Zorgthermometer. Jaargang 18, september Zorg in regio s

Transcriptie

1 Zorgthermometer Jaargang 18, september 2013 Zorg in regio s

2 Over Vektis gesproken Vektis, informatiecentrum voor de zorg. Vektis verzamelt en analyseert gegevens over de kosten en de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland. Wij leveren informatiediensten waardoor besluitvorming en uitvoering binnen de zorgmarkt effectief plaatsvindt. Vektis beschikt over actuele en omvangrijke databestanden. Deze bevatten bijvoorbeeld gegevens op nationale schaal over de kosten van medicijngebruik, medische hulpmiddelen en ziekenhuiszorg. Deze informatie is niet alleen van belang voor de zorgverzekeraars, maar ook voor zorgaanbieders, overheid en verzekerden. Met deze informatie stelt Vektis partijen in staat de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg in Nederland te verbeteren. Daarnaast beschikken wij over verschillende producten en diensten ter ondersteuning van de elektronische uitwisseling van berichten. Hiervoor ontwikkelen en beheren wij standaarden in samenspraak met zorgverzekeraars, zorgkantoren, zorgaanbieders en softwareleveranciers. Ook ontwikkelt en beheert Vektis diverse referentiesystemen. Meer informatie is te vinden op

3 3 Inhoud Voorwoord 4 1 Organisatie van zorg en ondersteuning 5 In gesprek met: Marten Brittijn, Menzis 11 2 Zorggebruik in regio s 13 In gesprek met: wethouder Harry Dijkstra 23 In gesprek met: wethouder Ed Wallinga 25 3 Integrale zorg 27 4 Informatievoorziening: nu en in de toekomst 33 In gesprek met: Sandra van Dalen en Lisette Engelsman 36 Colofon 39

4 4 Voorwoord Genieten, nadenken, activiteiten ondernemen, een goed gesprek of gewoon heerlijk luieren: de zomer is een tijd om even afstand te nemen van de dagelijkse beslommeringen. Maar een aanzienlijk deel van de mensen is ook in de zomerperiode hard aan het werk in de zorg. Want de zorg gaat altijd door. Het maken van plannen, opstellen van de cijfers voor Prinsjesdag, het inkopen van zorg, het leveren van zorg, en het puzzelen op het vakantierooster om alle mensen die zorg nodig hebben gewoon te kunnen blijven voorzien. En voor ons bij Vektis geldt in de zomer: de ontwikkelingen op de voet volgen en daar onder andere een mooie uitgave van de Zorgthermometer van maken. In het zorglandschap staan de nodige veranderingen op stapel. De Zorgthermometer gaat dit keer dan ook over hoe de zorg er in Nederland uit ziet. Zo hebben de verschillende stelsels (Zorgverzekeringswet, AWBZ, Wmo) met veranderingen te maken, de gemeenten krijgen een andere rol, maar de zorg die iemand nodig heeft verandert eigenlijk niet. En of zorg nu vanuit de Zorgverzekeringswet, AWBZ of Wmo wordt georganiseerd, de uitkomsten van een behandeling of de uitkomsten van zorg hebben effect op elkaar. Die dwarsverbanden inzichtelijk houden, is heel belangrijk. Het perspectief van Vektis is informatie. Bij alle veranderingen kijken we natuurlijk of we die veranderingen met informatie kunnen ondersteunen. Daarvoor combineren we de declaratiegegevens uit de Zorgverzekeringswet en AWBZ en zoeken we de samenwerking met andere partijen. Het Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING) noemt in het Eindadvies Verkenning Informatievoorziening Sociaal domein (VISD) aan VNG en de departementen Vektis als een goed voorbeeld van een serviceorganisatie binnen de zorg voor het leveren van keteninformatie: over de grenzen van de eerste, tweede en derde lijn heen alsmede over de grenzen van de Zorgverzekeringswet en AWBZ. Begin dit jaar zijn we gestart te inventariseren welke informatie over de Zorgverzekeringswet, de AWBZ en de Wmo nodig is, om een nog completer beeld te schetsen. Samen met het CIZ en het CAK hebben we de mogelijkheden onderzocht. In deze Zorgthermometer laten we daar iets van zien. Achter deze veranderingen bevindt zich een hele wereld van mensen die er de gevolgen van ondervinden. In het dagelijks werk, of als patiënt die (deels) dezelfde zorg op een andere manier geleverd krijgt. We hebben dan ook een aantal gemeenten en wijkverpleegkundigen gevraagd naar hun visie op de veranderingen en hoe hun cliënten aankijken tegen de veranderingen. Het blijft spannend hoe veranderingen uitpakken, de een is daar wat optimistischer over dan de ander. Maar aan de andere kant zien veel mensen ook dat veranderingen nodig zijn om op langere termijn de zorg goed en betaalbaar te houden. Ik wens u veel leesplezier toe! drs. M. (Marieke) Smit Manager Informatie en Onderzoek

5 5 1Organisatie van zorg en ondersteuning Dit hoofdstuk beschrijft op hoofdlijnen het huidige zorglandschap. Hierbij wordt gekeken naar de huidige stelsels en ook naar de - in het regeerakkoord genoemde - mogelijke overhevelingen die gaan plaatsvinden vanaf Deze Zorgthermometer bevat ook een toelichting op de gebruikte gegevens. 1.1 Waarom Zorgthermometer over zorg in regio s? De komende jaren verandert er veel in de langdurige zorg en ondersteuning. Het kabinet wil dat mensen langer thuis blijven wonen en niet onnodig gemedicaliseerd worden. Daarnaast gaat het kabinet de verantwoordelijkheden anders verdelen. Zorgverzekeraars en gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheid voor de zorg en ondersteuning van mensen. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) is er alleen nog voor ouderen en gehandicapten die continu begeleiding en zorg nodig hebben. Gemeenten krijgen op basis van het regeerakkoord 2012 een groot aantal nieuwe taken binnen het sociaal domein. Zo worden zij verantwoordelijk voor de jeugdzorg, de decentralisatie van voorzieningen 1 op het terrein van de AWBZ naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de decentralisatie op het terrein van werk en inkomen (participatiewet). Daarnaast krijgen gemeenten te maken met de ontwikkelingen in het nieuwe stelsel van Passend Onderwijs. Het kabinet wil voorkomen dat hulpverleners langs elkaar heen werken. Eén gezin, één plan, één regisseur is het uitgangspunt bij de decentralisaties in het sociale domein. Deze ontwikkelingen hebben grote gevolgen voor de organisatie van de zorg in Nederland. In deze Zorgthermometer schetsen we een beeld van het huidige zorggebruik in de verschillende regio s in het land. We laten daarbij ook zien dat er een relatie is tussen de zorg die enerzijds wordt geleverd in de AWBZ en anderzijds in de Zorgverzekeringswet. Inzicht in het huidige zorggebruik kan de verschillende partijen helpen om de veranderingen zo goed mogelijk gestalte te geven. Omdat in deze Zorgthermometer de zorg wordt belicht vanuit de invalshoek van (samenwerkende) gemeenten, beschrijven wij in dit hoofdstuk de belangrijkste veranderingen in de Wmo en de Jeugdwet. Aangezien de gegevens die we verder in deze Zorgthermometer presenteren betrekking hebben op zorg die op dit moment vergoed wordt vanuit de Zorgverzekeringswet en AWBZ, geven we in het vervolg van dit hoofdstuk ook een beschrijving van de Zorgverzekeringswet en AWBZ. 1.2 Wmo Huidige Wmo De huidige Wmo bevat een wettelijke opdracht aan gemeenten om voorzieningen te treffen gericht op maatschappelijke ondersteuning. Meedoen is het maatschappelijke doel van de Wmo. Als het mensen niet lukt op eigen kracht of met hulp uit de sociale omgeving mee te doen, dan heeft de gemeente een verantwoordelijkheid om burgers te ondersteunen. Het gaat erom mensen indien nodig te ondersteunen in hun bijdrage aan de samenleving, hun zelfredzaamheid te herstellen en hen toe te rusten om maatschappelijk te participeren. De Wmo is in 2007 ingevoerd. In tegenstelling tot de AWBZ en de Zorgverzekeringswet heeft de Wmo niet het karakter van een verzekering, maar van een voorziening. In de Wmo is dan ook geen sprake van een zorgplicht of wettelijk verankerd recht (zoals in de Zorgverzekeringswet of AWBZ). Daarnaast hebben gemeenten beleidsvrijheid in de wijze waarop ze invulling geven aan hun taak. De Wmo kent 1 Het gaat hierbij om de functie begeleiding en delen van de persoonlijke verzorging en het daarbij mogelijke kortdurend verblijf.

6 6 op dit moment negen zogenoemde prestatievelden. Gemeenten hebben een grote vrijheid om het beleid rond deze prestatievelden te bepalen; de rol van de rijksoverheid is beperkt tot het stellen van een algemeen kader Negen Wmo-prestatievelden De negen prestatievelden zijn: 1. Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten. 2. Op preventie gerichte ondersteuning bieden aan jongeren met problemen met opgroeien en aan ouders met problemen met opvoeden. 3. Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning. 4. Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. 5. Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. 6. Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer. 7. Het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang en het voeren van beleid ter bestrijding van huiselijk geweld. 8. Het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen. 9. Het bevorderen van verslavingsbeleid. De Wmo wordt uitgevoerd door de gemeenten. Via het gemeentefonds ontvangen gemeenten in 2013 ruim 1,5 miljard euro voor de uitvoering van de Wmo Wmo vanaf 2015 Vanaf 2015 worden gemeenten en zorgverzekeraars meer verantwoordelijk voor de hulp voor mensen thuis. De zorg die in het verleden nog in een AWBZ-instelling werd geleverd aan mensen met een relatief lichte zorgvraag wordt in de toekomst thuis geregeld. Alleen de mensen die nu al een indicatie hebben voor zorg met verblijf houden recht op verblijf in een instelling. Gemeenten krijgen per 1 januari 2015 op grond van de Wmo een bredere verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van burgers die beperkt kunnen participeren. Door hen gericht te helpen, moeten burgers met een beperking langer thuis kunnen blijven wonen en participeren in de maatschappij. Die ondersteuning is gericht op het hebben van de regie op het eigen leven, uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen en het ontmoeten van anderen. Het kabinet heeft daarom besloten om de aanspraken op extramurale zorg in de AWBZ te laten vervallen. Een deel van de extramurale zorg wordt overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet en een ander deel wordt gedecentraliseerd naar de Wmo. Gemeenten worden verantwoordelijk voor ondersteuning van burgers voor zaken zoals verzorging, begeleiding en participatie. Wat exact wordt overgeheveld naar de zorgverzekeraars en gedecentraliseerd naar de gemeenten is op dit moment nog niet bekend. 1.3 Jeugdwet Op dit moment zijn gemeenten en provincies gezamenlijk verantwoordelijk voor de zorg voor jeugdigen. De verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in de Wmo en de Wet op de jeugdzorg. Nu bieden diverse zorgverleners zorg aan voor jeugd en ook de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg is belegd bij verschillende partijen. Het feit dat de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg belegd is bij meerdere partijen, zorgt voor versnippering van de zorg en afstemmingsproblemen. Dit komt de kwaliteit van de geleverde zorg niet ten goede. De evaluatie van de Wet op de jeugdzorg en de

7 7 analyse van de parlementaire werkgroep Toekomstverkenning Jeugdzorg laten belangrijke tekortkomingen van het huidige jeugdstelsel zien: - financiële prikkels werken richting dure gespecialiseerde zorg; - tekortschietende samenwerking rond kinderen en gezinnen; - afwijkend gedrag wordt onnodig gemedicaliseerd; - het kostenopdrijvend effect als afgeleide van deze knelpunten. Het huidige kabinet wil de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg daarom vanaf 2015 onderbrengen bij gemeenten. Om dit mogelijk te maken is de nieuwe Jeugdwet in voorbereiding. Het doel van de Jeugdwet is om het jeugdstelsel te vereenvoudigen en het efficiënter en effectiever te maken. Uiteindelijk doel is het versterken van de eigen kracht van de jongere en van het zorgend en probleemoplossend vermogen van diens gezin en sociale omgeving. Het kabinet is van mening dat decentralisatie van taken naar gemeenten belangrijk is voor verbetering van de jeugdzorg. Door de verantwoordelijkheid voor de hele jeugdzorg te beleggen bij één bestuurslaag, wordt het voor de gemeenten mogelijk om integrale en daarmee effectievere hulp aan jeugdigen en gezinnen te bieden. Gemeenten kunnen integrale zorg ontwikkelen, afgestemd op de lokale situatie en uitgaande van de mogelijkheden en behoefte van de jeugdige en/of de ouders. De volgende voorzieningen worden gedecentraliseerd naar gemeenten: - de provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg; - de gesloten jeugdzorg; - de geestelijke gezondheidzorg voor jeugdigen (jeugd-ggz); - de zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking; - de begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen; - vervoer bij begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen; - kortdurend verblijf ten behoeve van jeugdigen; - ggz in het kader van het jeugdstrafrecht (forensische zorg); - de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en van jeugdreclassering. De totale kosten van de jeugdzorg bedroegen in 2012 circa 4 miljard euro (bron: Algemene Rekenkamer). 1.4 Samenwerking tussen gemeenten Voor het kwalitatief goed uitvoeren van de decentralisaties gaan gemeenten voor specifieke taken samenwerkingsverbanden aan, in dit kader zijn er 43 regio s gevormd. In deze Zorgthermometer gaan we uit van deze nieuwe regio-indeling. Voor de werkzaamheden in het kader van de nieuwe Jeugdwet zijn gemeenten uitgekomen op 40 regio s. Omdat deze 40 regio s nagenoeg overeenkomen met de eerdergenoemde 43 regio s gaan we uit van de 43 regio s. Al deze regio s zijn vanuit inhoud tot stand gekomen: gemeenten hebben gekeken welke taken zij zelf kunnen uitvoeren en voor welke taken zij moeten samenwerken om hun inwoners goed te kunnen ondersteunen. Zo organiseren gemeenten bijvoorbeeld de eerstelijnstaken in de eigen gemeente. Ambulante hulp wordt soms lokaal en soms in de regio s opgepakt en specifieke jeugdhulp wordt vooral in de regio s opgepakt. Voor jeugdbescherming, jeugdreclassering en andere complexe taken gaan alle gemeenten regionaal of bovenregionaal samenwerken. Gesloten jeugdhulp wordt voornamelijk bovenregionaal ingericht.

8 8 1.5 Zorgverzekeringswet Op 1 januari 2006 is de Zorgverzekeringswet ingevoerd. De Zorgverzekeringswet stelt een zorgverzekering verplicht voor alle Nederlanders en personen die in het buitenland wonen, maar vanuit Nederland inkomsten uit arbeid ontvangen. De omvang van de dekking van de zorgverzekering wordt bepaald door de wetgever in de Zorgverzekeringswet. Deze wet bepaalt ook dat zorgverzekeraars verplicht zijn iedereen te accepteren; ze mogen personen die veel zorgkosten maken niet weigeren voor een zorgverzekering. Er geldt jaarlijks een verplicht eigen risico. Het basispakket van de zorgverzekering vergoedt in 2013: - geneeskundige zorg door huisartsen, medisch specialisten en verloskundigen; - verblijf in het ziekenhuis; - dyslexiezorg; - medicijnen; - geneeskundige geestelijke gezondheidszorg (ggz); - kraamzorg; - hulpmiddelen die bedoeld zijn voor behandeling, verpleging, revalidatie, verzorging of een specifieke beperking (dus niet rollators en andere eenvoudige loophulpmiddelen); - (beperkte) fysiotherapie en oefentherapie vanaf de 21 ste behandeling bij bepaalde chronische aandoeningen; - bekkenfysiotherapie bij urine-incontinentie tot en met de negende behandeling; - logopedie en ergotherapie; - tandheelkundige zorg (controle en behandeling) voor kinderen tot achttien jaar; - tandheelkundige chirurgische zorg (kaakchirurg) en kunstgebit; - fluoridenbehandeling voor kinderen onder de zes jaar die blijvende tanden en kiezen krijgen; - ziekenvervoer; - stoppen-met-rokenprogramma; - maximaal drie behandeluren dieetadvies; - maximaal drie ivf-behandelingen. De totale kosten van zorg onder de Zorgverzekeringswet in 2013 bedragen circa 38 miljard euro (bron: Zorgthermometer Vooruitblik 2013, Vektis). Vanaf 2015 gaat ook de thuisverpleging (wordt een nieuwe aanspraak) en de op behandeling gerichte ggz die nu nog deel uitmaakt van de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet. 1.6 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) Naast de Zorgverzekeringswet bestaat sinds 1968 in Nederland de AWBZ. Deze wet is een verplichte, collectieve ziektekostenverzekering voor niet individueel verzekerbare ziektekostenrisico s. Hieronder vallen bijzondere ziektekosten die niet worden vergoed door de zorgverzekering. Een voorbeeld van dit soort kosten is een opname in een verpleegtehuis of thuiszorg. Om in aanmerking te komen voor AWBZ-zorg moet er een medische reden (grondslag) aanwezig zijn waardoor iemand bepaalde activiteiten niet zelfstandig kan verrichten maar hierbij hulp nodig heeft. De volgende grondslagen kunnen recht geven op AWBZ-zorg: - een somatische aandoening of beperking; - een psychogeriatrische aandoening of beperking; - een psychiatrische aandoening; - een verstandelijke handicap; - een lichamelijke handicap; - een zintuiglijke handicap.

9 9 Het moet hierbij in alle gevallen gaan om aandoeningen of beperkingen waardoor iemand langdurig of blijvend hulp nodig heeft. Aanspraken AWBZ a. persoonlijke verzorging; b. verpleging; c. begeleiding; d. behandeling; e. verblijf; f. kortdurend verblijf; g. vervoer; h. het gebruik van een verpleegartikel; i. doventolkzorg; j. onderzoek stofwisselingsziekten; k. een neonatale hielprik; l. vaccinaties. Sinds 1 januari 2007 valt de huishoudelijke hulp onder de Wmo. Vanaf 1 januari 2013 valt ook begeleiding volledig onder de Wmo. AWBZ-zorg wordt extramuraal of intramuraal geleverd. Bij extramurale zorg gaat het om functies als verzorging, begeleiding en behandeling. Hierbij woont iemand gewoon thuis en ontvangt deze zorg thuis of op locatie. Bij langdurig verblijf in een instelling spreken we over intramurale zorg. Deze wordt niet geleverd in functies maar in een zorgzwaartepakket (ZZP). Een ZZP omvat wonen, zorg, diensten en - als dat aan de orde is - dagbesteding. Er zijn ZZP s voor de sectoren Verpleging & Verzorging (V&V), Gehandicaptenzorg (GZ) en Geestelijke Gezondheidszorg (ggz). In totaal zijn er 53 verschillende ZZP s. In het kader in dit hoofdstuk wordt hier nog extra toelichting over gegeven. De AWBZ wordt uitgevoerd door de zorgkantoren. Zorgkantoren zijn in het leven geroepen door de gezamenlijke zorgverzekeraars. De AWBZ-zorg is regionaal georganiseerd. Nederland is hiervoor onderverdeeld in regio s. Per regio voert een zorgkantoor namens alle zorgverzekeraars de AWBZ uit. De totale uitgaven van de zorg die vergoed wordt uit de AWBZ bedragen in 2013 circa 27 miljard euro. Vanaf 2015 worden substantiële delen van de AWBZ overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet en Wmo. De kern-awbz die overblijft wordt een landelijke verzekering voor intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg voor kwetsbare mensen die continu begeleiding nodig hebben.

10 10 Beschikbare gegevens Vektis beschikt over de declaratiegegevens van alle zorgverzekeraars in Nederland. Sinds 2012 beschikt Vektis niet alleen over de declaraties van alle zorg uit de Zorgverzekeringswet, maar heeft Vektis ook de declaratiegegevens vanuit de AWBZ (omdat zorgverzekeraars die via de zorgkantoren uitvoeren). Zorgverzekeraars sturen periodiek databestanden op met daarin de goedgekeurde en verwerkte declaraties van zowel de Zorgverzekeringswet als AWBZ van al hun verzekerden over een bepaalde periode. Declaraties kunnen in latere maanden nog nakomen, aangezien dit vaak wat achterloopt. BASIC 2011 Het BASIC-systeem kan worden gezien als een basissysteem van Vektis. In de BASIC-database worden op verzekerdenniveau schadegegevens per verstrekking geregistreerd. Het bevat dan ook de totale zorgkosten gemaakt in het kader van de Zorgverzekeringswet. Tevens worden van alle verzekerden verzekerdenkenmerken (zoals geboortedatum, geslacht, postcode en hoogte eigen risico) vastgelegd. De zorgverzekeraars leveren vanaf 2006 ieder kwartaal een BASIC-bestand aan. De dekking van BASIC is tot en met 2012 nagenoeg volledig (100% van de totale verzekerdenportefeuille). De analyses die gemaakt zijn voor deze Zorgthermometer zijn gebaseerd op Er is voor het jaar 2011 gekozen omdat de declaratiebestanden ziekenhuiszorg en geestelijke gezondheidszorg voor 2012 op het moment van schrijven van deze Zorgthermometer nog niet volledig zijn. De BASIC-gegevens die gebruikt zijn voor deze Zorgthermometer, hebben betrekking op negen kwartalen. Dat wil zeggen dat de declaraties over 2011 die door de zorgverzekeraars zijn verwerkt en goedgekeurd tussen 1 januari 2011 en 1 april 2013 zijn meegenomen. De gegevens zijn niet opgehoogd voor ontbrekende schade. Na negen kwartalen is de zorg voor de eerstelijnsverstrekkingen vrijwel volledig uitgedeclareerd. AWBZ 2012 Het AWBZ-systeem van Vektis bevat sinds 2012 alle goedgekeurde declaraties binnen de AWBZzorg in Nederland. Dit zijn declaraties voor zowel intramurale (mensen in een instelling) als extramurale (thuiszorg) zorg. Elke declaratie bevat een aantal persoonsgegevens (zoals geboortedatum, geslacht en postcode), informatie over de zorg die geleverd is en de kosten hiervan. Zorgverzekeraars leveren elke maand een bestand aan met daarin de declaraties van hun verzekerden in die periode. In deze Zorgthermometer zijn geen AWBZ-persoonsgebonden budgetten meegenomen. Landkaartjes In deze Zorgthermometer worden verschillende landkaartjes getoond. Hierbij zijn de regio s telkens in vijf gelijke groepen (quintielen) verdeeld. De laagst scorende 20% krijgt de lichtste kleur in de landkaart, de regio s die het hoogste scoren krijgen de donkerste kleur. Zorgzwaartepakket In hoofdstuk 3 worden verschillende patiëntgroepen uitgelicht. Hierbij wordt bij de groepsbepaling vaak gebruikgemaakt van ZZP s vanuit de AWBZ uit Dit geldt voor de groepen: gehandicapten, ouderen met verpleging en verzorging en ggz-patiënten. Voor de gehandicapten worden de Gehandicaptenzorg-ZZP s gebruikt. Dit zijn de ZZP s die vallen onder verstandelijk gehandicapt, (sterk gedragsgestoord) licht verstandelijk gehandicapt, lichamelijk gehandicapt en zintuiglijk gehandicapt. Voor de groep ouderen wordt iedereen met een ZZP Verpleging & Verzorging ingedeeld in de groep ouderen met verpleging en verzorging. De sector Verpleging & Verzorging (V&V) heeft tien ZZP s. Acht pakketten voor langdurende zorg (ZZP s 1 tot en met 8) en twee pakketten voor kortdurende zorg aan specifieke doelgroepen: ZZP 9 voor revalidatie en ZZP 10 voor kortdurende palliatieve terminale zorg. De ZZP s van de langdurende zorg is een oplopende reeks naar zorgzwaarte. Voor de ggz-patiënten worden de ggz-zzp s gebruikt. De ggz-zzp s zijn verdeeld in zogenaamde behandeling en begeleid wonen. Bij beide soorten ZZP s verblijft iemand in een intramurale setting. Bij de behandeling ZZP s ontvangt iemand behandeling van bijvoorbeeld een psychiater tijdens zijn verblijf. Bij de begeleid wonen ZZP s woont iemand begeleid intramuraal. Behandeling staat niet meer op de voorgrond, maar vaak worden deze mensen, los van hun verblijf, nog behandeld in de ggz. Vervolgens is voor deze groepen naar de kosten in de Zorgverzekeringswet in het jaar 2011 gekeken. Dit kan voornamelijk bij de ggz-patienten mogelijk een vertekening veroorzaken omdat ggz-patienten voordat ze in de AWBZ komen eerst een jaar ggz-zorg uit de Zorgverzekeringswet gebruiken.

11 11 In gesprek met: Marten Brittijn, Menzis De transitie in de langdurige zorg moet ervoor zorgen dat de burger de regie meer in eigen hand neemt en in aansluiting daarop de juiste zorg en ondersteuning op de juiste plaats en op het juiste moment krijgt. De zorg moet dicht in de buurt worden geboden met een goede afstemming tussen eerstelijnszorg en het sociale domein. Zowel de gemeente als de zorgverzekeraar heeft de verantwoordelijkheid om de zorg en ondersteuning goed op elkaar te laten aansluiten. De inwoner van een gemeente, tevens klant van de zorgverzekeraar, weet dan welke zorg en/of ondersteuning hij of zij kan verwachten en wie dat betaalt, zegt Marten Brittijn, programmamanager zorg bij Menzis. En dit kán ook, stelt hij, als maar sprake is van goede afstemming. Die afstemming is cruciaal, in de eerste plaats voor de cliënt. Zeker als sprake is van een hulpvraag met verschillende aspecten zorg, welzijn, re-integratie en/of financiële problemen is het belangrijk dat iemand het overzicht heeft en tijdig het informele circuit en de juiste professionals kan inschakelen. Dit voorkomt dat verschillende hulpverleners langs elkaar heen werken en de cliënt elke keer hetzelfde verhaal moet doen. Maar afstemming is ook belangrijk om het proces doelmatig te maken en bijvoorbeeld te voorkomen dat een cliënt met een niet medisch probleem, onnodig in het medische domein terechtkomt. Menzis hecht dan ook veel waarde aan de samenwerking met gemeenten. Juist om die verzekerde de goede zorg te kunnen bieden, zegt Brittijn, goed afgestemd op zijn of haar zorgbehoefte. Maar we moeten nog wel zoeken naar de juiste inhoud en vorm van die samenwerking. Het is praktisch niet uitvoerbaar dat de zorgverzekeraars met alle ruim vierhonderd gemeenten om de tafel gaan zitten. Je zult het dus op regionaal niveau moeten organiseren met een logische en werkbare afbakening van de regio. Praktische ervaring op dit gebied heeft Menzis al met Enschede. Brittijn legt uit: We hebben met deze gemeente een convenant, dat is uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma Gezond Meedoen. In drie woongebieden van Enschede worden dertien projecten uitgevoerd. Bijvoorbeeld een multidisciplinaire aanpak voor overgewicht bij kinderen, bevordering van participatie en valpreventie bij ouderen. Ook bereiden we een project voor voor de inzet van wijkverpleegkundigen en een project gericht op de toepassing van populatiegebonden financiering. Inmiddels heeft Menzis ook met Arnhem en Groningen convenanten. In Arnhem richt de aandacht zich vooral op de ontwikkeling van wijkteams van professionals uit het medische en sociale domein die gecoördineerd de zorg en ondersteuning van een specifieke populatie leveren. In de Arnhemse wijken Geitenkamp en Presikhaaf is een pilot gestart met wijkgezondheidsteams, samen met Huisartsenzorggroep Arnhem, thuiszorgaanbieders, Caransscoop (ROS) en de patiëntenorganisatie Zorgbelang Gelderland. Het convenant met Groningen richt zich op de inzet van de tandem wijkverpleegkundige en huisarts. Hierbij wordt aansluiting gezocht bij de sociale teams die door de gemeente worden ingezet. Daarnaast wordt in een wijk een pilot gestart waarin een centrale rol is weggelegd voor een geïntegreerd eerstelijnsgezondheidscentrum en de informele (zorg)netwerken van de gemeente. Brittijn: Ook daar is het doel om de zorg en ondersteuning binnen een wijk beter en efficiënter te organiseren en coördineren. Van belang is om de zorgvraag van specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld ouderen of cliënten met een ggz-zorgvraag, op wijkniveau helder in beeld te krijgen en afhankelijk van de specifieke populatie zo gericht en doelmatig mogelijk de juiste zorg te leveren.

12 12 Overigens is het niet de bedoeling om met elke gemeente een convenant te sluiten, maar wel om de positieve ervaringen uit Arnhem, Groningen en Enschede te delen met andere gemeenten. Heldere beleidskaders op basis van eenduidige politieke besluitvorming over de verschillende transities in onderlinge samenhang zijn hierbij een essentieel uitgangspunt, stelt Brittijn. Net als heldere communicatie en informatievoorziening aan de burger c.q. de verzekerde, zegt hij. We moeten voorkomen dat bepaalde groepen cliënten tussen de wal en het schip terechtkomen door alle hervormingen. Het gaat immers om kwetsbare groepen. Dit plaatst de betrokken partijen wel voor een paar forse uitdagingen. Op de korte termijn is van belang de impact van de beoogde hervormingen in beeld te krijgen in maat en getal, zegt hij. Er bestaan veel beelden, verwachtingen en aannames over het nieuwe stelsel van langdurige zorg. Wat we nu moeten doen, is concreet krijgen welke impact de veranderingen hebben voor de klanten, de bedrijfsvoering, de financiële risico s en het inkoopbeleid van zorgverzekeraars. Probleem hierbij is de onzekerheid over de politieke besluitvorming op dit moment, plus het krappe tijdspad van alle transities. Beleidsgegevens en stuurinformatie zijn dus essentieel om de beoogde effecten van alle transities scherp te krijgen. Vektis kan een belangrijke bijdrage leveren om die stuurinformatie inzichtelijk te maken, waarmee zorgverzekeraars de risico s van de transitie kunnen kwantificeren en bepalen welke beheersmaatregelen nodig zijn. Ook levert Vektis in opdracht van het landelijk transitiebureau beleidsgegevens aan gemeenten, zodat zij in staat worden gesteld zich voor te bereiden op de decentralisaties. Een voordeel is dat gemeenten hiervoor niet zelf bij de verschillende zorgverzekeraars en zorgkantoren hoeven aan te kloppen en over eenzelfde niveau van informatie kunnen beschikken.

13 13 2Zorggebruik in regio s Zoals in hoofdstuk 1 is geschetst gaat op het gebied van de langdurige zorg en ondersteuning de komende jaren veel veranderen. De gemeenten worden verantwoordelijk voor een deel van de langdurige zorg die nu nog tot de verantwoordelijkheid van de zorgkantoren behoort. Daarnaast worden gemeenten ook verantwoordelijk voor de nieuwe Jeugdwet. De gemeenten zoeken samenwerking met elkaar als het gaat om de uitvoering van deze nieuwe taken. In totaal zijn er in Nederland 43 regio s waarin wordt samengewerkt. Dit hoofdstuk geeft een beeld van de populatie en het zorggebruik van de populatie in deze regio s en van de verschillen en overeenkomsten in zorggebruik die bestaan tussen de regio s. 2.1 Regio-indeling Om de maatschappelijke opvang binnen het kader van de Wmo in goede banen te leiden, zijn 43 regio s verantwoordelijk voor de uitvoering van een samenhangend aanbod van maatschappelijke opvang. Dat betekent een sluitende ketensamenwerking op zowel bestuurlijk als uitvoerend niveau tussen alle betrokken partijen en omringende gemeenten. De centrumgemeenten werken hiervoor samen met opvanginstellingen, zorgkantoren en woningcorporaties. De centrumgemeenten ontvangen hiervoor specifieke uitkeringen van het Rijk. De 43 centrumgemeenten die zijn gevormd voor de uitvoering van de Wmo komen grotendeels overeen met de nieuwe jeugdzorgregio s. Daarom wordt de indeling van die 43 regio s aangehouden in deze Zorgthermometer. Al deze regio s zijn vanuit inhoud tot stand gekomen: gemeenten hebben gekeken welke taken zij zelf kunnen uitvoeren en voor welke taken zij moeten samenwerken om hun inwoners goed te kunnen ondersteunen. Figuur 1 geeft de indeling van deze regio s weer. Figuur 1 Indeling van de regio s met daarbij de regionummers (bron: VWS) Tabel 1 geeft een overzicht van hoeveel mensen in de verschillende regio s wonen. Gemiddeld wonen er in een regio circa mensen. Wel valt op dat er grote verschillen zijn in de inwoneraantallen per regio. De regio met de meeste inwoners, Stadsregio Rijnmond met 1,21 miljoen inwoners, heeft veertien keer zoveel inwoners als de regio met de minste inwoners, Regio Hoeksche Waard met inwoners.