La Dette de l Etat fédéral. De Federale Staatsschuld

Transcriptie

1 La Dette de l Etat fédéral De Federale Staatsschuld Marc Monbaliu Administrateur général Administrateur generaal Page 1 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La Crise financière Printemps La crise grecque Page 2 1

2 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La crise financière La crise grecque Page 3 Introduction A. QUELQUES CONCEPTS dette résulte du déficit budgétaire constaté en fin d année (insuffisance des recettes par rapport aux dépenses); en cours d année, fluctuations dues à l asynchronisme entre la perception des recettes et le calendrier des dépenses dette de l Etat belge (ou dette du secteur des administrations publiques) = dette du pouvoir fédéral + dette de la sécurité sociale + dette des pouvoirs subordonnés (Communautés/Régions, provinces, villes et communes) dette à court terme (dette flottante) = maximum 1 an dette à moyen terme/long terme = au-delà de 1 an dette de l Etat fédéral + de 90 % de la dette du secteur des administrations publiques Page 4 2

3 In % of GNP 10/22/2014 3:22 PM Introduction B. RAPPEL HISTORIQUE déficits publics élevés et croissants (mesures d assainissements de 1982) dette en croissance importante en termes de PIB depuis mi années 70 gestion peu dynamique ( consortium des banques ) et instruments obsolètes conscience de la nécessité de réformes profondes (1988) loi du 2 janvier 1991 relative au marché des titres de la dette de l Etat 120 Evolution de la dette ( ) Net total debt (excluding Treasury investments) Gross total debt Page 5 Introduction C. MODERNISATION DE LA GESTION DE LA DETTE. nouveaux instruments de la dette (liquides/fongibles/négociables) : - OLO (obligation linéaire / lineaire obligatie) à moyen et long terme - Certificats de trésorerie avec une maturité de maximum 1 an primary dealers (groupes d établissements financiers) pour animer le marché des titres de la dette belge et les promouvoir + recognized dealers marché primaire (= émission) marché secondaire (= trading) avec la création d un marché réglementé hors bourse instruments de gestion minimiser les coûts pour un niveau de risques acceptable ( directives générales ) ressources humaines (création de l Agence de la dette au sein de la Trésorerie) Page 6 3

4 % PIB 10/22/2014 3:22 PM Introduction D. DEVELOPPEMENTS DEPUIS 1988 Jusque 1993 : déficits budgétaires / hausse du niveau d endettement Depuis 1993 jusque 2007 : diminution régulière du taux d endettement Depuis 2008 : impact de la crise financière entraînant hausse de l endettement mais taux d intérêt au plus bas Evolution du taux d endettement de 1993 à 2009 (en % du PIB) 140 % 120 % 100 % 80 % 60 % Page 7 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La crise financière Printemps La crise grecque Page 8 4

5 De introductie van de Euro op 1 januari 1999 leidde tot de creatie van een grote Eurozone zonder wisselkoersrisico. Voor markten was dit een enorme uitdaging maar tegelijkertijd een opportuniteit. Voor de Belgische Schatkist als emittent stelden zich de volgende Opportuniteiten Grote nieuwe markt van investeerders internationalisering van de basis van investeerders ruimere vraag verbetering van de financieringskost Ontstaan van een grote derivatenmarkt in Euro een meer gediversifieerd beheer van de staatsschuld Globalisering van de financiële markten verder professionalisering : - fusie van banken - efficiëntere systemen - harmonisering Page 9 en uitdagingen In België verliest de Staat zijn status als enige soevereine ontlener Concurrentie van ander soevereine ontleners in de eurozone Belgische investeerders die nu Belgisch investeren zullen Europees diversifiëren De Schatkist, die bijna uitsluitend een Belgische investeerdersbasis heeft zal moeten diversifiëren Diversificatie van de investeerders voor obligaties in België en de andere landen in 1998 België Oostenrijk Nederland Spanje Duitsland Frankrijk Italië 10 % 34 % 25 % 24 % 48 % 9 % 25 % Page 10 5

6 Strategie voor het beheer van de schuld... is gebaseerd op 4 grote pijlers 1. Gestandaardiseerde en liquide Schuldinstrumenten1. 2. Stabiele en voorspelbare financieringsbehoeften Transparante communicatie Strategie voor het beheer van de schuld 3. Internationale plaatsing - Primary + recognized dealers - Secundaire markt en prijstransparantie 4. Voortdurende monitoring van de risico s Page Gestandardiseerde en liquide schuldinstrumenten Totale schuld : 334 miljard (april 2010) 1.1.Lange termijn : OLO : Obligations Lineaire / Lineaire Obligaties 250 miljard of 75 % van totale schuld OLO = Obligatie lijn die terug heropend wordt met zelfde maturiteit en een prijs aangepast aan de marktprijs, alle uitgiften van dezelfde lijn zijn fungibel 25 lijnen met maturiteiten van maart 2010 tot maart 2041, m.i.v. 1 OLO FRN Beperkt aantal lijnen met een gemiddeld uitstaand bedrag van 10 miljard 2 verval- en coupondata : 28 maart en 28 september Jaarlijkse uitgiften in 10 en 5 jaar, eventueel 3 en 15 of 30 jaar Vervaldagen kalender lange termijn schuld Page 12 6

7 1.2. Korte termijn : Schatkistcertificaten / Certificats de Trésorerie 44 miljard uitstaand op 30 april 2010 of 13 % van totale schuld Schatkist certificaat = lijn die terug heropend wordt met zelfde maturiteit en een prijs aangepast aan de marktprijs, alle uitgiften van dezelfde lijn zijn fungibel 12 lijnen met één vervaldag per maand uitstaand bedrag per lijn : minimum 5 miljard 2 uitgiften per maand via aanbesteding in 3, 6 en 12 maand Uitstaand bedrag per lijn (EUR miljard, op 30 april 2010) May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct -10 Nov-10 Dec-10 Jan-11 Feb-11 Mar-11 Apr-11 Page 13 De Belgische obligatiemarkt staat 6 de in de eurozone Uitstaande bedragen per 31/12/2009: nominaal bedrag, en in % van het totaal van de eurozone Page 14 7

8 De Belgische markt van korte termijn staat 6 de in de eurozone Uitstaande bedragen per 31/12/2009: nominaal bedrag, en in % van het totaal van de eurozone Page Stabiele en voorspelbare financieringsbehoeften Transparante communicatie. Vervaldagen kalender lange termijn schuld Vervaldagenkalender heeft de vorm van een annuïteiten lening : stabiliteit m.b.t. jaarlijks te herfinancieren bedrag Aankondiging van uitgifte bedrag + kalender : voorspelbaarheid Maar toch flexibiliteit : markt bepaalt welke maturiteiten zullen worden uitgegeven Page 16 8

9 OLO 41 (10s) OLO 42 (5s) OLO 43 (10s) OLO 44 (30s) OLO 45 (5s) OLO 46 (10s) OLO 47 (10s) OLO 48 (15s) OLO 49 (10s) OLO 50 (5s) OLO 51 (FRN) OLO 52 (10s) OLO 54 (5s) OLO 55 (10s) OLO 56 (5s) OLO 57 (3s) OLO 58 (10s) OLO 59 (5s) OLO 60 (30s) 10/22/2014 3:22 PM 3. Internationale plaatsing - Primary Dealers + Recognized dealers - Secundaire markt en prijstransparantie 15 banken : 3 met een meer Belgisch karakter : KBC, BNP Paribas Fortis en ING 6 Europese banken : Barclays, Calyon, Deutsche Bank, The Royal Bank of Scotland, Société Générale en UBS 2 Angelsaksische banken : Goldman Sachs International en Morgan Stanley 4 universele banken : Citigroup, HSBC, JP Morgan en Nomura Plichten : Rechten : bevorderen van plaatsing bevorderen van liquiditeit Market Maker op één van de geselecteerde platformen quotaties op vraag en op scherm minima op primaire en secundaire markten informatie aan Schatkist promotie titel aanbesteding (met en buiten mededinging) bevoorrechte tegenpartij Page 17 PD zorgen voor de internationale plaatsing van de OLO s Een nieuwe lijn wordt uitgegeven via syndicaties Dit waarborgt voldoende omvang vanaf de start en een internationale plaatsing De lijn wordt heropend en verhoogd via aanbestedingen Geografische plaatsing 100.0% 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% OLO 41 (10s) OLO 42 (5s) OLO 43 (10s) OLO 44 (30s) OLO 45 (5s) OLO 46 (10s) OLO 47 (10s) OLO 48 (15s) OLO 49 (10s) OLO 50 (5s) OLO 51 (FRN) OLO 52 (10s) OLO 54 (5s) OLO 55 (10s) OLO 56 (5s) OLO 57 (3s) OLO 58 (10s) OLO 59 (5s) OLO 60 (30s) Belgium Other Euro Europe non-euro Asia incl. Japan US & Canada Other Opsplitsing per investeerderstype 100.0% 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% Customer Banks Asset Managers & other Funds Insurance Companies Pension Funds Central Banks & Public Entities Other Page 18 9

10 4-May May May-09 5-Jun Jun Jun-09 9-Jul Jul Jul Aug Aug-09 3-Sep Sep Sep-09 7-Oct Oct Oct Nov Nov-09 2-Dec Dec Dec Jan Jan-10 2-Feb Feb Feb-10 8-Mar Mar Mar Apr Apr-10 5-May-10 Jan-07 Feb-07 Mar-07 Apr-07 May-07 Jun-07 Jul-07 Aug-07 Sep-07 Oct-07 Nov-07 Dec-07 Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 turnover (billion euro) turnover (billion euro) 10/22/2014 3:22 PM...PD zorgen voor een liquide secundaire markt en prijstransparantie PD zijn verplicht om prijzen te quoteren aan de investeerders PD zijn verplicht om continu aan- en verkoop prijzen te quoteren op een elektronisch platform Doorheen de crisis : stabiele volumes met investeerders Grotere volatiliteit in interbank volumes Inter dealer (lhs) Customer (rhs) Sterke verbetering van de bid-offer spreads, maar recentelijk weer een verslechtering 0 5 year benchmark (OLO 56) 10 year benchmark (OLO 55 - OLO 58 as of Jan 13th 2010) 30 year benchmark (OLO 44) Page 19 Resultaat van deze strategie van liquiditeit :. INTERNATIONALISERING van het HOUDERSCHAP 100.0% 90.0% 12/2009: Lange termijn OLO 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% Dec-98 Dec-99 Dec-00 Dec-01 Dec-02 Dec-03 Dec-04 Dec-05 Dec-06 Dec-07 Dec-08 Dec % niet- België Belgium Non-Belgium Korte termijn TC 100.0% 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% Dec-98 Dec-99 Dec-00 Dec-01 Dec-02 Dec-03 Dec-04 Dec-05 Dec-06 Dec-07 Dec-08 Dec-09 12/2009: 81.8% niet- België Belgium Non-Belgium Bron : Nationale Bank van België Page 20 10

11 bp 05/05/ /06/ /07/ /08/ /09/ /10/ /11/ /12/ /01/ /02/ /03/ /04/ /05/ /22/2014 3:22 PM Cross-Country spreads Belgian cross-country spreads, 10 year-benchmark German 10 year France 10 year Italy 10 year Netherlands 10 year Spain 10 year Page 21 Financieringsbehoeften en financieringsinstrumenten in mia FINANCIERINGSBEHOEFTEN 28,79 42,78 Terugbetalingen van schulden (LT / KT) 17,91 25,85 Federaal begrotingstekort 7,77 14,10 Buy backs 3,09 2,83 Andere financieringsbehoeften 0,02 0,00 FINANCIERINGSMIDDELEN 38,27 39,32 OLO-uitgiften (inclusief FRN's) 34,99 32,75 EMTN 2,52 4,50 Staatsbons 0,67 0,50 Andere 0,09 1,57 Netto-evolutie van de kortetermijnschuld in deviezen -1,38-0,40 Wijziging in het uitstaand bedrag van de SC -4,04 1,49 Netto-evolutie van andere KT schulden en fin activa -4,06 2,37 Page 22 11

12 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La Crise financière Printemps La crise grecque Page 23 Risicobeheer federale staatsschuld Welke risico s : - Wisselkoersrisico; - Herfinancieringsrisico; - renterisico (cashflows); - Kredietrisico s Page 24 12

13 miljarden euro /22/2014 3:22 PM Risicobeheer federale staatsschuld 1. Wisselkoersrisico Volledige eliminatie: aanhouden van deviezenschuld geeft geen voordeel op lange termijn Aandeel niet-gedekte deviezenschuld: 0,30% 2. Herfinancieringsrisico = Risico van stijging van de financieringskost ten opzichte van de marktrente In de limiet: kans op het niet meer bekomen van om het even welke financiering Wordt beheerd door: Beperking van het op vervaldag komende bedrag aan schuld Een zekere regelmaat in de vervaldagenkalender Page 25 Risicobeheer federale staatsschuld 35 Vervaldagenkalender van de langetermijnschuld in euro (30 april 2010) : OLO lijnen : Andere schuldinstrumenten : 2009 nieuwe uitgiften : 2010 nieuwe uitgiften Vanaf 2010 t/m 2015 komt jaarlijks een bedrag van 25,8 tot 31,3 miljard euro LT-schuld op vervaldag. Page 26 13

14 Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct-10 Nov-10 Dec-10 Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct-10 Nov-10 Dec-10 10/22/2014 3:22 PM Risicobeheer federale staatsschuld Evolutie en prognose herfinancieringsrisico op 12 maanden 30,00 % 27,50 % 25,00 % 22,50 % 20,00 % Limiet Limiet ,50 % 15,00 % 12,50 % 10,00 % 7,50 % Crisis Refinancing 12 months (6m-rolling average) Short-term debt (as % of total net debt) Refinancing 12 months (spot) Het herfinancieringsrisico op 12 maanden is als zesmaandelijks voortschrijdend gemiddelde beperkt tot 25,0% (Algemene Richtlijnen). Page 27 Risicobeheer federale staatsschuld Evolutie en prognose herfinancieringsrisico op 60 maanden 67,50 % 65,00 % 62,50 % Limiet 2S ,00 % Limiet S ,50 % 55,00 % 52,50 % 50,00 % 47,50 % 45,00 % Refinancing 60 months (spot) Refinancing 60 months (6m-rolling average) Het herfinancieringsrisico op 60 maanden is als zesmaandelijks voortschrijdend gemiddelde beperkt tot 62,50% (Algemene Richtlijnen). Page 28 14

15 Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct-10 Nov-10 Dec-10 10/22/2014 3:22 PM Risicobeheer federale staatsschuld 3. Renterisico = Risico op stijging van de interestkosten als gevolg van een stijging van de marktrente Beheerd door herzettingsrisico : = percentage schuld dat een interestherziening zal kennen binnen 12 of 60 maand Page 29 Risicobeheer federale staatsschuld Evolutie en prognose herzettingsrisico op 12 maanden 35,00 % 32,50 % Limiet S ,00 % 27,50 % 25,00 % 22,50 % 20,00 % 17,50 % 15,00 % 12,50 % 10,00 % 7,50 % Limiet Limiet S12009 Refixing 12 months (spot) Short-term debt (as % of total net debt) Refixing 12 months (6m-rolling average) Het herfinancieringsrisico op 12 maanden is als zesmaandelijks voortschrijdend gemiddelde beperkt tot 32.5 %(Algemene Richtlijnen). Page 30 15

16 EUR Millions Jan-08 Feb-08 Mar-08 Apr-08 May-08 Jun-08 Jul-08 Aug-08 Sep-08 Oct-08 Nov-08 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Jun-09 Jul-09 Aug-09 Sep-09 Oct-09 Nov-09 Dec-09 Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Oct-10 Nov-10 Dec-10 10/22/2014 3:22 PM % of GDP Risicobeheer federale staatsschuld Evolutie en prognose herzettingsrisico op 60 maanden 72,50 % Limiet 2009S ,00 % 67,50 % Limiet S1 65,00 % 62,50 % 60,00 % 57,50 % 55,00 % 52,50 % 50,00 % Refixing 60 months (spot) Refixing 60 months (6m-rolling average) Het herfinancieringsrisico op 60 maanden is als zesmaandelijks voortschrijdend gemiddelde beperkt tot 70,00% (Algemene Richtlijnen). Page 31 Risicobeheer federale staatsschuld Evolutie en prognose interestkosten 14,000 12,000 13, % 12, % 12,062 12,050 12,232 12,021 11,461 11, % 4.50% 10,000 8, % 3.81% 3.70% 3.49% 3.39% 3.33% 4.00% 3.50% 6,000 4, % 2, % e 2009e 2010e 2.00% TOTAL interest expenditure In terms of GDP (rhs) De stijging van de schuld(graad) leidde tot nu toe niet tot hogere interestkosten. Ook in 2010 zouden de interestkosten slechts beperkt toenemen in nominale termen, en nog steeds afnemen in functie van het BBP. Page 32 16

17 EUR millions 10/22/2014 3:22 PM Risicobeheer federale staatsschuld Interest rate projection budget 5,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% Oct-09 Jan-10 Apr-10 Jun-10 Jul-10 Oct-10 Nov- 09 Dec- 09 Feb- 10 Mar- 10 May- 10 Aug- 10 Sep- 10 Nov- 10 Dec month 10-year Nochtans houden we rekening met een stijging van de marktrentevoeten op zowel de lange als de korte termijn Page 33 Risicobeheer federale staatsschuld Interest expenditure according to term ,438 1, ,406 11,871 11,050 10,928 10,439 10,410 10,534 10, e Long-term debt Short-term debt Other institutions De daling van de interestkosten in 2008 en 2009, en de quasistabilisatie ervan in 2010, is te wijten aan de schuld op korte termijn Page 34 17

18 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La Crise financière Printemps La crise grecque Page 35 La crise financière 1. Actions du Gouvernement. 2. La recapitalisation (participations et prêts) des institutions financières opérations de financement depuis décembre quantification des instruments utilisés charges d intérêts. Page 36 18

19 La crise financière Renforcer la stabilité du système financier 1. Actions du gouvernement selon 3 axes: restaurer la confiance des particuliers dans le secteur financier 1.1. recapitalisation des institutions financières en difficulté; 1.2. l octroi de garantie à certaines opérations interbancaires afin de faciliter le refinancement des institutions financières entre elles; 1.3. augmenter la protection des dépôts de à La crise financière 2. La recapitalisation (participations et prêts) des institutions financières en difficulté. Par le biais de la Société Fédérale de Participation et d Investissement à qui les fonds ont été mis à disposition par le Trésor. Intervention du Trésor : trouver rapidement (quelques heures) les fonds sur les Marchés donc à CT: opérations interbancaires. B.T.B. certificats de tresorerie. Page 38 19

20 La crise financière 2.1. Opérations de financement depuis décembre 2008 Date Institution Montant en et devises (millions) Contre valeur en euro (millions) 29/09/08 Fortis EUR participation 01/10/08 Dexia EUR participation 06/10/08 Fortis EUR participation 27/10/08 Ethias EUR participation 02/12/08 KBC EUR prêt 04/12/08 Fortis SPV EUR participation 04/12/08 Fortis SPV + holding Type USD * prêt 04/12/08 Fortis SPV GBP * prêt 04/12/08 Fortis SPV AUD 6 3* prêt Total 20,020 27/04/09 Fortis SPV EUR 137,4 137,4 participation 09/07/09 Luxembourg (Kaupthing) EUR, Prêt Total ,8 participation 20,020 milliards de besoins supplementaires = +/- 5,7% du PNB en 2008 Page 39 La crise financière 2.2. Quantification par instruments utilisés Dans un premier temps, utilisation des instruments à CT ou TCT - emprunts interbancaires - Certificats de trésorerie (en euros) via des adjudications supplémentaires - B.T.B. (Belgian Treasury bills) en euros ou principales devises de l OCDE (USD, GBP, CHF, NOK) swappées - Ultérieurement, le refinancement des financements précités peut se faire en plusieurs fois par des instruments de même nature. Page 40 20

21 La crise financière Le refinancement du montant de 20,02 milliards se présente comme suit: Au 31/03/2009 Produits Montants en milliard % OLO 8,35 41,72% Bon d Etat 0,12 0,61% EMTN 0,31 1,54% Certificats de Trésorerie 5,00 24,99% * (au ) BTB (euro) O,12 0,61% BTB (devises) 5,06 25,28% Interbancaires 1,05 5,25% Total 20,02 Page 41 La crise financière Au Produits Montants en milliard % OLO 13,28 86,85% Bons d Etat 0,12 0,78 % EMTN 0,63 4,12 % Certificats de Trésorerie 1,26 8,24% BTB (euro) 0,00% BTB (devises) - - TOTAAL 15, % Page 42 21

22 La crise financière 2.3. Charges d intérêts. Charges d intérêts du 29/09/08 au (en mio ) OLOS : 394,4 Bons d Etat 4,6 EMTN 11,5 Certificats Trésorerie : 3 M 6 M 12 M 26,3 31,6 69,1 BTB Euro 27,6 Interbancaire 6,6 Devises CT 19,76 591,6 TOTAL 509,37 Page 43 Inhoud / Aperçu Introduction Strategie van het schuldbeheer Risicobeheer federale Staatsschuld Septembre 2008 La Crise financière Printemps La crise grecque Page 44 22

23 La crise grecque Avec des taux d intérêt dépassant les 8% pour ses financements sur 2 à 10 ans, la Grèce allait droit vers un défaut Il fallait donc aider le gouvernement grec; Après des semaines de négociations au niveau européen, il a été opté pour un ensemble d emprunts bilatéraux des 15 membres de la zone euro restants ( action coordonnée sous l égide de l UE ) Le montant total prêté sur trois ans sera au maximum de 80 milliards d euros, et le taux sera flottant Euribor 3 mois + 300/400 bp. Les pays de la zone euro y prennent part selon leur participation dans le capital de la BCE. Pour la Belgique, il s agit de 3,576%. La participation totale de la Belgique sera alors de 2,861 milliards d euros sur les trois années à venir. (.) Page 45 23