INFO FUGRO. droogdok voor. Doordenken naar volgende fase. Diagnose van rijstroken. 110-jarige dame krijgt facelift. Jaargang 24 nr 3 november 2013

Transcriptie

1 FUGRO INFO Jaargang 24 nr 3 november 2013 Bijzonder droogdok voor oceanco 2 Doordenken naar volgende fase 14 Diagnose van rijstroken jarige dame krijgt facelift

2 Succesvolle ketenaanpak bij D&C-contract scheepsbouwhal Een goed bouwteam denkt dóór naar volgende fase In Alblasserdam werkt bouwbedrijf Cordeel aan een om verschillende redenen bijzonder droogdok voor superjachtenbouwer Oceanco. Fugro maakte vanaf de tenderfase deel uit van het bouwteam voor dit project. Deze integrale benadering heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen. Opdrachtgever Oceanco heeft voor alle aspecten van dit project hoge kwaliteitseisen geformuleerd. Dat resulteerde al meteen bij het ontwerp van de bouwkuip in een opvallende keuze: een droge bouwput met diepwanden tot in de klei van Kedichem (-31 m). Maar ook de locatie maakt dit een bijzondere klus: buitendijks, in slappe grond, 80 m vanaf de bestaande verkeerstunnel onder de Noord, pal naast een brandweerkazerne en vlak bij enkele oude dijkhuizen. Plus nóg een opvallende randvoorwaarde: de bouwers moesten bij de constructie van dit dok al rekening houden met een nog te bouwen tweede dok, terwijl nog niet zeker was wanneer en hoe het zal worden gebouwd. Overdekt droogdok Het gaat om een UAV-contract waarbij het droogdok (170 m lang, 38 m breed en 10 m diep) als design & construct is aangenomen. Het dok wordt overkapt op een hoogte van 33 m. Naast het dok komt aansluitend een gebouw met dezelfde hoogte (6 etages boven de begane grond) met geïntegreerde kantoor- en workshopruimten. Verder omvat het plan een kelder 2 FUGRO INFO nr 3 november 2013

3 voor een WKO-systeem. Elders op het terrein wordt een spuitloods van 80 x 20 x 8 meter gerealiseerd. Alleen de bouw van het droogdok betreft een design & build-contract. De overkapping van het dok, het kantoorgebouw, de overige gebouwen en de terreininrichting worden gebouwd volgens bestek en tekeningen, die de opdrachtgever heeft aangeleverd. Integraal bouwteam Al met al een uitdagend project dus, waarvoor Cordeel Nederland een bouwteam heeft samengesteld met Fugro en Geelhoed Engineering. Senior projectmanager Wim Tinge vertelt hoe Cordeel deze klus heeft aangepakt: Onze opdrachtgever Oceanco heeft in 2011 een bestek in de markt gezet voor de bouw van een droogdok. Omdat wij van mening waren dat enkele elementen uit dat plan efficiënter konden worden uitgevoerd, kwamen wij daarop met een eigen plan. Uiteindelijk kregen wij eind 2012 te horen dat we ons voorstel met een paar aanpassingen mochten uitvoeren. Fugro was al vanaf het begin van dit project langszij en maakte ook meteen deel uit van het bouwteam. Dat klopt, aldus Peter Nelemans, business development manager Bouw & Infrastructuur van Fugro. Vanaf de tenderfase hebben wij op grote lijnen gerekend aan de dimensies van verschillende onderdelen die nodig waren voor de begroting. Verder hebben we gekeken naar de uitvoeringstechnische aspecten en naar alternatieven. Waarin onderscheidde jullie plan zich van het oorspronkelijke bestek? Tinge: Er was voorzien in heien vanaf een traverse boven de bouwput, maar bij het gewenste tijdpad was dat niet haalbaar. Er zijn palen nodig, terwijl er op deze wijze maximaal drie per dag gemaakt konden worden: die tijd was er eenvoudig niet. Wij hebben toen een andere uitvoeringswijze voorgesteld. Vanuit kwaliteitsoogpunt formuleerde de opdrachtgever later nog een aanvullende eis: een droge bouwput. Uiteindelijk hebben we toen mede op advies van Fugro gekozen voor diepwanden. Eind oktober 2012 kregen we de opdracht en in januari 2013 konden we echt aan de slag. Niet-ontplofte explosieven Nelemans: In de tussentijd is onderzoek uitgevoerd naar niet-ontplofte explosieven uit de Tweede Wereldoorlog en is de grond van de locatie gesaneerd. Fugro heeft in die periode in het bouwteam veel input geleverd voor het ontwerp van de fundering en de diepwanden. Ook hebben we uitgebreid gekeken naar de interactie Peter Nelemans (links) en Wim Tinge op de bouwplaats. FUGRO INFO nr 3 november

4 Faalrisico s beperken door monitoring tussen het relatief hoge kantoorgedeelte en de diepe bouwput voor het dok, daar pal naast. Invloed tweede dok Tinge: Een complicerende factor hierbij was, dat we er in het ontwerp rekening mee moesten houden dat een tweede dok zou worden gebouwd wellicht al tijdens de bouw van de eerste hal. Maar het was toen nog niet precies bekend op welke wijze dit tweede dok gefundeerd en gebouwd zou worden. Dat heeft veel invloed gehad op het ontwerp van het eerste dok en vooral op de tijd die nodig was om alle opties door te rekenen. In zo n situatie leer je wel je partners goed kennen, want iedereen moet in staat zijn dóór te kunnen denken naar een volgende fase. Dan bewijst de meerwaarde van een integraal bouwteam zich nog eens extra: alle disciplines aan tafel, veel ervaring, korte lijnen, snel schakelen. Dat is belangrijk als je rekening moet houden met allerlei verschillende uitvoeringsaspecten. Jullie kozen voor diepwanden, waarom? Nelemans: Diepwanden worden overal in Nederland steeds vaker toegepast. Dat heeft ook geleid tot een kwaliteitsslag op basis van lessons learned, waardoor wij vierkant achter deze methode kunnen staan. In dit geval hebben wij enkele alternatieven bekeken, maar die bleken kwalitatief minder en/of risicovoller. Onze conclusie was dat dit de meest veilige methode is, mits Wim Tinge: Alles voor een zo droog mogelijke kuip. je de kwaliteit bij de overgangen tussen de panelen van de diepwand goed monitort. Die voegovergangen zijn de zwakke punten waar lekkage kan ontstaan. Omdat wij bij de voegen sonische crosshole-metingen wilden uitvoeren, zijn bij de fabricage van de wanden buizen meegestort voor de meetapparatuur. Uit de monitoring bleek uiteindelijk dat 2 van de 60 voegen verdacht waren. Tinge: Die vaststelling was voor ons in het licht van de strenge kwaliteitseisen van onze opdrachtgever reden om de voegen aan de buitenzijde van de kuip te voorzien van groutkolommen. Er mocht via de wanden Artist impressions van de buiten- en binnenzijde van het nieuwe droogdok. 4

5 en de bodem maximaal 10 m 3 water per uur de kuip in komen. We zitten nu op minder dan 2 m 3 per uur. Dat is heel netjes, als je bedenkt dat we het hier hebben over een oppervlakte van m 2 kleibodem en m 2 betonwand. Dat is ook de verdienste van de uitvoerder, gecombineerd met nauwgezette voorbereiding en begeleiding van onze kant. Zo hebben we tevoren een uitgebreide risicoanalyse opgesteld, die enkele kritische punten opleverde, plus maatregelen om ze te beheersen. We hebben vervolgens meer berekeningen laten uitvoeren voor de constructie van de diepwand en extra maatvoerders ingezet. Fugro heeft de crosshole-metingen uitgevoerd en inclinometers geïnstalleerd om mogelijke vervormingen te kunnen volgen. Alles erop gericht om een kwalitatief goed product te realiseren, ofwel: een zo droog mogelijke kuip. En dat is dus prima gelukt! Nelemans: Die investeringen in de kuip verdienen zich terug in de bouw van het dok. Als je bouwkuip niet droog is, loop je tijdens de uitvoering zo een paar maanden vertraging op door lekkages. Dat was in dit geval geen optie! Tinge: Dat klopt; in een geval als dit kun je stellen dat, als de kuip mislukt, het hele project mislukt. Zoals zo vaak zitten de grootste faalrisico s ook hier in de ondergrond. Door te investeren in goede voorbereiding en monitoring hou je dat in de hand. En in een integraal bouwteam krijg je dat soort overwegingen scherp op je netvlies. Een ander opvallend aspect is de nabijheid van de verkeerstunnel onder de Noord; hoe beïnvloedde dat het ontwerp en de uitvoering? Tinge: Een grote bouwkuip dicht bij bestaande bebouwing is altijd spannend. De eigenaar van de tunnel eiste vooraf monitoring op trillingen, verzakking en lekkage. Dat hebben we uiteraard meegenomen in het ontwerp. Een ander punt van aandacht waren grote, 10 m hoge schanskorven gevuld met stortsteen, die tegen de gevel van een brandweerkazerne staan, op 30 m van de bouwput. Om er zeker van te zijn dat die korven stabiel bleven, heeft Fugro ook daar gemonitord. Net als trouwens bij enkele oude dijkwoningen in de buurt, die nog op staal zijn gefundeerd. Behalve enkele kleine scheurtjes is daar tot nu toe gelukkig niets extreems gebeurd. Wat is volgens u het meest kenmerkende van dit project? Tinge: De uitwerking van de problematiek rondom de mogelijke bouw van een tweede dok vereiste van alle bouwteamleden veel ervaring met uitvoeringsaspecten. Er moet hier vaak snel worden geschakeld, ook omdat het in de uitvoering niet altijd exact gaat zoals je tevoren hebt bedacht. Dit team is daartoe zeer goed in staat en dat werkt erg prettig. FUGRO INFO nr 3 november

6 Management data essentieel voor ProRail Weten wat iets is, waar het ligt en wat het kan Spoorbeheerder ProRail is verantwoordelijk voor aanleg, onderhoud, beheer en veiligheid van het Nederlandse spoorwegnet. Voor efficiënt beheer van een spoornet zijn informatievoorziening en asset management van essentieel belang. Manager Infra Informatie Johan Schouten van ProRail geeft zijn visie op het verwerven en beheren van management data. Het takenpakket van ProRail bestaat naast het verdelen van de ruimte op het spoor en het regelen van alle treinverkeer uit het bouwen en beheren van stations, het aanleggen van nieuwe sporen en het onderhouden van bestaande sporen, wissels, seinen en overwegen. Voor het efficiënt en kostenbewust beheren van een spoornet, waarop het aangenaam reizen is en goederen onbelemmerd vervoerd kunnen worden, zijn informatievoorziening en asset management van essentieel belang. Schouten: Voor vier bedrijfsfuncties van de spoorsector verzamelen en verspreiden wij data: planning, bouw, beheer en besturing. Nu worden 6 FUGRO INFO nr 3 november 2013

7 Opinie gegevens vaak nog onnodig opnieuw ingewonnen en soms nog decentraal of analoog bijgehouden. Het is ons doel om dit in de toekomst digitaal en centraal voor alle stakeholders te ontsluiten. We willen straks van dingen gedurende hun hele levenscyclus alle relevante gegevens bij elkaar hebben. In onze sector heb je te maken met vele partijen: ingenieursbureaus, aannemers, vervoerders, verschillende afdelingen van ProRail zelf. Daarom moeten wij nogal wat werk verzetten om van al die actoren in die keten alle data bij elkaar te krijgen. Dat streven hebben we nu de vorm gegeven van een programma, met als werktitel De Nationale Spoordatabase of DNS. Je moet dat overigens niet zien als een fysieke database, maar meer als een set van applicaties. Kennis delen ProRail investeert naast het dagelijkse onderhoud en beheer van het spoor jaarlijks veel in het spoorweg net. Omdat het daarbij gaat om publieke middelen, wordt continu gezocht naar optimalisatie bij aanbesteding en uitvoering. Daarbij maakt ProRail graag gebruik van professionele partners die specifieke kennis en ervaring inbrengen. Schouten: Door steeds gegevens toe te voegen verrijken de gebruikers de data werkenderwijs, waardoor je een actueel en compleet beeld krijgt van de staat van een ding. Uitgangspunt voor zo n operatie is dat alle partijen in ieder geval dezelfde taal spreken. We zijn dus begonnen om met marktpartijen de basisgegevens van assets op een uniforme manier te specificeren. BrancheBreed Monitoring Systeem Delen van DNS bestaan in de praktijk al; vanaf 1 januari 2014 is een open BrancheBreed Monitoring Systeem operationeel, waarin alle conditiedata van het spoor, zoals wordt verzameld door meettreinen, is opgenomen. Je hebt het dan over metingen van spoorligging of bovenleidingdikte, en sonische metingen van spoorstaven. Maar ook over metingen van Fugro, zoals liggingsmetingen op emplacementen en gegevens over ondergrondse infrastructuur. Nu zijn die gegevens nog te vinden in verschillende applicaties. Straks komt dat allemaal in één systeem bij elkaar, bereikbaar voor alle gebruikers. Eén ingang Het draait met objecten eigenlijk steeds om drie vragen: wat is het, waar ligt het, wat kan het? En dat in samenhang met het spoorsysteem waarvoor de objecten bedoeld zijn. Die gegevens slaan we nu nog op in drie aparte systemen, met aparte ingangen. Dus het wordt al een hele verbetering als die gegevens op één plek bereikbaar zijn. Het maakt dan niet meer uit of FUGRO INFO nr 3 november

8 er achter de interface één of meerdere systemen zijn, zolang de gebruiker maar door de goede vragen te stellen bij de gewenste informatie kan komen. Daarvoor moeten de assets in alle systemen voorzien zijn van de juiste kenmerken en moet de gemeenschappelijke taal waarin de vragen worden gesteld, enigszins zijn geharmoniseerd. In de zoektocht naar vernieuwing en hoogwaardige en innovatieve oplossingen voor de infrastructuur verbindt ProRail de eigen kennis met die van de markt. Hoe breng je op dat gebied vraag en aanbod bij elkaar? Schouten: Specialistische bedrijven zoals Fugro zijn op hun eigen terrein natuurlijk veel slimmer dan wij. Van die kennis maken wij graag gebruik bij het oplossen van bepaalde vraagstukken. ProRail kent daarom de mogelijkheid van een unsolicited proposal of USP. Het staat bedrijven vrij op eigen initiatief een oplossing aan te dragen voor een probleem dat bij ons speelt. Wij hebben hiervoor in 2010 het innovatieplatform RITS in het leven geroepen, waar we actuele vraagstukken kenbaar maken aan het bedrijfsleven. Momenteel loopt er bijvoorbeeld een interessante USP op het gebied van een webbased monitoringsysteem voor wisselverwarming, op basis van kleine draadloze temperatuursensoren onder de spoorstaven. Als zo n USP-traject zinvol wordt afgerond, volgt een openbare aanbesteding van het concept. Hoe belangrijk is centraal beschikbare en betrouwbare asset management data eigenlijk voor het functioneren van ProRail? Schouten: In één zin: onmisbaar voor alle processen. Een voorbeeld: in ons beheerbedrijf gaat zo n 800 miljoen euro per jaar om. Wij weten dat je uit de bestaande conditiedata van objecten gecombineerd met degradatiemodellen informatie kunt halen, waarmee je onderhoud nóg beter kunt plannen. Daarmee gaat de prestatie omhoog en worden de kosten lager. Als je je data maar beter ontsluit en deelt met de relevante partijen. Wij moeten data dus beter benutten. En leveranciers van data, zoals Fugro, zouden nog een stapje onze kant kunnen opschuiven, door na te denken over waar wij die data voor nodig hebben. Ze kunnen als het ware zo ver gaan dat ze de stap van data naar informatie maken; bijvoorbeeld het leveren van een dashboard, in plaats van alleen data-bestanden. Je ziet dus een verschuiving in de relatie tussen leverancier en opdrachtgever? Schouten: Onmiskenbaar. We werken steeds nauwer en intensiever samen. De tijd van U vraagt, wij draaien is voorbij. Om tot efficiënte oplossingen te komen, moet je transparant en innovatief te werk gaan. ProRail moet daarbij zorgen voor voldoende ruimte en helderheid, terwijl de leverancier proactief zijn specifieke kennis inbrengt. Organisatie ProRail is georganiseerd in een onderdeel Bedrijfsvoering en een onderdeel Uitvoering, die elk zijn onderverdeeld in directoraten. Het directoraat Projecten is verantwoordelijk voor spoorprojecten en de bouw en verbouw van stations, in opdracht van lokale, regionale en landelijke overheden. Het directoraat Operatie is verantwoordelijk voor een beschikbaar, betrouwbaar en veilig spoor, voor onderhoud en dagelijks begeleiden van het treinverkeer en voor de optimale inzet van de beschikbare middelen. Onder de directeur Operatie vallen afdelingen zoals ICT Services en Asset Management. 8 FUGRO INFO nr 3 november 2013

9 Fugro Grond App Actueel mobiel inzicht in bodemopbouw De platform-onafhankelijke Fugro Grond App maakt grondonderzoek direct toegankelijk op een tablet of laptop. De data is opgenomen in een data management systeem en wordt in een overzichtelijke interface gepresenteerd. Met deze app is snelle en mobiele toegang tot grondonderzoeksgegevens verzekerd. Zodra sonderingen zijn uitgevoerd en het verwerkingsprotocol is doorlopen, kunnen gebruikers de resultaten zien in de Fugro Grond App. Met een gebruikersnaam en een wachtwoord kan een opdrachtgever via een overzichtskaart bijvoorbeeld de ligging van sonderingen bekijken en de sondeergegevens meteen oproepen. Het onderzoek wordt vervolgens gevisualiseerd in een overzichtelijke interface. Toegang tot de standaard sondeergrafieken (in PDF) met geautomatiseerde bodemclassificatie is uiteraard ook mogelijk. Klanten van Fugro krijgen zo via een beveiligde website toegang tot al het uitgevoerde grondonderzoek. Ook archiefgegevens De Fugro Grond App kan gebruikt worden op tablets, lap- en desktop-computers en binnen elk besturingssysteem (Android, ios, Windows, Linux en OS X). Daarnaast bestaat de mogelijkheid om delen van het omvangrijke Fugro-grondonderzoekarchief ontsloten via GeODin beschikbaar te stellen via de app. In de toekomst wordt het voor opdrachtgevers mogelijk om binnen de Fugro Grond App zelf geodata toe te voegen. Dit maakt effectief datamanagement mogelijk, zonder het gebruik van complexe Geografische Informatie Systemen. Het biedt de mogelijkheid om op project basis, of in het kader van asset management, snel toegang te krijgen tot informatie over de ondergrond, en deze veilig te bewaren. De Fugro Grond App in het kort: Toegang tot grondonderzoeksgegevens in het veld, bijvoorbeeld tijdens hei- of ontgravingswerkzaamheden of tijdens vergaderingen. Eenvoudig inzicht voor opdrachtgever in grondonderzoeken (in uitvoering of reeds uitgevoerd). Overzicht van uitgevoerde sonderingen op een Google Maps-achtergrond. Betere visualisatie van waar sonderingen zijn uitgevoerd, geeft een beter overzicht. Dit is vooral van belang voor eigenaren van bijvoorbeeld industriële sites. De bodemdata is op iedere willekeurige computer te benaderen. Het is dus niet nodig om kopieën van rapporten mee te nemen of te archiveren. Meer informatie: Via uw contactpersoon bij Fugro of Johan Haan, , FUGRO INFO nr 3 november

10 EM-metingen in de archeologie Vuursteen en verkoolde hazelnoten De gemeente Almere heeft een streng, maar helder archeologisch beleid: archeologische vindplaatsen worden niet opgegraven, maar blijven bewaard in de grond. Om sporen van menselijke bewoning te kunnen vinden, moet je hier zo n 5 m in de grond kunnen kijken. Proefsleuven of boringen zijn dan vaak te arbeidsintensief en te duur. Geofysische survey-methoden van Fugro brengen uitkomst. Dick de Jager (Gemeente Almere, rechts) in gesprek met Jos de Moor (EARTH, links) en Chris van Isselt (Fugro, midden). 10 FUGRO INFO nr 3 november 2013

11 De Monumentenwet bepaalt dat archeologisch onderzoek verplicht is bij bodemverstorende activiteiten. Gemeenten hebben bij de invulling daarvan nog wel enige eigen beslissingsruimte. Zo heeft Almere in 2009 bepaald dat slechts in een deel van de gemeente archeologisch onderzoek hoeft plaats te vinden. Deze keuze is bepaald door de kenmerken van het oude landschap in de ondergrond, aldus Dick de Jager, beleidsadviseur Archeologische Monumentenzorg bij de gemeente Almere. Behoudenswaardige vindplaatsen die bij onderzoek worden aangetroffen, mogen niet worden overbouwd, maar moeten worden ingepast en ingericht. We zoeken vindplaatsen en waarderen ze vervolgens. Er wordt niets opgegraven, maar bij voorkeur wel met een bovengrondse markering herkenbaar gemaakt. De voortgang van de onderzoeken houden we bij op de Archeologische Beleidkaart Almere. Geofysica Archeologisch onderzoek is gekoppeld aan de omgevingsvergunning of een aparte archeologievergunning voor bouw- of aanlegwerkzaamheden. EARTH Integrated Archaeology is één van de bureaus die in dit gebied regelmatig (voor)onderzoek uitvoeren. Fysisch geograaf Jos de Moor is als projectmanager bij EARTH betrokken bij verschillende onderzoeken. Opvallend is een project waarbij gekeken wordt naar de mogelijkheden om geofysica in te zetten voor archeologisch onderzoek. Hoe zit dat precies? hebben we in deze drooggelegde zeebodem zo n 25 scheepswrakken gevonden, van de late middeleeuwen tot het begin van de twintigste eeuw. Er ligt minstens nog zo n zelfde aantal onder de grond, maar we beschikken eigenlijk nog niet over een goede methode om ze altijd te kunnen lokaliseren. Booronderzoek De Moor: Het verplichte archeologische onderzoek begint meestal met een verkennend booronderzoek. Daarmee brengen we het oude landschap uit de midden en nieuwe steentijd in kaart. Bij de daaropvolgende kartering zeven we de grondmonsters uit de boringen en zoeken naar bijvoorbeeld vuursteensplinters, houtskool of verkoolde hazelnoten. Na dit veldwerk toetst de stadsarcheoloog de resultaten van het booronderzoek aan het gemeentelijk beleid en beoordeelt of de vindplaats nader onderzocht moet worden. Zo niet, dan zijn er geen archeologische belemmeringen om de ruimtelijke plannen uit te voeren. Bij het waarderend vervolgonderzoek worden de ouderdom, kwaliteit en begrenzing van de archeologische resten bepaald. Dit gebeurt normaliter door het graven van één of meerdere proefsleuven. In Almere liggen veel archeologische vindplaatsen vrij diep onder de grond, waardoor proefsleuven graven een dure methode is. Boringen bieden dan uitkomst. Maar voor grotere locaties is ook het maken van veel puntmetingen De Moor: Meestal wordt onze hulp ingeroepen bij een vooronderzoek, dus om te bepalen of zich onder een bepaalde bouwlocatie mogelijk een archeologische vindplaats bevindt. Dat gebeurt hier meestal aan de hand van puntmetingen: boringen tot zo n 5 m diep, waar de overgang ligt tussen het oude zand en de nieuwere klei- en veenlagen. Op die scheiding vind je vaak resten van menselijke bewoning: artefacten, in de vorm van houtskoolresten, vuursteenfragmenten en al dan niet verkoolde voedselresten. Er zijn in Almere inmiddels op zo n 60 locaties sporen gevonden van prehistorische bewoning. Voor het merendeel afkomstig uit de steentijd, onder meer van jagers en verzamelaars langs de rivier de Eem, zo n jaar voor Christus. De Jager: Daarnaast Fragment (8.000 jaar oud ) van afval geproduceerd door een vuursteensmid. Grootte van het vuursteen-fragment is 0,7 mm. FUGRO INFO nr 3 november

12 tijdrovend en kostbaar. De Jager: Wij zijn als gemeente ook met het oog op toe komstige stedenbouwkundige ontwikkelingen altijd geïnteresseerd in nieuwe technieken, die onderzoek efficiënter en beter maken. EARTH heeft dat opgepakt en samen met Fugro ingevuld met bewezen technieken uit de geofysica. Pilotproject Chris van Isselt is senior adviseur Geofysica bij Fugro: Geofysica betekent letterlijk natuurkunde van de aarde. Geofysica is de wetenschap die een groot aantal natuurkundige verschijnselen van de aarde meet, verklaart en met elkaar in verband brengt, zoals aardmagnetisme, voortplantingssnelheid en de weerkaatsing van golven. Hiervoor worden enkele technieken ingezet, die ook voor de archeologie bruikbaar zijn, zoals weerstandsmetingen, magnetometingen, elektromagnetisch onderzoek en grondradar. Samen met Earth hebben wij op een testveld in Almere, waarvan bekend is dat er zich een archeologische vindplaats bevindt, onderzocht welke van deze methoden het meest geschikt zijn. De Jager: De ondiepe bodemopbouw onder Almere kent een zandige bodem op ongeveer 5 m diepte: eigenlijk het dekzandlandschap van na de laatste ijstijd. Dat liep vanaf de Veluwe langzaam af naar de Noordzee, en bevond zich door de lagere zeespiegel destijds ter hoogte van Almere boven zeeniveau. In dit gebied hebben in de steentijd langere tijd mensen gewoond en rondgezworven. Bovenop dat oude landschap zijn in de afgelopen duizenden jaren klei- en veenlagen afgezet, die de resten van bewoning afdekken. We zijn altijd op zoek naar de scheiding tussen zand en veen of klei, omdat we daar de meeste resten aantreffen. EM-metingen Van Isselt: Bij onze pilot bleek dat elektromagnetische metingen, waarmee de geleidbaarheid van de grondlagen kan worden bepaald, veelbelovende resultaten opleveren. Omdat zand slecht geleidt en klei of veen goed, is de grens tussen die lagen met EMmetingen meestal goed zichtbaar. Bijkomend voordeel van deze methode is dat een groot terrein snel en met weinig mankracht kan worden gemeten. Dat levert dan een contourkaart op, waarbinnen je vervolgens met gerichte boringen of sonderingen nader onderzoek kunt uitvoeren. EM-metingen zouden dus de verkennende fase van het booronderzoek grotendeels kunnen vervangen. Verder wordt nog onderzocht of geoelektrische weerstandmetingen bruikbare gegevens opleveren. Die methode is wel wat bewerkelijker, zeker bij grotere locaties. Begemann-monstername EARTH en Fugro werken voor het inzetten van de Begemann monstertechnologie voor archeologisch onderzoek al enkele jaren samen. De Moor: Fugro heeft voor ons bij enkele onderzoeken in Almere Begemann monsternames uitgevoerd. Dit levert zeer goede en zuivere monsters op, van een kwaliteit die vergelijkbaar is met die van een echte opgraving. De boorkernen gaan naar het laboratorium van Fugro, waar wij ze nader beschrijven en er monsters uit selecteren voor nadere analyse. Daarbij voeren we specifiek onderzoek uit, zoals pollenonderzoek, micromorfologie of C14-datering. De Jager: Die monsters zijn zo mooi intact, dat je er de meest ongelooflijke details in kunt ontdekken. Zo kunnen we in slijpplaatjes van enkele micrometers dik nog zien of houtskool betreden is of niet, wat weer een indicatie is voor menselijke activiteit. Ook geven deze plaatjes informatie over de chemische samenstelling van de bodem, wat weer iets zegt over hoe goed houten voorwerpen of botresten bewaard zijn gebleven. Dat helpt ons om vast te stellen of het zinvol is verder te zoeken of een vindplaats te bewaren of juist vrij te geven voor bebouwing. Meer informatie: Chris van Isselt, , c.v.isselt@fugro.nl Jos de Moor, , j.de.moor@earth-arch.eu, EARTH INTEGRATED ARCHAEOLOGY Archeologie Fysische- en Historische Geografie Paleo-ecologie SAMENWERKING Kennis & Tools Geofysica Geotechniek Geodesie Fysiek behoud & Archeologische risicoanalyse 12 FUGRO INFO nr 3 november 2013

13 Het opstellen van windturbines langs en op dijklichamen vereist specifieke metingen. Fugro zet breed in op on-, near- en offshore windenergie Alles in de wind... Het onlangs gesloten SER Energieakkoord presenteert ambitieuze plannen op het gebied van windenergie in Nederland. Windenergieprojecten op land en op zee zijn van groot belang voor de beoogde groei in duurzame energie tot 14% in 2020 en 16% in Fugro staat in de startblokken. Het Energieakkoord van 6 september jl. noemt een doelstelling van megawatt aan opgewekte windenergie op land in 2020, en megawatt op zee in Dit betekent een toename van zo n onshore en offshore windturbines. Zowel op het land als op zee heeft Fugro ruime ervaring met het leveren van geotechnische ondersteuning aan de Noord-Europese windmarkt. De kennis en ervaring binnen de Fugro-Groep met de ontwikkeling van windparken sluiten prima aan op de groeiende vraag bij ontwikkelaars, aannemers en installateurs. Mede daarom is nu alle windkennis en -ervaring binnen de organisatie gebundeld in het projectbureau Fugro Wind Services. In alle fasen van de ontwikkeling van een windpark biedt Fugro vanuit verschillende disciplines hoogwaardige dienstverlening. Dit varieert van het leveren van meteorologische data en ecologische inventarisaties voor milieueffectrapportages, tot het testen van pilaren op trilling en vervorming, het ontwerp van bouwplaatsen of de aanleg van kabeltracés. Daarnaast is Fugro betrokken bij innovatieve meet- en analysetechnieken, waardoor besparingen van 15 tot 20% op de kosten van turbinepalen en funderingen kunnen worden bereikt. Een centrale coördinatie kan vooral bij raakvlakken van on-, near- en offshore-activiteiten een grote toegevoegde waarde bieden. Meer informatie: Jörgen de Wolff, , j.dewolff@fugro.nl FUGRO INFO nr 3 november

14 Monitoring provinciale wegen Diagnose van km aan rijstroken Fugro en KOAC NPC gaan samen de monitoring van provinciale wegverhardingen in vrijwel geheel Nederland uitvoeren. Fugro doet de benodigde metingen met ARAN (Automatic Road Analyzer) en verwerkt de data. KOAC NPC beoordeelt de mate van rafeling en vertaalt de resultaten naar de CROWschadecategorieën. De opdracht voor het monitoren van de Nederlandse provinciale wegverhardingen betreft een vierjarig contract voor het uitvoeren van metingen in 11 van de 12 provincies. Het gaat hierbij om het verzamelen en verwerken van meetgegevens van zo n km aan rijstroken per jaar: in totaal dus km. Wegverharding is de meest waardevolle en kritieke component van een wegennetwerk. Het is essentieel dat wegbeheerders kunnen beschikken over betrouwbare gegevens over de staat van de wegverhardingen. Ook moet de achteruitgang in kwaliteit kunnen worden gemonitord over een langere periode: in dit geval via minimaal vier jaarlijkse metingen achtereen. Metingen vergelijken Monitoren is alleen zinvol als de kwaliteit en reproduceerbaarheid van de metingen zó zijn, dat opeenvolgende metingen kunnen worden vergeleken. Daarom is in het aanbestedingsproces van deze opdracht een praktijktoets opgenomen. Op basis van deze toets en het plan van aanpak bleek het ARANsysteem van Fugro het beste in staat te zijn de mate van nauwkeurigheid en herhaalbaarheid te bereiken, die de opdrachtgever wenst. CROW-schadebeelden De werkzaamheden omvatten onder meer het jaarlijks meten van langs- en dwarsprofielen en textuur, en het maken van verhardingsbeelden. Indien gewenst kunnen 14 FUGRO INFO nr 3 november 2013

15 ook randschade en stroefheid worden meegenomen. Vanuit deze ingewonnen gegevens worden onder meer de CROW-schadebeelden spoordiepte, langsonvlakheid, scheurvorming en rafeling afgeleid. Ground Penetrating Radar Fugro s ARAN-meetvoertuigen kunnen gelijktijdig met de wegmetingen GPR-data (ground penetrating radar) verzamelen. Hierdoor kan de data van het wegoppervlak worden aangevuld met gegevens over de verhardingsopbouw en laagdikte. Ook kunnen zo relaties worden aangebracht tussen oppervlakteschadebeelden en verborgen eigenschappen van de onderliggende lagen. Het inwinnen van kwaliteitsgegevens over de wegverharding is een eerste stap in het beheerproces. Interpretatie en toetsing van de meetgegevens aan richtlijnen is de tweede stap. Vervolgens kan nog gedacht worden aan vervolgonderzoek, zoals het opstellen van onderhoudsplannen en bepalen van beheerbudgetten. Uniforme specificaties Fugro en KOAC NPC (onderdeel van Kiwa) zijn beide specialist op het gebied van de wegeninfrastructuur. De twee bedrijven kregen deze opdracht van een samenwerkingsverband van elf provincies, onder aanvoering van Gelderland. Dit samenwerkingsverband is uniek, aangezien de provincies een integrale en uniforme specificatie hebben opgesteld van kwaliteitsmetingen aan de provinciale wegen in Nederland. Voor deze opdracht hebben Fugro en KOAC NPC een formele combinatie gevormd. Daarnaast is een samenwerkingsverband afgesloten, om buiten deze opdracht gezamenlijke ARAN-metingen en adviezen aan te kunnen bieden voor andere opdrachtgevers in Nederland: bijvoorbeeld monitoring van DBFMcontracten, opleveringsmetingen en monitoring van gemeentelijke wegen. Meer informatie: Shaun O Hagan, , s.ohagan@fugro.nl Erwin Zwart, , zwart@koac.npc.com FUGRO INFO nr 3 november

16 Wilhelminasluis Zaandam aangepast aan eisen 21ste eeuw 110-jarige dame krijgt flinke facelift Bouwbedrijf Heijmans gaat de Wilhelminasluis in Zaandam moderniseren. De schutsluis uit 1903 verkeert in slechte bouwkundige en technische staat en is voor veel moderne schepen te klein. Tegelijk met de sluis worden ook de naastgelegen Beatrixbrug en Wilhelminabrug vernieuwd. Fugro voerde het onderzoek naar de lokale bodemopbouw uit. De Wilhelminasluis vormt de oorspronkelijke kern van Zaanstad; de plek waar de bedrijvigheid en economische bloei in dit gebied zijn begonnen. Bij de plannen voor de nieuwe sluis en de directe openbare omgeving is daarom veel aandacht besteed aan de historie. Veel materialen en natuursteen komen terug in de nieuwe sluis. De ingrijpende operatie aan het complex in de rivier de Zaan is nodig omdat de huidige sluis 110 m lang, 12 m breed en 3,2 m diep is verouderd en groot onderhoud nodig heeft. Begin 2013 is de aanbesteding afgerond en heeft de provincie Noord-Holland aan Heijmans de opdracht gegeven voor het ontwerpen en realiseren van het project. De voorbereidingen vinden momenteel plaats, de uitvoering begint in 2014 en de nieuwe sluis zal medio 2015 in gebruik worden genomen. Tijdens de werkzaamheden blijft de sluis in gebruik, op een korte stremmingsperiode van acht weken na. Grotere vervoerscapaciteit De sluis wordt verbreed naar 14 m, verdiept naar 4,7 m en verlengd naar 156 m. Hierdoor is deze geschikt voor scheepvaart tot en met klasse CEMT Va: 110 m lang, 11,4 m breed, 3 m diepgang, met een laadvermogen van ton. Momenteel kunnen deze schepen vanwege de beperkte diepte slechts half beladen door de sluis. Ook passen in de nieuwe sluis combinaties van een klasse IIIen een klasse IV-schip. Vergroting van de sluis verbetert dus de doorstroming van het scheepvaartverkeer en verhoogt de vervoerscapaciteit van de Zaan. Bovendien is een lange smalle sluis veiliger voor de combinatie van beroepsvaart en recreatievaart; pleziervaartuigen liggen dan bij het schutten áchter de beroepsschepen. 16 FUGRO INFO nr 3 november 2013

17 De bouwput van de sluis in Snelle actie Er was vooraf onvoldoende inzicht in de bodemopbouw bij de sluis. Heijmans heeft Fugro daarom gevraagd grondonderzoek te doen, bestaande uit sonderingen, boringen en uitgebreid laboratorium onderzoek. Dit bleek door de complexe omgeving nog een hele uitdaging: er moest rekening worden gehouden met allerlei bruggen, kades, verhogingen, hekwerken, landhoofden en sluisdeuren. Daarbij was zowel inzicht nodig in de bodemgesteldheid vanaf het land, als vanaf het water (ook in de sluiskolk). Bijkomende randvoorwaarden: een korte uitvoeringstijd en géén hinder voor de omgeving. Het beroepsscheepvaartverkeer moest absoluut doorgang vinden, inclusief een partyboot die hier regelmatig aanlegt. Met name het korte tijdvenster betekende een massieve inzet van vrijwel al het beschikbare materieel, zoals het werkschip Greta II, sondeer- en boorwagens, minirupsen en verschillende kleinere systemen. Een deel van de werkzaamheden is s nachts uitgevoerd. Door intensieve samenwerking en een strakke planning kon het werk efficiënt en binnen de beschikbare tijd worden afgerond, zonder al te veel overlast voor de omgeving. Bouw Wilhelminasluis Aan het einde van de 19e eeuw waren de toenmalige sluizen in Zaandam, onder andere door de enorme groei van de industrie langs de Zaanoevers, te klein geworden. Ze vormden een knelpunt voor het scheepvaartverkeer. Op initiatief van de Zaanlandsche Kamer van Koophandel en Fabrieken werd een plan gemaakt om dit probleem op te lossen. Meer informatie: Maarten Profittlich, , m.profittlich@fugro.nl De architect van het hoogheemraadschap, Remco Fens, , r.fens@fugro.nl A.H.D. Rups uit Edam, maakte het ontwerp voor de Opening Wilhelminasluis Fotograaf: A. van Meerdonk Exposant: mevrouw W. Nijenhuis, Zaandijk komvormige sluis, met een lengte van 120 m, een toegang van 12 m breed en een diepte van 3,5 m. De eerste steen voor de nieuwe Wilhelminasluis werd gelegd in Op 24 oktober 1903 werd de sluis feestelijk geopend. Begin 1904 werd de Wilhelminasluis door de scheepvaart in gebruik genomen. Bij deze sluis kwam ook een brug te Mevrouw Nijenhuis exposeert een aantal historische foto s van de opening van de sluis op 24 oktober Ze heeft de foto s ooit cadeau gekregen van een buurman op de camping. Deze beschikte over de foto s maar woonde zelf niet in de Zaanstreek. Op deze wijze kwamen de foto s weer terug naar de Zaanstreek. liggen, de Wilhelminabrug. Voor de bouw van de Wilhelminasluis werd in de Voor- en Achterzaan een afdamming gemaakt, zodat de hele bouwlocatie kon worden drooggelegd. De scheepvaart kon gebruikmaken van de Groote Sluis. De kosten van de aanleg werden geraamd op gulden. Dit bedrag werd opgebracht door het rijk, het hoogheemraadschap, de gemeente Zaandam, omliggende gemeenten en particulieren. De toekomstige Wilhelminasluis. FUGRO INFO nr 3 november De Wilhelminasluis als Kunstwerk, Periode

18 Een van de nieuwe condensors gereed om gemonteerd te worden. Dimension control in industrie 53 ton staal binnen 1 mm nauwkeurig op zijn plek In de industrie worden warmtewisselaars toegepast voor het verwarmen, koelen, condenseren of verdampen van gassen of vloeistoffen. Het vervangen van dit soort installaties is een lastige klus, omdat ze zich meestal diep in een fabriek bevinden. En als ze dan ook nog 8 m lang zijn en 53 ton wegen, heb je hulp van experts nodig. Zeker als de toleranties slechts millimeters bedragen. Bij het vervangen van twee reusachtige scheepscondensors in een fabriek van Shell Moerdijk waren specialisten van Fluor Consultants, Cofely, Vermeer Eemhaven, Mammoet en Fugro betrokken. Allereerst heeft Fugro de beide installaties, inclusief al het staal, beton en leidingwerk dat zich eromheen bevond, met 3D-laserscanning in beeld gebracht. Fluor heeft deze gegevens gebruikt om de beste route te bepalen voor het verwijderen van de bestaande condensors en het plaatsen van de nieuwe. Ook kon men hiermee vaststellen welke onderdelen van de fabriek gedemonteerd of gesloopt moesten worden voor deze uitwisselingsactie. 18 FUGRO INFO nr 3 november 2013

19 Rechthoekige flenzen De condensors zijn grote, liggende vaten van 8 bij 4,5 bij 2,5 m, die op een betonnen fundament en een stalen constructie staan. Aan de bovenzijde bevindt zich een grote, rechthoekige flens, die via een tussenstuk aansluit op een bovenstaande turbine. Deze laatste wordt niet vervangen: de nieuwe condensor wordt dus onder de bestaande flens van het tussenstuk gemonteerd. Om de benodigde uitvulling tussen oud en nieuw bij plaatsing te minimaliseren en de doorlooptijd van de vervanging te minimaliseren, is het essentieel dat de maatvoering tot op de mm klopt. De afmetingen van de flens bedragen 1,5 bij 2,5 m. Wat het werk nog complexer maakte, is dat de flens onder een hoek staat en dat het midden van de flens zich buiten de centerlijn van de condensor bevindt. Daarom heeft Fugro de bestaande flenzen van de oude condensors en van de tussenstukken onder de turbines tevoren uiterst nauwkeurig ingemeten. Dimension Control Met deze data kon de bouwer van de nieuwe condensors, Vermeer Eemhaven, de bouwtekeningen controleren. Aansluitend heeft Fugro tussentijdse tachymetrische controlemetingen uitgevoerd aan de nieuw gebouwde apparaten. Hierdoor kon vlak na de meting op locatie via AutoCAD gerapporteerd worden (Dimension Control). Toen de condensors klaar waren, is een final as built meting uitgevoerd. Dit gebeurde via een laserscan van het geheel en met tachymetrische metingen op de belangrijkste detailpunten. Meteen daarna gingen de installaties op transport van de bouwplaats in Rotterdam naar hun uiteindelijke bestemming in Moerdijk. Lokale grondslag In de fabriek was intussen een lokale landmeetkundige grondslag aangelegd en waren specifieke controles uitgevoerd om exact te bepalen hoeveel opvulling er nog nodig zou zijn na het plaatsen van de condensors. Daarna heeft Fugro een 3D-model van de nieuwe condensor in een 3D-visualisatie op z n plek gezet. De gegevens die dat opleverde, zijn terugvertaald naar de lokale grondslag bij Shell en dienden ter referentie voor de medewerkers van Fugro en de operators van transportbedrijf Mammoet bij het plaatsen van de nieuwe condensors. Mammoet heeft de twee condensors bij de fabriek van Shell op sleden gezet en op basis van de adviezen van Fugro binnen één dag naar de juiste plek gesleed. De positienauwkeurigheid was daarbij kleiner dan 2 mm, de hoogtenauwkeurigheid kleiner dan 0,5 mm; binnen de eisen van de opdrachtgever. Doordat vooraf alles goed is ingemeten en gecontroleerd, was er ter plekke minder rework nodig, wat de veiligheid op de locatie verhoogt. Meer informatie: Erik Claassen, , e.claassen@fugro.nl Wim Roelse, , w.roelse@fugro.nl FUGRO INFO nr 3 november

20 Dijkverlegging en uiterwaardvergraving Zwolle: 2,6 miljoen m 3 grondverzet Meervoudige aanpak hoogwaterveiligheid IJsseldelta Sinds februari 2012 is Fugro betrokken bij de Ruimte voor de Rivier-projecten Dijkverlegging Westenholte en Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler Buitenwaarden. Deze projecten moeten een bijdrage leveren aan de hoogwaterveiligheid van Zwolle en de IJsseldelta en omvatten een omvangrijk grondverzet. Bij hoogwater op de IJssel bestaat van twee kanten overstromingsgevaar voor Zwolle en het achterland: door hoge aanvoer en door lage afvoer van het rivierwater. Als het waterpeil in het IJsselmeer hoog is, bijvoorbeeld door een noordwesterstorm, blijft het water hangen rondom Zwolle. De uiterwaardvergraving in de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden is één van de drie maatregelen om de veiligheid van dit gebied te vergroten. De andere twee zijn de dijkverlegging bij Westenholte en de zomerbedverlaging in de Beneden- IJssel, tussen Kampen en Zwolle (onderdeel van het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta). Het Waterschap Groot Salland, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Ruimte voor de Rivier-plannen aan de IJssel bij Zwolle, laat de werkzaamheden uitvoeren door Van den Biggelaar/Ploegam. Begin 2012 is deze aannemerscombinatie begonnen met de voorbereidingen voor de uitvoering, zoals het in detail uitwerken van het ontwerp en de planning. Inmiddels zijn de graafwerkzaamheden in de uiterwaarden bij Schelle/Oldeneel en de bouw van de nieuwe dijk bij Westenholte in volle gang. Ruimte voor de Rivier Zwolle moet in 2015 gereed zijn. 20 FUGRO INFO nr 3 november 2013

21 Uiterwaardvergraving Tussen Oldeneel en de plassen van park Het Engelse Werk worden geulen gegraven. Hierdoor krijgt de IJssel meer ruimte en worden Zwolle en het achterland beter beschermd tegen hoogwater. Door aanslibbing zijn de uiterwaarden de afgelopen eeuwen steeds hoger komen te liggen. Het afgraven van uiterwaarden levert een bijdrage aan rivierverruiming. Ook kan de verlaging gestalte krijgen door in de uiterwaard een geul aan te leggen, of een bestaande strang (oude rivierloop) uit te diepen. Uiterwaardverlaging kan vaak worden gecombineerd met de winning van klei of zand. De geulen in de uiterwaarden lopen straks onder de in 2010 aangelegde spoorbrug van de Hanzelijn door. Een bestaande zandwinplas wordt ondieper; dit water gaat dan deel uitmaken van het geulensysteem. Dankzij deze uiterwaardvergraving daalt het niveau van de IJssel bij Zwolle in situaties van hoogwater zo n 8 cm. Dijkverlegging Westenholte Bij de Zwolse wijk Westenholte wordt de dijk over 2,2 km lengte zo n 300 m landinwaarts verlegd. Hierdoor worden de uiterwaarden breder en krijgt de rivier meer ruimte. Dit betekent dat oorspronkelijk binnendijks land buitendijks komt te liggen en extra ruimte aan het winterbed van de rivier wordt toegevoegd. De rivier kan hierdoor bij hoogwater meer water afvoeren zonder dat de waterstand stijgt. Dijkverlegging is vooral effectief bij echte vernauwingen in het winterbed die opstuwing veroorzaken tot ver bovenstrooms, omdat de waterstandverlaging tot ver stroomopwaarts doorwerkt. Bij Westenholte wordt ook de uiterwaard vergroot en verdiept. Nieuwe geulen krijgen een aansluiting op de bestaande geul en stromen mee in periodes van hoogwater. Dankzij deze dijkverlegging daalt het niveau van de IJssel bij Zwolle bij hoogwater zo n 15 cm. Mobiel laboratorium Fugro ondersteunt de aannemerscombinatie onder andere door uitvoeringsontwerpen op te stellen en uitvoeringsvragen te beantwoorden. Verder is op locatie een mobiel laboratorium ingericht om materiaalkundige keuringen uit te voeren. En sinds de start van het grondwerk vindt monitoring plaats van eventuele water(over)spanningen. Geofysisch onderzoek De bodemopbouw in de IJsseldelta is kenmerkend voor het rivierengebied. Op korte afstand kunnen grote verschillen optreden tussen enerzijds zandige geulvullingen en kronkelwaardafzettingen, en anderzijds dikke klei- en veenpakketten, die karakteristiek zijn voor komafzettingen. Sonderingen of boringen brengen de overgangen tussen deze afzettingen niet nauwkeurig genoeg in beeld. Daardoor kunnen smalle geulen minder dan 10 m breed zelfs volledig over het hoofd gezien worden. Als basis van het dijkontwerp heeft Fugro daarom een geofysisch onderzoek uitgevoerd in het toekomstige dijktracé. Hiermee bestaat er nu driedimensionaal inzicht in de ligging van de zandige geulvullingen, die met name voor het dijkontwerp belangrijk zijn. De resultaten van dit onderzoek leveren niet alleen meerwaarde op voor het ontwerp, maar ook voor de uitvoering, omdat ze een nauwkeurig beeld geven in de te verwachten (verschil)zettingen. Ook voor de toekomstig beheerder is deze informatie zeer waardevol, omdat dit inzicht geeft in eventuele risicolocaties bij hoogwater. Dempen zandwinplas Een aparte uitdaging vormt het in korte tijd vullen van een voormalige zandwinplas van meer dan 20 m diep in een waterwingebied. Hieraan kleven milieukundige, geotechnische en hydraulische risico s. Bij de zandwinplas bevindt zich één van de overlaten, die een belangrijke rol spelen bij het behalen van de gewenste waterstandsdaling in het project. Er is hier goed inzicht nodig in het consolidatiegedrag van de gestorte grondlagen. Daarom ontwikkelt Fugro samen met de aannemer een monitoringsinstrument waarmee het verloop van de consolidatie per laag en in de tijd op verschillende punten in de zandwinplas kan worden gemonitord. Meer informatie: Clara Spoorenberg, , c.spoorenberg@fugro.nl FUGRO INFO nr 3 november

22 NWP: makelaar in Nederlandse waterkennis Dutch Approach werkt wereldwijd Onlangs werd bekend dat de Nederlandse waterbouwsector de Mexicaanse overheid gaat helpen met een integraal plan tegen overstromingen. De Nederlanders zijn inmiddels internationaal vermaard vanwege de integrale Dutch Approach, die van grote waarde is gebleken in diverse landen in Azië, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. de andere kant. De fysieke aanwezigheid van Fugro in meer dan 60 landen biedt mogelijkheden om bruggen te slaan tussen de aangeboden Nederlandse waterkennis en gevraagde lokale expertise in het buitenland. Peter van der Kolk (m) en Ton Berendsen (r) (Fugro) met een delegatie uit Mexico. Al meer dan tien jaar is het Netherlands Water Partnership (NWP) een belangrijke facilitator voor Nederlandse bedrijven en overheden op het gebied van export van Nederlandse waterkennis en internationale samenwerking. Ruim 200 private en publieke organisaties uit de water- en deltatechnologie hebben zich aangesloten, vanuit de overtuiging dat je internationaal gezien sámen meer impact kunt hebben dan in je eentje. Fugro is al vanaf het begin actief binnen het NWP. De laatste jaren coördineert Peter van der Kolk van de Fugro-vestiging in Den Haag diverse landenplatforms voor het NWP en organiseert zo een internationaal portaal voor de Nederlandse watersector. Actueel zijn de internationale platforms Brazilië, de Verenigde Staten, Australië, Colombia en sinds kort Mexico. Hij vervolgt: Er zijn eigenlijk twee manieren waarop je als bedrijf in een ander land werk naar je toe kunt trekken. Ofwel je hebt fysieke aanwezigheid in een land, door eigen vestigingen of lokale partners, ofwel je bouwt aan een relatie met relevante partijen, zoals ministeries en andere overheidsorganisaties. Dat laatste is een tijdrovend proces, waarbij onze eigen overheid een belang rijke rol speelt, via consulaten en ambassades. Het adagium is nog steeds Global issues, local business. Het feit dat bedrijven zoals Fugro in veel landen over werkmaatschappijen of ervaren partners beschikken, helpt enorm bij het ontwikkelen en onderhouden van relaties die uiteindelijk uitmonden in opdrachten. Dat is ook wat er gebeurt in de landenplatforms waar Peter van der Kolk een belangrijke rol in speelt. Meer informatie: Job Nijman, , Directeur Lennart Silvis van NWP onderstreept het belang van de landenplatforms: Via die platforms vervult het NWP een belangrijke rol als intermediair tussen de wensen van wateroverheden aan de ene kant, en diensten van bedrijven en kennisinstituten aan 22 FUGRO INFO nr 3 november 2013

23 Brede ondersteuning op milieugebied Samen op weg naar duurzame bedrijfsvoering Fugro heeft in de afgelopen jaren op verschillende vlakken flinke stappen gezet naar een duurzamere bedrijfsvoering. De hierbij verkregen kennis en ervaring is uiteraard ook beschikbaar voor opdrachtgevers. Duurzaamheid is, vooral sinds het formuleren van de Millennium Development Goals in de Verenigde Naties in 2000, mondiaal een steeds belangrijker maatschappelijk en economisch thema. Inmiddels zetten de publieke en private sectoren in veel landen woorden om in daden, met het oog op een leefbare wereld voor toekomstige generaties. Duurzame bedrijfsvoering is vanuit bedrijfsmatig oogpunt een verstandige keuze: efficiënter omgaan met grondstoffen en besparen op energie levert geld op. En ook in de sfeer van gunning van opdrachten en imago wordt duurzame bedrijfsvoering steeds belangrijker. Vanaf 2010 heeft Fugro actief ingezet op het verduurzamen van verschillende bedrijfsprocessen binnen de eigen organisatie. Sinds die tijd is bijvoorbeeld een groot deel van de Nederlandse werkmaatschappijen gecertificeerd voor ISO en wordt actief gestuurd op het terugdringen van CO 2 -emissies. Eén van de Fugro-bedrijven is inmiddels gecertificeerd op niveau 5 van de CO 2 -Prestatieladder; binnen andere onderdelen van de organisatie lopen verschillende initiatieven die hiermee in lijn liggen. Het is voor Fugro een logische stap om ook haar opdrachtgevers te ondersteunen in hun streven naar een duurzamere bedrijfsvoering. FUGRO INFO nr 3 november

24 Aanbesteden & Ondernemen (SKAO). Dit kan een voordeel opleveren bij aanbestedingen voor overheidsopdrachten. Mobiliteit van werknemers draagt vaak in belangrijke mate bij aan de carbon footprint. Duurzaamheidsdienstverlening Fugro - Invoering van ISO Door certificering voor ISO laat een bedrijf zien structureel bezig te zijn met milieuprestaties. Een bestaand ISO 9001 kwaliteitsmanagementsysteem vormt een goede basis voor invoering van een milieumanagementsysteem op basis van ISO Samen met de opdrachtgever brengt Fugro alles in gereedheid voor de certificering van het systeem en begeleidt desgewenst ook de audits. - Levenscyclus-analyse 2.0 Voor verdere certificering van systemen kan Fugro met speciale software een levenscyclus-analyse of LCA van producten en diensten uitvoeren. Het resultaat is een environmental footprint (milieuvoetafdruk), die inzicht geeft in de milieu-impact per product of dienst, maar ook van grondstof tot aan eindgebruiker. Fugro kan vervolgens adviseren over manieren om deze milieuvoetafdruk te verkleinen, milieukosten te besparen en daarmee (milieu)winst te behalen. Meer informatie: Camiel van der Hout, , c.vanderhout@fugro.nl Anne Jansen, , a.jansen@fugro.nl - Carbon Management Een bedrijf, dat is gecertificeerd voor ISO 14001, voldoet onder meer aan de voorwaarde dat alle activiteiten met invloed op het milieu worden gemonitord en beheerst. Als een organisatie nog niet zo ver is, maar wel aan de slag wil met het terugdringen van CO 2 -emissies, kan Fugro bijvoorbeeld helpen bij certificering voor de CO 2 -Prestatieladder van de Stichting Klimaatvriendelijk Een Life Cycle Analysis brengt de milieu-impact van producten in alle levensfasen in beeld. Vind al onze technologieën, kennis en werkgebieden op Kalender 2013 Fugro GeoServices is de deze periode vertegenwoordigd op de volgende evenementen, congressen en/of beurzen: Reuvensdagen 15 en 16 november 2013 De Oosterpoort, Groningen Waterbouwdag 26 november 2013 De Doelen, Rotterdam Aan- of afmelding voor toezending van de gratis papieren of digitale versie van Fugro Info: redactie@fugro.nl Correspondentie-adres: Fugro GeoServices Postbus 63, 2260 AB Leidschendam T E info@fugro.nl Redactie: mw. R. Lancel, ing. M. Pehlig, Ph. Reedijk. Interviews, eindredactie, vormgeving en productie: Maas Communicatie, Rotterdam. Deze Fugro Info wordt in een oplage van stuks verspreid onder relaties en medewerkers van de Fugro- Groep Nederland. Overname van (delen van) artikelen is toegestaan indien de bron wordt vermeld. Foto s: Fugro Maas Communicatie Maarten Thiebou NWP EARTH KOAC NPC Shell Waterschap Groot Salland