FRANS DERDE GRAAD TSO BOEKHOUDEN-INFORMATICA HANDEL INFORMATICABEHEER SECRETARIAAT-TALEN LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Transcriptie

1 FRANS DERDE GRAAD TSO BOEKHOUDEN-INFORMATICA HANDEL INFORMATICABEHEER SECRETARIAAT-TALEN LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS september 2006 LICAP BRUSSEL

2

3 FRANS DERDE GRAAD TSO BOEKHOUDEN-INFORMATICA HANDEL INFORMATICABEHEER SECRETARIAAT-TALEN LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL september 2006 (vervangt D/2004/0279/002 met ingang van september 2006) ISBN-nummer: Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

4

5 Inhoud 1 Situering van het leerplan Lessenpakket Integratie en TV Handelscorrespondentie Frans Het verdere curriculum Aansluiting bij de algemene doelstellingen van de studierichtingen Boekhouden-informatica, Handel, Informaticabeheer en Secretariaat-talen Beginsituatie Eindtermen en leerplan Algemene doelstellingen Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken De communicatieve vaardigheden De interculturele component De taalkundige component Leerautonomie Evalueren Evaluatie heeft een dienende rol in het onderwijs- en leerproces Leren is leren en toetsen is toetsen Criteria voor het opstellen van een adequate toets Verhouding kennis - vaardigheden Geïntegreerde proef (GIP) Minimale materiële vereisten Bibliografie Didactiek van het Vreemdetalenonderwijs - Algemeen Didactiek van het Frans als vreemde taal Luistervaardigheid Leesvaardigheid Spreek- en gespreksvaardigheid Schrijfvaardigheid Fonetiek Grammatica De interculturele component: intercultureel leren ICT Evaluatie Interessante adressen Eindtermen Luisteren Lezen Spreken/gesprekken voeren Schrijven e graad tso studiegebied Handel 3

6

7 1 Situering van het leerplan 1.1 Lessenpakket Dit leerplan geldt voor de studierichtingen Boekhouden-informatica, Handel, Informaticabeheer en Secretariaattalen. Het lessenpakket Frans voor deze studierichtingen ziet er als volgt uit: Boekhouden-informatica: Fundamenteel gedeelte: 3 3 uur/week Complementair gedeelte: / TV Handelscorrespondentie Frans Handel: 1 1 uur/week Fundamenteel gedeelte: 3 3 uur/week / TV Handelscorrespondentie Frans 1 0 uur/week Complementair gedeelte: 1 1 uur/week Informaticabeheer: / TV Handelscorrespondentie Frans 0 1 uur/week Fundamenteel gedeelte: 3 3 uur/week Secretariaat-talen: Fundamenteel gedeelte: 3 3 uur/week / V Handelscorrespondentie Frans 1 1 uur/week 1.2 Integratie en TV Handelscorrespondentie Frans In dit leerplan zijn en TV Handelscorrespondentie Frans geïntegreerd. Immers, in deze opleidingen wordt veel belang gehecht aan de zakelijke communicatie. De schrijfvaardigheid ligt in het verlengde van luister-, spreek- en leesvaardigheid. Zakelijke telefoongesprekken worden vaak gevolgd door een schriftelijke bevestiging van gemaakte afspraken. De grammaticale inbreng kan onder meer gebeuren in functie van het schrijven van brieven, dienstmededelingen, enz. Alle uren worden bij voorkeur gegeven door één persoon. Dit is de beste manier om de leerplandoelstellingen te bereiken. In het andere geval moeten de betrokken leraren continu overleggen en tot sluitende afspraken zien te komen. 1.3 Het verdere curriculum Na de derde graad kunnen de leerlingen kiezen voor een derde leerjaar van de derde graad SO, een professionele bacheloropleiding, enz. of gaan ze op zoek naar een onmiddellijke betrekking. Na hun studies komen zij overwegend terecht in het onthaal, de verkoop, de administratieve of commerciële dienst van bedrijven, openbare diensten of administraties. Zij zullen via rechtstreekse gesprekken, via de telefoon of via briefwisseling in contact komen met het publiek. 3e graad tso studiegebied Handel 5

8 Dit laatste is minder het geval voor de studierichtingen Boekhouden-informatica en Informaticabeheer gezien het belang van de informaticacomponent in beide opleidingen. Toch verdient het aanbeveling om ook hier de taalopleiding ruim op te vatten om de vervolgstudies na de derde graad niet te hypothekeren. 1.4 Aansluiting bij de algemene doelstellingen van de studierichtingen Boekhouden-informatica, Handel, Informaticabeheer en Secretariaat-talen In deze studierichtingen maakt de vreemdetalenkennis deel uit van de beoogde kwalificatie. Door een verzorgde taal in de briefwisseling en in rechtstreekse mondelinge en telefonische contacten, zullen de leerlingen in belangrijke mate mee instaan voor het imago en de huisstijl van hun bedrijf of administratieve dienst. In het hoger onderwijs zal men verder bouwen op een stevige praktische en ook theoretisch onderbouwde taalbeheersing met betrekking tot alle communicatieve vaardigheden. Samen met de andere vakken speelt het vreemdetalenonderwijs een rol bij het ontwikkelen van attitudes en sociale vaardigheden: oordelen en handelen in de lijn van waarden als sociale gerichtheid, dienstbaarheid, respect voor zichzelf en voor de ander, verantwoord handelen, enz.; belangstelling hebben voor het verbale element in de latere beroepsloopbaan; zin voor stiptheid: opdrachten correct en accuraat uitvoeren, met aandacht voor normen en conventies; zelfstandig werken met zin voor initiatief; efficiënt gegevens en informatie beheren; een flexibele houding aannemen ten opzichte van een wisselend takenpakket; bereidheid tot permanente vorming; vlotheid in stijl en voorkomen, met zin voor diplomatie en etiquette; contactvaardigheid en vermogen tot samenwerking. Van de leerkrachten verwachten we dat zij zich bewust zijn van het belang van deze attitudes en vaardigheden en dat ze dit ook doorgeven aan hun leerlingen. 1.5 Beginsituatie Vooropleidingen Voor de derde graad Boekhouden-informatica, Handel en Informaticabeheer is de meest logische vooropleiding in de tweede graad de studierichting Handel (4 uur/week Frans). De leerlingen die vanuit een andere studierichting instappen, missen de basis van bedrijfsgerichte vorming. De leerlingen van de derde graad Secretariaat-talen volgden in de tweede graad voornamelijk Handel-talen (5 uur/week Frans) of Handel (4 uur/week Frans). Wie in het ASO behoorlijke resultaten haalde voor talen, heeft voldoende slaagkansen Motivatie en voorkennis Aan al de leerlingen, maar vooral aan hen die in de derde graad de studierichtingen Handel of Secretariaat-talen volgen, worden ernstige eisen gesteld wat betreft de motivatie en de praktische beheersing van het Frans. De leerlingen moeten het belang inzien van het Frans voor hun verdere studies en voor hun latere beroep. Zij moeten bereid zijn een regelmatige en volgehouden studie-inspanning op te brengen. Zij moeten blijk geven van zin voor orde en nauwkeurigheid. Deze instelling zal onder andere blijken uit het feit dat zij verzorgde notities maken, taken stipt uitvoeren en verbeteren en dat zij bij twijfel nagaan hoe iets geschreven of gezegd wordt. 6 3de graad tso studiegebied Handel

9 In de tweede graad besteedden we hoofdzakelijk aandacht aan beschrijvende taaltaken op het niveau van de luister- en gespreks-/spreekvaardigheid. Voor de lees - en schrijfvaardigheid begaven we ons ook op een structurerend verwerkingsniveau, m.n. de informatie op overzichtelijke en persoonlijke wijze ordenen (leesvaardigheid) en eenvoudige gelezen teksten samenvatten (schrijfvaardigheid). In de studierichting Handel-talen werden hogere eisen gesteld inzake taalcorrectheid dan in de studierichting Handel. De leerlingen leerden omgaan met overwegend eenvoudige tekstsoorten. De aanbreng en het inoefenen van basisgrammatica en lexicale elementen verliepen in functie van de communicatieve vaardigheden. Door aangepast tekstmateriaal aan te bieden, kwamen de leerlingen in contact met de Franstalige leefwereld. Om taalautonomie en taalleervaardigheid in te oefenen, werden de leerlingen vertrouwd gemaakt met enkele basistechnieken. Ze leerden reflecteren over de eigen werkwijze en de behaalde resultaten en leerden woordenboek en grammatica raadplegen. 1.6 Eindtermen en leerplan In de doelstellingen van dit leerplan zijn de bij decreet verplicht te bereiken eindtermen Moderne Vreemde Talen voor de derde graad kso/ tso opgenomen. De leerplannen omschrijven welke taaltaken de leerlingen moeten kunnen uitvoeren en in welke mate ze die taaltaken moeten kunnen beheersen. Bij de formulering van de eindtermen worden volgende begrippen gehanteerd: tekstsoorten, tekstkenmerken en verwerkingsniveaus. Aangezien dit leerplan de eindtermen als basis heeft, volgt hierna een kleine toelichting bij het gebruikte begrippenarsenaal Tekstsoorten Er zijn informatieve, prescriptieve, argumentatieve, narratieve en artistiek-literaire teksten. Ze worden omschreven op basis van het dominante kenmerk van de tekst. Informatieve teksten brengen informatie over (schema, tabel, krantenartikel, ). Prescriptieve teksten sturen rechtstreeks het handelen van de ontvanger (instructie, opschrift, gebruiksaanwijzing, ). In argumentatieve teksten wordt een redenering opgebouwd (discussie, debat, betoog, ). Narratieve teksten geven feiten en gebeurtenissen weer (bv. verhaal, feuilleton, reportage, interview ). En ten slotte: in artistiek-literaire teksten is de esthetische dimensie expliciet aanwezig (chanson, kortverhaal, strip, gedicht ). Tekstsoort Omschrijving Voorbeelden Informatieve teksten Brengen informatie over Schema, tabel, krantenartikel, nieuwsitem, mededeling, folder, verslag, formulier, brief, , documentaire, interview, gesprek, uiteenzetting (door de leerkracht), recensie Prescriptieve teksten Argumentatieve teksten Narratieve teksten Artistiek-literaire teksten Sturen rechtstreeks het handelen van de ontvanger Bouwen een redenering op Geven feiten en gebeurtenissen verhalend weer Bevatten expliciet een esthetische component Instructie (al dan niet klasgebonden), opschrift, waarschuwing, gebruiksaanwijzing, handleiding, publieke aankondiging, reclameboodschap Discussie, debat, pamflet, betoog, essay (Reis)verhaal, film, feuilleton, reportage, scenario, relaas, interview, hoorspel Gedicht, kortverhaal, roman, toneel, stripverhaal, chanson / song 3e graad tso studiegebied Handel 7

10 1.6.2 Tekstkenmerken Tekstkenmerken, zoals de formulering en de structurering, bepalen mee de moeilijkheidsgraad van de teksten en de taaltaken. De verschillende graden van complexiteit worden als volgt benoemd: zeer eenvoudig, eenvoudig, niet al te complex, relatief complex en complex. Deze typering dient vooral om de stijgende moeilijkheidsgraad in de verticale leerlijn (eerste, tweede en derde graad) aan te geven evenals het verschil tussen leerlingengroepen van eenzelfde jaar en graad Taaltaken en verwerkingsniveaus Verwerkingsniveau Taaltaken Receptieve vaardigheden Productieve vaardigheden Luisteren/Lezen Spreken Schrijven Beschrijvend Structurerend 1 globaal onderwerp bepalen 2 hoofdgedachte achterhalen 3 spontane mening vormen 4 gedachtegang volgen 5 relevante informatie selecteren 6 tekststructuur en samenhang herkennen 7 informatie op overzichtelijke en persoonlijke wijze ordenen 1 informatie geven/ vragen 2 navertellen 3 spontane mening geven 4 beschrijven 5 samenvatten 6 verslag uitbrengen 7 uitleg geven Beoordelend 8 informatie beoordelen 8 argumenten formuleren 9 becommentariëren 10 gefundeerde standpunten naar voor brengen 1 invullen 2 inhoud globaal weergeven 3 spontane mening geven 4 mededeling schrijven 5 beschrijven 6 samenvatten 7 verslag/brief schrijven 8 argumenten formuleren 9 gefundeerde standpunten naar voor brengen 8 3de graad tso studiegebied Handel

11 2 Algemene doelstellingen De leerlingen ontwikkelen een positieve attitude ten aanzien van het Frans als taal en vak of worden erin bevestigd. De leerlingen kunnen Frans gebruiken voor beroepsdoeleinden. Dat betekent dat zij: gebruikers van het Frans zelfstandig begrijpen en te woord staan tijdens rechtstreekse en telefonische contacten die betrekking hebben op gewone commerciële aangelegenheden en dienstbetoon; informatie verzamelen uit commerciële en administratieve formulieren en documenten, brieven, publiciteit, gebruiksaanwijzingen en dergelijke en de relevante gegevens begrijpen; routinematige bedrijfscorrespondentie voeren; met betrekking tot de interne dienst, eenvoudige richtlijnen en mededelingen formuleren, bondig notuleren enz. De leerlingen kunnen Frans gebruiken voor studiedoeleinden. Dat betekent dat zij een voldoende taal- en leerautonomie hebben die gebaseerd is op: een praktische beheersing van lexicon en grammatica; de nodige inzichten, attitudes en vaardigheden om zelfstandig taken met betrekking tot de vier communicatieve vaardigheden uit te voeren. De leerlingen kunnen inspelen op hun persoonlijke behoeften tijdens verblijven in Franstalige gebieden (bv. inkopen doen, vragen naar accommodaties). De leerlingen kunnen zowel voor hun beroep als privé (in)formele sociale contacten leggen en onderhouden met anderstaligen (bv. zich voorstellen, een gesprek voeren over alledaagse dingen). Dat betekent dat zij kunnen omgaan met andere sociale en culturele achtergronden. De leerlingen kunnen zich een rechtstreekse toegang verschaffen tot de Franstalige wereld via taalbeheersing. De taalvaardigheid die de leerlingen verwierven in de eerste en de tweede graad, had vooral betrekking op hun belevingswereld. Ze wordt onderhouden en uitgebreid. In de derde graad echter hebben we ook aandacht voor taalvaardigheid in functie van studie- en beroepsdoeleinden. De taalkundige component wordt aangebracht in functie van de vier communicatieve vaardigheden. ICT is geen doel op zich, maar vindt men wel terug in deeldoelstellingen en leerinhouden en in de pedagogischdidactische wenken. ICT kan het talenonderwijs doeltreffender maken en de autonomie van de leerlingen stimuleren. 1 Het verschil met de tweede graad uit zich tevens in een toenemende moeilijkheidsgraad van zowel de tekstkenmerken als de taaltaken. Bij de leerplandoelstellingen voor de vier communicatievaardigheden (zie Hoofdstuk 3, p. 10) wordt dat verschil in deze brochure telkens vetjes en schuin aangegeven. 1 Bij de bibliografie vind je een aantal webliografieën die een overzicht bieden van interessante sites. Verder verwijzen we ook naar het artikel van DESMET, P. en BEHEYDT, G. dat een stand van zaken biedt met eveneens opgave van een aantal sites. 3e graad tso studiegebied Handel 9

12 3 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogischdidactische wenken Een aantal doelstellingen en leerinhouden duiden we met U aan. Het zijn suggesties voor uitbreidingsactiviteiten. Voor de studierichting Secretariaat-talen behoren ze tot het verplichte basispakket. Voor de studierichtingen Boekhouden-informatica en Handel worden ze opgenomen in de uren complementair gedeelte. 3.1 De communicatieve vaardigheden Er zijn vier communicatieve vaardigheidsvelden: lezen, luisteren, spreken 2 en schrijven. Zowel in de eerste als in de tweede graad was slechts beperkt sprake van creatief spreken en schrijven. In de derde graad besteden we meer aandacht aan interactionele gesprekken, waarvan het verloop niet zo voorspelbaar is. Hoewel veel communicatiesituaties verschillende vaardigheden veronderstellen, formuleren we afzonderlijke doelstellingen voor elke component. Dit laat je toe om soms één vaardigheid te benadrukken Luisteren Leerplandoelstellingen Lu1 De leerlingen kunnen - bij het beluisteren van teksten: o het globale onderwerp bepalen en de hoofdgedachte achterhalen; o met een gerichte luisteropdracht relevante informatie selecteren; o de gedachtegang volgen 3 ; o een persoonlijke mening vormen (ET 1, 2, 3) 4. Het betreft niet al te complexe (U: relatief complexe) informatieve en prescriptieve teksten, niet al te complexe narratieve teksten en eenvoudige artistiek-literaire en argumentatieve teksten. - bij het beluisteren van door beeldmateriaal ondersteunde eenvoudige informatieve en narratieve teksten en eenvoudige prescriptieve en argumentatieve teksten: o tekststructuur en samenhang herkennen; o (U) de informatie beoordelen. Naar analogie met het leerplan Frans voor Handel en Handel-talen van de tweede graad (D/2002/0279/038) kunnen we de taaltaken bij Lu1 schematisch als volgt voorstellen: 2 Omwille van de specifieke aanpak maken we een onderscheid tussen gespreksvaardigheid (met twee of meerdere sprekers in dialoog) en spreekvaardigheid (met één spreker die duidelijk op de voorgrond treedt). 3 Wat vetjes én schuin is aangegeven, duidt het verschil aan met de leerplandoelstellingen van de tweede graad. 4 Tussen de haakjes verwijzen we naar de eindtermen. Achteraan in het leerplan vind je een opsomming van alle eindtermen Moderne Vreemde Talen derde graad kso/ tso. 10 3de graad tso studiegebied Handel

13 Tekstsoort Graad van complexiteit Taaltaken Informatieve teksten Door beeldmateriaal ondersteund Prescriptieve teksten Eventueel door beeldmateriaal ondersteund Narratieve teksten Door beeldmateriaal ondersteund Argumentatieve teksten Eventueel door beeldmateriaal ondersteund Niet al te complex (U) Relatief complex Eenvoudig Niet al te complex (U) Relatief complex Eenvoudig Niet al te complex Eenvoudig Eenvoudig Eenvoudig 1 Het globale onderwerp bepalen 2 De hoofdgedachte achterhalen 3 Een spontane mening vormen 4 De gedachtegang volgen 5 Relevante informatie selecteren 6 Tekststructuur en samenhang herkennen 7 (U) De informatie beoordelen 1, 2, 3, 4, (U) + 7 1, 2, 3, 4, (U) + 7 1, 2, 3, 4, 5 +6 (U) + 7 Artistiek-literaire teksten Eenvoudig 1, 2, 3, 4, 5 Lu2 Lu3 De leerlingen kunnen de gesprekspartner voldoende begrijpen om deel te nemen aan een relatief complex rechtstreeks gesprek en een niet al te complex telefonisch gesprek (ET 4). De leerlingen kunnen de functionele kennis gebruiken en uitbreiden en reflecteren over de eigenheid van de spreektaal (ET 5,7). De kennis heeft betrekking op - de vorm, de betekenis en de reële gebruikscontext van woorden en grammaticale constructies; - de uitspraak, het spreekritme en de intonatiepatronen; - de socio-culturele verscheidenheid binnen de Franstalige wereld. Nadenken over de eigenheid van de spreektaal betekent dat leerlingen vertrouwd zijn met - de elementaire omgangsvormen; - het onderscheid tussen verschillende tekstsoorten en luistersituaties; - de opbouw van een gesprek en van een gesproken tekst (openingsrituelen, onvolledige zinnen, hernemen van de woorden van de andere, aarzelingen, herhalingen, redundantie); 3e graad tso studiegebied Handel 11

14 - het taalgebruik van de spreker (formeel, informeel, vertrouwelijk) in duidelijke situaties; - intonatiepatronen; - niet verbaal gedrag; Het betekent ook dat ze conclusies kunnen trekken in verband met de bedoelingen en de emoties van de auteur en/of de vertolker van de tekst (zanger, verteller). Lu4 Lu5 De leerlingen kunnen - leerstrategieën toepassen die het bereiken van het luisterdoel bevorderen (ET6). Dit betekent dat ze: o relevante voorkennis in verband met de inhoud inzetten en uitbreiden; o het luisterdoel bepalen en hun luistergedrag erop afstemmen; o gebruikmaken van beeldmateriaal, context en redundantie; o de tekstsoort herkennen; o hypothesen en luisterverwachtingen vormen; o zich niet laten leiden door het feit dat ze in een klankstroom niet alles kunnen begrijpen; o hoofd- en bijzaken onderscheiden op basis van signaalwoorden, intonatie, debiet; o de belangrijke informatie noteren - communicatiestrategieën aanwenden (ET 8). Dit betekent dat ze: o zeggen dat ze iets niet begrijpen en vragen wat iets betekent; o vragen om iets te spellen of iets op te schrijven; o vragen naar een omschrijving; o verzoeken om langzamer te spreken, iets te herhalen, iets aan te wijzen, iets in andere woorden te zeggen; o zelf iets herhalen om na te gaan of ze de ander goed begrepen hebben; o gebruikmaken van context, beeldmateriaal en redundantie. De leerlingen zijn bereid - belangstelling op te brengen voor wat de spreker zegt; - grondig en onbevooroordeeld te luisteren; - luisterconventies te respecteren; - zich in te leven in de socio-culturele wereld van de spreker; - zich open te stellen voor esthetische beleving (ET 9)* Leerinhouden 6 De aangeboden teksten hebben vooral te maken met courante situaties uit het dagelijkse leven, met mogelijke werksituaties en af en toe met onderwerpen van meer algemene aard. De luisterteksten moeten zo authentiek mogelijk zijn. Dit betekent dat ze in de realiteit uitgesproken (zouden kunnen) zijn. Gesproken boodschappen begrijpt men het best als ook hun talige en niet-talige context aangeboden wordt: de omgeving, gebeurtenissen die aanleiding geven tot de boodschap, gelaatsuitdrukkingen en gebaren van de sprekers of gesprekspartners, enz. Daarom kan het gebruik van videomateriaal een goede hulp zijn. Gesproken taal bevat veel overtolligheid: herhalingen, correcties, uitweidingen, aarzelingen. Dat betekent dat de luisteraar extra tijd heeft om de informatie te verwerken. 5 Een asterisk wijst op een attitude waarvoor geen realisatie-, maar een inspanningsverplichting geldt. 6 Bij leerinhouden gebruiken we systematisch de term keuze uit. Dit betekent dat de opsomming die volgt oriënterend en niet exhaustief is. Het is aan de leraar om een verantwoorde keuze te maken. 12 3de graad tso studiegebied Handel

15 Verder is het belangrijk om niet alleen verschillende tekstsoorten en onderwerpen te behandelen maar om ook variatie te brengen in: mannen- en vrouwenstemmen, stemmen van jongeren. De teksten mogen niet veel afwijken van de standaardtaal en zijn in een normaal spreektempo gebracht en goed gearticuleerd. En ten slotte: luisterteksten die niet ondersteund worden door beeldmateriaal, blijven het best beperkt tot een vijftal minuten zodat ze zeker in één lesuur of in een korter tijdsbestek verwerkt kunnen worden. Keuze uit: Gesprekken die aanleunen bij het maatschappelijke leven en bij toekomstige werksituaties Boodschappen op een automatisch antwoordapparaat Mededelingen (o.a. info via luidsprekers, intercom in het station, de luchthaven, een handelsbeurs) Instructies bij opdrachten in verband met telefoneren, brieven schrijven, bedrijfsadministratie Instructies bij het gebruik van apparatuur en producten Reclameclips of productinformatie Eenvoudige uiteenzettingen over concrete onderwerpen (ook buiten de toekomstige werksituatie) TV- en radio-uitzendingen, videoreportages over onderwerpen die aansluiten bij de studierichting Film- en feuilletonfragmenten Chansons Pedagogisch-didactische wenken Het kan belangrijk zijn de leerling erop te wijzen dat hij, in de realiteit, niet alles kan en hoeft te begrijpen. Soms betreft het tekstdelen die niet altijd belangrijk zijn of elders (evt. met andere woorden) nog herhaald worden 7. Bij luisteroefeningen worden best de volgende fasen doorlopen: voorstructurering, eigenlijke luisteractiviteiten en verwerkingstaken na het luisteren. Voorstructurering helpt leerlingen om functioneler te luisteren. Mogelijke activiteiten kunnen zijn: Activeren of aanreiken van voorkennis en woordenschat die nodig zijn om het luisterdoel te bereiken. Oriënteren op de algemene inhoud en op de te verwachten partiële informatie. De betekenis van een boodschap wordt gevat binnen een algemene context: de luistersituatie, aansluitende verwachtingen en opgeroepen voorkennis. Het gebruik van videomateriaal biedt mogelijkheden om de luisteropdracht opener en toegankelijker te maken. Bij videodocumenten kan je het beeld tussentijds bevriezen of het document laten bekijken zonder klankband. Op die manier kunnen de leerlingen zich een algemeen beeld vormen en de informatie beter herkennen en ordenen. Je kunt ook een beroep doen op ander ondersteunend beeldmateriaal (foto s, tekeningen, blanco stripverhalen of fotoromans). Bij de eigenlijke luisteractiviteiten hebben de leerlingen nog geen geschreven versie voor ogen. Enkel in bepaalde gevallen kan men van dat principe afwijken: bv. bij het beluisteren van een chanson 8. Leerlingen moeten teksten(delen) verschillende malen kunnen beluisteren, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de tekst en van de mogelijkheden van de doelgroep. 7 Het betreft dove stukjes tekst. (Zie het leerplan Frans D/2002/0279/038 voor de tweede graad tso Handel(-talen) onder en ) 8 Een chanson is sterk gecodeerd: muziek, stem van de zanger, ritme, debiet, complexiteit van de tekst. Daarom krijgen de leerlingen het best vooraf de tekst, die je eventueel zelfs kunt toelichten. Aangezien een chanson afwijkt van normale gesprekken, is het geen ideale luisteroefening. Toch kan het helpen om aspecten van de luistervaardigheid te oefenen. Het kan leerlingen ook motiveren voor het Frans. En ten slotte: het aanbieden van een chanson kan de interculturele inzichten en de algemene culturele vorming ten goede komen. 3e graad tso studiegebied Handel 13

16 Een luisterdocument kan je concentrisch benaderen: je laat de tekst telkens opnieuw beluisteren terwijl de opdrachten stelselmatig uitgediept worden: in een eerste fase situeren zich de globale waarneming, de toetsing van de luisterhypothesen, het noteren of aankruisen (aan de hand van een controlelijst) van concrete informatie; in een tweede en eventueel derde fase worden de luistertaken complexer. Je kunt hier de volgende activiteiten overwegen, gerangschikt volgens een stijgende moeilijkheidsgraad: o o o o o o o ordenings- of klasseringsactiviteiten; oplossen van eenvoudige meerkeuzevragen met bondige eventueel in het Nederlands geformuleerde verantwoording van de keuze; invullen van een grille d écoute; in- of aanvullen van een tekst; vrai-/faux-vragen; zelf navertellen; een eigen mening geven op basis van verzamelde gegevens, enz. Verwerkingstaken na het luisteren bevorderen de integratie van de luistervaardigheid in het taalleerproces: op basis van de beluisterde teksten kan je lees-, spreek- en schrijfopdrachten formuleren: bv. opstellen van fiches téléphoniques (na een telefoongesprek), notuleren (tijdens een vergadering), enz. Niets belet echter dat men de luistervaardigheid benadrukt zonder uitgebreide naverwerking. Luisteroefeningen hebben trouwens slechts een leereffect als ze veelvuldig worden aangeboden. Daarom is het ook aangewezen dat je zoveel mogelijk Frans spreekt in de les. De moedertaal is enkel aangewezen als de doeltreffendheid van een opdracht of van de communicatie dat vereist Lezen Leerplandoelstellingen Le1 De leerlingen kunnen - het globale onderwerp bepalen en de hoofdgedachte achterhalen; - relevante informatie selecteren; - een persoonlijke mening vormen; - de gedachtegang volgen; - de tekststructuur en samenhang herkennen9; - de informatie op overzichtelijke en persoonlijke wijze ordenen; - bij niet al te complexe10 (U: relatief complexe) informatieve, prescriptieve teksten, niet al te complexe narratieve teksten en eenvoudige argumentatieve en artistiek-literaire teksten (ET 10, 11). - bij niet al te complexe informatieve en prescriptieve teksten de informatie beoordelen (U). Naar analogie met het leerplan Frans kso- tso van de tweede graad (D/2002/0279/044) kunnen we de taaltaken bij Le1 schematisch als volgt voorstellen: Tekstsoort Informatieve teksten Graad van complexiteit Niet al te complex (U) Relatief complex Taaltaken 1 Het globale onderwerp bepalen 2 De hoofdgedachte achterhalen 9 Dit wil zeggen dat de leerling de structuur herkent zoals de auteur ze in de tekst heeft aangebracht. 10 Wat vetjes én schuin is aangegeven, duidt het verschil aan met de leerplandoelstellingen van de tweede graad. 14 3de graad tso studiegebied Handel

17 Prescriptieve teksten Niet al te complex Niet al te complex 3 Een spontane mening vormen 4 De gedachtegang volgen 5 Relevante informatie selecteren 6 De tekststructuur en samenhang herkennen 7 Informatie op overzichtelijke en persoonlijke wijze ordenen 8 De informatie beoordelen (U) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 (U) Relatief complex Niet al te complex (U) + 8 Narratieve teksten Niet al te complex 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 Argumentatieve teksten Eenvoudig 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 Artistiek-literaire teksten Eenvoudig 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 Le2 De leerlingen kunnen de functionele kennis gebruiken en uitbreiden en reflecteren over de eigenheid van de schrijftaal (ET 12, 14) De kennis heeft betrekking op - de vorm, de betekenis en de reële gebruikscontext van woorden en grammaticale constructies; - spelling en interpunctie; - de socio-culturele diversiteit binnen de Franstalige wereld. Nadenken over de eigenheid van de schrijftaal betekent dat leerlingen vertrouwd zijn met - de verschillen in tekstsoorten; - het taalgebruik van de schrijver (formeel, informeel, vertrouwelijk); - elementen van de tekstopbouw. Le3 De leerlingen kunnen strategieën toepassen die het bereiken van het leesdoel bevorderen (ET 13, 15). Dit betekent dat ze: - de voorkennis mobiliseren en uitbreiden; - de tekstsoort herkennen; - het leesdoel bepalen en het leesgedrag erop afstemmen; - de lay-out interpreteren; - gebruik maken van ondersteunend visueel materiaal (foto s, cartoons, tabellen, schema s); - belangrijke informatie aanduiden; - op basis van wat ze gelezen hebben, anticiperen op het vervolg (hypothesen en leesverwachtingen vormen); - zich richten op wat ze begrijpen en zich niet laten afleiden als ze in een tekst niet alles begrijpen; - hoofd- en bijzaken onderscheiden op basis van structuurmarkeerders; - de betekenis van ongekende woorden afleiden uit de context; - geschreven en goede elektronische hulpbronnen en gegevens zelfstandig raadplegen; - in een ingewikkelde zin, de zinskern onderscheiden die vaak de kern van de boodschap bevat. 3e graad tso studiegebied Handel 15

18 Le4 De leerlingen zijn bereid - onbevooroordeeld te lezen; - zich te concentreren op wat ze willen vernemen; - zich in te leven in de socio-culturele en emotionele wereld van de auteur; - te reflecteren op het eigen leesgedrag; - zich open te stellen voor esthetische beleving (ET 16*) Leerinhouden De aangeboden teksten hebben vooral te maken met courante situaties uit het dagelijkse leven, met mogelijke werksituaties en af en toe met onderwerpen van meer algemene aard. Ze bevatten redundante en weinig impliciete informatie. De leesteksten zijn zo authentiek mogelijk. Dat betekent dat ze in hun originele vorm/lay-out aangeboden worden, in een zo veel mogelijk authentieke taal zijn opgesteld en een communicatief doel dienen. Geschreven boodschappen in het dagelijkse leven en van meer algemene aard Keuze uit (zie Voetnoot 6, p. 12): Borden, wegwijzers, opschriften in de woonomgeving, in warenhuizen, langs de wegen enz. Mededelingen aan het publiek: bezoekuren, uurregelingstabellen van het openbaar vervoer enz. Instructies in telefooncellen, bij geld- en parkeerautomaten enz. Eenvoudige krantenartikels, lezersbrieven, recensie uit een jongerentijdschrift enz. Gedichten, toneelfragmenten, stripverhalen, eenvoudige kortverhalen enz. Documenten eigen aan de studierichting Voor de specificiteit van de studierichting overleg je het best met je collega s van het fundamentele gedeelte. Die zullen de volgende opsomming nader kunnen toelichten en je helpen om een verantwoorde keuze te maken uit de items. Brieven, faxen, memo s Administratieve formulieren, reserverings- en bestelformulieren, exportdocumenten, vervoerdocumenten, facturen, creditnota s, wissels, etikettering Bank- en verzekeringsberichten Verkoopvoorwaarden Advertenties Folders, documentatie, productinformatie Handleidingen (eventueel bij software) Gegevens uit databanken Verslagen Artikels uit kranten en (vak)tijdschriften en van het web 11 Voorschriften en mededelingen Huis- en klaslectuur (U) Per leerjaar lezen de leerlingen tenminste één boek als huislectuur. Deze lectuur kan deels onder begeleiding in de klas opgestart worden. Het boekje kan door een evenwaardig pakket teksten (kortverhalen, artikels uit jeugdtijdschriften, ) vervangen worden. 11 De artikels hoeven niet steeds bedrijfsgericht te zijn. Je kunt ook inspelen op actuele gebeurtenissen en ontwikkelingen. 16 3de graad tso studiegebied Handel

19 Pedagogisch-didactische wenken Veel van de suggesties die we formuleerden voor de luistervaardigheid zijn voor de leesvaardigheid van toepassing (m.n. het belang van de voorstructurering en de mogelijke oefenvormen; zie Luistervaardigheid, p. 13). Leeractiviteiten in het kader van leesvaardigheid zijn er in de eerste plaats op gericht specifieke technieken of strategieën te ontwikkelen. Op die manier zullen de leerlingen later in staat zijn om ze te gebruiken voor nieuwe teksten in andere leessituaties. Anticiperen, gebruik maken van voorkennis en voorstructureren Door te anticiperen, op basis van bepaalde verwachtingspatronen, neemt een lezer sneller en adequater informatie uit de tekst op. Enkele tips om deze strategie te ontwikkelen: de aard van het document (en eventueel van het doelpubliek) laten bepalen; eerste algemene indrukken laten formuleren; de voorkennis mobiliseren (bv. via brainstorming over het onderwerp); aan de hand van de titel, de ondertitel, het kopje, tussentitels en afbeeldingen verwachtingen of vragen laten formuleren. Skimmen, scannen en structuurmarkeerders Afhankelijk van het antwoord op de vraag Wat willen we te weten komen i.v.m. de voorliggende tekst? of Wat is de bedoeling van de activiteit? kan men verschillende leestechnieken aanwenden. Wil men zich met betrekking tot een onderwerp een globaal beeld vormen van de inhoud, dan kan het volstaan om hem te skimmen12. In dat geval wordt de tekst snel bekeken op een niet-lineaire manier. De aandacht gaat uit naar die delen in de tekst die meer informatie bevatten: de titel (de ondertitel, het kopje, de tussentitels), de inhoudsopgave, de inleiding en het besluit, de illustraties en hun onderschriften, de eerste regels van een alinea, cijfergegevens, enz. Hoopt men een antwoord te vinden op een specifieke vraag in verband met het onderwerp, dan kan men de tekst scannen13. De tekst wordt dan meer lineair overlopen. Je kunt het vergelijken met de zoekfunctie bij een tekstverwerkingsprogramma. Aan de hand van trefwoorden, namen, letterwoorden, cijfergegevens, lay-outelementen lokaliseert men de relevante informatie. Daarna leest men het deel waar de gezochte informatie staat. Structuurmarkeerders drukken verbanden uit tussen tekstsegmenten, bv. een volgorde (d abord), een tegenstelling (mais, par contre), een besluit (ainsi, pour conclure). De structuur van een tekst komt ook op andere manieren tot uiting: de onderverdeling in alinea s en de samenvoeging van alinea s in paragrafen of grotere tekstgehelen; een alinea is bijna steeds opgebouwd rond één kernidee; het gebruik van andere lettertypes of formaten, de lay-out; tegenstellingen rond kernwoorden, die het best tot uiting komen in een geskimde tekst [Les hôteliers prétendent que (lijn 5) Et qu en pensent les clients (lijn 25)]. Efficiënte oefeningen zijn o.a.: structuurmarkeerders onderstrepen; structuurmarkeerders in de tekst aanbrengen; in een doorlopende tekst zoeken naar overgangen, kernideeën en de tekst op basis daarvan in alinea s verdelen; een passende titel en tussentitels vinden; een texte en désordre ordenen; na verwerking van een aantal voorbeelden, zelf structuurschema s opstellen. 12 Ecrémer le texte. 13 Balayer le texte. 3e graad tso studiegebied Handel 17

20 Gericht en globaal lezen Bij de leesvaardigheid maken we verder een onderscheid tussen gericht lezen en globaal lezen. Gericht lezen gebeurt op basis van een vooraf bepaalde, concrete informatiebehoefte. Een oefening kan er dan als volgt uitzien: bepalen van de aard van de tekst; vragen (laten) formuleren evenals verwachte antwoorden: de plaats in de tekst aanduiden (cf. scannen), de tekstdelen begrijpend lezen; conclusies formuleren. Bij globaal lezen gaat de aandacht uit naar de tekst in haar totaliteit. Om te vermijden dat de leerlingen lineair lezen14, kies je het best voor een concentrische aanpak: de leerlingen leren de teksten zelfstandig benaderen in achtereenvolgende stappen, van globaal naar detail. Korte narratieve teksten kan men lezen met de Grille de Quintilien. In een eerste stap bv. identificeren de leerlingen de personen en hun relatie onderling (Qui?). In een tweede stap15 kunnen ze de plaats- en tijdsaanduidingen (Où? Quand?) bepalen. Door het opsporen van nieuwe personages, tijdsverschuivingen en nieuwe locaties duiden ze de fases van het verhaal aan. In de derde stap worden de belangrijkste gebeurtenissen geduid (Quoi?, eventueel gevolgd door Pourquoi? Comment?). Daarna wordt de volledige tekst doorgenomen. Bij informatieve, prescriptieve of argumentatieve teksten vormen de leerlingen zich eerst skimmend een algemeen beeld van de tekst en formuleren ze leesverwachtingen. Daarna kunnen zij bv. de aanhef van een alinea lezen om de verwachtingen te toetsen. Eventueel formuleren zij ook nieuwe leesverwachtingen. In een derde fase kunnen ze de volledige tekst lezen. Bij informatieve en argumentatieve teksten, ten slotte, verwoorden ze respectievelijk de kerngedachte en de hoofdargumentatie. Dat kan zowel mondeling als schriftelijk in het Frans of in het Nederlands. Verwerken van informatie Leerlingen hebben vaak de neiging om steeds verder te lezen, zonder de informatie bewust te bewerken. Vooral bij langere narratieve teksten doe je er bijgevolg goed aan om reflectiemomenten in te lassen waarbij de leerlingen: stilstaan bij nieuwe informatie; de nieuwe informatie in verband brengen met wat voorafging; indien nodig, hun inzicht met betrekking tot wat voorafging bijsturen; mogelijke implicaties overwegen voor het verdere verloop van de tekst. Het kan nuttig zijn om een tekst mondjesmaat ter beschikking te stellen, bv. bij gedichten, korte literaire teksten. Hiervoor kan men gebruik maken van een overheadprojector. Structureren De leerplandoelstellingen onderscheiden twee niveaus van structureren. (Zie Verwerkingsniveaus) De tekststructuur en samenhang herkennen. Dit wil zeggen dat men de structuur herkent zoals deze door de auteur in de tekst werd aangebracht. Informatie op overzichtelijke en persoonlijke wijze ordenen. Dit betekent een structuurschema opstellen waarbij men zelf de gegevens ordent, eventueel op een andere wijze dan de auteur. Voor de hand liggende redenen kunnen zijn dat men, ter gelegenheid van een mondelinge of schriftelijke presentatie: een beroep wil doen op slechts een deel van de verstrekte gegevens; om meer duidelijkheid na te streven, de gegevens in een andere orde wenst te presenteren; aanvullende informatie wenst te integreren. Aansluitend op wat al geformuleerd werd, kan men aan de volgende werkwijze denken, uiteraard naar aanleiding van relatief / niet al te complexe teksten: de kernideeën van de achtereenvolgende alinea s onder elkaar noteren; 14 Hier letterlijk te interpreteren: van de eerste hoofdletter tot het laatste punt. 15 Geoefende leerlingen kunnen stap 1 en 2 gelijktijdig uitvoeren. 18 3de graad tso studiegebied Handel

21 de tekstsegmenten (groepen van alinea s die duidelijk bij elkaar horen) omcirkelen, te beginnen met de meest voor de hand liggende segmenten (niet noodzakelijk vooraan in de tekst). De segmenten benoemen met een kernwoord of een sleutelwoord. het structuurschema herschrijven; eventueel dit schema op een persoonlijke wijze aanpassen (elementen weglaten, toevoegen, anders ordenen, ). Integratie van leesvaardigheid in het taalleerproces Leesteksten dienen niet alleen om de leesvaardigheid te oefenen. Ze hebben een belangrijke modelfunctie voor het oefenen van productieve vaardigheden. Door de tekst herhaaldelijk en systematisch inhoudelijk te bestuderen, samen te vatten en te beoordelen, doen de leerlingen ervaring op met vormelijke elementen (woordbetekenis, morfo-syntactische structuren, tekstorganisatie, enz.). Niets belet echter dat je enkel gerichte leesoefeningen geeft. Bij sommige teksten nemen die weinig tijd in beslag. Op die manier kan je trouwens leerlingen veelvuldig confronteren met telkens weer andere teksten. Door kilometers te maken (G. Westhoff), kunnen zij vlugger de leesstrategieën onder de knie krijgen. ICT ICT, in casu, Internet is een dankbare technologie om leesstrategieën, zoals toegelicht, aan te leren. Ze maakt voor de meeste leerlingen deel uit van hun dagelijkse leven, laat toe authentieke en veel aantrekkelijk gepresenteerde informatie gericht op te zoeken en te verwerken. Leerlingen kunnen ook sites raadplegen waarop tekstmateriaal en didactische toepassingen te vinden zijn Gespreksvaardigheid Leerplandoelstellingen GESP1 De leerlingen kunnen een niet al te complex 16 rechtstreeks of telefonisch gesprek voeren van transactionele aard en een eenvoudig rechtstreeks of telefonisch gesprek van interactionele aard 17 (ET 21, 22). (U: hogere moeilijkheidsgraad). Bij een gesprek van transactionele aard kunnen de leerlingen op basis van voorbeelddialogen verschillende rollen spelen. Zij kunnen dit ook wanneer de situatie waarin het gesprek plaatsvindt, gewijzigd is. Op het einde van de derde graad moeten de leerlingen in staat zijn om begrijpelijk, met een zekere vlotheid en met oog voor een gevarieerde intonatie te spreken. Hoewel de doeltreffendheid van het gesprek belangrijk is, moet men een zo hoog mogelijke vormcorrectheid nastreven. 18 (U: hogere moeilijkheidsgraad van formulering en hogere vormcorrectheid.) GESP2 De leerlingen kunnen hun functionele kennis die nodig is voor het gesprek gebruiken en uitbreiden en reflecteren over taal en taalgebruik (ET 23, 25). De kennis heeft betrekking op - de vorm, de betekenis en de reële gebruikscontext van woorden en grammaticale constructies; - de uitspraak, het spreekritme en de intonatiepatronen; - de socio-culturele verscheidenheid binnen de Franstalige wereld (o.a. verschillende manieren om zijn instemming te betuigen, beleefdheidsmarkeringen). 16 Wat vetjes én schuin is aangegeven, duidt het verschil aan met de leerplandoelstellingen van de tweede graad. 17 Een transactioneel gesprek kent een voorspelbaar verloop. De sprekers weten wat aan bod komt en in welke volgorde. Bij een interactioneel gesprek is de communicatie niet zo voorspelbaar (bv. een gesprekje over koetjes en kalfjes). 18 Correct spreken behelst, behalve het morfo-syntactische ook: gepast woordgebruik, correcte uitspraak, adequate intonatie en klanksegmentering, socio-culturele conventies, juist gebruik tu-vous, gepast gebruik van compenserende strategieën en van luisterstrategieën. 3e graad tso studiegebied Handel 19

22 - het kunnen beïnvloeden van de inhoud en het verloop van een gesprek 19. Nadenken over taal en taalgebruik betekent dat leerlingen vertrouwd zijn met - elementaire omgangsvormen; - non-verbaal gedrag. GESP3 De leerlingen kunnen leer- en communicatiestrategieën toepassen die het spreekdoel bevorderen (ET 24, 26). Leerstrategieën: - de voorkennis mobiliseren (personen, voorwerp, omstandigheden, verloop); - zich vragen stellen in verband met wat men zal zeggen en in welke volgorde men dit zal doen; - voorbeelden en modellen gebruiken; - gebruik maken van gelezen of beluisterde informatie over het onderwerp; - hulpmiddelen gebruiken: foto s, tekeningen, functionele documenten zoals plattegronden, uurtabellen, agenda s, woordenlijsten, woordenboeken enz. Communicatiestrategieën: - non-verbaal gedrag gebruiken; - zeggen dat men iets niet begrijpt, vragen om langzamer te spreken, vragen om iets te herhalen, vragen om iets aan te wijzen; vragen om iets te spellen of te schrijven; - zelf iets herhalen om na te gaan of de gesprekspartner het begrepen heeft en of men de informatie zelf juist begrepen heeft; - vragen naar een omschrijving, het zelf op een andere wijze zeggen; - vragen om iets te spellen of te schrijven; - vragen wat iets betekent. GESP4 De leerlingen zijn bereid - actief te luisteren om tot goed spreken te komen; - het woord te nemen en deel te nemen aan een gesprek; - aandacht te hebben voor de juiste woordkeuze, woordvolgorde, intonatie, uitspraak (ET 27*); - een zo groot mogelijke vormcorrectheid na te streven Leerinhouden Taalfuncties Tijdens een gesprek worden taalfuncties geoefend. Die kwamen ook al aan bod in de eerste en de tweede graad en worden nog verder uitgediept. De opsomming is niet exhaustief, maar oriënterend. Wie? Zich voorstellen. Vragen of zeggen wie iemand is. Vragen naar een persoon. Zeggen dat men de persoon gaat halen, dat zij er niet is, wanneer zij er zal zijn. Vragen of zeggen wie iets doet. Zeggen hoe iemand er uitziet. Wat? Informatie vragen. Een voorwerp vragen, geven, beschrijven. Een dienst vragen. Een mening vragen en geven. Instructies vragen en geven. Vragen of vertellen wat er gebeurt. Vragen naar accommodatie en comfort in hotel, camping, jeugdherberg. Een klacht formuleren. 19 De aandacht trekken; een gesprek beginnen en beëindigen; inspelen op wat de ander zegt, iets benadrukken, iets weerleggen. 20 3de graad tso studiegebied Handel

23 Waar? Waarheen? Waar vandaan? Vragen of zeggen waar iemand of iets zich bevindt, waar iets gebeurt, waar men naartoe gaat, waar men vandaan komt, hoe men zich verplaatst, of het ver is. Wanneer? Vragen naar uur en datum, duur, frequentie, volgorde. Zelf de inlichtingen geven. Vragen of vertellen wat er gebeurd is. Vragen of vertellen wat er zal gebeuren. Iets afspreken. Hoeveel? Hoe groot? Vragen naar hoeveelheid, prijs, afmetingen, afstand, maat, gewicht. Zelf deze vragen beantwoorden. Hoe? Waarom? Vragen naar hoe en waarom. Deze vragen zelf beantwoorden. Iets bevestigen of ontkennen, aanvaarden of weigeren, al dan niet met iets instemmen, zeggen dat men iets niet kan doen. Een mening naar voren brengen. Zekerheid, (on)waarschijnlijkheid, twijfel uitdrukken. Vergelijken, een voorkeur uiten, zeggen dat men van iets (niet) houdt, dat men iets (niet) graag heeft of doet. Gevoelens uiten (vreugde, droefheid, spijt, verwondering, ontgoocheling, boosheid, vrees). Reden, oorzaak, doel, gevolg uitdrukken. Iets beloven. Begroeten, afscheid nemen, danken, zich verontschuldigen, gelukwensen. Gangbare telefoonconventies toepassen. Courante gesprekssituaties uit het alledaagse leven Heel wat van deze situaties kwamen aan bod in de tweede graad. In de derde graad komen ze opnieuw aan bod, in functie van de gewijzigde leefwereld van de 17- of 18-jarige. De opsomming die volgt is oriënterend. Personen Als 17/18-jarige - met volwassenen - met leeftijdgenoten Thema Onthalen, zich aanmelden, zich voorstellen, kennismaken, afscheid nemen Zich redden in nutssituaties: - de weg vragen en wijzen (in een agglomeratie, op de weg, in gebouwen) - iets kopen of bestellen (in een winkel, snackbar, benzinestation) - hulp vragen of bieden (om iets te verplaatsen, te vinden, te telefoneren) - ongemakken signaleren (hoofdpijn, ziekte) Relevante omstandigheden In Franstalige gebieden Rechtstreeks of telefonisch naar aanleiding van een verblijf of een daguitstap (met de familie, de klas en enkele vrienden) naar aanleiding van allerlei omstandigheden van het dagelijkse leven: - een vrije dag - een toevallige gebeurtenis - de weersomstandigheden met behulp van niet al te complexe documenten. 3e graad tso studiegebied Handel 21

24 Afspreken voor of deelnemen aan activiteiten: - sport en spel - een uitstap - cultuur (stadsbezoek, museum, interview) Spreken over interessepunten eigen aan hun leefwereld: - vriendschap - relaties jongens-meisjes - zakgeld - gezondheid en levenswijze (dieet, roken, drinken, geneesmiddelen) - de look - jeugdbeweging In de eigen streek Als 17/18-jarige - met volwassenen - met leeftijdgenoten Inlichtingen verstrekken - de weg, het uur - toeristische bezienswaardigheden, evenementen Hulp aanbieden In de klas tijdens de les Frans Als jarige - met de leraar Uitleg geven en vragen in verband met - de orde - het klasmanagement (uitvoeren van taken, groepsvorming) Hulp vragen - de leraar vragen om langs te komen - zeggen dat men iets niet begrijpt - vragen op welke bladzijde iets staat - vragen hoe men iets in het Frans kan zeggen - een ongemak signaleren Vertellen over eigen ervaringen met Frans 22 3de graad tso studiegebied Handel

25 Taalsituaties en handelingen eigen aan de studierichting De opsomming is niet exhaustief. Afhankelijk van de leerlingengroep, de studierichting en de contacten met het bedrijfsleven zal je keuzes moeten maken en prioriteiten vastleggen. In de studierichtingen Boekhouden-informatica en Informaticabeheer zal het accent meer liggen op transactionele gesprekken (zie Voetnoot 17). In de studierichtingen Handel en Secretariaat-talen komen interactionele gesprekken meer aan bod. De gangbare conventies toepassen bij telefoongesprekken: zich melden, doorverbinden, vragen of men even wil wachten, zeggen dat men zal terugbellen, het gesprek beëindigen; een boodschap inspreken op een automatisch antwoordapparaat. Onthalen en algemene informatie verstrekken: bezoekers aan de balie van een bedrijf, een organisatie of een openbare dienst te woord staan: hen begroeten, vragen of ze even willen wachten, hen aanmelden bij de bevoegde afdeling, hen doorverwijzen, de weg wijzen naar een ruimte in het bedrijf of naar een andere dienst, eventueel begeleiden, een badge aanbieden en er uitleg over verstrekken, een gastenfiche laten invullen, een verfrissing aanbieden; een informeel gesprek voeren met een bezoeker over het weer, de reisomstandigheden, enz. om een korte wachttijd te overbruggen; gasten in het bedrijf rondleiden. Afspraken maken en reserveringen plaatsen: een afspraak maken, bevestigen, annuleren, wijzigen; een reservering plaatsen, bevestigen, boeken en wijzigen in verband met lokalen, accommodaties, transport en dergelijke; informatie vragen met betrekking tot de gewenste reservering: prijs, ligging en bereikbaarheid, uurregelingen. Contacten leggen: zich voorstellen, vragen of informeren naar de juiste contactpersoon; verwijzen naar een eerder contact of naar contactpersonen; de reden van het bezoek of de oproep toelichten; informatie vragen en geven over het bedrijf of de dienst: aard, producten, dienstverlening, omvang en organisatie, ligging en bereikbaarheid; informatiemateriaal vragen of bondig toelichten. Een gesprek voeren met betrekking tot verkoop en dienstbetoon: informatie vragen en geven over producten en diensten: productinformatie, referenties en vertegenwoordiging, beschikbaarheid, prijzen, leverings- en betalingsvoorwaarden, vervoer, opslag, garanties, dienst na verkoop; een offerte vragen en uitwerken, vragen om schriftelijke bevestiging; een bestelling plaatsen, bevestigen, aanvaarden, wijzigen en annuleren; vragen om (schriftelijk) te bevestigen, een bestelformulier toelichten; informatie vragen en geven met betrekking tot bedrijfsadministratieve vragen; courante administratieve formulieren toelichten; informatie vragen en geven met betrekking tot openbare diensten; een consumptie aanbieden, aanvaarden, weigeren. Een klacht uiten en adequaat behandelen: een klacht duidelijk onder woorden brengen; de klacht aanvaarden, afwijzen of verwijzen naar een andere persoon die ze kan behandelen; oplossingen voor de klacht voorstellen. Een sollicitatiegesprek voeren: telefonisch contact opnemen in verband met een vacature; gegevens verstrekken; de sollicitatie motiveren; 3e graad tso studiegebied Handel 23