervoor heeft het keurmerk eisen voor zowel nieuwbouw als voor bestaande bouw. Zo adviseert het keurmerk om geen achterpaden te ontwerpen. Volgens het PKVW zijn er ook situaties waarin de verlichting helemaal uit kan, aangezien er geen enkel sociaal toezicht op die plekken is waardoor er schijnveiligheid wordt gecreëerd. Vooral op langzaam verkeer routes door het buitengebied wordt aanbevolen geen verlichting aan te brengen. Hierbij valt te denken aan parken of langs fietsroutes waarvoor alternatieve routes aangewezen kunnen worden. Gemeente Nieuwkoop Momenteel conformeren wij ons aan de regels van de Politiekeurmerk veilig wonen in de bestaande bebouwing. Deze richtlijnen kwamen overeen met die van de NPR3.2-. Nieuwkoop heeft geen beleid om te voldoen aan de richtlijnen van het Politiekeurmerk veilig wonen voor nieuwbouw. Wanneer de gemeente Nieuwkoop wil afwijken van het PKVW dient dit in afstemming te zijn met de afdeling VVH. 4.5 Led-verlichting Led-lampen worden steeds vaker toegepast in de openbare verlichting. Bij de led is geen sprake van een gloeidraad of met een gas gevulde buis. Led staat voor Light Emitting Diode. Het is een elektronicacomponent, een halfgeleider waarbij bij een voorwaartse stroom straling optreedt in de vorm van elektroluminescentie. Het lichtgevende deel is eenvoudig en daardoor robuust, wat tot uitdrukking komt in de levensduur. Een led gaat zeer lang mee in vergelijking met conventionele lampen. Een led geeft in de regel blauw licht en met behulp van fluorescentiepoeders wordt dit omgezet naar wit licht. Afhankelijk van de samenstelling van de poeders wordt dit warm of koud wit licht. De led-systemen die op dit moment worden toegepast zijn onder te verdelen in twee systemen. Systemen LED PUNTBRONNEN Kenmerken Led s zijn voorzien van optiek (lens gecombineerd met spiegel). Voordelen - Eigenschappen Met dit concept is het mogelijk lichtbundels heel nauwkeurig te definiëren waardoor maximale beperking van strooilicht mogelijk wordt. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 Uitvoering (voorbeelden) Stela 23

26 LED STRIPS Led s zijn niet stuk voor stuk voorzien van fluorescentiemateriaal maar worden als blauwe led op een strip geplaatst. Deze led-strip is gemonteerd in een kunststof behuizing voorzien van fluorescentiemateriaal. Door groter oppervlak minder verblinding. Worden als module geleverd en daardoor toepasbaar in bestaande reeks armaturen. Kegel Fortimo Koffer Fortimo Tabel 5: Led-systemen Elk van deze types heeft zijn specifieke eigenschappen. Met name de led-strip heeft veel overeenkomsten met de lamp in conventionele optieken. Een led is een puntvormige lichtbron en biedt hierdoor meer mogelijkheden voor lichtsturing dan traditionele lampen. Een led-armatuur bestraalt dankzij dit kenmerk meestal alleen het vlak dat daadwerkelijk verlicht moet worden en doet dit vaak beter dan de andere lampsoorten. Onderstaande de opsomming geeft de belangrijkste voor en nadelen van led-verlichting t.o.v. conventionele verlichting: Voordelen t.o.v. conventioneel Led-armaturen minimaal 25% lager energieverbruik dus ook lagere energiekosten; Geen lampvervanging noodzakelijk en dus besparing op onderhoudskosten; Direct na inschakelen juiste kleur en lichtsterkte (geen opwarmtijd); Betere energie-efficiëntie; Levensduur tot gemiddeld 2 jaar; Led heeft een puntvormige lichtbron weinig strooilicht en daarom minder lichtvervuiling voor omgeving; Minder (schadelijk) afval (geen kwik); Beter geschikt voor lichtmanagement (schakelen en dimmen). Minder CO2 uitstoot Nadelen t.o.v. conventioneel Investeringskosten liggen hoger ( op basis van huidig prijsniveau en over de gehele linie van armaturen); Eén op één vervanging is niet altijd mogelijk. Ontwerp is nodig (het aantal lichtpunten is soms te reduceren) en mogelijk hogere kosten door mastontwerp. Tabel 6: Led t.o.v. conventioneel Gemeente Nieuwkoop Op dit moment passen wij speciale led-armaturen toe op enkele parkeerplaatsen. Ook bij de ontwikkeling van een nieuwbouwproject in de Nieuwkoopse plassen is in kleur aangepaste ledverlichting opgenomen om de natuur zo min mogelijk te belasten met licht. 4.6 Dimmen Als de openbare ruimte op bepaalde momenten minder intensief wordt gebruikt, is het mogelijk dat minder licht op straat nodig is. Dit is te bereiken door middel van het dimmen van de installatie, waardoor de uitgestraalde hoeveelheid licht afneemt naarmate het rustiger is in de openbare ruimte. De ROVL-2 geeft richtlijnen van het gebruik van dimmen, want de verschillende functies van de openbare verlichting hebben invloed op het lichtniveau op straat. Dit wordt in de volgende paragrafen toegelicht voor verkeerswegen en verblijfsgebieden Dimmen op verkeerswegen Bij een hoge verkeersintensiteit, is het rijden voor de weggebruiker complexer dan wanneer de verkeersintensiteit laag is. De weggebruiker moet meer informatie verzamelen om te navigeren en zich veilig over de weg te bewegen. De openbare verlichting draagt bij aan de beschikbaarheid van deze informatie op tijdstippen dat er onvoldoende daglicht is. Maar op rustige momenten is de 24 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

27 informatiebehoefte lager en is een lager lichtniveau voldoende voor de weggebruiker om zich veilig over de weg te verplaatsten. Op deze momenten is dimmen van de verlichting een goede mogelijkheid. In de praktijk houdt dit in dat vaak buiten de spitsperiode en s nachts gedimd wordt. Naar gelang de snelheidslimiet, verkeersintensiteit en andere aspecten, is de verlichtingskwaliteit te bepalen en daarmee het dimregime Dimmen in verblijfsgebieden Hetzelfde principe geldt voor woonwijken en winkelgebieden, met het verschil dat de mogelijkheid om te dimmen lastiger is te bepalen. Voor deze gebieden speelt naast de verkeersveiligheid ook de sociale veiligheid in de openbare ruimte een belangrijke rol. Sociale veiligheid is een moeilijk te bepalen begrip, omdat het afhangt van het gevoel van mensen. De richtlijn openbare verlichting (ROVL-2) geeft kwantitatief aan hoeveel is te dimmen in verblijfsgebieden. In de praktijk komt het er vaak op neer dat na middernacht de verlichtingsklasse met een of twee klassen is te verlagen (zie paragraaf ROVL-2). Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat ook tijdens de gedimde periode wordt voldaan aan de richtlijn wat betreft de gelijkmatigheid. Voorheen werd om-en-om schakelen van de lichtmasten toegepast. Deze wijze van het lichtniveau regelen is nadelig voor de gelijkmatigheid. Door dit gebruik ontstaan donkere plekken op het wegdek. Gemeente Nieuwkoop Wij passen dimmen toe voor onze openbare verlichting bij lampen vanaf een lampvermogen van 36W. Wij passen hiervoor dimscenario s toe om gebruikers geleidelijk te laten wennen aan de vermindering van het lichtniveau. De verlichting blijft op het laagste lichtniveau acceptabel voor de verkeersveiligheid en sociale veiligheid. 4.7 Schakelen De openbare verlichting wordt in de meeste gevallen geschakeld door een regionaal toonfrequentsignaal (TF-signaal) afkomstig van de netbeheerder. Dit signaal zorgt ervoor dat in de regio de verlichting op tijd wordt ingeschakeld en op tijd wordt uitgeschakeld. Hierbij wordt rekening gehouden met de wensen van alle gemeenten en de weersgesteldheid in het gebied. De weersgesteldheid wordt vastgesteld door het lichtniveau te meten op een aantal plaatsen in het gebied. Als het lichtniveau bij de meerderheid van de meetpunten de gewenste waarde is gepasseerd, wordt het schakelsignaal uitgezonden. De openbare verlichting wordt vanuit centrale punten, de zogenoemde meterkasten, geschakeld. In deze meterkasten zijn apparaten ingebouwd die het toonfrequent-signaal kunnen ontvangen en de verlichting kunnen schakelen. Gereguleerd domein In het geval van een gereguleerd domein worden de lichtmasten geschakeld door de meterkast van de netbeheerder. Hier wordt een geschakelde dienst door de netbeheerder aangeboden en er is een vergoeding per lichtmast aan de netbeheerder te voldoen. Mogelijkheden om de verlichting op andere tijden te schakelen dan via het TF-signaal dient in overleg met de netbeheerder te worden gedaan. De technieken zijn hier wel voorhanden. Vrij domein In het geval van vrij domein worden de lichtmasten geschakeld door de meterkast van de gemeente zelf. Het apparaat dat het TF-signaal ontvangt is veelal door de gemeente zelf aangeschaft. Verder is er wel een vergoeding per meterkast aan de netbeheerder te voldoen. Daarnaast brengen sommige netbeheerders de schakeldienst in rekening bij de gemeente andere netbeheerders doen dit niet. Voordelen zelf schakelen Door middel van het zelf schakelen van de openbare verlichting is beter te voldoen aan de lokale lichtbehoefte. Daarnaast is het mogelijk energie te besparen. Dit heeft te maken met de ingerichte verlichtingsniveaus in de gemeente, de toegepaste lichtbronnen en de diversiteit van het weerbeeld in de regio waar het toonfrequent-signaal wordt afgegeven. Op basis van de huidige stand van de techniek is er een energiebesparing te realiseren van, afhankelijk van de wijze van implementatie, van maximaal %, maar de aanleg van een dergelijk systeem zijn hoge investeringen gemoeid. Gemeente Nieuwkoop Wij passen het zelf schakelen niet toe en maken gebruik van het gereguleerde netwerk van een netbeheerder. Plannen om zelf te schakelen zijn er vooralsnog niet, maar worden wel onderzocht. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 25

28 4.8 NSVV De Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) houdt zich al sinds 937 bezig met licht in de breedste zin van het woord. De producten van de NSVV, onder andere congressen, workshops, aanbevelingen en normen hebben altijd gretig aftrek gevonden bij de gebruikers, de overheid, het onderwijs en het bedrijfsleven. De meeste van deze producten zijn tot stand gekomen door de inzet van een groot aantal enthousiaste vrijwilligers die op de verschillende gebieden van verlichting actief zijn. De NSVV heeft een speciale commissie voor de openbare verlichting. Deze commissie Openbare Verlichting houdt zich bezig met het opstellen van richtlijnen voor goede openbare verlichting. De eerder genoemde ROVL-2 is door de NSVV vastgesteld. De commissie is samengesteld uit vertegenwoordigers van de belangenverenigingen, die in dit vakgebied werkzaam zijn. Denk hierbij aan beheerders, industrie en de onderzoekswereld. Daarnaast is de NSVVcommissie ook gelieerd aan de NEN commissie Licht waarbij zij de rol van klankbord op het gebied van Europese Standaardisatie vervuld. De commissie initieert het ontwikkelen van kennisoverdracht in de vorm van congressen en workshops en stuurt werkgroepen aan die Richtlijnen en Aanbevelingen ontwikkelen. Twee laatst uitgebrachte publicaties van de NSVV op het gebied van openbare verlichting zijn het Macrolabel en de Kengetallen Lite. Het Macrolabel maakt het mogelijk om de energie-efficiëntie van OVL-installaties van verschillende gemeenten te vergelijken. Het macrolabel is een label dat de energie-efficiëntie van een OVL-park eenduidig en op een eerlijke manier vastlegt. Daarmee zijn besparingsdoelstellingen en verbeteropties beter vast te stellen en te controleren. De Kengetallen Lite is geschikt om snel en met beperkte inspanning inzicht te krijgen in de status van de openbare verlichting binnen uw gemeente. Gemeente Nieuwkoop Naast richtlijnen op het gebied van openbare verlichting hebben wij tevens een aantal onderzoeken uitgevoerd om inzicht te verwerven in het areaal en het beheer ervan. De uitkomsten hiervan zijn in deel : Evaluatie opgenomen. 4.9 Installatieverantwoordelijkheid Gemeenten zijn voor al hun elektrische installaties (juridisch) verantwoordelijk. Dit is dus niet alleen van toepassing op openbare verlichting. Het Bouwbesluit en NEN-normen, NEN 34:2 en NEN, geven normen om de veiligheid van elektrische installaties te waarborgen. De normen zijn niet verplicht, maar zijn wel van verplichtende aard. Met andere woorden: wanneer de gemeente niet voldoet aan de normen kan zij aansprakelijk worden gesteld in het kader van de zorgplicht. De gemeente blijft dus eindverantwoordelijk voor: Kwaliteit, functioneren en beschikbaarheid van de installatie; Aanwijzingsbeleid verantwoordelijken; Inspectiebeleid; Analyse mogelijke gebreken en risico s NEN ; Opleidingsplan; Toezicht op alle werkzaamheden via de NEN34:2 en Arbonormen; Tekeningen en documentenbeheer. In de praktijk betekent dit dat gemeenten vorm moeten geven aan de Bedrijfsvoering Elektrische 8 Installatie (BEI). Dit geldt ook voor gemeenten die niet over een eigen (solo)net beschikken. Schriftelijk dient vastgelegd te zijn wie de installatieverantwoordelijke is en dus verantwoordelijk is voor het veilig maken en houden van de elektrotechnische installatie en de bedrijfsvoering daarvan. Deze persoon hoeft zelf geen elektrotechnische achtergrond te hebben of zelf de werkzaamheden uit te voeren. Hij of zij kan de uitvoering delegeren aan andere medewerkers of de werkzaamheden door externen laten verzorgen. Wel moet de gemeente jaarlijks een audit uitvoeren om te controleren of de (gedelegeerde) installatieverantwoordelijke volgens de gemaakte afspraken werkt. 8 Per april 22 dient de OVL die op het kabelnet van de netbeheerder is aangesloten qua veiligheid te voldoen aan de NEN (voor nieuwe installaties). 26 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

29 Gemeente Nieuwkoop De openbare verlichting maakt gebruik van het gereguleerde net van de netbeheerder. Hierdoor is de gemeente alleen verantwoordelijk voor het bovengrondse deel van de OV- installatie. De persoon die momenteel installatieverantwoordelijke is, is de gemeentesecretaris. Door structureel onderhoud en vervanging draagt de gemeente zorg voor de openbare verlichting waarvan zij eigenaar is. Het onderhoud aan de openbare verlichting besteedt de gemeente uit aan een gecertificeerde aannemer. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 27

30 5 Huidige situatie In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie van de openbare verlichting weergegeven per gebiedstype, daarnaast wordt de technische staat van de installatie en evaluatie van uitgevoerde onderzoeken naar de openbare verlichting in de gemeente Nieuwkoop beschreven. 5. Situatieschets 2 De gemeente Nieuwkoop telt ruim 27. inwoners (CBS, mei, 23) met een oppervlakte 9 km. De gemeente Nieuwkoop ligt in het Groene Hart. De veenwinning heeft in belangrijke mate het landschap bepaald. De Nieuwkoopse Plassen (Natura 2 gebied), de lintbebouwing en verkaveling zijn typerend voor de gemeente. De gemeente bestaat uit de volgende woonkernen:. De Meije; 2. Korteraar; 3. Langeraar; 4. Nieuwkoop; 5. Nieuwveen; 6. Noordeinde; 7. Noorden; 8. Noordse Dorp; 9. Papenveer;. Ter Aar;. Vrouwenakker; 2. Woerdense Verlaat; 3. Zevenhoven. Figuur : Kern Ter Aar 5.2 Openbare verlichting in de gemeente In de gemeente is een aantal partijen verantwoordelijk voor de openbare verlichting: De gemeente Nieuwkoop; Hoogheemraadschap van Rijnland; De Provincie Zuid-Holland (N23, N446, N46, N46, N462, N463). De gemeente onderscheidt een aantal gebieden waar de openbare ruimte met een voorbestemde functie wordt gebruikt. Deze vereisen specifieke verlichting. Hieronder worden deze gebieden en de daar bijbehorende openbare verlichting omschreven: Gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen; Dorpskernen; Bedrijventerreinen; Fietspaden; Voetpaden/achterpaden; Parkeerterreinen Gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen De gemeente heeft een uitgestrekte net van wegen op haar grondgebied. De provinciale wegen, de Nwegen, zijn grotendeels in het beheer van de Provincie Zuid-Holland. De wegen in de gemeente zijn gecategoriseerd volgens het principe Duurzaam Veilig. De gemeente kent daarom erftoegangswegen en gebiedsontsluitingswegen. Stroomwegen bevinden zich niet in de gemeente. De gebiedsontsluitingswegen zijn voor Nieuwkoop de belangrijkste toegang- en doorgangswegen binnen en buiten de bebouwde kom. De verkeersintensiteiten van de wegen geven geen aanleidingen voor extra aandacht voor de verlichting. 28 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

31 Figuur : Categorisering wegen uit GVVP, Mobycon 2 De gemeente hanteert de volgende onderverdeling: Buiten de bebouwde kom Gebiedsontsluitingsweg (8 km/h); Erftoegangsweg (6 km/h). Op deze wegen staat voornamelijk verlichting met geel en oranje licht. Deze lampen hebben voornamelijk als doel om verkeerssituaties aan te duiden en verkeersdeelnemers te herkennen. Voor de erftoegangswegen geldt dat deze, voor zover zij verlicht zijn, verlicht worden ten behoeve van de oriëntatie. Dit betekent dat geen specifieke eisen aan de verlichting worden gesteld. Meestal zijn op deze wegen de gevaarlijke punten verlicht zoals obstakels, bochten in de weg en kruisingen. Binnen de bebouwde kom Gebiedsontsluitingsweg (5 km/h); Gebiedsontsluitingsweg - min (5 km/h); Erftoegangsweg (3 km/h). Op deze gebiedsontsluitingswegen en vooral op de erftoegangswegen speelt de sociale veiligheid (herkenbaarheid van personen en mogelijke vandalisme) een belangrijke rol. Op de erftoegangswegen wordt witte verlichting toegepast om kleurherkenning mogelijk te maken. Daarnaast is er veel aandacht voor de gelijkmatigheid (geen donkere plekken tussen de lichtmasten) van de verlichting. Voor de gebiedsontsluitingswegen met een specifieke verkeersfunctie wordt geel licht toegepast om een hoger lichtniveau en gelijkmatigheid te realiseren Dorpskernen en winkelstraten Naast de verkeerswegen bevinden zich in de bebouwde kom specifieke gebieden. Zo zijn de dorpskernen van de gemeente vanouds de ontmoetingsplaatsen en waar de belangrijkste voorzieningen zijn gelegen. De winkelstraten hebben een belangrijke publieksfunctie. In deze gebieden staan veelal lichtmasten met meer aandacht voor de uitstraling dan in andere gebieden. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 29

32 5.2.3 Bedrijventerreinen In de gemeente bevinden zich een aantal bedrijventerreinen: De Olm (Nieuwkoop); Amstelkade (Woerdense Verlaat); Schoterhoek (Nieuwveen); Bovenland (Ter Aar); Op dit moment wordt op de bedrijventerreinen een gele lichtkleur toegepast (hoge druk natriumlamp). In deze gebieden is s nachts minder bedrijvigheid dan in de spitsuren. Voor de toekomst is de verlichting op het gebied van sociale veiligheid te verbeteren door een witte lichtkleur toe te passen (zie ook hoofdstuk 7.. ) Fietspaden In het Gemeentelijk Verkeer en Vervoersplan (december 2) wordt onderscheid gemaakt tussen utilitaire en recreatieve fietsroutes. De vrijliggende utilitaire fietsroutes worden binnen de bebouwde kom verlicht (al dan niet vanuit de verlichting van de hoofdrijbaan). Op de fietspaden buiten de bebouwde kom bevindt zich niet altijd verlichting, omdat er in het open landschap weinig bebouwing is. Openbare verlichting creëert in dat geval een schijnveiligheid. Tevens zijn de wegen overzichtelijk. Door het open landschap is weinig verlichting aangebracht in de gemeente. Het Groene Hart karakter van de gemeente, plus de focus op natuur en landschap speelt hierin een rol. Daarbij is duisternis van belang Voetpaden en achterpaden Voetpaden zijn net als fietspaden en autowegen belangrijke onderdelen in het verkeersnetwerk van de gemeente. In woongebieden bevinden zich op sommige plaatsen achterpaden (brandgangen) tussen de huizen. Deze paden zijn meestal niet in eigendom van de gemeente, maar eigendom van particulieren en woningcorporaties. De verantwoordelijkheid voor verlichting ligt in die gevallen niet bij de gemeente. De toegang naar de achterpaden op grond van de gemeente is een gedeelde verantwoordelijkheid Parkeerterreinen In de kernen bevinden zich openbare parkeerlocaties. De parkeerterreinen met een verkeersfunctie worden momenteel op dezelfde manier verlicht als woonstraten met een goede gelijkmatigheid. Figuur 2: Parkeerplaats, led-armaturen in Ter Aar 3 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

33 6 Beleidspunten Dit hoofdstuk toont de ambities en beleidspunten voor de komende 5 jaar. In de volgende paragrafen worden deze ambities en beleidspunten (gele kaders) achtereenvolgens uitgewerkt. Deze beleidspunten zijn opgesteld op basis van de input vanuit de evaluatie, de beschrijving van de huidige situatie en de beschrijving van de ontwikkelingen. De gemeente Nieuwkoop draagt zorg voor een goede verlichting van de openbare ruimte tijdens de donkere uren. Naast de wet en regelgeving (bijlage C), wordt de mate waarop de gemeente de openbare ruimte verlicht afgestemd op de functie en het karakter van specifieke situaties. Algemene ambitie: Bij nieuwe aanleg en vervangingen brengen wij duurzame openbare verlichting aan door het toepassen van energie-efficiëntere verlichting en brengen wij het aantal verouderde lamptypen terug. Deze ambitie zorgt voor: - reductie van de CO2 uitstoot; - structurele verlaging van de energiekosten; - structurele verlaging van de onderhoudskosten. De volgende paragrafen geven een toelichting op de beleidsdoelen op de openbare verlichting en een vertaling naar beleidspunten. De gemeente kiest voor de volgende doelstellingen: duurzaam verlichten, doelmatig verlichten en goede installatiekwaliteit. De financiële consequenties van deze beleidskeuze is verwoord in Financiële consequenties beleid en beheer en bijlage F Vervangingscenario s 6. Duurzaam verlichten Duurzaamheid is een belangrijk thema voor de gemeente Nieuwkoop.. Wij verlichten alleen waar het functioneel nodig is Redenen: De gemeente kenmerkt zich door het open polder en veenplassenlandschap wat vraagt om bewust om te gaan met verlichting in de buitengebieden om lichtvervuiling te minimaliseren; Binnen de bebouwde kom is het wenselijk en mogelijk (binnen de huidige richtlijn) om energie te besparen waar dat mogelijk is. Betekent: Om lichtvervuiling te voorkomen en het bewustzijn in het energie verbruik te verhogen, wordt buiten de bebouwde kom in nieuwe situaties standaard niet verlicht, tenzij dit omwille van de verkeers- of sociale veiligheid, noodzakelijk of gewenst is; Voor bestaande situaties overwegen wij bij vervanging of de openbare verlichting nog blijft gehandhaafd. Hiervoor passen wij de mogelijkheden van ROVL-2 toe; Wij zijn terughoudend met het aanbrengen van reclameverlichting langs doorgaande wegen. 2. Wij zetten ons in om energie te besparen op de openbare verlichting. Redenen: De uitkomsten van de evaluatie laten zien dat veel referentie straten overmatig zijn verlicht; Binnen de huidige richtlijn meer mogelijkheden zijn om verantwoord met minder licht te voldoen. Betekent: Wel dient er een goede balans te zijn tussen enerzijds energie-efficiëntie en verbetering van de lichtkwaliteit en anderzijds de investeringen; Wij bekijken per situatie waar een zo groot mogelijke energiebesparing te behalen is. Hier wordt onderzoek naar gedaan. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3

34 3. Inkoop: wij passen de criteria van Duurzaam Inkopen van OVL toe Redenen: De gemeente wil een duurzaam beleid uitdragen. Daarom wil de gemeente haar areaal aan openbare verlichting duurzaam inkopen; De criteria van Duurzaam inkopen (zie hoofdstuk 5.2) geven op dat moment voor de betreffende productgroepen die zijn opgesteld. Betekent: Jaarlijks onderzoeken wij de toe te passen armaturen om te toetsen of gunstiger armaturen in de markt beschikbaar zijn; Wij passen bij nieuwbouw en grootschalige vervanging een energie efficiënte openbare verlichtingsinstallatie toe; 9 Wij streven naar een installatie met een energielabel C of beter. Met de keuze voor ledarmaturen in combinatie met dimmen behalen we deze zuinige labels. 4. Materialen: wij passen standaardisatie voor lichtmasten en armaturen toe Redenen: Omwille van eenduidigheid in de openbare ruimte, snelle levering, economische voordelen en klantgerichtheid. Betekent: Wij standaardiseren voor de verschillende materialen zoveel mogelijk bij vervanging. Deze materialen worden jaarlijks vastgelegd in een adviesplan van de aannemer. Hierdoor actualiseren wij de toe te passen materialen op energiedoelstellingen of gunstigere materialen in de markt beschikbaar zijn; Gezien het speciale karakter van dorpscentra kunnen wij afwijken van de standaard materialen in deze gebieden. 5. Het toepassen van nieuwe lichttechnieken bij vervanging binnen het Led+Dimmen scenario Redenen: Wij kiezen voor het Led+Dimmen scenario omdat deze techniek:. De verlichtingskwaliteit ten goede komt door meer lichttechnische mogelijkheden; 2. Lichthinder reduceert; 3. Minder onderhoud(kosten) vergt; 4. Minder hinder voor bewoners; 5. Laagste energieverbruik realiseert; 6. Grootste CO2 besparing realiseert; 7. Op korte termijn prijsdalingen van led-armaturen zijn te voorzien. Betekent: Wij passen voor de vervangingen van het areaal in principe het scenario Led+Dimmen toe (zie bijlage E). Dit scenario betekent dat bij vervanging wordt gekozen voor led-armaturen in combinatie met dimmen. De gemeente erkent dat op dit moment de meerinvestering van dit scenario over het gehele areaal niet binnen de economische levensduur is terug te verdienen (zie de TCO-berekening in bijlage E). In de uitvoering onderzoeken wij of bij vervanging minder lichtmasten zijn terug te plaatsen. Dit is mogelijk aangezien led-techniek een betere lichtsturing heeft; Jaarlijks actualiseren we de standaard toe te passen led-armaturen, gezien:. De prijsontwikkelingen van led-technologie: de meerinvestering dichter bij de conventionele varianten komen te liggen; 2. De technologische ontwikkelingen: armaturen verbeteren qua energie-efficiëntie en verlichtingskwaliteit. 6. Dimmen: Wij passen gefaseerd dimmen met voorgeprogrammeerde dimmers toe Redenen: Om op energiekosten te besparen; Doelmatig en functioneel te kunnen verlichten; De CO2 uitstoot te verminderen. Betekent: 9 Zie Regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht Omgevingsdienst West-Holland p.5, juli 2 32 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

35 6.2 Wij dimmers bij nieuw te plaatsen verlichting en grootschalige vervangingen inbrengen en deze instellen binnen de mogelijkheden, die de ROVL-2 biedt, om te dimmen; Tijdens de uren waarop de openbare ruimte minder intensief wordt gebruikt, zullen wij de openbare verlichting dimmen (statisch gefaseerd). Dit houdt in dat op rustige momenten het lichtniveau daalt; Wij passen dimmen toe bij nieuw te plaatsen verlichting in de volgende gebiedstypen en wegen:. Gebiedsontsluitingswegen binnen en buiten de bebouwde kom; 2. Erftoegangswegen buiten de bebouwde kom (indien verlichting aanwezig); 3. Woonstraten binnen de bebouwde kom; 4. Dorpscentra en winkelstraten; 5. Bedrijventerreinen. Doelmatig verlichten Een doelmatige verlichting betekent dat de toegepaste verlichting de juiste ondersteuning biedt aan de functie van de specifieke openbare ruimte.. Bij vervanging of nieuwbouw passen we verlichting toe met een verlichtingsniveau die minimaal is benodigd conform de ROVL-2 Redenen: Door minimaal te verlichten verbetert de doelmatigheid van de verlichting en daarmee het energielabel. Dit levert besparing op het energieverbruik en -kosten; Het is mogelijk omdat: Uit de evaluatie blijkt dat we een hoge verlichtingskwaliteit hebben en veel straten overmatig zijn verlicht conform de vorige richtlijn (NPR); De ervaring leert dat er geen klachten zijn over het lichtniveau; De nieuwe richtlijn meer mogelijkheden geeft om het lichtniveau flexibel te maken; De gelijkmatigheid zal verbetert worden door toepassing van verbeterde lichttechniek; Bij vervanging passen wij, alleen waar mogelijk, het lichtniveau aan op het minimale verlichtingsniveau die de huidige richtlijn (ROVL-2) biedt; Voor vervanging maken we een verlichtingsplan om te bepalen wat minimaal is benodigd. 2. Niet verlichten, tenzij het nodig is vanwege de verkeersveiligheid en sociale veiligheid Wij willen verlichten naar gelang de functies van het gebied. Dit betekent dat we specifieke invulling geven voor de verschillende gebiedstypen in Nieuwkoop: a. Gebiedsontsluitingswegen en Erftoegangswegen. Binnen de bebouwde kom Wij passen voor de verlichting in woongebieden een warm witte lichtkleur toe. Op wegen in de bebouwde kom heeft openbare verlichting zowel een verkeerskundige als een sociale veiligheidsfunctie. Daarom is in woongebieden gezichtsherkenning en daarmee kleurherkenning belangrijk. Om bij te dragen aan gezichtsherkenning in de woonwijken is het goed om (warm)wit licht toe te passen met een hoge Ra-waarde (zie bijlage A Begrippenlijst). De warme lampkleuren zijn minder doelmatig in de gezichtsherkenning en wij vervangen deze bij het verstrijken van de levensduur. Oranje lichtkleur (SOX) Gele lichtkleur (SON) Witte lichtkleur (PL of led) Figuur 3: Verschil in kleurtemperaturen en Ra-waarde van laag naar hoog en invloed op kleurherkenning. (Foto: Rien Valk) Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 33

36 b. c. d. e. f. g. 2. Buiten de bebouwde kom Buiten de bebouwde kom verlichten wij in nieuwe situaties in principe niet, tenzij dit omwille van de verkeers- of sociale veiligheid, noodzakelijk is. In die gevallen brengen wij ter oriëntatie en geleiding van de weggebruiker verlichting aan. Voor bestaande situaties wordt bij vervanging heroverwogen of de openbare verlichting gehandhaafd moet blijven. Het uitgangspunt hierbij is, dat verlichting alleen ter oriëntatie moet dienen. In deze situatie zal overleg plaatsvinden met eventuele aanwonenden. Centrumgebieden en dorpskernen Wij beseffen dat de dorpscentra een apart karakter hebben binnen de gemeente en de kernen. In deze gebieden geven wij de mogelijkheid om af te wijken van de standaard toe te passen materialen. Bij vervanging kunnen wij kiezen voor afwijkende materialen (specials). Bedrijventerreinen Voor wegen in bedrijventerreinen passen wij een witte lichtkleur toe ten behoeve van de sociale veiligheid (gezichtsherkenning). De huidige gele verlichting vervangen wij bij het einde van de levensduur. Fietspaden. Binnen de bebouwde kom De verlichting op utilitaire fietspaden zoals schoolroutes en woon-werkroutes binnen de bebouwde kom blijft behouden. Voor de recreatieve fietspaden brengen wij geen verlichting aan om schijnveiligheid en mogelijke lichthinder te voorkomen. 2. Buiten de bebouwde kom Op de vrij liggende fietspaden buiten de bebouwde kom brengen wij geen verlichting aan. Dit om lichthinder in het open kenmerkende landschap te voorkomen en om schijnveiligheid te voorkomen daar waar bebouwing langs de route ontbreekt. Achterpaden Wij verlichten geen achterpaden. Wij vinden wel dat de toegankelijkheid van achterpaden vanaf gemeentelijke grond zichtbaar moet zijn. Vandaar dat wij op strategische plekken bij de voorzijden van een achterpad verlichting aan kunnen brengen. Parkeerterreinen Openbare parkeerterreinen zijn in Nieuwkoop volgens de geldende richtlijnen sociaal veilig verlicht. Parken Met uitzondering van een doorgaande (fiets)route plaatsen wij in parken geen openbare verlichting. Een park is een natuurlijke omgeving waar verlichting tot verstoring leidt. Daarnaast is een park zeer moeilijk voldoende sociaal veilig te verlichten. 3. In relatie met het Politiekeurmerk Veilig Wonen zien wij geen rol voor de gemeente bij het verlichten van achterpaden Redenen: Een Politiekeurmerk Veilig Wonen geldt voor de gehele buurt en niet alleen voor de openbare verlichting in de openbare ruimte; De semi-openbare ruimten in de vorm van achterpaden zijn meestal niet in ons beheer; De huidige wijze van verlichten geeft geen aanleiding om vanwege veiligheidsrisico s aan het PKVW keurmerk te gaan voldoen. Betekent: Wij strategisch lichtmasten plaatsen bij het begin van achterpaden, daar waar mogelijk, omdat deze niet altijd in ons beheer vallen; Het initiatief om de PKVW te volgen ligt bij de eigenaren van of nabij semi-openbare ruimte. 4. Wij stemmen de openbare verlichting integraal af met andere domeinen van de Openbare Ruimte Redenen: Een doelmatige verlichting hangt samen met andere aspecten van de openbare ruimte. Als lichtmasten tussen of zelfs achter de bomen staan valt het licht niet of onvoldoende op de juiste plaatsen. Hetzelfde geldt wanneer lichtmasten op basis van de locatie van parkeervakken worden geplaatst. Daarnaast is verlichting belangrijk bij de plaatsing van camera s. Betekent: Wij stemmen bij herprofilering de verschillende aspecten van de openbare ruimte af. Het ontwerp van de openbare verlichting moet hierdoor integraal worden uitgevoerd met het herprofileringsontwerp; 34 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

37 6.3 Wij geven bij nieuwbouwontwikkelingen input voor het programma van eisen ten behoeve van de verlichting. Het doel is om de openbare verlichting in de nieuwbouwontwikkelingen uniform aan te sluiten bij het beheerplan van de gemeente. Goede Installatiekwaliteit De gemeente is kadestraal eigenaar van alle lichtmasten in haar gronden. Dit geldt tevens voor de masten die zijn geleased van Citytec. Dit geeft de gemeente de zorgplicht om te waarborgen dat de installatie veilig is. Oftewel, wij dragen zorg voor een goede installatieverantwoordelijkheid. Wij vervangen daarom planmatig onze masten en armaturen wanneer dat nodig is en lossen storingen en schades adequaat op.. Wij vervangen verouderde masten en armaturen Redenen: Lichtmasten en armaturen verouderen tijdens de levensduur als gevolg van externe invloeden, zoals: het weer, de grondsoort, het plaatsen van fietsen of andere objecten tegen een mast, vandalisme, etc. Wanneer lichtmasten en armaturen structureel worden vervangen voordat ze dusdanig zijn verouderd, is de veiligheid en de bedrijfszekerheid te waarborgen. Betekent: We voeren groot onderhoud uit aan lichtmasten en armaturen op basis van de gemiddelde levensduur. Wij hanteren het financieel uitgangspunt om masten na een levensduur van 4 jaar te vervangen en armaturen na een levensduur van 2 jaar te vervangen; Op basis van visuele inspecties (tijdens de groepsremplace) wordt de werkelijke staat van de masten en armaturen beoordeeld en gemonitord. Wij besluiten op basis van deze informatie of daadwerkelijk vervanging nodig is; Wij vervangen het verouderd areaal binnen de beleidsperiode naast de benodigde vervangingen op basis van de levensduur. 2. Wij passen groepsremplace vervanging van lampen toe Redenen: Plegen van preventief onderhoud op straatniveau. Hierdoor vindt minder incidentele uitval plaats in een straat, waardoor de hinder voor burgers vermindert en bespaart op de vervangingskosten. Betekent: Wij kiezen om de lamp preventief groepsgewijze te vervangen. Daarnaast komen via het Service- en meldpunt lampstoringen naar voren en worden deze binnen de gestelde termijnen vervangen; Wij passen bij groepsremplace lampen toe met een zo lang mogelijke levensduur die in verhouding staan met de restlevensduur van het armatuur; De groepsremplace wordt afgestemd met de structurele reiniging van de armaturen. 3. Wij stimuleren burgers om storingen te meldingen Redenen: Ondanks preventief onderhoud kunnen storingen of schades optreden aan de openbare verlichting. Burgers zijn de eerste die een storing kunnen constateren en wanneer men deze meldt, is sneller gevolg te geven aan de oplossing. Hierdoor zijn geen extra schouwrondes nodig om storingen te constateren. Betekent: Wij streven naar een goede betrokkenheid van de burgers waarbij zij er toe over gaan lampstoringen te melden bij de gemeente via internet of via het telefonisch informatiepunt; Wij plaatsen jaarlijks een aankondiging/herinnering van de mogelijkheid om storingen te melden in de gemeentelijke pagina in de lokale krant en op de gemeentelijke website. 4. Wij onderzoeken de invulling van de installatieverantwoordelijkheid van alle elektrotechnische installaties Redenen: Installatieverantwoordelijkheid speelt niet alleen bij openbare verlichting. Het is ook van toepassing op bijvoorbeeld bruggen, pompen, openbare gebouwen, marktkasten, etc. Omdat het Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 35

38 niet expliciet is geregeld, is de gemeentesecretaris momenteel formeel installatieverantwoordelijke. De openbare verlichting maakt gebruik van het gereguleerde net van de netbeheerder. Hierdoor is de gemeente alleen verantwoordelijk voor het bovengrondse deel van de OVinstallatie. Middels structureel onderhoud en vervanging door de daartoe gecertificeerde aannemers dragen wij zorg voor de openbare verlichting waarvan wij eigenaar zijn. Voor de uitvoering van de installatieverantwoordelijkheid van de openbare verlichting is het van belang om de veiligheid en de kwaliteit van de installatie te monitoren en te borgen. Betekent: We monitoren tijdens de groepsremplace de installatiekwaliteit van het areaal door middel van een visuele inspectie en borgen de uitkomsten in het OV-beheerbestand; Regulier- en groot onderhoud van de openbare verlichting wordt uitbesteed aan gecertificeerde aannemers. Wij streven er naar binnen de beleidsperiode vorm te geven aan de Bedrijfsvoering Elektrische Installatie (BEI) voor de openbare verlichting. Wij zullen de mogelijkheden onderzoeken op welke wijze dit op een doelmatige wijze voor de gemeente is in te regelen. De verwachting is dat na besluit wij voor een structurele vijfjaarlijkse inspectie op de NEN-34 een extra in vestering van 3.9 ( per jaar) voor lichtmasten (inclusief leasemasten van Citytec) begroten. Dit wordt in een separaat besluit voorgesteld. 5. Wij streven naar één partij die de uitvoering van het beheer en onderhoud uitvoert Redenen: Momenteel besteden wij de werkzaamheden voor het onderhoud en beheer uit aan twee partijen. Een van de partijen heeft een relatief klein deel van het areaal (3%) in onderhoud en beheer door middel van een leasecontract. Voor de regie vanuit de gemeente en kosten is het efficiënter om de uitvoering bij een partij neer te leggen. Betekent: In het kader van een eenduidig beheer en onderhoud bekijken we in de komende beleidsperiode onder welke voorwaarden het leasecontract met Citytec is over te zetten naar gemeentelijk economisch eigendom. Hierdoor kunnen wij op termijn het gehele onderhoud en beheer van het OV-areaal onder dezelfde voorwaarden uitbesteden. IGOV publicatie 23, Motivatie kosten en consequenties van eigen kabels voor de openbare verlichting. 36 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

39 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 37

40 Beheer Leeswijzer Het beheerdeel sluit aan op de ambities en beleidskeuzes zoals die in het Beleidsplan Openbare Verlichting 24 tot en met 28 zijn gemaakt. In de volgende hoofdstukken zijn de ambities en de beleidspunten uitgewerkt naar de toe te passen materialen en processen. Tevens is weergegeven welke aantallen masten en armaturen in het uitvoeringsplan zijn opgenomen, welke investeringen benodigd zijn en welke besparingen het uitvoeringsplan genereert. 38 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

41 7 Beheer en Onderhoud De gemeente Nieuwkoop heeft het beheer en onderhoud uitbesteed. De beheeractiviteiten omvat de organisatie van de werkzaamheden rondom de openbare verlichting. Onderhoudswerkzaamheden zijn onder te verdelen in preventief, correctief en groot onderhoud. Preventief onderhoud omvat diverse werkzaamheden zoals o.a. lampvervanging (groepsremplace). Correctief onderhoud verhelpt schades en storingen. Bij gepland vervangen van masten en armaturen spreekt men over groot onderhoud. Het onderhoud is uitbesteed door middel van een onderhoudscontract. Voor het beheer en onderhoud van de openbare verlichting is momenteel een overeenkomst gesloten met Ziut B.V. Hiervoor zijn voor de uitvoering werkplannen opgesteld. Zo zijn afspraken gemaakt op het gebied van storingstermijnen, vervanging lampen en schadeafhandeling. De aannemer voert tevens de controlerondes, reparaties en (lamp)vervangingen uit. Voor circa 6 lichtmasten voert Citytec het onderhoud en beheer uit (voornamelijk Vrouwenakker en Woerdense Verlaat). Naar aanleiding van het beleidsplan zijn in de komende hoofdstukken de wijzigingen of aanscherpingen weergegeven ten opzichte van het huidige beheer en onderhoud. Hierin is bekeken of de wijzigingen binnen de huidige contracten plaats kunnen vinden. 7. Onderhoud 7.. Preventief onderhoud Lampen voor de openbare verlichting zijn de laatste jaren sterk verbeterd. Het energieverbruik van de nieuwere lamptypen is sterk teruggebracht. Daarnaast neemt de levensduur van lampen toe, waardoor de frequentie van vervangingen en daarmee gepaarde kosten dalen. Wij passen groepsremplace toe, waarbij lampen preventief groepsgewijs worden vervangen, vlak voor het verstrijken van de door de leverancier opgegeven servicelevensduur, in een aaneengesloten periode en gebied. Hierdoor wordt er onder andere bespaard op arbeidskosten vanwege minder benodigde ritten en kosten voor het vervangen van defecte lampen. De kwaliteit van de openbare verlichting verbetert door minder uitval van lampen en zijn er minder klachten en faalkosten. Tevens worden deze werkzaamheden gecombineerd met het schoonmaken van de armaturen. Meestal vindt de groepsremplace voor de donkere periode plaats om zoveel mogelijk meldingen voor te zijn Correctief onderhoud De levensduur van lampen is de afgelopen jaren sterk toegenomen, waardoor de frequentie van vervangingen en de daarmee gepaarde kosten dalen. Desondanks kunnen storingen en schades optreden, zoals incidentele lampuitval, aanrijdschades en vandalisme. Correctief onderhoud ontstaat vooral door verouderde materialen. Het betreft het vervangen van materialen die op basis van leeftijd of de staat van het materiaal in een eerder stadium vervangen hadden moeten zijn. Het bijwerken en voorkomen van het verouderde onderhoud of gebreken is van groot belang om te voorkomen dat de staat van de verlichtingsinstallatie onveilige situaties oplevert. Tevens bespaart het bijwerken op onderhoud- en energiekosten. Om storingen en schades snel en adequaat af te handelen kunnen burgers meldingen aan de gemeente doorgeven. Schade en storingen kunnen door burgers via een digitaal formulier of telefonisch worden gemeld bij de gemeente. Tevens geeft de buitendienst vanuit hun dagelijkse werkzaamheden meldingen door. Bij de melding worden de volgende gegevens aan de melder gevraagd: Plaatsnaam; Straatnaam; Lichtmastnummer op lichtmast; Soort melding (lamp uit, armatuur los, een gedeelte brandt niet, aanrijding, etc.); Persoonlijke gegevens voor het kunnen terugkoppelen van informatie. De storingen worden verzameld en doorgeleid naar de aannemers. Deze worden binnen twee weken (tien werkdagen) opgelost mits het geen kabelstoringen zijn. De gemeente kan bij haar melding de prioriteit van de reparatie aangeven. De aannemer is verplicht om urgente storingen binnen 24 uur al dan niet provisorisch te verhelpen. Onder urgente storingen wordt verstaan storingen waarbij de verlichting noodzakelijk is voor de openbare veiligheid. Storingen die worden veroorzaakt door ondergrondse infrastructuur worden doorgeleid aan de netbeheerder. Deze worden door de gemeente aangemeld. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 39

42 Schade aan de installatie door aanrijdingen of vandalisme zorgen voor werkzaamheden (deze kosten verhalen op de veroorzaker). De gemeente besteedt deze diensten uit aan de aannemer. Zo dragen zij zorg voor: Herstel van schade / vervangen mast; Verhalen schade op dader of zijn verzekeraar en het Waarborgfonds; Samenstellen schadedossier. 7.2 Groot onderhoud en nieuwbouw 7.2. Groot onderhoud Verlichtingsmaterialen worden bij het bereiken van het einde van de levensduur vervangen. Voor masten en armaturen wordt in het nieuwe beleid een economische levensduur aangehouden van respectievelijk 4 (voorheen 3 jaar) en 2 jaar. Na deze periode neemt de kans op falen van componenten sterk toe, wat uiteindelijk mogelijk tot onveilige situaties leidt. De lichtdoorlatendheid van armaturen neemt af in de tijd, waardoor onvoldoende verlichting aanwezig is. Daarnaast kunnen onveilige situaties ontstaan als masten omvallen of armaturen afbreken. De vervanging van de lichtmasten is afhankelijk van de werkelijke kwaliteit van de lichtmast. Aan de hand van inspectiegegevens wordt de kwaliteit van de lichtmasten, maar ook van de armaturen bepaald. Deze kwaliteit van de lichtmasten en armaturen wordt tijdens de groepsremplace van lampen beoordeeld en bijgehouden in het OV-beheerssysteem (afhankelijk van de levensduur van de lampen, circa eens per vier jaar). De groepsremplace van lampen is afgestemd op het groot onderhoud. Ten behoeve van het groot onderhoud is het uitvoeringsplan voor de periode 24 tot en met 28 opgenomen in bijlage E Nieuwbouw Bij particuliere nieuwbouwontwikkelingen is de projectontwikkelaar in sommige gevallen ook verantwoordelijk voor de realisatie van de openbare verlichting. Om de regie te behouden zodat de verlichtingskwaliteit volgens de gemeentelijke uitgangspunten voldoet, wordt het Programma van eisen voor de inrichting van de openbare ruimte gemeente Nieuwkoop aan de projectontwikkelaar verstrekt. Het programma van eisen zal op basis van de geplande situatie door de gemeente worden opgesteld. De gemeente zal hierover advies inwinnen via het onderhoudscontract. De ROVL-2 is daarbij het hulpmiddel om projectontwikkelaars handvatten te geven voor de realisatie van de openbare verlichting. 7.3 Gegevensbeheer Onder het beheer vallen organisatorische werkzaamheden die samenhangen met de aanleg en van de instandhouding van de verlichtingsinstallatie. Hierbij valt te denken aan het gegevensbeheer van objecten. Het gegevensbeheer wordt verzorgd via het onderhoudscontract. Zo wordt bijgehouden: Een geactualiseerd overzicht met vermelding van alle masten, masthoogte, uithouders, armaturen en lichtbronnen; Klachten/ storingen naar aard en plaats van de klacht/ storing, datum en tijd van registratie en datum en tijd van herstel; Aanrijdingschaden naar datum van constatering, plaats aard van de schade, datum en tijd van herstel. Daarnaast is het plannen van de onderhoudsactiviteiten een taak voor de beheerder. Zo is het wenselijk bij vervanging of wijziging (aantal en plaats van de masten) van de verlichtingsinstallatie de werkzaamheden af te stemmen met het onderhoud van de wegen, groen en ondergrondse infrastructuur. Bij de uitvoering wordt gestreefd naar een integrale aanpak, waarbij de werkzaamheden op elkaar afgestemd worden om deze zo efficiënt en effectief mogelijk, tegen de laagst mogelijke kosten en met zo min mogelijk overlast uit te kunnen voeren. Verder wordt de opstelling van lichtmasten en bomen zo goed mogelijk op elkaar afgestemd. Op deze wijze wordt voorkomen dat de uitstraling van licht (teveel) belemmerd wordt. Het kunnen beschikken over de juiste gegevens over de installatie van de openbare verlichting is een eerste vereiste om tot een verantwoord openbare verlichtingsbeleid te komen. In de openbare ruimte bevinden zich diverse objecten die door de gemeente onderhouden worden. Om te weten hoe oud 4 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

43 een installatie is, uit welke onderdelen deze bestaat, wanneer delen vervangen dienen te worden, of waar deze objecten zich bevinden, moeten deze gegevens goed worden bijgehouden Beheergegevens Voor de openbare verlichtingsinstallatie worden gegevens bijgehouden over de voedingspunten (meters), schakelkasten (groepen), masten (type maar ook locatie), armaturen, voorschakelapparaten en lampen (type maar ook brandtijden). Daarnaast ook over de plaatsingsdatum, vervangingsdatum lampen. Naast deze gegevens bijhouden is ook het registeren en goed oplossen van meldingen een belangrijke beheertaak. Locatiegegevens Een belangrijk deel van de gegevens betreft de locatiegegevens van de masten. Ook zijn de locatiegegevens belangrijk voor het aansturen van de aannemer bij het repareren of vervangen van masten. Objectgegevens De objectgegevens bestaan uit de type onderdelen, afmetingen, plaatsingsdata, levensduur, etc.. Het betreffen de harde gegevens die de installatie beschrijven. Deze gegevens zijn nodig voor het bepalen van vervangingstermijnen en het budget dat daarvoor in de komende jaren noodzakelijk is Gegevensverwerking De gemeente heeft een samengevoegd beheerbestand met mast, armatuur en lampgegevens. Als lampen zijn vervangen of wanneer er groot onderhoud is gepleegd, worden de mutaties door de gemeente gecontroleerd en doorgegeven aan de aannemer die het beheerbestand bijwerkt. Alle aannemers dienen de mutatiegegevens aan de beheerder van de openbare verlichting van de gemeente te verstrekken. De beheerder controleert en zorgt ervoor dat de gegevens bij de gegevensbeheerder komen. Voor de gegevensverwerking is het van belang dat de aannemers en projectontwikkelaar de gegevens op een eenduidige wijze verstrekken. Doordat de onderhoudspartij de werkzaamheden registreert en er zorg voor draagt dat dit direct in het beheerbestand komt, hoeven de gegevens nooit overgezet te worden. Dit heeft het voordeel dat de kans op fouten veel kleiner is. De gemeente kan op elk moment beschikken over de actuele gegevens. Met periodieke uitdraaien van het bestand wordt duidelijk hoe het areaal ervoor staat. Ook is met relevante data als plaatsingsdatum, type materiaal, vervangingsdata, inzichtelijk wanneer op basis van de termijnen een groepsremplace van lampen plaats moet vinden. 7.4 Ondergrondse installatie De netbeheerder Liander en voor een klein deel Stedin, verzorgen het beheer van de ondergrondse netwerkkabels. Bij vervanging van lichtmasten (af- en aansluiten en uitbreiding) dient contact worden opgenomen met de netwerkbeheerders. De coördinatie met de netbeheerders is een onderdeel van de werkzaamheden van de aannemer waaraan het werk wordt uitbesteed. Bij netwerkstoringen zijn de netbeheerders verantwoordelijk. De medewerker van de gemeente verzorgt de meldingen aan de netbeheerders. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 4

44 8 Materiaal- en verlichtingskeuze De ambities en doelstellingen van het beleidsplan zijn de uitgangspunten voor het beheerplan. Om doelgericht te verlichten, is per gebiedstype onderscheid te maken van de toe te passen materialen. Standaardisatie en goede installatiekwaliteit zijn daarbij het uitgangspunt in het betreffende gebiedstype. Jaarlijks worden de specifieke armatuurtypen vastgelegd om aan te sluiten bij de nieuwste techniek en prijsontwikkelingen. Om duurzaam te verlichten wordt specifiek gekeken naar de energielabel van de aan te schaffen armaturen bij de inkoop. Bij nieuw te plaatsen verlichting en grootschalige vervangingen plaatsen we een installatie die minimaal energielabel C scoort. Dit sluit aan bij regioafspraken zoals verwoordt in de uitgangspuntennotitie Licht in t zicht van de Omgevingsdienst West-Holland. De volgende paragrafen gaan in op de toe te passen materialen voor de verschillende gebiedstypen. 8. Buiten de bebouwde kom 8.. Gebiedsontsluitingswegen Dit zijn wegen van regionaal belang. Bij deze weg gaat het om de moeilijkheidsgraad van de rij-taak, breedte van de weg, obstakels, bochten, verkeerssnelheid, misleidende situaties e.d. Deze wegen verlichten we in de nieuwe situatie met de volgende materialen: Masten: Gepoedercoate aluminium masten; Masthoogte van 8 of meter hoog, afhankelijk van de wegbreedte; Witte lichtkleur; Met HDPE bescherming voor corrosie (de zure veengronden) en maaiveldbescherming. Armaturen: Led-armaturen in koffer model; Witte lichtkleur; Dimmers met het schema volgens figuur 4. Figuur 4: Dimschema 8..2 Erftoegangswegen Deze wegen hebben een zuivere ontsluitingsfunctie voor woningen en/of bedrijven in het buitengebied. Deze wegen worden standaard niet verlicht. Wegen waar wel verlichting wordt aangebracht in verband met verkeersonveilige situatie, verlichten we met de volgende materialen: Masten: Gepoedercoate aluminium masten; Masthoogte van 6 meter; Met HDPE bescherming voor corrosie (de zure veengronden) en maaiveldbescherming. Armaturen: Led-armaturen in koffer model voor 6 meter masten; Witte lichtkleur; Dimmers met het schema volgens figuur 5.: 42 Figuur 5: Dimschema Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

45 8.2 Binnen de bebouwde kom 8.2. Gebiedsontsluitingswegen Deze wegen verlichten we met de volgende materialen: Masten: Gepoedercoate aluminium masten; Masthoogte van 8 of meter, afhankelijk van de wegbreedte; Met HDPE bescherming voor corrosie (de zure veengronden) en maaiveldbescherming. Armaturen: Led-armaturen in koffer model; Witte lichtkleur; Dimmers met het schema volgens figuur 6. Figuur 6: Dimschema Erftoegangswegen / Woonstraten Deze wegen verlichten we met de volgende materialen: Masten: Gepoedercoate aluminium masten; Masthoogte van 4 of 6 meter hoog; afhankelijk van de wegbreedte; HDPE bescherming voor corrosie (hondenurine) en voor eventuele maaiveldbescherming afhankelijk van de plaatsing van de mast. Armaturen: Led-armaturen in rondstraler-model (kegel); Witte kleur; Dimmers met het schema volgens figuur 7. Figuur 7: Dimschema Dorpscentra en winkelstraten Op deze wegen verlichten we met de volgende materialen: Masten: Materiaal wordt per situatie bepaald; Masthoogte van in principe 4 meter hoog ( m.u.v. wandarmaturen en grondspots). Hoogte kan verder variëren zoals op pleinen, hier is de mast hoger; HDPE bescherming voor corrosie (hondenurine). Armaturen: Led-armaturen maar keuze voor type wordt per situatie bepaald; Warm-witte kleur; Dimmers met het schema volgens figuur 8. Figuur 8: Dimschema Bedrijventerreinen Masten: Gepoedercoate aluminium masten; Masthoogte van 6 meter of 4 meter afhankelijk wegbreedte; Met HDPE bescherming voor corrosie (de zure veengronden) en maaiveldbescherming. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 43

46 Armaturen: Led-armaturen in koffer model voor 6 meter masten en 4 meter masten in rondstralermodel; Witte lichtkleur; Dimmers met het schema volgens figuur 9. Figuur 9: Dimschema 44 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

47 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 45

48 Financieel Leeswijzer In de volgende hoofdstukken zijn de financiële consequenties uitgewerkt van het beleid en beheer. Tevens is weergegeven welke aantallen masten en armaturen in het uitvoeringsplan zijn opgenomen, welke investeringen benodigd zijn en welke besparingen het uitvoeringsplan genereert. 46 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

49 9 Uitvoering onderhoud De uitvoering van het onderhoud is onder te verdelen in groot onderhoud en het (dagelijks) reguliere onderhoud. Het jaarlijks vervangen van armaturen en lichtmasten valt onder groot onderhoud. Voor dit type onderhoud worden jaarlijks drie offertes aangevraagd waarvan de goedkoopste het werk uitvoert. Het reguliere onderhoud valt onder het onderhoudscontract met Ziut B.V. Bij dit type onderhoud worden de meldingen van burgers behandeld. 9. Uitvoering groot onderhoud Het uitgangspunt van het uitvoeringsplan is de theoretische benadering (op basis van het beheerbestand) van de kwaliteit van de installatie per straat. De vervanging wordt per straat uitgevoerd en wordt zoveel mogelijk de vervanging van mast en armatuur gecombineerd. In de bijlage F Vervangingsscenario s is een nadere onderbouwing van de keuze van het gebruik van led-armaturen met een onderbouwing van de (kost)prijzen opgenomen. In de bijlage G Uitvoeringsplan 24 t/m 28 zijn de jaaroverzichten opgenomen van de geplande vervangingen. Het aantal masten en armaturen dat op basis van levensduur in aanmerking komt voor vervanging, binnen de periode 24 tot en met 28, is in onderstaande tabel weergegeven. Te vervangen objecten Totaal Beleidsperiode 24 t/m 28 o.b.v. levensduur in uitvoeringsplan In periode 29 t/m 223 o.b.v. levensduur Masten Armaturen Tabel 7: In aanmerking voor vervanging Opmerking: Het streven is alle masten per straat in één keer te vervangen. Het komt voor dat er masten van verschillende leeftijd in één straat voorkomen. Er wordt dan als volgt gehandeld: - Als het grootste deel nog niet aan vervanging toe is, blijven de lichtmasten die het einde van de levensduur hebben bereikt toch staan. Daarom is er een kleiner aantal masten in het uitvoeringsplan opgenomen. - Omdat armaturen die aan het einde van de levensduur worden vervangen door meer energiezuinige armaturen, wordt in een aantal gevallen de keus gemaakt deze toch eerder te vervangen. Hierdoor is er een groter aantal armaturen in het uitvoeringsplan opgenomen. Onderstaande afbeelding geeft per jaar de totaal aantallen masten en armaturen weer die zijn opgenomen in het uitvoeringsplan. Na realisatie van het uitvoeringsplan is 26% van alle armaturen verduurzaamd. In de volgende periode 29 t/m 223 is de vervangingsopgave 3% van alle armaturen. 6 5 aantal armaturen vervangen masten vervangen jaar Figuur 2: Totaalaantallen masten en armaturen obv economische levensduur Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 47

50 9.2 Investeringen groot onderhoud Periode 24 tot en met 28 De totale investering van het uitvoeringsplan bedraagt voor de periode 24 tot en met De investeringen in het uitvoeringsplan zijn over de periode verspreid met gemiddeld 62. euro. Deze komen ten laste van de voorziening openbare verlichting. Onderstaande figuur geeft de investeringen per jaar weer: investering LEDdim investering Figuur 2: Investeringen periode 24 t/m 28 Onderstaande tabel geeft de benodigde investeringen weer voor de vervangingsopgave in de periode 24 tot en met 28: Aantal te vervangen o.b.v. economische levensduur Masten (stuks) Totaal 24 tot en met (gem prijs per stuk) Armaturen (stuks) (gem prijs per stuk) Tabel 8: Investeringen periode 24 t/m 28 Periode 29 tot en met 223 Voor de periode van 29 tot en met 223 wordt de vervangingsopgave geraamd op gemiddeld per jaar. In deze periode is de vervangingsopgave hoger dan in de periode 24 tot en met 28. Onderstaande tabel geeft de benodigde investeringen weer voor de vervangingsopgave in de periode 29 tot en met 223: Aantal te vervangen o.b.v. economische levensduur Masten (stuks) Totaal 29 tot en met (gem prijs per stuk) Armaturen (stuks) (gem prijs per stuk*) Tabel 9: Investeringen periode 29 t/m Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

51 Periode 224 tot en met 254 Voor de periode 224 tot en met 254 is, gebaseerd op de economische levensduur, een gemiddelde vervangingsopgave berekend van 95.,- per jaar. Hierbij wordt uitgegaan van een levensduur van een lichtmast van 4 jaar en een armatuur van 2 jaar. In onderstaande tabel is de jaarlijkse investering aangegeven: Economische levensduur Theoretisch benodigde vervangingen per jaar Kengetal stukprijs led+dimmen Jaarlijks benodigd (inclusief plaatsing en af en aansluitkosten) Masten (5.373) 4 jaar Armaturen (5.4) 2 jaar 27 35* 94.5 Totaal per jaar 95. Tabel : Investeringen periode 224 t/m 254 *De verwachting is dat de kosten voor een LED armatuur door marktwerking in de toekomst daalt. 9.3 Besparingen na uitvoering groot onderhoud 9.3. Besparingen op energie Na voltooiing van het uitvoeringsplan 24 tot en met 28 wordt 8% per jaar bespaard op het totale huidig energieverbruik door het toepassen van energie zuinige verlichting. Voor wat betreft het te vervangen deel van het areaal is dit 3% t.o.v. het vervangen met conventionele verlichting. De besparing loopt op tot 4.94 per jaar in 28. Verbruik (kwh) 3 3% 225 huidig 5 na vervanging Figuur 22: Besparingen op energie Vooral in de latere jaren worden armaturen vervangen waar een grote energiebesparing is te realiseren. Na voltooiing van het uitvoeringsplan 24 t/m 28 is de CO2 uitstoot met kg per jaar gereduceerd Besparingen op onderhoudskosten Na voltooiing van het uitvoeringsplan 24 tot en met 28 wordt 6% op de jaarlijkse onderhoudskosten bespaard. Dit wordt bereikt door het areaal te vervangen door led-armaturen. Hierdoor is sterk te besparen op het aantal lampvervangingen en het verminderen van het aantal storingen. Door de langere levensduur van led-armaturen hoeven er minder lampvervangingen plaats te vinden. De besparing loopt op tot 9.76 per jaar in 28. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 49

52 onderhoudskosten( ) 35 Besparing onderhoud (lampvervanging + storingen) 3 25 onderhoudskosten huidig 2 onderhoudskosten LEDdim Figuur 24: Besparingen op onderhoudskosten 9.4 Uitvoering regulier onderhoud Onder het (dagelijks) reguliere onderhoud vallen zaken als het behandelen van meldingen en verzoeken van burgers, schades en de energiekosten. De uitvoering hiervan is uitbesteed aan Ziut B.V. door middel van een onderhoudscontract. De gemeente stuurt de meldingen toe aan Ziut voor afhandeling. Eens per week worden deze meldingen en verzoeken mondeling met elkaar besproken. De gemeente verzorgt de communicatie richting de melder. Meldingen over kabelstoringen worden afgestemd met de netbeheerder Liander en of via CityTec die de netbeheerder Stedin aanstuurt. Door het uitvoeren van de jaarlijkse programma s van het groot onderhoud is een besparing op het reguliere onderhoud te realiseren (zie ook.3.2) 5 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

53 Financiële consequenties Dit hoofdstuk bevat de financiële consequenties van het beleid en beheer. Het hoofdstuk behandelt de kosten voor regulier onderhoud, de kosten aan energie en het groot onderhoud waarbij de verhoudingen tot de financiële gevolgen van de beleidskeuze led met dimmen worden aangegeven. Daarnaast worden de kosten voor regulier onderhoud inzichtelijk gemaakt evenals de kosten voor groot onderhoud met verduurzamen van het areaal. Tenslotte wordt het financiële verloop van de voorziening beschreven.. Benodigd budget groot onderhoud Ten aanzien van de vervangingen van armaturen en lichtmasten is voor de jaren 24 tot en met 28 een jaarlijks budget van circa 62. begroot. Gezien de vervangingsscenario s tot en met 28 is dit bedrag toereikend. Het uitvoeringsplan 24 tot en met 28 doet recht aan de uitgangspunten. In de uitvoering van de, op de economische levensduur gebaseerde, vervangingen wordt beoordeeld of een vervanging van een mast of armatuur daadwerkelijk is benodigd (zie ook Beleid 4.2.). De benodigde investeringen die ten laste komen voor de voorziening zijn weergegeven in voorgaand hoofdstuk.2 Investeringen groot onderhoud en zijn gemiddeld per jaar als volgt: 62.,24 tot en met 28 beheerplanperiode van 5 jaar 266.8,29 tot en met 223 periode 5 jaar 95.,24 tot en met 254 gemiddelde op levensduur totaal areaal Door de leeftijdsopbouw van het areaal is er een piek in de uitgaven van de periode 29 tot en met 223 te zien. (figuur 2).2 Voorziening groot onderhoud Om de benodigde investeringen voor groot onderhoud in de periode 24 t/m 223 te kunnen dekken is theoretisch een storting per jaar nodig van 9.264,- voor de beheerperiode 24 t/m 223 ( jaar). Dit betekend concreet een toename van de storting van ,- per jaar. Binnen deze beheerplanperiode (24-28) is hier niet volledig dekking voor gevonden. Een alternatief is om in de periode 24 t/m 28 vier jaar lang de storting in de voorziening te verhogen met 8.,-. van 3.,- naar 83.,-. In 28 blijft de storting 3.. De voorziening biedt voldoende ruimte om toch het uitvoeringsplan tot en met 28 te kunnen uitvoeren. (zie figuur 24) Door een lagere storting in de periode 24 t/m 28 is de stand van de voorziening lager bij aanvang van de volgende beheerplanperiode 29 t/m 223. Volgens de raming uit het bestedingsplan is het op dit moment noodzakelijk om in die periode de storting met 24.3,4 te verhogen van 9.264,naar 25.47,Voorafgaand aan de volgende vijf jaar zal er eerst een actualisatie van dit beheerplan plaatsvinden. Op basis van opgedane ervaring kan de gemeenteraad de definitieve storting voor de periode 29 t/m 223 opnieuw bepalen. Ook kan zij het besluit nemen van verdere verduurzaming van het areaal af te zien en het verdere groot onderhoud uit te voeren op basis van conventionele verlichting. Omdat we in het verleden bij geplande vervangingen kritisch hebben gekeken of dit daadwerkelijk technisch nodig was, is een deel van het areaal nu nog niet vervangen. Dat is ook de reden dat de storting in de voorziening in de begroting verlaagd is naar van 47.,- (28) naar 3.,(23), in afwachting van een nieuw beheerplan. Het is nu noodzakelijk de storting te verhogen omdat:. het areaal op basis van levensduur wordt vervangen zodat er meer LED verlichting wordt geplaatst; 2. de aanschaf van een LED armatuur hoger ligt dan van een conventioneel armatuur; 3. bij het vervangen van een mast aan en afsluitkosten in rekening worden gebracht. Sinds 23 zijn deze verhoogd. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 5

54 Ad. Door vervanging op basis van levensduur neemt de besparing op energie en onderhoudskosten toe, zoals is aangegeven in hoofdstuk.3 Besparingen na uitvoering groot onderhoud. Tevens versnellen we met deze vervangingsslag de verduurzaming van ons areaal waardoor er in 28 op jaarbasis kg CO2 minder wordt uitgestoten. Het verloop van de voorziening is weergegeven in de volgende tabellen: jan extra Storting Onttrekking Vrijval -/23/aanbestedingsvoordeel Figuur 24: Verloop van de voorziening, periode 24 t/m 223 (beginstand 24 is vanwege afrondingen in de voorzieningen) Storting Onttrekking jan Storting Onttrekking jan jan Storting Onttrekking Figuur 25: Verloop van de voorziening, periode 224 t/m Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

55 .3 Benodigd budget regulier onderhoud en energie Zoals in H aangegeven hebben de investeringen positieve gevolgen voor het regulier onderhoud en energie. In de beheerplanperiode heeft levert dit een besparing op die oploopt tot 4.852,- per jaar voor energie en tot 9.76,- per jaar voor regulier onderhoud. De budgetten voor het regulier onderhoud inclusief de energiekosten zijn in de volgende tabel weergegeven. Deze kosten komen ten laste van de exploitatiebegroting. Regulier onderhoud Huidig Posten Benodigde budget Energiekosten: t.b.v masten (bezit gemeente) Energieverbruikskosten Energiebelasting Netbeheer (aansluitkosten, etc) t.b.v. ca. 6 masten (CityTec lease) Energiebelasting Netbeheer (aansluitkosten, etc) Ziut (5.373 masten) Citytec (ca. 6 masten) klachten/meldingen/wensen bestuur Overige goederen: extra storting Totaal exploitatiebegroting Subtotaal Storting in de voorziening , Energieverbruikskosten Onderhoud (preven-. en correctief): Jaarlijkse besparing vanaf planjaar , Tabel : Regulier onderhoud en energie Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 53

56 .4 Totale financiële consequenties Onderstaande tabel 2 geeft de totale kosten voor regulier- en groot onderhoud openbare verlichting tezamen weer voor de beheerplanperiode 24 tot en met 28. Regulier onderhoud Huidig Benodigde budget Posten Energiekosten: Onderhoud (preventief en correctief): Overige goederen: Beginstand van de voorziening Storting in de voorziening Onttrekking voorziening (uitvoeringsplan) Eindstand voorziening Storting in de voorziening extra Totaal exploitatiebegroting extra Tabel 2: Budgettering De volgende uitgangspunten zijn toegepast: De besparingen op het onderhoud (minder groepsremplace lampen en storingen) en energiekosten door de vervangingen zijn in de begroting verwerkt. In de energieverbruikskosten / energiebelasting en bij de onderhoudskosten zijn de lichtmasten van Citytec zijn buiten beschouwing gelaten i.v.m. leasecontract; Alle bedragen zijn exclusief BTW, VAT, kapitaallasten en kosten eigen dienst; Alle bedragen zijn exclusief inflatie, die worden vanaf 24 intern berekend. 54 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

57 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 55

58

59 BIJLAGEN Leeswijzer: A: Resultaten evaluatieonderzoeken B: Begrippenlijst C: Informatie lamptypen D: Wet- en regelgeving E: Richtlijn OVL 2 uitwerking F: Vervangingsscenario s G: Uitvoeringsplan 24 tot en met 28 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28

60 2

61 Resultaten evaluatieonderzoeken. Energie Prestatie Openbare Verlichting (EPOV) De EPOV is een scan waarbij gekeken wordt naar de verhouding tussen de verlichtingskwaliteit en de hoeveelheid energie (per oppervlak) dat hiervoor benodigd is. Met andere woorden: Hoe verlicht de gemeente ten opzichte van richtlijnen voor verlichtingskwaliteit? Hoeveel energie verbruikt de gemeente ten opzichte van richtlijnen voor het energieverbruik? Wat is de relatie tussen bovenstaande vragen voor de gemeente? *Ter Aar Nieuwveen Nieuwveen Nieuwveen Nieuwkoop Nieuwkoop Nieuwkoop Nieuwkoop *Nieuwkoop EPOV label Ringdijk Stobbeweg Harsweg Jonkheer K W L de Muraltstraat Lijsterbeslaan W. P. Speelmanstraat Roggeveldweg Dorpsstraat Atoomweg Voorweg Bachstraat Marisstraat Karhaak LAMP (#) STRAAT (#) Ter Aar Ter Aar Ter Aar Ter Aar GEBIED DORPKERN In 2 is de EPOV uitgevoerd in 3 straten die als referentie dienen voor de gehele gemeente (zie onderstaande tabel). Uit de EPOV blijkt dat de gemeente: Op een schaal van A G een E scoort. Dit komt overeen met het Nederlands gemiddelde; De EPOV score laat zien dat verlichtingsniveau in de gemeente hoger is dan de norm. Dit geldt vooral voor de woonstraten en bedrijventerreinen; De gelijkmatigheid van de straten is uitstekend; Tussen de verschillende straten (woon-, winkelstraten, bedrijventerreinen en ontsluitingswegen) zijn geen significante verschillen. Ontsluitingsweg Bedrijventerrein Bedrijventerrein Woonwijk SON-T 7 watt SON 7 watt SON-T 7 watt Pll 36 watt D F E G Woonwijk Ontsluitingsweg Ontsluitingsweg Centrum Bedrijventerrein Bedrijventerrein Woonwijk Woonwijk Woonwijk SON-T 7 watt SOX 55 watt Pll 36 watt 2xPll 24 watt SON-T Watt Hpln 8 Watt Pll 36 Watt Pll 36 Watt SON 5 Watt G E B D G G E E G Tabel : EPOV Aanbevelingen uit de EPOV: Het verlichtingsniveau ligt hoger dan de toen geldende richtlijn (en ook huidige) voor de openbare verlichting en de gelijkmatigheid is uitstekend. Het verlichtingsniveau is te verminderen; Bij vervanging van de armaturen is het lichtniveau te verminderen door bij vervanging lagere vermogens toe te passen; Door dimtechnieken toe te passen in woonwijken (per woonwijk bekijken waar van toepassing) en ontsluitingswegen is het lichtniveau te verlagen.

62 *Huidige stand 23 referentie straten In 2 zijn in de Lijsterbeslaan en Karhaak de armaturen vervangen door armaturen met een lager vermogen (36W PLL armaturen). Door het toepassen van deze armaturen is enerzijds energie bespaard en tevens de gezichtsherkenning verbeterd. Om bij te dragen aan gezichtsherkenning in de woonwijken is het goed om (warm)wit licht toe te passen met een hoge Ra-waarde (zie bijlage A Begrippenlijst). Oranje lichtkleur (SOX) Gele lichtkleur (SON) Witte lichtkleur (PL of led) Figuur : Verschil in kleurtemperaturen en Ra-waarde van laag naar hoog en invloed op kleurherkenning Conclusie Door straten te beoordelen op de verlichtingskwaliteit, blijkt dat de gemeente overmatig verlicht ten opzichte van de richtlijnen voor de openbare verlichting. Dit geeft mogelijkheden om energie te besparen door het verlichtingsniveau te verminderen. Zeker omdat er een nieuwe richtlijn is die handvatten geeft voor het verminderen van het lichtniveau..2 Zicht op Licht In de in 2 uitgevoerde Zicht op Licht Scan Nieuwkoop is het energieverbruik van de toenmalige situatie en het besparingspotentieel met betrekking tot openbare verlichting van de gemeente Nieuwkoop inzichtelijk gemaakt. Daarbij zijn de volgende besparingsopties meegenomen: Het vervangen van de huidige lampen door energiezuinigere exemplaren (met uitzondering van led-techniek); Het gebruik maken van elektronische voorschakeling bij conventioneel voorgeschakelde lampen (deze gebruiken minder energie dan conventionele voorschakeling); Het gebruik maken van dimmen. Uit de scan bleek dat de gemeente een potentiele energiebesparing had van 8%, geconstateerd op het energieverbruik (op basis van het beheerbestand in 2). Aanbevelingen uit Zicht op Licht 2: Vervangen verouderde HPLN lampen (vanaf mei 25 verboden in de EU); Het toepassen van dimmen van de SON lampen (gebiedsontsluitingswegen). Deze scan is gericht op het maximale besparingspotentieel maar houdt geen rekening met de levensduur van armaturen en masten. Zo is de economische levensduur van masten en armaturen (o.b.v. het huidige beheerbestand) niet als uitgangspunt genomen voor de berekening van de investeringskosten en de terugverdientijden. Conclusie Uit de Zicht op Licht Scan in 2 kwam een potentiele energiebesparing van 8% door oude lamptypen te vervangen en dimtechnieken toe te passen..3 Kengetallen Lite Om inzicht te bieden in de staat van het openbare verlichtingsareaal in een gemeente is de Kengetallen-methodiek ontwikkeld. Hiermee wordt de gemeente Nieuwkoop gebenchmarkt met andere 2

63 gemeenten, om vervolgens de gemeente in staat te stellen zo nodig bij te stellen. De Kengetallen Lite is ontwikkeld door de NSVV. De kengetallen Lite: Biedt resultaten op 5 sturende kengetallen (Algemeen, Verlichtingskwaliteit, Installatiekwaliteit, Energetische kwaliteit en proceskwaliteit); Resultaten zijn vergeleken met de referentiewaarde; Vergelijkt de resultaten binnen uw eigen organisatie; Biedt de mogelijkheden tot het vergelijken van uw eigen resultaten door de jaren heen. Met de uitkomsten van de Kengetallen Lite is het huidige beleid op het gebied van openbare verlichting, daar waar nodig, bij te sturen. De Kengetallen Lite-methodiek biedt daarom voor de gemeente Nieuwkoop de mogelijkheid om in het nieuwe beleidsplan openbare verlichting bepaalde doelstellingen scherper of op een andere manier te omschrijven, zodat de kwaliteit van de openbare verlichting voor de komende beleidsperiode is te vergroten. Resultaten In het kader van de beleidsvorming is voor het eerst de kengetallenmethodiek toegepast. De bijbehorende vragenlijsten zijn ingevuld door de beheerder en een collega die zich niet met de openbare verlichting bezighoudt. De antwoorden op de vragenlijsten geven de input voor de 5 sturende kengetallen. In onderstaande tabel staat de score per kengetal afgezet tegen de referentiewaarde (=3,). Resultaten Kengetallen Lite Referentie- waarde Score Beheerder Score Collega Algemeen Verlichtingskwaliteit Installatiekwaliteit Energetische kwaliteit Proceskwaliteit 3, 3, 3, 3, 3, 3,3 3,6 3,4 3, 3,5 3,8 3,6 3, 3, 3,8 Tabel 2: Uitkomsten uit NSVV Kengetallen Lite Over het algemeen scoort de gemeente Nieuwkoop beter op de verschillende kengetallen dan de referentiewaarde. Vooral op de kengetallen Verlichtingskwaliteit en Proceskwaliteit scoort de gemeente goed. Op het aspect Energetische kwaliteit (energieverbruik en duurzaamheid) scoort de gemeente rond de referentiewaarde. Verschil beheerder en collega De collega van de beheerder geeft op 2 van de 5 punten een minder hoge score dan de beheerder. Overigens ligt deze score op of boven de referentiewaarde. Uit de Kengetallen Lite bleek dat de collega van de beheerder minder vragen heeft beantwoord dan de beheerder. Vragen als: hoeveel van de masten is naar schatting ouder dan 4 jaar? en zijn er masten met zichtbare gebreken (door vandalisme aanrijdingen)? waren wellicht lastig in te schatten aangezien deze minder met de materie rondom openbare verlichting te maken heeft. Conclusie Uit de Kengetallen Lite blijkt dat de kennis van de openbare verlichting binnen de gemeente met name bij de beheerder ligt. Uit de antwoorden van de beheerder blijkt dat de gemeente iets beter scoort dan gemiddeld op de verschillende aspecten uit de Kengetallen-Lite. Vooral het aspect verlichtingskwaliteit scoort relatief hoger dan gemiddeld. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3

64 4

65 Begrippenlijst Armatuur De behuizing/draagconstructie van een lamp, waarvan het doel is het licht juist te richten. Beheer Beheer richt zich zowel op de activiteiten en maatregelen die betrekking hebben op de instandhouding van de verlichtingsinstallatie, als op de maatregelen die nodig zijn om de doelen voor vernieuwing van het OVL-systeem te bereiken. Beleid Beleid richt zich enerzijds op het formuleren van ambities en doelen en anderzijds op de keuzes die in de openbare verlichting gemaakt worden om die doelen te bereiken. De ambities en doelen kunnen onder meer betrekking hebben op de openbare ruimte, milieueffecten en energieverbruik. CO2 CO2 is een chemische verbinding van een koolstofatoom (C) en twee zuurstofatomen (O). We noemen het ook wel kooldioxide. CO2 is een gas dat in de natuur zelf voorkomt, maar het is ook een stof die uit alle natuurlijke brandstoffen bij verbranding ontstaat. CO2 draagt bij tot het leven op aarde. Het hoopt zich samen met andere gassen op in de atmosfeer. Deze gaslaag in de atmosfeer (te vergelijken met een deken) zorgt ervoor dat de aarde niet teveel warmte afstraalt aan het heelal. Zonder deze gaslaag zou het vele malen kouder op aarde zijn. Deze gaslaag werkt als een broeikas. Door de uitstoot van CO2 neemt het broeikaseffect toe. De mens heeft de afgelopen honderd jaar veel gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. De deken van gassen die de warmte op aarde vasthoudt, wordt steeds dikker. Het klimaat over de hele wereld wordt daardoor warmer en ecosystemen dreigen te ontsporen. Contrast Het verschil tussen opvallende tegenstellingen van naast elkaar geplaatste elementen (hoe hoger het contrast, des te opvallender is de tegenstelling). Bijvoorbeeld tussen licht en donker, tussen twee kleuren, tussen personen enz. Donkertegebied Gebied dat is ingericht om zo donker mogelijk te zijn, vergelijkbaar met een stiltegebied. Economische levensduur In bedrijfskundige zin de periode waarin een product verouderd is. Veroudering treedt op doordat er nieuwe producten op de markt komen waarin de jongste technische kennis is verwerkt. De economische levensduur komt tot uitdrukking in de afschrijving van de investering in een product. Energie-efficiency Het efficiënt gebruik van energie, besparing dus, en in het bijzonder bij energie-intensieve processen/omstandigheden. Gemiddelde verlichtingssterkte (Ēh) Horizontale verlichtingssterkte, gemiddeld over het wegoppervlak. Eenheid: lux (lx). Gemiddelde wegdekluminantie (L.) De luminantie van het wegoppervlak, gemiddeld over de rijbaan. Eenheid: candela per vierkante meter (cd/m²). Horizontale gelijkmatigheid (Uh) De verhouding tussen de laagste en de gemiddelde waarde van de verlichtingssterkte op een wegdek Illuminantie Het oplichten van een horizontaal of verticaal oppervlak in de omgeving van een lichtbron.

66 Kengetal De omschrijving van ingedikte informatie, die zich leent om de gevolgen van provinciaal OVLbeleid inzichtelijk te maken voor management en bestuur. De belangrijkste vormen van toepassing zijn monitoring en benchmarking. Kleurtemperatuur (K) De "kleur" van het licht, wordt uitgedrukt in Kelvin. Warm-wit is een veelvuldig toegepast kleur en bevindt zich tussen 27 en 3 Kelvin. Kleurweergave index (Ra) Een procentuele waarde, die toont hoe goed de bron in staat is om kleuren van objecten weer te geven (afhankelijk van het spectrum van de bron). De kleurweergave-index wordt uitgedrukt in een getal gaande van tot. Lampen met een kleurweergave-index tussen 8 en 9 hebben een zeer goede kleurweergave. Langsgelijk-matigheid (UI) De verhouding tussen de laagste en de hoogste waarde van de wegdekluminantie, gemeten langs de lijn door de waarnemersplaats boven het midden van iedere rijstrook, waarbij de waarnemer zich op,5 meter hoogte bevindt. LED Light Emitting Diode: Moderne elektronische lichtbron (halfgeleider) met een laag energieverbruik en een lange levensduur. Een led is een halfgeleidercomponent die licht uitzendt als er een elektrische stroom in de doorlaatrichting doorheen wordt gestuurd Licht Het voor het menselijke oog zichtbare deel van het spectrum. De golflengte bevindt zich dan tussen 38 en 78 nm. Bij golflengtes boven de 78 nm spreekt men van infrarood licht. Lichthinder Overlast die de mens ondervindt van kunstlicht, hetzij in de vorm van regelrechte verblinding, hetzij als verstorende factor bij het verrichten van avondlijke en nachtelijke activiteiten, hetzij als bron van onbehagen. Lichtsterkte (cd) De hoeveelheid straling die een lichtbron uitzendt in een bepaalde richting. Eenheid: candela (cd). Lichtstroom (lm) De hoeveelheid licht die per seconde uit de lichtbron komt (lichtsterkte). Eenheid: lumen (lm). Lichtvervuiling Kunstlicht dat op plaatsen schijnt waar het overbodig/niet de bedoeling is. Luminantie (cd/m²) Hoeveelheid licht die onder een bepaalde hoek wordt afgegeven door een oppervlak, uitgesmeerd over een eenheid van m². Eenheid: candela per vierkante meter (cd/m²). Minimum verlichtingssterkte (Eh, min) Nederlands Normalisatie instituut (NEN) Laagste horizontale verlichtingssterkte op een wegoppervlak Openbare Ruimte De ruimte die voor iedereen toegankelijk is. Het is een plaats waar een groot deel van het publieke leven zich afspeelt. 2 Als Nederlands centrum van normalisatie helpt NEN bedrijven en andere partijen om onderling heldere en toepasbare afspraken te maken.

67 Openbare Verlichting Verlichtingsinstallaties die ten doel hebben om het openbare leven na het invallen van de duisternis zo veilig mogelijk te laten functioneren. Politiekeurmerk Veilig Wonen Het Keurmerk is een initiatief vanuit de politieorganisatie ter voorkoming van criminaliteit in de woonomgeving. De essentie van dit keurmerk is dat de veiligheidssituatie van een wijk wordt beoordeeld. ROVL 2 In de Richtlijn OVL 2 (ROVL-2) worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeersituaties. Schijnveiligheid Semi-openbare ruimte Het gevoel van veiligheid creëren of ervaren terwijl de werkelijke situatie (mogelijk) onveilig is. Openbare ruimte die voor iedereen toegankelijk is maar waar in principe niet iedereen gebruik van maakt (achterpaden, paden naar woningen, aanlegsteigers) Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waarin men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar voor confrontatie met geweld kan bewegen. Systeemvermogen Het vermogen wat een systeem aan kan. Veelal een armatuur waarin een lamp kan. NB. een lamp kan geen hoger vermogen hebben dan het armatuur waarin het zich bevindt. TCO Total Cost of Ownership: kosten van het gebruik over de gehele levensloop Technische levensduur De periode dat een machine technisch gesproken in staat is te produceren. De machine is aan het einde van de technische levensduur versleten of kapot. Verkeersveiligheid Een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer. Een goed ontworpen openbare verlichtingsinstallatie zorgt voor een verkeersveiligere omgeving bij duisternis. Verlichtingssterkte (lux) Hoeveelheid licht (lumen) die per vierkante meter op een vlak valt ( lux = lm/m²). Eenheid: lux (lx). Watt (W) Eenheid van vermogen. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3

68 4

69 Informatie lamptypen Lichtbronsoort Type Kenmerken Lagedruk natriumlichtbron SOX(-E) - Toepassing Zeer hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 6 Lm/W) Lichtkleur oranje geel Kleurherkenning slecht (Ra = ) - Stroomwegen Ontsluitingswegen categorie A en B (buiten bebouwde kom) Hoge lichtopbrengst (Gem.: ± Lm/W) Lichtkleur geel Kleurherkenning redelijk (Ra = 26-4) - Ontsluitingswegen categorie B binnen de bebouwde kom en wijkontsluitingswegen Winkel- en uitgaanscentra (sfeer) Parkeerterreinen SOX(-E) Hogedruk natriumlichtbron SON(-T) - SON Hogedruk Kwikdamplichtbron - SON(-T) HPL-N - Relatief lage lichtopbrengst (Gem.: ± 5 Lm/W) Lichtkleur blauwachtig wit Kleurherkenning redelijk (Ra =36-55) Wordt vanwege relatief lage lichtopbrengst per Watt en hoge milieukosten niet meer toegepast in nieuwe installaties. Vanaf 3 mei 25 mogen hogedrukkwiklampen niet meer gemaakt of verkocht worden in de EU. HPL-N

70 Fluorescentie lichtbron TL / PL - Hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) Lange levensduur (alleen PLlichtbron) Lichtkleur wit / warmwit Kleurherkenning goed (Ra > 8) PL-L PL-S PL-E PL-T PL-C TL-S TL-D TL-M (ANWB) Metaal Halogeenlichtbron CDO / (keramische brander) CDM - Hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) Lange levensduur Lichtkleur wit Kleurherkenning goed (Ra > 8) CDM-TD CDO CDM-TT CDM-T Cosmopolis CPO Metaal Halogeenlichtbron (keramische brander) Buurtontsluitingswegen Woonstraten en woonerven Fietspaden Parkeerterreinen in woongebied - Buurtontsluitingswegen Woonstraten en woonerven (in mindere mate) Parkeerterreinen in woongebied - Hoge lichtopbrengst (Gem.: ± Lm/W) Lichtkleur wit Kleurherkenning goed (Ra > 8) % grotere afstanden tussen de LM mogelijk. Buurtontsluitingswegen Woonstraten en woonerven (in mindere mate) Parkeerterreinen in woongebied

71 LED (Light Emitting Diode) - Hoge lichtopbrengst (5-6 Lm/W) Lichtkleur: alle soorten kleuren Lange levensduur (gem.8. uur) Geen opwarmingstijd benodigd Systeem rendement 6-7% Lage onderhoudskosten Volledig in sterkte regelbaar zonder kleurverlies Geven kleuren direct weer zonder filters Volledig kleurenspectrum Levendige, volle kleuren Gericht licht voor efficiënte systemen Schokbestendig Bevat geen kwik Geen infrarood of uv-straling in het opgewekte spectrum Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 - Buurtontsluitingswegen Woonstraten en woonerven Parkeerterreinen in woongebied Fietspaden 3

72 4

73 Wet- en regelgeving Deze bijlage beschrijft Europese, landelijke en gemeentelijke wet- en regelgeving. Naast het vervullen van eerder genoemde functies (bijdrage leveren aan sociale-, verkeersveiligheid, leefbaarheid en comfort), moet de openbare verlichting ook voldoen aan diverse wet- en regelgeving. Indien nieuwe wet- en regelgeving van kracht wordt, gedurende de looptijd van het beleidsplan, is deze hiermee automatisch van toepassing op het onderliggende beleidsplan. Ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan is de relevante wet- en regelgeving te onderscheiden in: D.. Europese inbreng Aanbestedingsrichtlijn: De gemeente volgt de Europese aanbestedingsrichtlijn. Afvalstoffenlijst: Op basis van deze lijst vallen gasontladingslampen onder chemisch afval. Dat betekent dat ze via erkende verwerkingsbedrijven afgevoerd moeten worden. Vogel- en habitatrichtlijn: Hierin is aangegeven welke soorten en natuurgebieden beschermd moeten worden. De richtlijnen zijn vertaald naar de Natuurbeschermingswet (gebiedsbescherming) en Flora- en faunawet (soortbescherming). Milieudoelstellingen: Voortvloeiend uit het Verdrag van Kyoto is afgesproken dat uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 in 22 teruggebracht is tot 6% en in 22 tot 2% onder het niveau van 99. Tevens is afgesproken dat in 22 2% van de verbruikte energie afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. CENELEC: Voor masten en armaturen zijn binnen CEN (Comité Européen de Normalisation) en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld. Deze toebehoren moeten voldoen aan de Europese regelgeving, hierin worden de materialen getoetst op elektrische en mechanische eigenschappen. Voor een aantal producten geldt dat deze aan één of meerdere Europese Richtlijnen dienen te voldoen. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-markering, wat aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. D..2 Landelijke inbreng Nederlands Burgerlijk Recht: Dit heeft tot gevolg dat de gemeente juridisch gezien eigenaar is van, in gemeentelijke grond geplaatste, masten. Als gevolg hiervan is de gemeente aansprakelijk te stellen voor letsel of schade, die het gevolg is van gebreken aan de verlichtingsinstallatie en/of onvoldoende of misleidende verlichting. Elektriciteitswet: De wet omvat onder meer het beheer en instandhouding van het kabelnet. De netbeheerder is belast met het in goede staat houden van dit net. De gemeente maakt voor energievoorziening van de openbare verlichting gebruik van het gereguleerde domein dat aangeboden wordt door de regionale netbeheerder (elke lichtmast vormt een aansluiting op het elektriciteitsnet) of van een eigen net. Bouwbesluit en NEN-: per april 22 dient de OVL wat aangesloten zit op het kabelnet van de Netbeheerder qua veiligheid ook te voldoen aan de NEN. Voor bestaande aansluitingen geldt dat de eisen moeten voldoen aan de eisen van de eerste aanleg van de aansluitingen. Hieronder vallen fluorescentie-, natrium- en kwiklampen

74 Flora en fauna wet: De wet beschermt leefgebieden van diverse planten- en diersoorten. Als verlichting aantoonbaar verstorend is voor bepaalde soorten kan op basis van deze wet worden besloten de lichtbron aan te passen of niet aan te brengen. Natuurbeschermingswet 25: De wet regelt bescherming van de Nederlandse beschermde natuurmonumenten en de Europese Natura-2-gebieden. WION: Overheden zijn sinds juli 2 verplicht om kabel- en leidinggegevens digitaal beschikbaar te hebben. De WION is in het leven geroepen om geen schade aan kabels te veroorzaken door graafwerkzaamheden. Degenen die graafwerkzaamheden wil verrichten, dient een Klicmelding te doen om de locatie van de voorgenomen werkzaamheden te melden. Een overzicht van locaties met de daar aanwezige kabels en leidingen is hier van essentieel belang. D..3 Gemeentelijke inbreng Wegcategorisering: Het wegennet in Nederland is ingedeeld in stroom-, erftoegangs- en gebiedsontsluitingswegen. Gemeente stellen de categorisering van de wegen voor haar grondgebied vast. APV: in een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) staat plaatselijk wet- regelgeving die alleen binnen de gemeente van kracht is en geldt voor iedereen binnen de gemeente. Met betrekking tot verlichting kunnen aanvraagprocedures worden opgenomen voor evenementenverlichting. Aanbestedingsbeleid: De gemeente hanteert naast Europese aanbestedingsregels ook haar eigen vastgestelde inkoop- en aanbestedingsbeleid. 2

75 Richtlijn OVL 2 uitwerking Toepasbaarheid De richtlijn is toepasbaar op verlichtingsinstallaties die zich bevinden in de openbare buitenruimte en andere verkeerszones die voor het publiek toegankelijk zijn. Deze installaties verschaffen gebruikers van verkeers- en verblijfsgebieden gedurende de donkere uren goed licht ter ondersteuning van de verkeersveiligheid, verkeersafwikkeling en sociale veiligheid. De richtlijnen zijn niet van toepassing op: parkeerterreinen; parkeergarages; tolpoorten; gelijkvloerse spoor- en tramkruisingen; kanalen en sluizen; tunnels en onderdoorgangen; illuminatie en andere vormen van decoratieve verlichting waaronder grondspots tenzij deze bedoeld zijn als openbare verlichting; reclameverlichting. Wel of niet verlichten? Verlichten van de openbare ruimte hoeft niet altijd. Er kunnen redenen zijn om niet, dan wel zeer beperkt te verlichten. De keuze hiervoor is een beleidsafweging. Deze keuze hangt nauw samen met aspecten als veiligheid, duurzaamheid, donkerte, etc.. De uitkomst van de beleidskeuze kan leiden tot niet verlichten. Eventueel alternatieve maatregelen (anders dan normaal verlichten ) kunnen worden genomen om de gewenste zichtbaarheid/veiligheid te realiseren. Ook kunnen bepaalde omstandigheden tijdsgebonden zijn en kan dus de verlichtingskeus hiermee variëren. Wel verlichten Als de keuze voor verlichting wordt gemaakt, dan geeft de richtlijn hiervoor duidelijke aanwijzingen. Per situatie en omstandigheid geeft de richtlijn aan welke verlichtingskwaliteit wordt geadviseerd. Ook het licht regelen, onder bepaalde voorwaarden, word in de richtlijn behandeld. Voor het bepalen van een verlichtingsklasse dient eerst een keuze gemaakt te worden welke van de drie groepen verlichtingsklassen M, C of P van toepassing is. Vervolgens wordt via de bijbehorende determineertabel de verlichtingsklasse bepaald. Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting gemeente Nieuwkoop 24 t/m 28 3