Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting

Transcriptie

1 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting Leiderdorp 2012 Pagina van 46 1

2 Bestuurlijk opdrachtgever Naam: Dhr. L. Maat Functie Wethouder Ambtelijk opdrachtgever Naam: Dhr. T Heijsteeg Functie Hoofd gemeentewerken Gedelegeerd ambtelijk opdrachtgever Naam: Dhr. G.J. Nottelmann Functie Coördinator Beheer afdeling Gemeentewerken Telefoon: (071) Opdrachtnemer Naam: Dhr. J. Lourier / Dhr. R. v.d. Eijkel Functie Allround medewerker Beheer / Medewerker uitvoering Telefoon: (071) Document Nummer: 1 Versie: Definitief 1.1 Datum: 05 november 2012 Pagina 2 van 46

3 Voorwoord Openbare verlichting lijkt vanzelfsprekend. We missen het pas wanneer het donker is op plekken waarvan we verwachten dat ze verlicht zijn. Het valt op wanneer de verlichting koud of fel is, daar waar we verwachten dat deze bijdraagt aan een prettige beleving van een straat of plein. En het stoort wanneer masten en armaturen er qua vormgeving of onderhoud onaantrekkelijk uitzien, terwijl de overige openbare ruimte wel verzorgd is. Openbare verlichting levert een grote bijdrage aan de verkeersveiligheid voor voetgangers, fietsers en het gemotoriseerd verkeer. Verlichting vergroot niet alleen de verkeersveiligheid, maar ook de sociale veiligheid. Goede verlichting op een woonerf bijvoorbeeld maakt het mogelijk dat mensen elkaar zien aan komen lopen en vanaf een afstand van c.a. 5 meter gezichten kunnen herkennen. Verlichting bepaalt ook mede de uitstraling en aantrekkelijkheid van een gebied. Voor Leiderdorp geldt dit in het bijzonder voor de winkelgebieden en de parkpromenade, zowel overdag als s avonds. Overdag door vormgeving, plaatsing en goed onderhoud van lichtmasten en armaturen. s Avonds door de sfeer die de verlichting aan zijn omgeving geeft. Aanvankelijk was het de bedoeling dat het beleid aan zou sluiten bij de zojuist opgestelde regionale notitie Licht in het zicht onder regie van Milieudienst West-Holland. En invulling zou geven aan de ambities - ten aanzien van het verder terugdringen van het energieverbruik - zoals deze zijn gesteld in het klimaatprogramma van Holland Rijnland en Rijnstreek. Echter, gelet op de bezuinigingen die nodig zijn om de financiën van de gemeente op orde te houden, is gekozen voor het voortzetten van het huidige beleid, als zijnde een basiskwaliteitsniveau. In dit beleidsplan leest u over wet en regelgeving en kwaliteitsnormen die bij het basiskwaliteitsniveau gehanteerd worden, bijvoorbeeld ten aanzien van verlichtingsniveau, de inkoop van duurzame materialen en de inkoop van groene stroom. Verder leest u over het basiskwaliteitsniveau van het beheer en onderhoud en over de kosten die met de openbare verlichting gemoeid zijn. Dit beleidsplan is tot stand gekomen met inbreng van politie, jongerenwerk, Milieudienst, Beleid en Projecten, Beheer en Uitvoering. De mensen die hun bijdrage hieraan hebben geleverd wil ik hier dan ook bedanken. Pagina 3 van 46

4 Samenvatting Gelet op de bezuinigingen die nodig zijn om de gemeentelijke financiën op orde te houden, is gekozen voor een basis kwaliteitsniveau (voortzetting huidige beleid) voor de openbare verlichting. Het basiskwaliteitsniveau kent de volgende kenmerken: energie-efficiënt functioneel duurzaam (ontziet het milieu) degelijke kwaliteit lage kosten voor de gemeente over de levensduur (Total Cost of Ownership) rekening houdend met bewoners en gebruikers van de openbare ruimte Het basiskwaliteitsniveau is vertaald naar de standaard aanbeveling voor lichtmasten en armaturen voor Leiderdorp. Deze vertaling wordt periodiek geëvalueerd door beheer en aangepast aan de ontwikkelingen op het gebied van verlichtingstechniek versus kosten. Ontwikkelingen worden op de voet gevolgd. Het basiskwaliteitsniveau vertaalt zich op dit moment nog niet naar Led maar tot energie-efficiënte conventionele verlichting. Door natuurlijk verloop wordt hiermee de installatie energie-efficiënter. Daarnaast wordt energie inefficiënte verlichting in Leiderdorp vervangen, waar de kosten opwegen tegen de baten. Het criterium hierbij is dat investeringen kostenneutraal zijn over maximaal 10 jaar. Hiervoor is een energiebesparing plan opgesteld. Dit pakket van maatregelen is opgenomen in het meerjaren beheer- en uitvoeringsplan. Na doorrekening blijken de nationale energiebesparing ambities niet behaald te kunnen worden met dit criterium. Met de inkoop van groene stroom geeft de gemeente wel invulling aan de bovenliggende Europese en nationale emissie doelstellingen: het terugdringen van CO2 emissie. Dit beleidsplan is niet gelimiteerd v.w.b. duur. Aangehouden wordt een basisperiode van 5 jaar na vaststelling, waarna dit plan geëvalueerd en waar nodig geactualiseerd wordt. Pagina 4 van 46

5 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Achtergrond Afbakening Beleidsuitgangspunten Functies Openbare Verlichting Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Leefbaarheid, comfort en sfeer Wet- en regelgeving en richtlijnen Wet- en Regelgeving Ontwerprichtlijnen Energiebesparing: Europese, landelijke en regionale afspraken Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek Koploperaanpak en regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht Technologische ontwikkelingen in de openbare verlichting Longlife lampen LED-verlichting Dimmen openbare verlichting Dimmen op ontsluitingswegen Dimmen in verblijfsgebieden Methoden van dimmen Dimmen met een voorgeprogrammeerde dimmer (gefaseerd) Intelligente verlichtingssystemen Huidige situatie verlichtinginstallatie Enkele cijfers Eigendomssituatie Lichtmasten Onderhoudsstaat van het areaal Opbouw voorziening m.b.t. het vervangen van lichtmasten Armaturen De voorziening Lampen Lichtkleur en bestaand beleid Pagina 5 van 46

6 6.6.1 Lichtkleur erftoegangswegen en verblijfsgebieden (binnen de bebouwde kom) Lichtkleur gebiedsontsluitingswegen ( 50 km) Lichtkleur (en lichtsfeer) authentieke verlichting ing in het oude dorp en langs de Rijn en de Zijl Fietspaden/voetgangersgebieden Tunnels, onderdoorgangen en viaducten Cameratoezicht Energieverbruik en het gebruik van Groene stroom Energieprestatie verlichtingsinstallatie Gerealiseerde energiebesparing en afname emissie broeikasgassen Beheer en onderhoud Strategisch beheer Operationeel beheer Onderhoud Beleid Openbare Verlichting Inleiding Basiskwaliteitsniveau na renovatie: nieuwe installatie en inrichting Basiskwaliteitsniveau beheer en onderhoud (bestaande) installatie Financiën en energieverbruik Uitgangspunten kostenramingen en prognose energieverbruik Kostenraming basiskwaliteitsniveau Prognose energieverbruik basiskwaliteitsniveau en varianten Conclusies A Bijlage met algemene begrippenlijst B Richtlijn OVL 2011 uitwerking C Aanbeveling standaard typen masten, armaturen en lichtkleur D Kaart met locaties luxe of authentieke verlichting en met donkerte gebieden E Energiebesparing plan Pagina 6 van 46

7 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Voorheen kende de gemeente Leiderdorp geen geformaliseerd beleidsplan openbare verlichting. Wel is de openbare verlichting in Leiderdorp met visie, en redelijk congruent, ingericht en onderhouden. Gesteld mag worden dat dit beleidsplan voortborduurt op het bestaande beleid; dit beleid beschrijft en scherpt op onderdelen aan. Aanleidingen om te komen met een beleidsplan zijn: de (maatschappelijke) aandacht voor energiebesparing, doelstelling in het klimaatprogramma van Holland Rijnland en Rijnstreek om eind 2014 te komen met een energiebesparing plan. Op basis van dit beleid is een energiebesparing plan opgesteld (zie bijlage E), doelstelling uit de regionale uitgangspuntennotie voor openbare verlichting Licht in t zicht 1 voor het opstellen van een Beleidsplan openbare verlichting. 1.2 Afbakening Dit beleidsplan is van toepassing op de openbare verlichting die in eigendom en beheer is van de gemeente Leiderdorp, en heeft als doel: het verlichten van de openbare ruimte. Dit beleidsplan doet geen uitspraken over stadsluminantie (o.a. aanlichten van kunstwerken); sierverlichting (verlichting als kunstwerk op zich), reclame- en sportveldverlichting. 1.3 Beleidsuitgangspunten De gemeente Leiderdorp stelt zich met dit beleid tot doel om de openbare verlichting duurzaam, energiezuinig, ontziend voor het milieu, functioneel en tegen maatschappelijk verantwoorde kosten aan te leggen, te beheren en te onderhouden waarbij rekening wordt gehouden met haar bewoners. Functioneel wil zeggen dat de openbare verlichting wordt aangelegd, beheerd en onderhouden ten behoeve van en overeenkomstig de functie(s) die zij heeft. Deze functies kunnen dus (in belangrijkheid) per locatie verschillen. Deze zijn: Bevorderen van de verkeersveiligheid Bevorderen van de sociale veiligheid Bevorderen van de leefbaarheid / aantrekkelijkheid Het doel van het Beleidsplan openbare verlichting 2012 is om afstemming te bereiken over de wijze waarop de openbare verlichting in Leiderdorp moet worden ingericht en onderhouden. Op basis van de beleidsuitgangspunten zal vervolgens het beheer onderhoud afgestemd worden. 1 Koploperaanpak en regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht van milieudienst West-Holland In haar rol als koplopergemeente heeft de gemeente Leiden - gezamenlijk met beheerders van enkele volggemeenten en de Milieudienst West-Holland voor regio Holland Rijnland - de regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht opgesteld. In deze notitie wordt geadviseerd om op korte termijn een beleidsplan op te stellen dat gebaseerd is op de uitgangspunten in de notitie. Pagina 7 van 46

8 2 Functies Openbare Verlichting In dit hoofdstuk worden de drie hoofd functies van openbare verlichting toegelicht. 2.1 Sociale veiligheid Sociale veiligheid en het gevoel veilig te zijn hangt mede samen met de mate waarin een weggebruiker zijn omgeving overzichtelijk vindt. Dit impliceert onder meer dat men bijvoorbeeld passanten op een voldoende grote afstand kan herkennen en obstakels zoals stoepranden, straatmeubilair, verkeersdrempels, losliggende tegels of kuilen op tijd kan waarnemen. De aanwezigheid van verlichting betekent echter niet dat een gebied ook daadwerkelijk veilig is. Hiervoor is onder meer sociale controle (de aanwezigheid van anderen) noodzakelijk. Wanneer sociale controle ontbreekt, kan de gemeente ervoor kiezen om gebruik van bepaalde gebieden te ontmoedigen door hier bewust geen verlichting te plaatsen. Hierbij kan gedacht worden aan de wandelpaden in park de Houtkamp. Door intensiever gebruik van alternatieve routes (bijvoorbeeld een route om het park heen) neemt tevens de sociale controle op deze routes toe. 2.2 Verkeersveiligheid Een tweede functie van de openbare verlichting is het bevorderen van de verkeersveiligheid. Onder verkeersveiligheid wordt een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer verstaan. Bij toepassing van de verlichting moet de weg zodanig worden verlicht dat de situatie in de rijrichting door de weggebruiker te overzien is. Hierbij moeten de verkeersdeelnemers het verloop van de weg, de aanwezigheid van zijwegen en zich mogelijk op de weg bevindende medeweggebruikers en obstakels kunnen waarnemen. Het terugdringen van de verkeersonveiligheid is een speerpunt binnen zowel het landelijke als het gemeentelijk verkeer- en vervoerbeleid. In het Leiderdorpse huidige IVVP wordt in het bijzonder aandacht gevraagd voor de bescherming van de fietsers, voetgangers en (extra) kwetsbare verkeersdeelnemers (schoolkinderen, mindervalide mensen). 2.3 Leefbaarheid, comfort en sfeer Openbare verlichting draagt bij aan / versterkt in belangrijke mate de ruimtelijke uitstraling van de openbare ruimte. Zowel overdag als s nachts. Overdag door o.a. materiaalgebruik, s nachts door de sfeer van de verlichting en wat er verlicht wordt (en wat niet). Bijvoorbeeld: Het al dan niet mee verlichten van de gevels in een straat. Leefbaarheid of comfort van de openbare ruimte is in grote mate afhankelijk van de sfeer binnen deze ruimte. Mede afhankelijk van de sfeer van de ruimte ervaren gebruikers deze als prettig (en veilig). Pagina 8 van 46

9 3 Wet- en regelgeving en richtlijnen In dit hoofdstuk komen relevante aspecten uit de wet- en regelgeving en belangrijkste richtlijnen aan bod. Deze vormen kaders waarbinnen de gemeente Leiderdorp haar beleidskeuzes maakt. 3.1 Wet- en Regelgeving Aansprakelijkheid vanuit Burgerlijk wetboek De gemeente is volgens het (nieuwe) Burgerlijk Wetboek (boek 6, artikel 174) in haar functie van wegbeheerder verantwoordelijk voor het aanleggen en goed functioneren van verlichting van de openbare ruimte. In beginsel is de gemeente aansprakelijk voor schade als de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs mogen worden gesteld. De gemeente kan aansprakelijk worden gesteld voor letsel of schade die het gevolg is van gebreken aan de verlichtingsinstallatie en / of onvoldoende of misleidende verlichting. Verplichting op grond van de Gemeentewet Dit komt ook tot uitdrukking in de Gemeentewet, op grond van artikel 172 is de burgemeester belast met de handhaving van de openbare orde'. Als uitvloeisel hiervan en vanwege de verkeersveiligheid wordt er door de gemeente openbare verlichting aangebracht en in stand gehouden. Op grond van artikel 212 van de Gemeentewet heeft de gemeenteraad de financiële verordening van de gemeente Leiderdorp vastgesteld. Ten minste eens in de vier jaar dient er een onderhoudsplan te worden opgesteld met betrekking tot het onderhoud van onderdelen van de openbare ruimte. Deze nota s geven de kaders weer voor de inrichting van het (eventuele achterstallige) onderhoud en het beoogde onderhoudsniveau voor onder andere de openbare verlichting. Pagina 9 van 46

10 Elektriciteitswet De wet omvat beheer en instandhouding van het kabelnet; de netbeheerder is belast met het in goede staat houden van dit net. Gemeente Leiderdorp heeft geen netten in eigendom en beheer. Alle netten zijn overgedragen aan Netbeheerder Liander. Een lichtmast vormt een aparte aansluiting op het elektriciteitsnet. Het eigendom en dus de aansprakelijkheid van de gemeente begint boven het aansluitkastje in de lichtmast. Flora en fauna wet De wet beschermt leefgebieden van diverse planten- en diersoorten. Als verlichting aantoonbaar verstorend is voor bepaalde soorten, kan op basis van de deze wet worden besloten dat de lichtbron aangepast of zelfs verwijderd moet worden. Natuurbeschermingswet 2005 De wet regelt bescherming van de Nederlandse beschermde natuurmonumenten en wetlands en van de Europese Natura-2000-gebieden. Wegcategorisering Het wegennet in Nederland is ingedeeld in stroom-, erftoegangs- en gebiedsontsluitingswegen. Vogel- en Habitatrichtlijn: Hierin is aangegeven welke soorten en natuurgebieden beschermd moeten worden. De richtlijnen zijn vertaald naar de Natuurbeschermingswet (gebiedsbescherming) en Flora- en faunawet (soortbescherming). Milieudoelstellingen voortvloeiend uit het Verdrag van Kyoto In het verdrag van Kyoto is afgesproken dat uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 in 2012 teruggebracht is tot 6% en in 2020 tot 20% onder het niveau van Tevens is afgesproken dat in % van de verbruikte energie afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. Voorkeursvolgorde voor afvalbeheer voortvloeiend uit de Wet milieubeheer Voorkeursvolgorde voor afvalbeheer is om het ontstaan van afval in de eerste plaats te beperken (preventie), waar mogelijk nuttig toe te passen als product, materiaal of als nuttige brandstof en pas in laatste instantie over te gaan tot verbranden of storten. De voorkeursvolgorde voor afvalbeheer is vastgelegd in de Wet milieubeheer: Preventie: het voorkomen dat afval ontstaat. Producthergebruik: het hergebruiken van volledige producten. Materiaalrecycling: hoogwaardig en laagwaardig. Verbranding met energieterugwinning. Verbranding. Storten. Afvalstoffenlijst Op basis van deze lijst vallen gasontladingslampen 2 onder chemisch afval, hetgeen betekent dat deze via erkende verwerkingsbedrijven afgevoerd moeten worden. KaderNota Inkopen en aanbesteden Hieronder vallen fluorescentie-, natrium- en kwiklampen Pagina 10 van 46

11 In deze kadernota worden eisen gesteld waaraan de inkopen en aanbestedingen moeten voldoen. De uitgangspunten van het inkoop- en aanbestedingsbeleid zijn: a. juridisch verantwoord inkopen en aanbesteden; b. economisch verantwoord inkopen en aanbesteden; c. duurzaam inkopen en aanbesteden; d. regionaal aanbesteden. Duurzaam Inkopen De Nederlandse gemeenten streven naar 100 procent duurzaam inkopen in In het document Criteria voor duurzaam inkopen van openbare verlichting van Agentschap.nl vindt u de criteria die specifiek voor de productgroep Openbare Verlichting (OVL) zijn vastgesteld. Ook zijn in dit document aandachtspunten voor inkoop, achtergrondinformatie, afwegingen bij de criteria, uitwerking van de criteria in bestekteksten en uitwerking van de beoordeling van criteria opgenomen. Arbo-besluit Vanuit de Arbo-wet wordt verplicht om alle werknemers een gezonde en veilige werkplek te verschaffen. Ten aanzien van elektrische installaties is het volgende opgenomen in het Arbo-besluit: Artikel 3.4. Elektrische installaties 1. Elektrische installaties zijn zodanig ontworpen, ingericht, aangelegd, onderhouden en gekenmerkt, dat een veilig gebruik van elektriciteit zo goed mogelijk is gewaarborgd. Hiertoe zijn de nodige voorzieningen en beschermingsmaatregelen aangebracht. Daarbij is rekening gehouden met bijzondere eisen die kunnen voortkomen uit de wijze van het gebruik, de gebruiksomstandigheden, de te verwachten uitwendige invloeden en onderhoudswerkzaamheden. 2. In een elektrische installatie zijn doeltreffende maatregelen genomen tegen het gevaar van brand, ontploffing, directe en indirecte aanraking en te dichte nadering. 3. Van iedere elektrische installatie zijn duidelijke, steeds bijgewerkte schema s beschikbaar alsmede alle overige gegevens die nodig zijn voor een veilig gebruik van de elektrische installatie. 4. Het derde lid is niet van toepassing op elektrische installaties voor laagspanning van beperkte omvang. Artikel 3.5. Elektrotechnische, bedienings- en andere werkzaamheden aan of nabij een elektrische installatie 1. Elektrotechnische werkzaamheden en bedieningswerkzaamheden die gevaren kunnen opleveren, worden door deskundige, voldoende onderrichte en daartoe bevoegde werknemers uitgevoerd. 2. Een ruimte waarin zich een elektrische installatie voor hoogspanning bevindt waarvan de delen niet of onvoldoende zijn beschermd tegen directe of indirecte aanraking dan wel te dichte nadering, wordt slechts betreden in aanwezigheid van een tweede daartoe bevoegd persoon. Pagina 11 van 46

12 3. Werkzaamheden aan of in de nabijheid van een elektrische installatie worden slechts uitgevoerd, indien de installatie of het gedeelte waaraan of in de nabijheid waarvan wordt gewerkt, spanningsloos is. 4. De daartoe bevoegde werknemer neemt doeltreffende maatregelen om een veilig verloop van de werkzaamheden te waarborgen. 5. Het derde lid is niet van toepassing op werkzaamheden die worden verricht aan of in de nabijheid van een elektrische laagspanningsinstallatie, indien: a. de dringende noodzaak van het onder spanning uitvoeren van die werkzaamheden is aangetoond; b. tot het uitvoeren van die werkzaamheden door de daartoe bevoegde werknemer uitdrukkelijk opdracht is gegeven, en c. de installatie tevens geschikt is voor het onder spanning uitvoeren van die werkzaamheden en door de daartoe bevoegde werknemer doeltreffende maatregelen zijn genomen om de aan die werkzaamheden verbonden gevaren te voorkomen. 6. Het derde lid is niet van toepassing op werkzaamheden die worden uitgevoerd aan of in de nabijheid van een elektrische installatie voor hoogspanning, bestaande uit: a. het nemen en opheffen van veiligheidsmaatregelen, waaronder begrepen het met geschikt materieel knippen of schieten van kabels; b. het uitvoeren van metingen en beproevingen, of c. het reinigen van elektrisch materieel. 7. Werkzaamheden bestaande uit het reinigen van elektrisch materieel in een elektrische installatie voor hoogspanning als bedoeld in het zesde lid, onder c, worden slechts uitgevoerd, indien: a. tot het uitvoeren van die werkzaamheden door de daartoe bevoegde werknemer uitdrukkelijk opdracht is gegeven; b. gebruik wordt gemaakt van de voor deze werkzaamheden geschikte arbeidsmiddelen, reinigingsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen, en c. de werknemers zich met de arbeidsmiddelen waarmee zij fysiek in contact staan, niet behoeven te begeven in de gevarenzone van de installatie of delen daarvan die onder spanning staan. CENELEC Voor masten en armaturen worden binnen CEN (Comité Européenne de Normalisation) en CENELEC (Comité Européenne de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld. Voor een aantal producten geldt dat deze aan één of meerdere Europese Richtlijnen moeten voldoen. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-markering, welke aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Pagina 12 van 46

13 3.2 Ontwerprichtlijnen Overheden zijn vrij in het kiezen van de toe te passen verlichting. Er zijn geen wettelijke of anderszins bindende bepalingen voor de verlichtingskwaliteit. Anderzijds volgt uit jurisprudentie dat wegbeheerders kunnen aantonen voldoende invulling te hebben gegeven aan haar inspanningsverplichting (volgend het burgerlijk wetboek) door middel van: - het toepassen van de NPR (Nederlandse Praktijk Richtlijn voor het ontwerpen van openbare verlichting) en - het aantonen van deugdelijk uitgevoerd beheer en onderhoud In de dichter bevolkte gebieden in het land hanteren gemeenten vrijwel allemaal de richtlijn NPR of de zojuist verschenen opvolger hiervan (zie onder). De Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) Medio 2011 is de Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) verschenen. Zij vervangt hiermee de NPR Ze is wederom opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en is tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting 3, ondersteund door Agentschap.NL 4 De ROVL-2011 is een belangrijk instrument die de ontwerper / beheerder van verlichting helpt bij de keuze al dan niet verlichten en indien er gekozen wordt voor verlichting, eisen geeft waar de verlichting in de gegeven omstandigheden aan moet voldoen. 3 Taskforce Verlichting De Taskforce Verlichting is ingesteld om in Nederland een doorbraak te realiseren in het gebruik van energie-efficiënte verlichting. Na het verschijnen van het adviesrapport van de Taskforce Verlichting, 'Groen licht voor energiebesparing' (mei 2008), is de Taskforce betrokken bij de uitvoering van de maatregelen uit dit rapport. 4 Wat is Agentschap NL? Agentschap NL is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Het agentschap bestaat uit vijf thematische divisies met een gecentraliseerde bedrijfsvoering en één frontoffice. De divisies houden zich bezig met de uitvoering van overheidsbeleid rond de thema s Duurzaamheid, Innovatie en Internationaal. Pagina 13 van 46

14 4 Energiebesparing: Europese, landelijke en regionale afspraken In het verdrag van Kyoto is afgesproken dat uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 in 2012 teruggebracht is tot 6% en in 2020 tot 20% onder het niveau van Tevens is afgesproken dat in % van de verbruikte energie afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. Het Rijk heeft in 2007 met de VNG het Klimaatakkoord gesloten. Het doel van dit akkoord is een ambitieuze, gezamenlijke aanpak van klimaatverandering door gemeenten en het Rijk. Hierin staan afspraken en maatregelen op het gebied van energiebesparing 5 en duurzaamheid. Voor de openbare verlichting, en het duurzaam inkopen daarvan, staan de volgende afspraken: Het Rijk en de gemeenten geven bij hun beleid prioriteit aan het inspelen op klimaatverandering en het realiseren van ambitieuze effectieve initiatieven. Het Rijk en de gemeenten, meer in het bijzonder de ambitieuze koplopergroep werken samen aan innovatieve projecten en ontwikkelingen binnen gemeenten. Er wordt Taskforce Verlichting ingesteld, waaraan partijen actief deelnemen om te komen tot afspraken over energiezuinige verlichting, in kantoren, bij huishoudens en bij openbare instellingen (scholen, ziekenhuizen) of publieke ruimten. Het Rijk en de gemeenten in hun gebouwen en bij verlichting in de openbare ruimte streven ernaar jaarlijks respectievelijk 2 en 1,5% energie te besparen in de periode Afhankelijk van de afspraken die met marktpartijen binnen de Taskforce verlichting worden gemaakt zal deze ambitie naar boven kunnen worden bijgesteld. Het peiljaar voor de ambitie is Hierbij worden lokale veiligheidsaspecten nadrukkelijk in aanmerking genomen in het kader van de openbare orde en veiligheid; Gemeenten naar 75% duurzaam inkopen in 2010 streven en 100% in Het Rijk riep eind 2007 een Taskforce Verlichting in het leven. De Taskforce Verlichting adviseert voor elke verlichtingssector een verschillende strategie, samen te vatten als verleiden (huishoudelijke verlichting), verplichten (utiliteitsbouw) en afspreken (openbare verlichting). De Taskforce Verlichting adviseert de minister om afspraken te maken met gemeenten en provincies. Die moeten ertoe leiden dat koplopende gemeenten en provincies andere gemeenten, provincies en andere verlichtingsbeheerders enthousiasmeren en betrekken bij het realiseren van energiezuinige openbare verlichting. Als onderdeel van de afspraken worden gemeenten en provincies ondersteund bij het energiezuinig maken van openbare verlichting. In 2008 verscheen het eindrapport van de taskforce verlichting: Groen licht voor energiebesparing 2008 met de volgende ambities en prestatieafspraken Pagina 14 van 46

15 Ambities Taskforce voor de openbare verlichting In 2009 hebben 90 gemeenten en 6 provincies een uitvoeringsplan gereed, gericht op het energiezuinig maken van openbare verlichting. In 2010 hebben 270 gemeenten en 12 provincies een uitvoeringsplan gereed, gericht op het energiezuinig maken van openbare verlichting. In 2010 worden er geen hogedruk- en kwikdamplampen meer verkocht in Nederland. In 2011 hebben 400 gemeenten en 12 provincies een uitvoeringsplan gereed, gericht op het energiezuinig maken van openbare verlichting. Met als resultaat in energiebesparing: In 2011 wordt in de openbare verlichting 15 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2013 wordt in de openbare verlichting 20 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2020 wordt in de openbare verlichting 30 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek De gemeente Leiderdorp heeft met de ondertekening van het regionale klimaatprogramma aangegeven akkoord te gaan met de aanpak en uitvoering te willen geven aan de doelstellingen, prestatieafspraken en ambities op het gebied van energiebesparing. De aanpak, doelstellingen en prestatieafspraken t.a.v. de openbare verlichting zijn opgenomen in slokop project 3. Het beoogde resultaat van slokop project 3 van het klimaatprogramma is eind 2011 te komen tot een uitvoeringsplan voor energieefficiënte openbare verlichting. Waarbij voor het resultaat in energiebesparing, verwezen wordt naar de prestatieafspraken van de Taskforce verlichting. Koploperaanpak en regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht In haar rol als koplopergemeente heeft Gemeente Leiden - gezamenlijk met beheerders van enkele volggemeenten en onder de paraplu van Milieudienst West- Holland voor regio Holland Rijnland - de regionale uitgangspuntennotitie Licht in t zicht opgesteld. Het beleidsplan wat voor u ligt volgt deze uitgangspunten. Leiderdorp is volggemeente van koploper gemeente Leiden. Figuur 1: Kaart van regio Holland Rijnland waarvoor de regionale uitgangspuntennotie Licht in t zicht is bestemd. Pagina 15 van 46

16 5 Technologische ontwikkelingen in de openbare verlichting Technologische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu en energieverbruik. Hieronder wordt kort ingegaan op de op dit moment belangrijkste ontwikkelingen. 5.1 Longlife lampen Voor steeds meer conventionele verlichtingsbronnen zijn er long life varianten op de markt. Deze lampen gaan veelal 1,5 tot 3 maal zo lang mee als de traditionele lampen. Deze lampen zijn duurder bij aanschaf. Echter gerekend over de levensduur van de lamp vallen de kosten in veel gevallen, lager uit. In het criteria document voor duurzaam inkopen openbare verlichting van Agentschap.nl wordt het gebruik van Long life lampen geadviseerd. 5.2 LED-verlichting LED verlichting is een relatief nieuwe technologie in de openbare verlichting. Bij de LED is geen sprake van een gloeidraad of een gas gevulde buis. Een LED genereert straling, deels zichtbaar, deels onzichtbaar. LED is een puntvormige lichtbron en biedt hierdoor meer mogelijkheden voor lichtsturing dan de traditionele lampen. Dat kan zowel een voordeel, als een nadeel zijn. Een LED armatuur bestraalt dankzij dit kenmerk meestal enkel en alleen een vlak dat daadwerkelijk verlicht moet worden. Na het verlichte vlak is het direct donker, hetgeen, zeker bij realisatie van de eerste LED-proeven, heeft geleid tot een slechte gelijkmatigheid. Uit recente evaluatie gesprekken met de gemeente Leiden met betrekking tot diverse pilot-projecten t.a.v. LED-verlichting, komt naar voren dat de toegepaste LED verlichting in de pilot projecten van gemeente Leiden (nog) relatief veel kinderziektes kende. In veel gevallen bleek de lichttechnische kwaliteit onvoldoende, viel de werkelijke energiebesparing lager uit dan de opgegeven vermogens en is de aanschaf relatief duur. Echter waren er uitzonderingen die redelijk tot voldoende scoorden. Echter de ontwikkeling gaat door. Daarbij zijn er goede redenen te noemen om LED-verlichting al wel toe te passen. Redenen hiervoor zijn o.a.: het minimaliseren van onderhoud; het minimaliseren van stremmingen op bijv. doorgaande wegen (minder onderhoud) of in te willen zetten op energiebesparing, waarbij investeringen energiebesparende maatregelen ook iets mogen kosten. Pagina 16 van 46

17 5.3 Dimmen openbare verlichting Als het gebruik van de openbare ruimte verandert in de tijd, is het mogelijk dat er minder licht op straat nodig is. Dit kan bereikt worden door middel van het dimmen van de installatie, waardoor de uitgestraalde hoeveelheid licht afneemt. Vanwege verschillende functies van de openbare verlichting zullen kort enkele beweegreden van het regelen van de hoeveelheid verlichting op straat worden toegelicht voor verkeerswegen en verblijfsgebieden. De ROVL geeft specifieke mogelijkheden om te dimmen Dimmen op ontsluitingswegen Als de verkeersintensiteit hoog is, is de rij-taak van de weggebruiker complexer dan in situaties met een lage verkeersintensiteit. Er is meer informatie nodig voor de weggebruiker om zich veilig over de weg te bewegen. Er moet rekening gehouden worden met de voorgangers, achterliggers en eventueel voertuigen aan de zijkant. De openbare verlichting draagt bij aan de beschikbaarheid van deze informatie op tijdstippen dat er onvoldoende daglicht is. Op rustige momenten is de informatiebehoefte lager en kan een lager lichtniveau afdoende zijn. In veel gevallen kan de verlichting op verkeerswegen gedimd worden, wanneer de verkeersintensiteit laag is Dimmen in verblijfsgebieden Hetzelfde principe geldt voor woonwijken en winkelgebieden, met als verschil dat de mogelijkheid van dimmen beperkt is. De verlichting niveaus zijn hier veel lager (snelheid verkeer is veel lager). Daarbij speelt voor deze gebieden naast de verkeersveiligheid in belangrijke mate ook de sociale veiligheid een rol. 5.4 Methoden van dimmen De hoeveelheid licht kan op verschillende manieren worden gerealiseerd. Er bestaan verschillende vormen van dimmen: statisch, gefaseerd en dynamisch dimmen. Deze verschillen in flexibiliteit van het dimregime Dimmen met een voorgeprogrammeerde dimmer (gefaseerd) Met behulp van voorgeprogrammeerde dimmers zijn meerdere periodes van een dag te definiëren waarin lampen tot een bepaald niveau worden gedimd. Doordat de gelijkmatigheid goed blijft (alle lampen dimmen gelijkmatig) kan afhankelijk van de functie van de omgeving en omgevingsfactoren tot wel 30 % gedimd worden. Desondanks blijft de omgeving betrekkelijk overzichtelijk. Hiernaast kan overcapaciteit aan licht weg gedimd worden. Bij toepassing met conventionele verlichting verdient de meer investering zich veelal tussen de 7 en 20 jaar terug (sterk afhankelijk van de wattages). Pagina 17 van 46

18 Brandstand 100% 80% 60% 40% 20% 0% Voorbeeld dimstanden Tijdlijn (Uur) Figuur 2: Voorbeeld van toepasbare dimstanden Intelligente verlichtingssystemen Bij intelligente verlichtingssystemen op intensieve ontsluitingswegen wordt de verlichting voortdurend afgestemd op externe factoren, zoals het weer en de intensiteit van het verkeer. Dit wordt ook wel dynamisch dimmen genoemd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een computersysteem met meetapparatuur (sensoren) die de externe factoren registreren en de bijbehorende verlichtingssterkte berekent. Met een dynamisch dimregime wordt gezorgd voor een optimale aansluiting van de verlichting aan de behoefte op elk moment. Pagina 18 van 46

19 6 Huidige situatie verlichtingsinstallatie 6.1 Enkele cijfers Hieronder zijn enkele cijfers genoemd van de verlichtingsinstallatie. Oppervlakte gemeente Leiderdorp betreft c.a. 12,29 ha De gemeente telt 4954 lichtmasten, waarvan: o 4344 Standaard lichtmasten (aluminium) o 475 Luxe lichtmasten (aluminium /staal) o 135 Authentieke lichtmasten (gietstaal) In totaal zijn er 5092 armaturen en 5741 lampen in gebruik Energiegebruik betreft: c.a. 1 miljoen kwh per jaar Theoretisch energiebesparing potentieel huidige verlichtingsinstallatie: c.a. 10% Achterstallig onderhoud: c.a. 2 % van het aantal lichtmasten Eigendomssituatie Masten, armaturen en lampen zijn in eigendom van de gemeente Leiderdorp. Eventueel geplaatste lichtbakreclame is eigendom van Bas Neon. Het kabelnetwerk en de schakelkasten zijn eigendom van netbeheerder Liander, onderdeel van netbeheerder Alliander (voormalige onderdeel van Nuon). 6.3 Lichtmasten In de gemeenten staan 4954 lichtmasten De variatie in standaard typen lichtmasten de afgelopen 15 jaar teruggebracht tot 10 typen; in hoogte variërend van 4, 6, 8 en 10 meter. Door standaardisatie is eenheid in type lichtmasten gerealiseerd, dat bijdraagt aan efficiënt beheer en onderhoud Onderhoudsstaat van het areaal De standaard aluminium lichtmasten behoeven gedurende de levensduur geen onderhoud. De luxe varianten (stalen masten) en authentieke lichtmasten (gietijzer) dienen om de 8 jaar geschilderd te worden om deze te beschermen tegen (door) roesten. De luxe aluminium lichtmasten met zwarte poedercoating (in centrumgebieden) worden niet geschilderd. Aan het eind de levensduur wordt het risico op omvallen (door aantasting van het materiaal in combinatie met metaalmoeheid) te groot. Beschikbare belastingproeven ter bepaling van het eventueel verder oprekken van de levensduur tot 5 jaar) kosten meer dan de kosten van het vervangen van masten (over deze afschrijvingsperiode). 6 De leeftijd van deze masten is hoger dan 25 jaar en zijn aan vervanging toe. De renovatie van deze masten is afgestemd op herinrichtingprojecten in het kader van integraal beheer. Pagina 19 van 46

20 6.3.2 Opbouw voorziening m.b.t. het vervangen van lichtmasten In onderstaande grafiek is voor de komende 15 jaar het aantal lichtmasten weergegeven dat aan vervanging toe is. Op dit moment heeft ca. 2% van de lichtmasten de gehanteerde levensduur overschreden en zijn daarmee onbetrouwbaar. De vervanging van deze masten wacht op integraal onderhoud of een herinrichting die binnenkort plaats vindt Verloop van aantal te renoveren lichtmasten Aantal te renoveren lichtmatse n volgt uit draaitabel Figuur 6: Aantal masten die o.b.v. technische levensduur in aanmerking komen voor vervanging. In de begroting van de huidige voorziening is voor de verschillende typen lichtmasten onder genoemde levensduur aangehouden: Type mast Aluminiummasten met HDPE grondstuk. Aluminiummasten zonder HDPE grondstuk (oudere types). Standaard voorgeschreven levensduur 50 jaar mits HDPE grondstuk zichtbaar en onbeschadigd is 20 jaar 25 jaar Gietstaal 50 jaar 50 jaar Gewoon staal 40 jaar 50 jaar Uiterste levensduur die in Leiderdorp standaard wordt aangehouden en waarop de voorziening is ingericht 7 Vooralsnog 25 jaar, dan inspectie en duur aanpassen 7 De Leiderdorpse praktijk wijst uit dat de standaard voorgeschreven levensduur voor lichtmasten best iets opgerekt kan worden. Dit gebeurt in Leiderdorp al zeker 15 jaar. Slechts sporadisch komt het voor dat een lichtmast voor renovatie plotseling bezwijkt. En waar dit het geval is, blijkt de mast beschadigd te zijn door bijv. een oude (lichte) aanrijding. Het verder oprekken van de levensduur is echter onwenselijk. Enerzijds omdat de kans op bezwijken toeneemt, anderzijds omdat andere componenten aan de mast aan vervanging toe zijn (armaturen) Pagina 20 van 46

21 Aandachtspunt: In de praktijk wordt renovatie van lichtmasten (en armaturen) waar mogelijk afgestemd op grootschalig wegenonderhoud of herinrichtingen. Lichtmasten en armaturen moeten hierdoor vervroegd vervangen worden. De voorziening openbare verlichting houdt hier geen rekening mee. 6.4 Armaturen De diversiteit in soorten armaturen die de gemeente in beheer heeft is groot. Dit komt o.a. voort uit: voortdurende technische ontwikkelingen; verschillen in inrichtingsniveaus van wijken /gebieden, de verscheidenheid van lokale gebiedsomstandigheden (variatie in wegbreedtes) en specifieke wensen van een architect. Een grote diversiteit is voor het beheer en onderhoud (en de kosten daarvan) onwenselijk. Hiertoe worden in Leiderdorp van tijd tot tijd enkele standaard armaturen gekozen. In bijlage C is een dynamische aanbeveling opgenomen voor standaard armaturen en lichtmasten De voorziening Voor de levensduur van een standaard armatuur, wordt algemeen 20 jaar aangehouden. Voor de opbouw van de voorziening in Leiderdorp wordt met een levensduur van 25 jaar gerekend. De praktijk wijst uit dat degelijke armaturen 25 jaar meegaan. In bijna alle gevallen worden lichtmasten en armaturen op het moment gelijktijdig vervangen. Aandachtspunt: De kwaliteit (en daarmee de levensduur) van armaturen loopt van armatuur tot armatuur sterk uiteen. Gekozen armaturen door bijvoorbeeld architecten, blijken soms zeer schade gevoelig en of blijken onderdelen naar verloop van jaren niet na te bestellen. De eerder genoemde gemeentelijke standaard armaturen worden vooraf getest. 6.5 Lampen In Leiderdorp zijn de meest energie-inefficiënte lampen grotendeels vervangen. Er zijn nog 115 HPLN lampen welke uit gefaseerd worden. Dit gebeurt op korte termijn in reeds geïnitieerde civiele projecten. Ook TL-lampen worden door de taskforce als energie-inefficiënt aangemerkt. Versnelde vervanging hiervan is in dit plan niet voorzien. De lamptypen (en aantallen daarvan) die op dit moment zijn toegepast, zijn weergegeven in onderstaande tabel. Soorten lampen Leeftijdscategorie van de armaturen (in jaren) 0 t/m t/m 20 > 20 Totaal % Branduren max. uren per lamp 5% uitval Hoge druk natrium lampen (SON) , Lage druk natrium lampen (SOX) , Lage druk kwik compact lampen (PLL) , Lage druk kwik lampen (TL) , Overige lampen (o.a. HPL) , Totaal Pagina 21 van 46

22 6.6 Lichtkleur en bestaand beleid In Leiderdorp bestaat een geringe variatie van lichtkleuren voor openbare verlichting, zie grafiek. De lichtkleur wordt aangeduid in Kelvin (K) K staat voor oranje/geel; tot circa 4000 K is sprake van warm wit tot neutraal wit; hierboven is sprake van koel wit licht. Het beleid de afgelopen jaren is geweest de lichtkleur te standaardiseren en de lichtkleur te relateren aan de functie van de openbare ruimte. De keuze van een lichtkleur is gekoppeld aan factoren als sociale veiligheid, verkeersveiligheid, het al dan niet noodzakelijk c.q. wenselijk zijn van een hoge mate van kleurherkenning. Tot slot spelen ook factoren mee als de gewenste beleving van de openbare ruimte ( sfeer ) Lichtkleur erftoegangswegen en verblijfsgebieden (binnen de bebouwde kom) Bij erftoegangswegen en verblijfsgebieden (zoals woon- en winkelgebieden, 30 km zones) binnen de bebouwde kom spelen naast verkeersveiligheid, juist sociale veiligheid en - al naar gelang de functie van het gebied (centrum, oude dorp of woonstraat) - sfeer een grote rol bij de keuze en inrichting van openbare verlichting. Om mensen in het donker op voldoende afstand (ca. 5 meter) te kunnen herkennen is kleurherkenning van belang. Gekozen is voor een voor een witte lichtkleur, die kan variëren tussen de 3500 tot 5000 K. Oude verlichtingsinstallaties met een relatief laag verlichting niveau zijn geoptimaliseerd door het gebruik van wat witter licht. Nieuwe installaties kunnen worden ingericht met een iets warmer wit. Zie aanbevelingen lichtmasten en armaturen. Uitzondering hierop betreft de Laan van Berendrecht (parkpromenade). Om stedenbouwkundige reden (sfeer) heeft de architect gekozen voor (gele) hogedruk natriumlampen Lichtkleur gebiedsontsluitingswegen ( 50 km) Bij de wegen met snelheden van 50 km/uur of meer is de lichtkleur van ondergeschikt belang. Belangrijk voor de verkeersveiligheid is een relatief hoog verlichtingsniveau. In Leiderdorp worden gebiedsontsluitingswegen verlicht met een natrium hogedruklamp (gele lichtkleur van circa 2000K). Deze kleur draagt bij aan de herkenbaarheid van deze wegcategorie. Ter bevordering van herkenbaarheid (wegklasse), eenheid (verblijfsgebied) en sfeer worden gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom (met een maximale snelheid van 50 km/uur) uitgevoerd in wit licht; dus in overeenstemming met aangrenzende woon, winkel- en verblijfsgebieden. Buiten de bebouwde kom wordt waar mogelijk afstemming gezocht met buurgemeenten voor het bepalen van de lichtkleur. Pagina 22 van 46

23 6.6.3 Lichtkleur (en lichtsfeer) authentieke verlichting in het oude dorp en langs de Rijn en de Zijl In deze gebieden speelt naast verkeersveiligheid en sociale veiligheid in bijzondere mate sfeer een rol. De huidige warme kleurtemperatuur is 2000 K. De huidige armaturen en lichtbronnen zijn dusdanig energie-inefficiënt dat zij aangepast moeten worden. Het streven is om de gemeente Leiden te volgen in de technische keuze en de uitvoering van de technische aanpassing. (Leiden staat vol met deze armaturen). Hierdoor ontstaan inkoopvoordelen en wordt een congruent beeld / sfeer nagestreefd; gelijke verlichting aan Leidse en Leiderdorpse zijde van de Rijn en de Zijl Fietspaden/voetgangersgebieden Binnen de bebouwde kom worden deze gelijk gehouden aan erftoegangswegen en verblijfsgebieden Tunnels, onderdoorgangen en viaducten Voor tunnels, onderdoorgangen en viaducten wordt de lichtkleur afgestemd op de lichtkleur van de weg waarvan deze deel uitmaakt Cameratoezicht Toezicht op de openbare ruimte door middel van camera s is in opkomst. Wit licht in de openbare verlichting draagt bij aan een zo goed mogelijke registratie door camera s. 6.7 Energieverbruik en het gebruik van Groene stroom Vanaf de energiecrisis in de jaren 70 is in Leiderdorp veel aandacht geweest voor de openbare verlichting en is voortdurend gekozen voor relatief energie-efficiënte verlichting. Dit loont. Tussen bijvoorbeeld 1990 (standaard peiljaar in de openbare verlichting) en 2010 is de verlichtinginstallatie ca. 27% energie-efficiënter geworden. Het totale elektriciteitsverbruik voor de openbare verlichting is wel met bijna 5% toegenomen. Dit wordt veroorzaakt door (areaal)uitbreiding van de gemeente Leiderdorp (er zijn wijken bijgekomen). Ten opzichte van 1990 is het aantal lichtmasten met ca 15 % toegenomen. Anno 2011 betreft het energieverbruik van de verlichtinginstallatie ca.1 miljoen kwh 8. De inkoop van deze energie gebeurt in regionaal verband en betreft 100% groene stroom. In 2010 betrof de gemiddelde energieprijs 8 eurocent per kwh 9. De energieprijs zal naar verwachting de komende jaren eerder stijgen dan dalen. 6.8 Energieprestatie verlichtingsinstallatie Een andere veelgebruikte manier om de energie prestatie van de openbare verlichtinginstallatie inzichtelijk te maken is doormiddel van de zogenaamde energiescan (conform rekenmethodiek zicht op licht ). Deze scan berekent het (theoretische) energiebesparingpotentieel aan de hand van de in gebruikzijnde (minderefficiëntie) lampsoorten ten opzichte van energiezuinigste alternatieve lampen in de markt. 8 Energiegebruik over 2010 volgens eindafrekening EON betreft: 0,98 miljoen kwh Het energieverbruik volgend uit onze database is 1,1 miljoen kwh 9 incl. energiebelasting en excl. BTW. Verhouding hoog laag tarief is ca 1:5-4:5 Pagina 23 van 46

24 In 2007 is in opdracht van de provincie een scan voor gemeente Leiderdorp uitgevoerd. Voor de volgende jaren heeft de gemeente dit zelf berekend. De resultaten van de scan zijn in onderstaande tabel weergegeven. Jaar Theoretisch Energiebesparingpotentieel Leiderdorp % % % ,60% Tabel met theoretisch energiebesparingpotentieel van de openbare verlichting installatie van gemeente Leiderdorp. Uit het berekend theoretische besparingspotentieel kan geconcludeerd worden dat Leiderdorp een relatief energie-efficiënte verlichtinginstallatie kent. Waarbij opgemerkt kan worden dat dit resultaat bereikt is door middel van het gebruik van enkel conventionele lichttechnieken (zonder het gebruik van Led technologie). In theorie zou de bestaande installatie ca. 10% energie-efficiënte gemaakt kunnen worden. In de praktijk blijkt dit percentage niet geheel haalbaar. Het vervangen van bijvoorbeeld lampen (door de meest energiezuinige alternatieven) is om (licht)technische of economische redenen niet overal wenselijk. 6.9 Gerealiseerde energiebesparing en afname emissie broeikasgassen Minimale emissie uitstoot Doormiddel van de inkoop van groene stroom op waterkracht wordt de uitstoot aan broeikasgassen tot een minimum beperkt. De leverancier kan hierover certificaten overleggen. Zie bijlage. Gerealiseerde energiebesparing t.o.v Het gebruik van energie sinds 1990 is juist toegenomen (ca 5 %). Dit is inherent aan de uitbreiding van Leiderdorp (er zijn wijken bijgebouwd) en de toename van het aantal lichtmasten. De energie-efficiëntie van de gehele installatie is echter wel ca 27 % toegenomen. Pagina 24 van 46

25 Gerealiseerde energiebesparing t.o.v m.b.t. het regionaal klimaatprogramma. De afgeleide landelijke en regionale doelstellingen (Klimaatprogramma Holland Rijnland en in Regionale visiedocument Licht in het zicht) worden niet gerealiseerd door natuurlijk verloop (huidige beheerbeleid) waarbij ten tijde van renovatie energie-efficiënte verlichting terug geplaatst wordt. Ambitie Gerealiseerde Gerealiseerd waarbij Toename Noot energiebesparing t.o.v. peiljaar 2007 energiebesparing (inclusief areaal uitbreiding) toename areaaluitbreiding is gecorrigeerd energieefficiëntie In % -0,3% 7,6% 8% Opmerking 10 In % In % Door middel van de inkoop van groene stroom wordt aan de bovenliggende doelstelling (20 % minder uitstoot van broeikasgassen) uit het Kyotoverdrag voldaan. 10 Wij hebben alle berekeningen uitgevoerd met de systeemvermogens uit onze database welke ook vanuit Agentschap gehanteerd worden. Het in rekening gebrachte energieverbruik is over 2010 is bijna 11% lager. Daardoor kan de energiebesparing 11 % hoger uit vallen. Wij hebben twijfels of de energie opnames correct zijn uitgevoerd en verwerkt en denken door consistent rekenen met deze systeemvermogens een realistischer beeld te kunnen geven van de werkelijk gerealiseerde energiebesparing. Pagina 25 van 46

26 7 Beheer en onderhoud De wegbeheerder (lees: de gemeente) is verantwoordelijk voor het goed en veilig functioneren van de openbare verlichting. Aan deze beheertaak zijn uiteenlopende werkzaamheden verbonden die allen tot doel hebben het beheer van het areaal openbare verlichting effectief en efficiënt te laten verlopen. De beheerwerkzaamheden zijn onder te verdelen in strategisch beheer, operationeel beheer en onderhoud. En worden door Gemeentewerken uitgevoerd Strategisch beheer Het strategisch beheer heeft betrekking op beleidsvorming en beleidsbewaking, opdrachtgeverschap en budgetbeheer met betrekking tot openbare verlichting en energielevering Operationeel beheer Het operationeel beheer omvat alle uitvoerende diensten die verricht worden als uitvloeisel van het door de gemeente geformuleerde beheerbeleid en die strekken tot het goed en veilig functioneren van de openbare verlichting, bovengronds. Het ondergrondse deel wordt beheerd door de netwerkbeheerder. Het operationeel beheer heeft onder ander betrekking op de volgende diensten: Objectenbeheer Behandeling van klachten Verrichten schouwen Objectbeheer Voor een goed beheerbeleid beschikt Leiderdorp over een betrouwbaar en compleet bestand met alle gegevens omtrent alle objecten openbare verlichting. Het betreft hier gegevens als locaties, kenmerken masten en armaturen, energieverbruik, leeftijd, etc. Uiteraard worden alle mutaties (storingen, preventieve lampvervanging, reparaties, verplaatsingen, etc.) in het databestand snel verwerkt en zijn eenvoudig toegankelijk. Hiermee kan een goede invulling gegeven worden aan het strategisch beheer. Eenduidig objectbeheer vormt de basis van veel beslissingen die genomen moeten worden. Behandeling van klachten Het onderkennen van klachten en het hier adequaat op reageren is van groot belang voor een constante verbetering van het product en de beleving ervan voor individuele Leiderdorpers. Onder klachten worden uitdrukkelijk geen storingen of fouten in het ontwerp (zoals lichthinder) verstaan. Pas als er op meldingen, vragen of suggesties naar mening van de klager niet adequaat wordt gereageerd, treedt de klachtenprocedure in werking. De klachten procedure in Leiderdorp is te vinden op de internet pagina van gemeente Leiderdorp. Pagina 26 van 46