HANDBOEKENVERGELIJKING

Transcriptie

1 HANDBOEKENVERGELIJKING 10 Handboeken zijn meestal het eerste medium waar leerkrachten naar grijpen bij het maken en ook het geven van een les. Wij gingen in deze handboeken ook te rade om de hiaten in het aanbod van didactische middelen rond het Romeins imperialisme te detecteren. Hieronder is een overzicht van de bestudeerde handboeken te vinden. We baseerden onze analyse op de kijkwijzer uit de cursus vakdidactiek geschiedenis Memo 2 2 Tijd en Ruimte Editie: 2002 Bronvermelding (Morren, 2002) Kadering in tijd en ruimte Aanwezigheid domeinen van de samenleving Er wordt aan het begin van het hoofdstuk gewerkt met een tijdbalk en een kaart van het oude Etruskische gebied. De tijdbalk is (vrij) goed gemaakt, toch konden er wat meer specifieke data op aangeduid worden. In de volgende hoofdstukken komen nog kaarten van Rome aan bod, zoals een kaart van het Romeinse Rijk na Caesar en een van het Romeinse Rijk in de 1ste eeuw. Het gebruik van veel kaartmateriaal vinden wij een positief element. Domeinen van de samenleving Het handboek geeft een ruime blik op het onderwerp. Ze diepen ieder domein van de samenleving uit in een apart hoofdstuk. 1 Berings, G. (2009). Geschiedenis vakdidactiek 1+2. Gent: Arteveldehogeschool. 2 Morren (2002) Memo 2. Leuven: De Sikkel

2 11 Ieder stukje wordt dan nog eens apart uitgediept met voldoende bronnenmateriaal. In deze hoofdstukken vinden we de domeinen terug met betrekking tot het onderwerp: 4.3: Economisch een wereldeconomie. 4.4: Sociaal een wereldstad vol plutocraten en armen 4.5: Politiek: veel verschillende keizers 4.6: Cultureel: assimilatie, nutsfunctie en grootsheid Leerinhouden Selectie en structuur van de leerinhouden Het handboek biedt een goede structuur waarbij alle domeinen van de samenleving stelselmatig worden overlopen. Ze beginnen met het ontstaan van Rome, daarna komen de veroveringen aan bod. Vervolgens wordt het economische, culturele, sociale en politieke Rome onderzocht. Dit alles wordt bekeken voor het gehele Romeinse Rijk. Dit zorgt voor een logische opbouw voor de leerlingen en voor de leraar. Kwaliteit van de lestekst Er is veel lestekst aanwezig in dit handboek. De belangrijke woorden zijn vetgedrukt en worden achteraan in het register uitgelegd. De lestekst is vrij uitgebreid, maar dit valt niet op doordat er veel afgewisseld wordt met bronnenmateriaal. Als we gaan kijken naar de kwaliteit van de lestekst vinden we dit zeker een goed handboek. Het is op het niveau van de leerlingen geschreven. Aandacht voor actualisering Er is weinig tot geen aandacht voor actualisering in het handboek.

3 12 Bronnenmateriaal Geschreven bronnen Memo werkt met vele geschreven bronnen. Citaten van bekende filosofen en ook fragmenten van auteurs zoals Titus Livius, maar ook Vergilius en dichter Prudentius komen aan bod. Tevens een stukje uit de Bello Gallico is terug te vinden. Iconografische bronnen Op gebied van iconografische bronnen vinden wij dit één van de betere handboeken. Er komen namelijk veel foto s aan bod van onder andere bustes en ruïnes, maar ook van een huis op de Palatijn. Deze geven een mooi beeld weer van het Romeinse leven. Grafieken, tabellen Er zijn geen grafieken of tabellen aanwezig met betrekking tot het Romeins imperialisme. Focus leerinhouden Aandacht voor dieperliggende oorzaken In dit handboek wordt niet dieper ingegaan op de redenen waarom Rome nu precies een imperium wou uitbouwen. Er is wel sprake van een triomftocht, waar we toch kunnen uit afleiden dat er een zeker politiek motief meespeelt. Het handboek gaat niet dieper in op dit deelonderwerp. Redenen voor succes Er wordt vaag gesproken over de sterkte en de vloot van de Romeinen en over superieure generaals zoals Scipio en Caesar. Voor de rest blijft het eerder vaag. Positieve gevolgen van de veroveringen Er is een volledig hoofdstuk gewijd aan de romanisering in België. Dit handboek gaat hierop dus dieper in. Andere specifieke positieve gevolgen worden er niet beschreven.

4 13 Negatieve gevolgen van de veroveringen De negatieve gevolgen van de veroveringen worden niet besproken in dit handboek. Aandacht voor cultuur (romanisering, luxeproducten ) De cultuur in Rome komt aan bod in hoofdstuk 4.6. Er wordt dieper ingegaan op het culturele Rome: zoals de bouwstijlen (met de rondboog), het veelgodendom, de badhuizencultuur (thermen), de gladiatoren Kortom, vele aspecten komen aan bod. Wat dit handboek wel zeer gevarieerd maakt. Actualisering Memo heeft niet echt oog voor actualisering, wat wel een gemis is in dit handboek. Wat ontbreekt er volgens jullie in deze handboeken en waarom willen jullie bepaalde delen erbij? In Memo ontbreekt de link met de hedendaagse actualiteit. Een kleine link met een krantenartikel of iets anders zou zeker welkom zijn in dit handboek. Daarentegen is het wel een van de eerste handboeken die dieper ingaat op de romanisering in België en waar deze nu nog terug te vinden is. Dit is wel positief voor dit handboek. Wat we zeker ook nog missen is een hoofdstuk dat gewijd is aan de slachtoffer en dus de negatieve gevolgen van het Romeins imperialisme. Als dit onderwerp in het handboek nog kan worden toegevoegd is dit een sterk handboek met betrekking tot dit onderwerp.

5 14 Eindoordeel Kernvraag: Wat vinden we van de handboeken? Algemeen oordeel Memo 2 Memo 2 is volgens ons een goed handboek. Er staat veel informatie zoals uitgebreide lesteksten en veel gevarieerd bronnenmateriaal. Een negatief aspect aan dit handboek is volgens ons het ontbreken van actualisatie. Het onderwerp Romeins imperialisme wordt uitgebreid besproken en gevarieerd aangepakt. Toch zijn er nog enkele stukken die beter kunnen worden uitgewerkt, zoals de drijfveren voor de veroveringspolitiek van de Romeinen en de negatieve gevolgen van het Romeins imperialisme.

6 Pionier 2 1 Tijd en Ruimte Editie: 2010 (tijdreisgids) Bronvermelding: (Serlet, 2010) Kadering in tijd en ruimte Het onderwerp wordt algemeen chronologisch gekaderd door een grote opvouwbare tijdbalk achteraan in het handboek. Daar wordt de behandelde periode aangeduid als Tijd van de eerste kolonies. Er staan leerinhouden bij die wij eigenlijk niet zo belangrijk vinden om op een algemene tijdbalk te plaatsen. Men had hier beter gekozen voor leerinhouden op het structurele niveau of het procesniveau. Domeinen van de samenleving Aanwezigheid domeinen van de samenleving In dit handboek is er meer aandacht voor het culturele domein dan in de meeste andere handboeken. Aan de zijkant van de bladzijden staan symbolen die aanduiden waarover de leerinhouden gaan. Anders dan in andere handboeken staan deze symbolen niet voor de domeinen van de samenleving, maar voor dingen zoals mode, bezienswaardigheden, religie, vrije tijd Volgens ons gaat deze indeling een beetje te ver. Enkel symbolen voor de domeinen van de samenleving waren beter geweest. Omdat alles opgedeeld is volgens deze symbolen en enkel hierop focust binnen een bepaald onderdeel, is er weinig aandacht voor de wisselwerking tussen de verschillende domeinen. Bij de synthese is er wel aandacht voor de domeinen van de samenleving en hun wisselwerking. Zo komt de expansie aan bod in 1 Serlet, K. e.a. (2010). Pionier 2 tijdreisgids. Antwerpen: De Boeck

7 16 het onderdeel Een internationale economie. Het verband tussen de oorlogen en de sociale status komt ook aan bod in het onderdeel Gevolgen van de Romeinse veroveringen: nog grotere tegenstellingen tussen arm en rijk (2 e -1 e eeuw v.c.). Politiek: Onder andere de invloed van de uitbreiding van Rome op het sociale domein. Sociaal: De krijgsgevangenen die verkocht werden als slaven. Cultureel: De romanisering van de veroverde gebieden. Economisch: De invloed van de toevoer van slaven op de inkomsten van arme boeren. Leerinhouden Selectie en structuur van de leerinhouden De leerinhouden die te linken zijn met het Romeins imperialisme in dit boek zijn onder andere een onderdeel over de romanisering aan de hand van een primaire geschreven bron van Tacitus over de Britten. Hier komt ook de verdeel- en heerstactiek aan bod. Het onderwerp komt onder andere nog aan bod wanneer een verband gelegd wordt tussen het ontstaan van de republiek en de expansie. In het hoofdstuk Is er oorlog heeft men het over de veroveringen van Rome en komen onder andere een geschreven primaire bron (Commentarii Rerum in Gallia Gestarum) en een kaartje met Gallische stammen aan bod. Aan het einde van het boek worden de lessen op een andere manier aangepakt. De leerlingen gaan op excursie en leren zelfstandig bij aan de hand van materiaal zoals bronnen, filmpjes Eén van de excursies gaat over het Romeinse leger. Het benaderen van een onderwerp op deze manier vinden wij interessant en vernieuwend. Dit onderdeel is zeker iets waar we verder iets mee kunnen aanvangen. Kwaliteit van de lestekst Op zich is er weinig lestekst aanwezig in dit handboek. Kernwoorden worden in het vet aangeduid en zijn terug te vinden in een begrippenlijst achterin het handboek. Het accentueren van kernwoorden vinden wij een positief punt, dit helpt om de leerinhouden te structuren. De leerinhouden zijn wel gestructureerd door het gebruik van tussentitels (die zich duidelijk onderscheiden als tussentitels). Aan het einde van het hoofdstuk komt er nog een synthese. Hierin komen met betrekking tot ons onderwerp onder andere de begrippen expansie, provincie en romanisering aan bod. De synthese geeft een beter overzicht van de leerstof met betrekking tot het imperialisme dan de hoofdstukken zelf.

8 17 Aandacht voor actualisering Geschreven bronnen Tussendoor is er weinig aandacht voor actualisatie. Pas op het einde van een bestemming wordt er geactualiseerd met De oudheid nu. Er is totaal geen actualisering met betrekking tot het Romeins imperialisme. De aanpak van de actualisering vinden wij eerder pover. Bronnenmateriaal Geschreven bronnen komen veel aan bod. Het onderscheid met de lestekst is duidelijk door de vaste lay-out voor geschreven bronnen. Er worden bronnen uit hedendaagse boeken gehaald. Bij de primaire bronnen is er steeds aandacht voor de historische kritiek. Het is goed dat leerlingen bij primaire bronnen opnieuw stilstaan bij de echtheid van deze bronnen. Zo ook bij het fragment uit de Commetarii Rerum in Gallia Gestarum van Julius Caesar dat dateert van de eerste eeuw. Iconografische bronnen Weinig iconografische bronnen zijn te linken met het onderwerp van het Romeins imperialisme. Grafieken, tabellen Er zijn geen grafieken of tabellen aanwezig met betrekking tot het Romeins imperialisme. Focus leerinhouden Aandacht voor dieperliggende oorzaken Er wordt in dit handboek niet ingegaan op de dieperliggende oorzaken van het Romeins imperialisme. Buiten misschien de ene zin op p.87: Vele Romeinse politici gebruikten de militaire successen trouwens om populariteit bij het volk te verwerven. Dit is het enige wat we kunnen terugvinden. Redenen voor succes De redenen voor succes beperken zich tot een excursie met betrekking tot het leger. Daar ontdekken de leerlingen zelf de leerinhouden omtrent het Romeins leger. Positieve gevolgen van de De positieve gevolgen worden volgens ons niet correct behandeld. Ze benoemen de positieve gevolgen niet echt als positieve gevolgen, maar ze komen wel aan bod: er is een onderdeel omtrent handel en

9 18 veroveringen doorheen de verschillende onderdelen komen wel positieve gevolgen aan bod. Een voorbeeld hiervan is dat men het over de vooruitgang in Rome heeft. Negatieve gevolgen van de veroveringen Onder andere de slavernij, de verdeel- en heerstactiek en de insulae komen aan bod in dit handboek. Zoals in de meeste handboeken worden zij wel niet letterlijk als de negatieve gevolgen benoemd. Aandacht voor cultuur (romanisering, luxeproducten ) We krijgen veel informatie over het dagelijkse leven in het oude Rome. Daar is dit handboek geschikt voor. Voorbeelden van onderdelen: - Welke kleren trek je aan? - Waar kun je eten en drinken? - Hoe kun je er geld verdienen? - Wie zijn hun goden? Er is dus uitgebreid aandacht voor cultuur in dit handboek (meer dan in andere handboeken). Actualisering Pionier trekt hier een hoofdstuk voor uit: namelijk: De oudheid nu. Daar zien we dat de VS zich gebaseerd heeft op de Romeinse republiek, dat de oude pontifex maximus nu in feite gelijkgesteld aan de paus is De actualisatie in het handboek is niet slecht, maar we vragen ons af of dat niet beter doorheen de hoofdstukken geweven werd in plaats van afgezonderd aan het eind van het onderdeel. Wat ontbreekt er volgens jullie in deze handboeken en waarom willen jullie bepaalde delen erbij? Pionier behandeld alles in kleine onderdelen waardoor leerlingen volgens ons soms structuur missen. Het Romeins imperialisme op zich wordt niet echt besproken. Alles is gefragmenteerd.

10 19 Eindoordeel Kernvraag: Wat vinden we van de handboeken? Algemeen oordeel Pionier 2 Het Romeins imperialisme wordt in dit handboek niet als een apart onderwerp behandeld, maar wordt opgenomen in het Romeins imperium als een groter geheel, in combinatie met andere aspecten zoals de sociale situatie. Dit is zeker een positief punt. Als we het Romeins imperialisme op zijn geheel bekijken in dit handboek, moeten we wel tot de vaststelling komen dat er te weinig aandacht is voor de veroveringen. Het gebruik van excursies waarbij een bepaald onderwerp door de leerlingen zelfstandig uitgespit wordt aan de hand van aangeboden materiaal is iets wat dicht aanleunt bij het idee rond hoekenwerk.

11 Historia 2 1 Editie: 2008 Bronvermelding: Berings, 2008 Tijd en Ruimte Kadering in tijd en ruimte Het onderwerp wordt gekaderd op p met behulp van een grote tijdsbalk en enkele kaarten. De tijdsbalk geeft de drie grote periodes van het Romeinse Rijk weer, namelijk koninkrijk Rome, republiek Rome en keizerrijk Rome. Met behulp van enkele kleine tekstjes geven ze meer duiding bij deze tijdsindeling. Er is ook een kaart terug van Rome in zijn grootste omvang terug te vinden. Domeinen van de samenleving Aanwezigheid domeinen van de samenleving Het handboek Historia 2 besteedt heel veel aandacht aan het oude Rome. Alle verschillende domeinen komen uitgebreid aan bod in de verschillende hoofdstukken. Zo zien we dat er heel veel verschillende aspecten van Rome aan bod komen. Leerinhouden Selectie en structuur van de leerinhouden Rome bouwde een imperium uit In dit hoofdstuk wordt met tijdbalken en kaarten heel grondig de verschillende stappen doorlopen waarin de Romeinen starten met de veroveringen. Zo beginnen ze met Italië, vervolgens de Punische oorlogen, het Oosten, het Westen en de overgang naar provincies. 1 Berings, G. e.a. (2008). Historia 2. Kapellen: Uitgeverij Pelckmans.

12 21 Ook de sociale gevolgen voor de boeren en anderen komen in dit hoofdstuk aan bod. Het Romeinse leger De structuur van het Romeinse leger is voor ons ook van belang. Dit wordt in het focusonderwerp in het handboek mooi uit de doeken gedaan met veel prentenmateriaal maar ook een zeer lange tekst. Verovering van het Middellandse zee gebied Dit hoofdstuk geeft de veroveringen van Caesar weer. De broers Gracchus alsook Marius en Sulla worden besproken, deze hebben invloed op het Romeinse leger en de uitbreiding van het rijk gehad. De bloeiperiode van het Keizerrijk Hier zien we via een mooie kaart het Romeinse rijk met zijn beschermde grenzen tegen de Germanen. Dit hoofdstuk bevat mooi bronnenmateriaal van de zuil van Trajanus en de muur van Hadrianus. Kwaliteit van de lestekst Er is vrij veel lestekst aanwezig in dit handboek. Het zijn op zich geen eenvoudige teksten, maar de moeilijke woorden worden onderaan rechts mooi uitgelegd in een korte legende. Toch is bij deze lesteksten zeker duiding nodig van de leraar. Wel vinden we het soms echt zeer kort uitgeschreven voor alle inhoud die ze willen aanbrengen. Wij krijgen het gevoel dat ze tien verschillende zaken op twee of drie verschillende lijnen proberen te krijgen. Aandacht voor actualisering In dit handboek is weinig plaats voor actualisering, wat betreft de hoofdstukken over Rome. Dit is wel jammer aangezien het onderwerp zich zo mooi tot actualisatie leent. Bronnenmateriaal Geschreven bronnen Er zijn veel geschreven bronnen in de hoofdstukken over Rome. Veel citaten uit bekende werken zoals deze van Livius en Polybius. Deze bronnen zijn vrij kort en makkelijk uitgeschreven en dus wel interessant om mee te werken in de klas. Wij vinden het jammer dat er niet bij elke bron enkele korte kernachtige vraagjes zijn terug te vinden. Dit kunnen wij bijvoorbeeld wel bij het handboek Storia terugvinden. Positief is dat telkens de

13 22 tijdsaanduiding bij een bron is aangegeven. Iconografische bronnen Er zijn voldoende iconografische bronnen terug te vinden, wat wij positief vinden. Kaartmateriaal en foto s zorgen voor mooie visualisatie van het onderwerp, het kan echter nog beter. Grafieken, tabellen Aandacht voor dieperliggende oorzaken Qua grafieken en tabellen is het in dit handboek eerder pover gesteld. Focus leerinhouden Over het algemeen is er weinig of geen aandacht voor de dieperliggende oorzaken van de Romeinse veroveringen. Men gaat meteen over naar het opsommen van de veroveringen en de gevolgen ervan. De dieperliggende oorzaken en motieven van het imperialisme worden niet vermeld. Dit is volgens ons iets wat toch belangrijk is en dat vermeld zou moeten worden om het volledige plaatje te vatten. Meer aandacht is er voor de redenen tot succes. Er is aandacht voor het Romeinse leger. Tevens de natuurlijke, goed verdedigbare grenzen als voordeel voor de Romeinen komen aan bod in hoofdstuk 35. Redenen voor succes Deze redenen zijn aanwezig in het handboek, maar worden wel niet benoemd als redenen voor succes. De redenen voor succes waren beter opgesomd en benoemd geweest. Dit zou bijvoorbeeld kunnen in een schema of een korte synthese. Net zoals bij de redenen voor het succes van Rome, worden de positieve gevolgen van de veroveringen niet benoemd. Positieve gevolgen veroveringen Enkele positieve gevolgen die worden vermeld: de welvaart en bloeiende handel en cultuur ten tijde van de Pax Romana, en de aanleg van een uitgebreid wegennet (heirbanen).

14 23 Er is veel aandacht voor de negatieve gevolgen van de veroveringen. Dit vinden wij zeker een goede zaak. In andere handboeken worden de negatieve gevolgen soms over het hoofd gezien en worden de veroveringen als iets goeds voorgesteld. Negatieve gevolgen veroveringen Hier worden de slachtoffers van de veroveringen niet over het hoofd gezien. Men heeft het over de wingewesten, de verdeel- en heerstactiek en de nefaste gevolgen daarvan voor de veroverde volkeren Aan slavernij wordt zelfs een volledig onderzoekhoofdstuk gewijd. Het onderbrengen van deze negatieve gevolgen in een schema zou volgens ons opnieuw een mooi overzicht bieden. Aandacht voor cultuur (romanisering, luxeproducten ) Dit onderdeel komt vooral aan bod in de hoofdstukken 36, 37 en 39 die respectievelijk de Romeinse kunst, het leven in Rome en het amusement voor de massa bespreken. Het verband tussen het imperialisme en deze culturele vooruitgang wordt echter niet besproken, wat we jammer vinden. Voor de romanisering is er ook eerder weinig aandacht. Een uitzondering hierop is de synthese in verband met de romanisering. Concrete voorbeelden van de romanisering en hedendaagse sporen van deze romanisering in onze contreien, waren een mooie aanvulling geweest bij de leerinhouden. Actualisering Uitgezonderd de verwijzing naar hedendaagse media (strips Asterix en Obelix, films ), is er geen aandacht voor actuele gebeurtenissen die in verband kunnen gebracht worden met de leerinhouden omtrent het Romeins imperialisme. Volgens ons is dit toch een onderwerp dat zich leent tot actualisatie en het is jammer dat deze kans in dit handboek niet gegrepen wordt. Wat ontbreekt er volgens jullie in deze handboeken en waarom willen jullie bepaalde delen erbij? Een overzicht van de oorzaken en gevolgen ontbreekt in dit handboek. De kans dat leerlingen het Romeins imperialisme niet als een groter geheel gaan zien is groot. Een goede synthese zou aan deze nood tegemoet kunnen komen volgens ons.

15 24 Eindoordeel Kernvraag: Wat vinden we van de handboeken? Algemeen oordeel Historia 2 Net als bij Pionier wordt het Romeins imperialisme opgenomen in het grotere Romeins imperium. Wij vinden dit positief, maar er is toch te weinig terug te vinden over het Romeins imperialisme. Het gebruik van de focusonderwerpen in dit handboek kan zich lenen tot een diepere verwerking van de Romeinse veroveringen. Met betrekking tot oorzaken en gevolgen van de veroveringen: deze worden wel vermeld, maar te gefragmenteerd.

16 Storia 2 1 Tijd en Ruimte Editie: 2005 Bronvermelding: (De Volder, 2005) Kadering in tijd en ruimte Er is geen duidelijke, algemene tijdbalk aanwezig in het handboek. Aan het begin van ieder hoofdstuk staat er wel een verticale tijdsbalk waarop de belangrijkste feiten worden aangeduid. Bij het hoofdstuk Rome wordt machtig worden de veroveringen in Italië en de Punische oorlogen gesitueerd. Het imperialisme van Rome wordt gesitueerd in de ruimte aan de hand van een kaartje aan het begin van het hoofdstuk. Op het kaartje zien de leerlingen dat het Romeinse Rijk zich uitgebreid heeft. Domeinen van de samenleving Aanwezigheid domeinen van de samenleving In het begin van elk hoofdstuk worden de drie domeinen van de samenleving afgebeeld. Dit zijn de culturele, politieke en socio-economische domeinen. Wanneer deze in het geel worden aangeduid, wil dit zeggen dat het domein van de samenleving in dit hoofdstuk wordt behandeld. Meestal worden meerdere domeinen van de samenleving in een hoofdstuk behandeld. Bij het hoofdstuk Rome wordt machtig wordt er voornamelijk gefocust op het politieke domein. 1 De Volder; P. e.a. (2005). Storia 2 leerboek. Wommelgem: Van In.

17 26 Leerinhouden Selectie en structuur van de leerinhouden Persoonlijk vinden wij de structuur van de leerinhouden vrij goed. In de eerste paragraaf bespreekt men dat Rome meester van Italië wordt. Vervolgens lichten ze Mare Nostrum toe en tenslotte geven ze uitleg over hoe de Romeinen het machtige rijk konden besturen door de verdeel- en heerstactiek. Kwaliteit van de lestekst De lestekst is goed opgebouwd en bevat de essentie. De lestekst is onderverdeeld in drie paragrafen met telkens een tussentitel. Bij elke paragraaf staat een verwijzing naar de bronnen. Aandacht voor actualisering In dit handboek is er geen aandacht voor actualisering. Bronnenmateriaal Geschreven bronnen Er zijn twee geschreven bronnen aanwezig in dit hoofdstuk. Eén over de Punische oorlogen en één over Hoe Rome koloniseerde in Latium. Aan de hand van de vragen, leren de leerlingen veel uit de geschreven bronnen. Iconografische bronnen In dit hoofdstuk is er één iconografische bron aanwezig, namelijk deze van een Campaanse plaat. Er zijn opnieuw vraagjes voorzien bij deze bron. Grafieken, tabellen In dit onderdeel over het imperialisme zijn er geen grafieken en/of tabellen aanwezig. Er is wel een schema aanwezig dat de verdeel- en heerstactiek uitlegt. Focus leerinhouden Aandacht voor dieperliggende oorzaken De Punische oorlogen worden te uitgebreid behandeld. Er is daarnaast te weinig aandacht voor andere dieperliggende oorzaken.

18 27 Redenen voor succes Rome beschikte over een sterk, gedisciplineerd leger dat goed luisterde naar zijn aanvoerder. Het leger was zo sterk en gedisciplineerd omdat het niet langer enkel bestond uit vrijwilligers maar er ook soldaten waren die een soldij kregen. Zo ontstond er een vertrouwensband met de officier. Positieve gevolgen van de veroveringen De veroveringen hadden heel wat positieve gevolgen voor Rome. Het eerste positieve gevolg van deze verovering is dat Rome rijker werd door de belastingen die de veroverde gebieden/volkeren moesten betalen. Het tweede positieve gevolg is dat het culturele aspect van Rome kon groeien doordat de cultuur werd beïnvloed door de verschillende volkeren die werden veroverd door de Romeinen. Het derde positieve gevolg voor de Romeinen is dat hun taal meer en meer gesproken werd in grote delen van Europa. Over het algemeen werden de veroverde gebieden geromaniseerd. Volgens ons worden de belangrijkste positieve gevolgen in dit handboek opgesomd. Negatieve gevolgen van de veroveringen Toch zijn er ook nog erg veel negatieve gevolgen die veroorzaakt werden door de aanhoudende Romeinse veroveringen. Zo gingen heel wat kleine boerderijen over kop omdat de boeren verplicht werden om mee te vechten in de oorlogen. Een tweede negatieve gevolg was de hoge belastingdruk. De Romeinse boeren konden niet concurreren tegen de goedkope landbouwproducten die vanuit de veroverde gebieden werden ingevoerd. De belangrijkste negatieve gevolgen worden in dit handboek opgesomd. Aandacht voor cultuur (romanisering, luxeproducten ) Heel veel aandacht voor de romanisering is er niet in dit hoofdstuk van het handboek Storia 2. Er wordt niet echt aandacht besteed aan cultuur, dit komt in een later hoofdstuk aan bod. Daar wordt de nadruk niet gelegd op wat er ontstond door de romanisering. De cultuur wordt daar enkel algemeen behandeld. Actualisering Dit aspect komt zo goed als niet voor in dit handboek.

19 28 Wat ontbreekt er volgens jullie in deze handboeken en waarom willen jullie bepaalde delen erbij? Volgens ons ontbreken er nog heel wat zaken in dit handboek. Het eerste aspect dat volgens ons ontbreekt of te beknopt wordt behandeld zijn de dieperliggende oorzaken. Er zijn heel wat dieperliggende motieven waardoor de Romeinen uiteindelijk zo lang oorlog voerden. Daarnaast wordt er veel te weinig geactualiseerd, dit is een terugkomende trend want bij de meeste handboeken wordt er maar minimaal geactualiseerd. Dit handboek mocht meer aandacht besteden aan wat de romanisering in onze streken heeft verricht. Tot slot is er nog één ding dat wij graag zouden willen toevoegen aan dit handboek en dat is een grotere samenhang tussen de verschillende hoofdstukken, zodat de leerlingen een beter beeld kunnen krijgen van de geschiedenis en dat ze zo merken dat alles een samenhangend geheel is, dat het ene niet kon gebeuren zonder het andere.

20 29 Eindoordeel Kernvraag: Wat vinden we van de handboeken? Algemeen oordeel Storia2 Storia 2 vonden we een van de betere handboeken. De lesteksten zijn goed opgebouwd en bevatten een heldere structuur. Een minpunt is wel dat het Romeins imperialisme niet in een apart hoofdstuk voorkomt. Qua bronnenmateriaal scoort dit handboek goed. Er zijn zowel geschreven bronnen,foto s als illustraties die zeker een meerwaarde bieden op de lestekst.

21 Spiegelbeelden 2 1 Tijd en Ruimte Editie: 2008 Bronvermelding: (Himpe 2008) Kadering in tijd en ruimte In Spiegelbeelden is er geen goede algemene kadering in tijd en ruimte. Omtrent het Romeins imperialisme is er enkel een tijdbalk terug te vinden waarop de Punische oorlogen worden aangeduid. De tijdbalk die in dit handboek staat is dus allesbehalve volledig. In het hoofdstuk over het imperium Rome staat er een kaart van het huidige Europa, maar ook op deze kaart ontbreken er heel wat belangrijke zaken. Domeinen van de samenleving Aanwezigheid domeinen van de samenleving Er wordt er voornamelijk aandacht besteed aan de politieke ontwikkelingen binnen de uitbreiding van het Romeinse Rijk. Toch wordt er niet alleen gewerkt rond het politieke thema, de andere thema s komen in beperkte mate aan bod. Leerinhouden Selectie en structuur van de leerinhouden In het handboek Spiegelbeelden staan er zes verschillende delen. Deel 5 handelt volledig over Rome. Binnen dit deel gaat het maar in beperkte mate over het Romeins imperialisme. Eerst wordt er kennis gemaakt met het gebied rond het Romeinse Rijk. Daarna wordt er ingezoomd op de ontwikkeling van het Romeinse Rijk. Hierin staan er belangrijke begrippen zoals de verdeel- en heerspolitiek. Net zoals in 1 Himpe, H. e.a. (2008). Spiegelbeelden 2. Mechelen: Plantyn.

22 31 alle andere handboeken wordt er ook in dit handboek te veel rekening gehouden met de impact van de Punische oorlogen. Kwaliteit van de lestekst Aandacht voor actualisering Geschreven bronnen Per hoofdstuk staat er op de linkse pagina een lestekst. Deze lestekst is opgedeeld in verschillende alinea s, op zich zijn er niet zo veel lesteksten in het handboek. Dus wanneer de leerkracht les geeft over het Romeins imperialisme, zal die leerkracht nog veel extra informatie moeten aanbieden. Het is wel positief dat de belangrijke begrippen die ook te kennen zijn door de leerlingen worden aangeduid in het groen en in het vet, zo is het voor de leerlingen onmiddellijk duidelijk wat er belangrijk is in de verschillende hoofdstukken. Het is ook goed dat er in de titel van de alinea wordt verwezen naar de documenten en niet in alinea zelf, zo blijft de tekst overzichtelijker. In het handboek zelf bij de desbetreffende hoofdstukken is er bijna geen aandacht voor actualisering. Bronnenmateriaal In dit handboek is er een heldere structuur. Op de rechterpagina worden steeds de bronnen geplaatst. In Spiegelbeelden is er een goed evenwicht tussen geschreven bronnen en iconografische bronnen. In het handboek wordt het verschil goed geaccentueerd doordat er een vaste opmaak is voor de geschreven bronnen en voor de lesteksten. Er wordt ook nog een onderscheid gemaakt tussen primaire geschreven bronnen en secundaire bronnen. Iconografische bronnen In het hoofdstuk van het Romeins imperialisme staan er voldoende iconografische bronnen. Afbeeldingen en kaarten zorgen ervoor dat de leerlingen een concreter beeld krijgen hoe het er vroeger aan toeging. Grafieken, tabellen In dit handboek staan er geen grafieken en tabellen over het Romeins imperialisme.

23 32 Focus leerinhouden Aandacht voor dieperliggende oorzaken In het onderdeel over de Punische Oorlogen vertelt het handboek dat de Romeinen niet wilden dat Carthagers hun gebied uitbreidden. Zo zagen de Romeinen bij een conflict tussen de Carthaagse en de Griekse nederzettingen op Silicië een uitgelezen kans om het gebied in te palmen. Redenen voor succes Bij het onderdeel Rome veroverde Italië en De Punische Oorlogen worden er bepaalde redenen voor het succes opgesomd. Ten eerste had het Italiaanse landschap brede toegankelijke valleien, dit bood meer mogelijkheden tot verovering. Tevens waren de heirbanen van levensbelang om snel troepen te kunnen verplaatsen. De verenigde burgerrechten waren uitgesloten aangezien sommige Italiërs in de veroverde gebieden volledige Romeinse burgerrechten kregen en anderen gedeeltelijke en nog anderen geen (verdeel- en heerstactiek). Dit laatste kan bekeken worden als een reden voor succes, maar zeker ook als een negatief gevolg. Positieve gevolgen van de veroveringen In het hoofdstuk: Economie bij de Romeinen worden enkele positieve gevolgen van de veroveringen opgesomd. Aan de hand van een kaartje worden de handelsroutes in het Romeinse Rijk voorgesteld. De handel was dus een positief gevolg van het Romeins imperialisme Negatieve gevolgen van de veroveringen In de hoofdstukken Het sociale leven in Rome en De economie bij de Romeinen wordt de slavernij beschreven. De slavernij in Rome was een gevolg van het Romeins imperialisme. Bij het onderdeel over de handel wordt er vermeld dat de slaven vanuit Noord-Afrika naar Rome werden gevoerd. De verdeel- en heerstactiek komt aan bod, een negatief gevolg. Aandacht voor cultuur In de hoofdstukken Wetenschappen in het Romeinse Rijk en De economie bij de Romeinen kunnen

24 33 (romanisering, luxeproducten ) wij uit de kaart Handelsroutes in het Romeinse keizerrijk afleiden dat er allerlei luxeproducten in Rome werden ingevoerd. Actualisering In de hoofdstukken over het Romeins imperialisme is er bijna geen aandacht voor actualisering. Wat ontbreekt er volgens jullie in deze handboeken en waarom willen jullie bepaalde delen erbij? Het handboek behandelt het Romeinse imperialisme heel oppervlakkig. In het hoofdstuk Ontwikkeling van het Romeinse Rijk worden enkel de feiten vermeld. Er is weinig aandacht voor dieperliggende oorzaken. De redenen voor succes, de positieve en de negatieve gevolgen van de veroveringen, aandacht voor cultuur worden in andere hoofdstukken vermeld.

25 34 Eindoordeel Kernvraag: Wat vinden we van de handboeken? Algemeen oordeel Spiegelbeelden 2 In Spiegelbeelden 2 wordt het Romeins imperialisme opgenomen in het groter geheel. Hierdoor verliest de leraar heel veel materiaal om duiding te geven in zijn lessen. Oorzaken en gevolgen zijn niet echt weergegeven, details vinden we ook niet terug. Als je heel snel door een onderwerp wil spartelen is dit handboek zeker een aanrader. Indien je echter met logische structuren wil werken dan raden wij dit handboek zeker af.

26 65

27 66