THEMABOEK (T)HAVO/VWO

Transcriptie

1 leergeiedmethode mens en maatschappij Dwars door Europa THEMABOEK (T)HAVO/VWO Eindredactie Henk Hofman Auteur Peter Adriaansen Eerste druk Malmerg s-hertogenosch Naam: Klas: Inlognaam: Wachtwoord:

2 GaMMa leergeiedmethode mens en maatschappij (t)havo/vwo GaMMa (t)havo/vwo estaat voor de leerling uit de volgende onderdelen: Basisoek Themaoeken Oude eschavingen leven voort Levend landschap Geloven in Nederland Zou jij daar willen wonen? The American Dream Kan dat niet sneller? Je estaan edreigd De toekomst van Afrika Dwars door Europa Wat kies jij? Een aan en dan? Wat weet jij van Nederland? GaMMa-ePack leerlingenlicentie leerjaar 1 GaMMa-ePack leerlingenlicentie leerjaar 2 GaMMa-asisoek ehandelt elangrijke asisegrippen en vaardigheden zoals atlasgeruik, vragen stellen, klimaten, grondsoorten, productiefactoren en de tien tijdvakken. Deze worden ook in de verschillende themaoeken ehandeld en daar verder uitgediept en toegepast. Basisoek en de themaoeken vullen elkaar aan. De ehandeling van het asisoek hoeft niet in een keer; taken kunnen ook worden afgewisseld met themaoeken. Je docent geeft aan wanneer welke taken uit het asisoek en welke themaoeken gedurende het schooljaar worden ehandeld.

3 Aan de slag! Je start nu met het themaoek Dwars door Europa. Dit oek is een van de themaoeken van GaMMa, leergeied mens en maatschappij. Net als de andere themaoeken uit GaMMa, is dit een leerwerkoek. Het is dus zowel een leeroek als een werkoek. Dat etekent dat je in dit oek niet alleen opdrachten maakt, maar ook dat hier onderwerpen en egrippen in worden uitgelegd. De onderdelen Het themaoek estaat uit drie hoofdonderdelen: 1 Oriëntatie: door enkele opdrachten te maken kom je te weten waar dit themaoek over gaat en welke taken er van je worden verwacht. 2 Uitvoering: estaat uit een aantal taken. Aan het eind van iedere taak vind je een overzicht Weten en kunnen waarin staat wat je moet leren. Enkele elangrijke symolen: ij deze opdracht he je de atlas nodig deze opdracht doe je samen met andere leerlingen ij deze opdracht he je de computer nodig deze opdrachten staan niet in dit oek, maar op een keuzekaart. Vraag de keuzekaart aan je docent of maak de keuzekaart via de GaMMa-site 3 Afsluiting: je laat zien wat je het geleerd in dit themaoek. De afsluiting estaat uit een ijzondere opdracht en een eindtoets, die alleei meetellen voor een eoordeling. Computergeruik: epack Bij GaMMa hoort ook een epack: een rijke digitale leer omgeving. De epack van GaMMa is volledig online en vind je op In het oek wordt hiernaar verwezen met GaMMa-site. Voor deze site he je een inlognaam en een wachtwoord nodig. Deze maak je zelf aan via je persoonlijke activeringscode uit je leerlinglicentie. Noteer ze voor in dit oek. De epack omvat onder andere: Studiehulp: met een digitale atlas en een grote encyclopedie-havo/vwo. Daarnaast vind je ij studiehulp vaardigheden: overzichten, oefeningen en vooreelden. Studiehulp wordt regelmatig in de themaoeken aangegeven, maar je kunt er natuurlijk ook ij andere opdrachten geruik van maken. Opdrachten: met interactieve computerlessen, zoekopdrachten en internetopdrachten. Bij de verwijzing in het oek wordt altijd aangegeven waar het om gaat. Digitoets: met interactieve oefentoetsen. Herhalingsles: per lok is er één interactieve herhalingsles. Planner: waarin je jouw taken in een overzicht kunt plannen en noteren wanneer je die gaat doen. Vul deze planner in samen met je docent. Tip een handige tip ij een opdracht [ deze onderdelen van de taak moet je leren deze opdrachten zijn wat moeilijker We wensen je veel succes en plezier met dit themaoek. Vergeet niet je naam erin te schrijven want dit wordt jouw persoonlijke oek. De samenstellers Vier taken vormen samen een lok. Er zijn drie lokken. De laatste taak van ieder lok heet Proef op de som. Daarin test je of je de taken uit het lok goed het gedaan. Aan het eind van het lok vind je ook een verwijzing naar Digitoets (oefentoetsen die je maakt op de computer). Bij ieder lok hoort ook een schriftelijke toets die je maakt voor een eoordeling.

4

5 Inhoud oriëntatie Ik en een Europeaan 6 uitvoering BLOK 1 NAAR ZUID-EUROPA TAAK 1 Europa zonder grenzen 11 TAAK 2 Werken ij de oer 22 TAAK 3 Eén land, zoveel verschillende mensen 30 TAAK 4 Proef op de som lok 1 35 BLOK 2 NAAR OOST-EUROPA TAAK 5 Op zoek naar de Muur 38 TAAK 6 Help! De Polen komen 45 TAAK 7 Relaxen in Roemenië 5o TAAK 8 Proef op de som lok 2 56 BLOK 3 TURKIJE IS DICHTERBIJ DAN JE DENKT TAAK 9 Naar Turkije 59 TAAK 10 De Europese Unie en Turkije 64 TAAK 11 Turkije en de Europese Unie 69 TAAK 12 Proef op de som lok 3 73 afsluiting TAAK 13 Sjors en Halil likken terug 75 Begrippenlijst 79 KNIPVELLEN 83 Register 87

6 oriëntatie Ik en een Europeaan Dit zijn de vrienden Sjors en Halil. Sjors en Halil zijn net geslaagd voor hun havo-examen. Na vijf jaar zwoegen in de schoolanken heen ze wel een mooie vakantie verdiend. Ze gaan een grote reis door Europa maken. Sjors en Halil heen er veel zin in: een eetje relaxen, een eetje werken en vooral veel interessante mensen ontmoeten. In dit oek volg je hun reis. In lok 1 gaan de jongens naar de hoofdstad van België. Daar ezoeken ze het Europese Parlement. Vervolgens reizen ze via het land van de Eiffeltoren door naar de Spaanse zon. In lok 2 ekijken ze de hotste stad van Europa : ze gaan naar Berlijn. Vanuit hier trekken Halil en Sjors verder naar het oosten. Ze reizen door naar Polen, Hongarije en Roemenië. In lok 3 maken de jongens de verste reis. Ze gaan naar het geoorteland van de vader en moeder van Halil: Turkije. De jonge reizigers stuiten tijdens hun vakantie op nogal wat vragen, zoals: Mag je wel zomaar de grens over? Wat als ik wil werken in het uitenland? Waarom is Nederland lid van de Europese Unie? en De grenzen opengooien, moeten we dat eigenlijk wel doen? Tijdens de reis zoek je, samen met Sjors en Halil, antwoord op deze vragen. 6 Dwars door Europa

7 9 a Vul, met ehulp van ron 34, het onderstaande schema van het p van Spanje verder in. 4% = geproduceerde goederen en diensten van de landouw + 31% = geproduceerde goederen en diensten van de industrie + 65% = geproduceerde goederen en diensten van de dienstensector Bron 35 De landouw in Spanje. 100% = alle geproduceerde goederen en diensten in een jaar = p In 2007 was het p van Spanje 880 miljard. 1% = 880 : 100 = 8,8 miljard. Vul aan: De landouw produceert 4% = 4 x 8,8 euro = 35,2 miljard. De industrie produceert 31% = 31 x 8,8 = 272,8 miljard. De dienstensector produceert 65 x 8,8 = 572 miljard. miljard Landouwgronden Onvruchtaar hooggeergte Veel soorten cultuur en veeteelt (melkvee, varkens en gevogelte) Landouw op de vlaktes (diverse granen, aardappelen, ieten) Middellandse Zeelandouw (olijven, wijn, fruit, en groente) met hoge oprengsten Landouw en veeteelt in het Middellandse Zeegeied met lagere oprengsten [ Bron 36 Regionale verscheidenheid in Spanje. Galiciërs FRANKRIJK Basken 10 Ga voor extra sommen met procenten naar de GaMMa-site opdrachten themaoek Dwars door Europa taak 3 oefenen met procenten. PORTUGAL Madrid SPANJE Catalanen Barcelona Mallorca 11 Geruik de atlas. Lees in ron 34 welke regio s de twee elangrijkste industriegeieden zijn. a Teken in ron 36 een rokend schoorsteentje in de twee regio s waar de elangrijkste industriegeieden liggen. De verouw van wijn, olijven, groente en fruit levert een hoge oprengst per hectare op. Bron 35 laat zien waar deze producten verouwd worden. Kleur in ron 36 deze geieden rood. c In een klein geied in het midden van Spanje is ook landouw, maar weinig of geen wijn, olijven, groente en fruit. De oprengst per hectare is veel lager. Kleur dit geied oranje. d Zoek op een klimaatkaart op waarom het midden van Spanje minder geschikt is voor wijn, olijven, groente en fruit. Het is in het midden van Spanje in de zomer te heet en te droog. 12 Halil kijkt naar de ingetekende kaart van ron 36. Er zijn grote verschillen tussen de regio s. a Costa del Sol Welk egrip hoort er ij de verschillen tussen regio s? Regionale verscheidenheid. Waaruit kunnen deze verschillen estaan? Verschillen in werk, cultuur, landschap, klimaat. e f Laat in ron 36 zien waar de Basken, Catalanen en Galiciërs wonen. Geef met een arcering (streepjes) aan welke geieden in Spanje het meeste toerisme heen. UITVOERING BLOK 1 TAAK 3 33

8 Een Catalaan is geen Spanjaard! 13 Sjors en Halil zijn toe aan twee weekjes echte vakantie. a Laten we twee verschillende plaatsen uitkiezen, stelt Halil voor. Dat is goed, dan wil ik als voetalfan naar Catalonië. Ik wil het stadion van Barcelona graag ezoeken. Prima, lijkt me een goed idee! In welk deel van Spanje gaan Sjors en Halil hun eerste week vakantie vieren? A het noordoosten van Spanje B het zuidoosten van Spanje C het noordwesten van Spanje D het zuidwesten van Spanje Bekijk ron 36. Wat zijn kenmerken van het geied waar Halil en Sjors gaan kamperen? Kies de juiste kenmerken. ò Veel industrie. ò De landouw verouwt veel aardappelen en ieten. ò Middellandse Zeelandouw. ò Veel toerisme. ò Woongeied van de Basken. ò Zeer hoge temperaturen in de zomer. 14 Halil en Sjors ezoeken het voetalstadion van Barcelona. Ze krijgen een rondleiding met een uitleg over het verleden. a Ga op de GaMMa-site naar opdrachten themaoek Dwars door Europa taak 3 Barcelona en de Catalanen. Maak de opdracht. Leg kort uit waarom de voetalclu Barcelona ij deze taak past. Barcelona is Catalaans. De voetalclu hoort ij een van de evolkingsgroepen van Spanje. Zij zetten zich af tegen Spanje, net als de Basken. Bakken in het innenland of zonnen aan de kust 15 Waar gaan we het tweede weekje vakantie heen?, vraagt Halil. a Jij mag kiezen, zegt Sjors. Met Barcelona is mijn wens al in vervulling gegaan. In ieder geval niet naar het innenland, midden in augustus, antwoordt Halil. Waarom wil Halil niet in augustus naar het innenland van Spanje, denk je? Het is in augustus erg heet in het innenland. Ik stel de Costa del Sol voor, zegt Halil. Nog even relaxen voordat we naar Berlijn vliegen. c d e Zoek in de atlas op waar de Costa del Sol ligt. Geef twee voordelen van een week Costa del Sol in augustus. 1 Het weer is aangenaam, in tegenstelling tot in het innenland. 2 Het is aan zee. Geef een nadeel van een week vakantie aan de Costa del Sol in augustus. Het is erg toeristisch en druk. Er is nog maar weinig echt Spaans. Oké, naar de Costa del Sol, zegt Sjors. Kom, we reken de tent af. Wat lijkt jou een interessant deel van Spanje om vakantie te vieren? Verklaar je keuze. Je eigen antwoord. GaMMa-site 16 Bij opdracht 10 en 14 had je de computer nodig. He je deze opdrachten nog niet gedaan, doe ze dan nu. Keuzekaart Regionale verscheidenheid in Spanje Wil je een creatieve opdracht over Spanje maken? Doe dan deze keuzekaart. Je vindt hem op de GaMMa-site keuzeox themaoek Dwars door Europa taak 3. Je kunt hem ook aan je docent vragen. [ Weten en kunnen Taak 3 Uit deze taak moet je goed weten: 1 dat de Europese Unie te maken heeft met illegale migratie naar Europa; 2 wat de voordelen en nadelen zijn als er veel mensen uit ontwikkelingslanden naar de Europese Unie komen (opdracht 4 en 5, ron 31); 3 welke evolkingsgroepen in Spanje wonen (opdracht 7); 4 hoe de regio s in Spanje verschillen (ron 34 t/m 36); En het volgende moet je goed kunnen: 5 de egrippen toepassen; 6 met procenten rekenen (opdracht 3). 34 Dwars door Europa

9 TAAK 4 Proef op de som lok 1 Deze proef op de som gaat over de taken 1, 2 en 3. Zorg dat je de dingen die je moet weten en kunnen goed op een rijtje het. 1 Regionale verschillen zijn leuk. Ieder geied heeft zijn eigen kenmerken. Maar verschillen zorgen ook voor prolemen. In ron 37 staan vijf prolemen uit lok 1. a Bij ieder proleem is één woord weggelaten. Vul de weggelaten woorden in. Vul in de volgende kolom de weggelaten woorden en de lege vakken in. c Vul in de laatste kolom ij de oplossingen de weggelaten woorden en de lege vakken in. Bron 37 Proleem Voor wie is dit een proleem? Wat kan de regering doen om het proleem op te lossen? In Nederland was de oter door susidie veel goedkoper dan in België. Dit is een proleem voor de Belgische oeren. Belgen wilden liever de Nederlandse oter en smokkelden De EU loste het proleem in 1963 op: Belgische oeren kregen ook susidie. de oter de grens over. Afrikanen proeren via Spanje de EU in te komen. Eenmaal in Spanje zijn de Afrikanen illegaal. Dit is een proleem voor de illegalen. Als ze werk vinden, worden ze misschien uitgeuit door hun aas. Het is ook een proleem voor Spaanse werknemers die misschien hun aan verliezen. Bijvooreeld: de regering kan de illegalen een verlijfsvergunning geven. e In het innenland van Spanje is de oprengst in de landouw per hectare lager dan aan de kust. Ook is er weinig toerisme. Dit is een proleem voor de inwoners van het innenland. Hun inkomen is gemiddeld lager. De regering kan de inwoners van het innenland helpen door susidies te geven aan edrijven in het innenland. e BASKENLAND Er wonen in Spanje verschillende evolkingsgroepen. Een vooreeld hiervan zijn de Basken. Een deel van de Basken wil een eigen staat: Baskenland. Om dit te ereiken, plegen zij omaanslagen. Bijvooreeld: dit is een proleem voor mensen die slachtoffer worden van het geweld dat geruikt wordt om onafhankelijk te worden.e Bijvooreeld: de regering kan dit proleem proeren op te lossen door meer geld te geven aan de politie om de geweldplegers op te sporen. (vervolg ron 37 op ladzijde 36) UITVOERING BLOK 1 TAAK 4 35

10 De industrie van Spanje is vooral in het noorden gevestigd. Het toerisme is vooral elangrijk aan de kust. Voor mensen in de rest van het land die werk zoeken. Bijvooreeld: de regering kan deze mensen helpen door ervoor te zorgen dat er meer werk in het innenland komt. Bijvooreeld door edrijven susidie te geven als ze zich in het innenland vestigen. 2 Maak de puzzel over alle ervaringen van Sjors en Halil V B G E 4 G A R A N T I E P R IJ S 5 S T B T 6 K A 7 O L IJ V E N R E N IJ X 8 P A R L E M E N T O F T A 9 S U B S I D I E D 10 V E 11 I E U L 14 B T W L 15 B B P R E L R E G I O L E W O U A G IJ T N S A 18 I N T E R N E T L C I 19 I N V O E R R E C H T E N N N I G G E 36 Dwars door Europa

11 Horizontaal 4 Boeren in de EU krijgen voor hun producten een garantieprijs. 7 De Spaanse landouw produceert veel olijven. 8 Het Europese Parlement vergadert in Brussel en in Straatsurg. 9 Door susidie daalt de prijs van een product. GaMMa-site Herhalingsles 3 Je kunt nu de herhalingsles van lok 1 maken op je computer. Ga naar herhalingslessen en selecteer het themaoek Dwars door Europa. Digitoets 4 Maak de digitoets van lok 1 en noteer je score in de studieplanner. 13 Vanaf 1993 spreken we van de Europese Unie (EU ). 14 Accijnzen, invoerrechten en tw zijn kostprijsverhogende elastingen. 15 De totale productie van goederen en diensten van een land per jaar = p. 17 De verschillen tussen de streken in Spanje noemen we regio nale verscheidenheid. 18 Goederen, diensten, mensen en geld mogen innen een interne markt vrij de grens over. 19 Belasting op importproducten noemen we invoerrechten. Verticaal 1 Nederlanders heen voor Spanje geen verlijfsvergunning nodig, Afrikanen wel. 2 De Basken wonen in het noorden van Spanje. 3 Zigeuners heten in Spanje Gitanos. 5 Textiel is voor Spanje een elangrijk industrieproduct. 6 De Europese Raad neemt de elangrijke eslissingen in de EU. 10 Illegalen zijn mensen die zonder verlijfsvergunning in een land verlijven. 11 Accijns is een vooreeld van een elasting. 12 Het eschermen van je eigen economie heet protectie. 16 De Spaanse landouw produceert veel wijn. UITVOERING BLOK 1 TAAK 4 37

12 ORIËNTATIE 7

13 Kennismaken met Europa 1 Sjors en Halil zijn Nederlander. Ze voelen zich ook echte Nederlanders. Ze geven hier een reden voor: Sjors: Ik voel me Nederlander, omdat... ik een fan van het Nederlands elftal en. Halil: Ik voel me Nederlander, omdat... ik Nederlands praat. a Op welke manieren voel jij je Nederlander? Bedenk drie andere redenen waarom jij je Nederlander voelt. Ik voel me Nederlander, omdat je eigen antwoord. Ik voel me Nederlander, omdat je eigen antwoord. Ik voel me Nederlander, omdat je eigen antwoord. Sjors en Halil voelen zich ook Europeaan. Halil: Ik voel me ook Europeaan, omdat ik Engels kan spreken en ook een eetje Duits en Frans. Sjors: Ik voel me ook Europeaan, omdat op mijn paspoort Europese Unie staat. Op welke manieren voel jij je Europeaan? Noem twee andere redenen waarom jij je een Europeaan voelt. Ik voel me een Europeaan, omdat je eigen antwoord. Ik voel me een Europeaan, omdat je eigen antwoord. 2 Je reist in dit oek mee met Sjors en Halil. Tijdens de reis leer je veel nieuwe dingen over Europa. Maar je weet nu natuurlijk ook al het een en ander. Maak, samen met je uurleerling, de quiz over Europa. Mochten jullie een antwoord niet weten, lader dan je oek eens door. De grens tussen Nederland en België wordt op een speciale manier in het landschap aangegeven. a c d e f g h i j Weet jij op welke manier? Met grenspalen. Wordt de grens tussen Nederland en België dag en nacht ewaakt? Nee. Nederland en België zijn lid van de Europese Unie. Het estuur van de Europese Unie is gevestigd in Brussel en Straatsurg. In welk land ligt Brussel? België. In welk land ligt de stad Straatsurg? Frankrijk. De landen van de Europese Unie werken samen. Ze geruiken onder andere dezelfde munt. Betalen de mensen in België met de euro? Ja. Groot-Brittannië is ook lid van de Europese Unie. Betalen de mensen in Groot-Brittannië met de euro? Nee, met het pond. In Spanje ontmoeten Sjors en Halil een illegaal. Wat is een illegaal? Een inwoner van een land die geen toestemming heeft van de regering om in dat land te wonen. In Spanje ezoeken Sjors en Halil het stadion van een eroemde Catalaanse voetalclu. Wat is de naam van deze voetalclu? FC Barcelona. In Spanje wonen gitanos. Wat is het Nederlandse woord voor gitanos? Zigeuners. Veel Nederlanders gaan naar de costa op vakantie. Wat etekent het Spaanse woord costa? Kust. 8 Dwars door Europa

14 3 We doen in Europa al heel veel samen. Geruik het knipvel Samenleven in Europa op lz. 83. Knip de krantenkoppen uit en plak ze op de juiste plaats in het schema. Wat doen we in Europa samen? Muziek Marija Serifovic wint met Molitva het Eurovisie Songfestival. Sport Tijn Ponjee wint zilver ij EK skeeleren. Oranjedames in de poulefase uitgeschakeld op EK. Milieu Economie Europese Unie wil schonere auto s: maximaal 120 gram CO 2 -uitstoot per km. Boeren krijgen van de Europese Unie inkomenssteun. Europese Unie wil veel handel in Europa. Polen mogen in Nederland werken. Gezondheidszorg Ziekenhuizen in Europa gaan meer samenwerken. Onderwijs Europese Unie stimuleert samenwerking scholen via internet. Studenten uit 30 Europese landen naar TU. Veiligheid Europol is actief in de hele Europese Unie. 4 Bekijk het schema van opdracht 3. In een aantal koppen staat het egrip Europese Unie. a Wat is de Europese Unie? Een groep landen in Europa die door samenwerking meer eenheid willen ereiken in Europa. Wat doet de Europese Unie? Kruis de juiste vooreelden aan. ò Samenwerking van scholen in Europa stimuleren. ò Vereteren van het milieu in Europa. ò Europese sportkampioenschappen organiseren. ò Boeren aan een redelijk inkomen helpen. ORIËNTATIE 9

15 5 Halil en Sjors komen tijdens hun reis een aantal egrippen tegen. Bedenk ij iedere foto in ron 1 een toepasselijk ijschrift waarij je één egrip geruikt. Geruik ieder egrip één keer. Het egrip kapitaalgoed is als vooreeld al geruikt. areid infrastructuur kapitaalgoed natuur productiemiddelen grondwet democratie Koude Oorlog kapitalisme. Bron 1 Een vuilniswagen is een vooreeld van een kapitaalgoed. Bijvooreeld: In een democratie eslissen de urgers over het estuur van het land. Bijvooreeld: In een ziekenhuis is veel areid nodig. Bijvooreeld: In de Koude Oorlog stonden de Verenigde Staten tegenover de Sovjet-Unie. Bijvooreeld: Snelwegen horen ij de infrastructuur van een land. Bijvooreeld: De grondwet is elangrijk voor de rechtspraak. Bijvooreeld: In het kapitalisme maken edrijven veel reclame. Bijvooreeld: Boeren zijn erg afhankelijk van de natuur. Bijvooreeld: In de autoindustrie zijn de productiemiddelen vooral kapitaalgoederen. 10 Dwars door Europa

16 uitvoering BLOK 1 NAAR ZUID-EUROPA TAAK 1 Europa zonder grenzen Sjors en Halil staan op het Centraal Station in Breda. Hun reis gaat eginnen. De jongens heen er zin in. Dan egint Halil ineens te twijfelen. Mogen we eigenlijk wel vrij door Europa reizen? En mag je zomaar in een ander land gaan werken? Stel dat het niet mag, dan worden we straks nog door de politie opgepakt! Maak je niet druk, reageert Sjors. Laten we eerst naar België reizen, ons paspoort is dan voldoende. Vorig jaar en ik met mijn ouders ook in België geweest. In Brussel heen we toen instellingen ezocht die Europa esturen. Daar weten ze vast antwoord op onze vragen. En dan zien we wel weer hoe we verder reizen. Tip Je kunt lok 1 ook op de computer maken. Overleg dit wel eerst met je docent. Je vindt de computerles op de GaMMa-site opdrachten themaoek Dwars door Europa. Een grens is niet zomaar iets Sjors en Halil reizen met de trein naar Bergen op Zoom. Daar stappen ze op de us naar het grensdorp Putte. Onderweg zien ze dat Putte een camping heeft. Daar gaan we overnachten! roept Sjors. Dan kunnen we de volgende dag naar Brussel reizen. 1 Zoek in de atlas op waar Putte ligt. Vul in. a Putte ligt in de provincie Noord-Braant. c Putte ligt ongeveer 15 kilometer ten zuiden van de Nederlandse stad Bergen op Zoom. Putte ligt ongeveer 15 kilometer ten noorden van de Belgische stad Antwerpen. 2 Bekijk en lees ron 2 en 3. a c Wat is een grens? Een grens is de scheidingslijn tussen twee landen. Welke identiteitsewijzen zijn geschikt om de grens met België over te gaan? ò Een paspoort. ò Een rijewijs. ò Een Nederlandse identiteitskaart. Waarom is de grens tussen Nederland en België nog steeds elangrijk? De grens is nog steeds de overgang van het grondgeied waar de Nederlandse wetten gelden, naar het grondgeied waar de Belgische wetten gelden. Bron 2 Bron 3 Halil en Sjors eten een hapje op de Nederlandse grens met België In Putte gaan Sjors en Halil een eetcafé innen om iets te eten. Het café ligt op de grens, de scheidingslijn tussen Nederland en België. Dat is te zien aan de grenspaal uiten. Ze raken in gesprek met een oudere Puttenaar. Mag je hier zo de grens over?, vraagt Halil. Ja, dat is geen proleem. Soms controleert de politie of douane wel, maar dat is op drugs en zo. Je het alleen een paspoort of een Nederlandse identiteitskaart nodig. Eigenlijk stelt de grens dus niets meer voor?, vraagt Sjors zich hardop af. Nou, dat is niet waar, antwoordt de man. Vorig jaar was er nog iets geks aan de hand. De Canadalaan, waar jullie nu zijn, is de grens. Aan de Belgische kant van de Canadalaan mocht je 80 kilometer per uur rijden. Aan de Nederlandse kant maar 50. Als je op de Nederlandse kant 80 kilometer per uur reed, kreeg je een dikke on. Aan de Belgische kant van de weg mocht het wel. Over de grens gelden dus andere wetten. UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 11

17 Bron 4 De grens loopt precies in het midden van de Canadalaan. De jongens aan de Belgische kant werden in 1914 naar het front van de Eerste Wereldoorlog gestuurd. Veel van die jongens kwamen nooit meer terug. De Nederlandse jongens aan de rechterkant konden gezellig thuislijven. Nederland was immers neutraal en vocht niet mee. De grens was vroeger heel elangrijk in dit dorp. Je mocht niet zomaar van alles meenemen als je de grens overstak. Zout ijvooreeld, dat werd stiekem de grens over gesmokkeld. Tot het eind van de negentiende eeuw werd in Nederland een hoge accijns op zout geheven. Zout was daardoor in België veel goedkoper. Nederlanders kochten dus liever het Belgische zout. Maar het Belgische zout mocht niet de grens over. Dus smokkelden de Nederlanders het Belgische zout stiekem naar Nederland. De douane proeerde de smokkelaars natuurlijk te pakken. d In onze tijd maakt de overheid sigaretten duurder met accijns. De overheid hoopt dat mensen door de hoge prijs van sigaretten niet gaan roken. Weet jij welke twee andere producten in Nederland door accijns duurder zijn gemaakt? ò rood ò alcohol ò dvd-recorders ò snoepgoed ò enzine Spanning aan de grens [ Bron 5 Vooreelden van kostprijsverhogende elastingen Btw Als je een product koopt etaal je daar elasting over. Er zijn twee tarieven: 6% voor voedingswaren en geneesmiddelen en 19% voor ijna alle andere goederen. Accijns Invoerrechten Sommige producten worden extra duur gemaakt omdat ze slecht zijn voor het milieu of de gezondheid. Op ingevoerde producten van uiten de Europese Unie wordt elasting geheven. Door de elasting worden de producten duurder. Vooreelden van elasting op inkomen, winst en vermogen 3 Lees ron 4. De man in het eetcafé vertelt verder over de eigenaardigheden van de grens. a Praat hij in de ron over de Eerste of de Tweede Wereldoorlog? Vul het juiste woord in de ron in. De overheid maakt sommige producten met accijns duurder. Accijns is een vooreeld van een elasting. Welk product werd tot in de negentiende eeuw in Nederland met accijns heel duur gemaakt? Zout. c Waarom wilde Nederland het goedkope Belgische zout niet toelaten? Als in Nederland goedkoop Belgisch zout werd verkocht, kochten Nederlandse consumenten geen duur Nederlands zout meer. Loon- en inkomstenelasting Vennootschapselasting Iedereen met een inkomen Grotere edrijven die winst Vooreelden van niet-elastingen Verkoop van aardgas en p a s poo r te n Inkomsten uit de staatsloterij Boetes etaalt elasting. ehalen, etalen elasting. 12 Dwars door Europa

18 4 Naast accijnzen estaan er in Nederland nog allerlei andere elastingen. Bron 5 geeft een overzicht van de soorten elasting. Vul in ron 5 de weggelaten woorden in. Kies uit: winst ingevoerde producten voedingswaren en geneesmiddelen paspoorten een inkomen milieu of de gezondheid. 5 Belastingen zijn etalingen aan de overheid waar de elastingetaler geen directe tegenprestatie van de overheid voor terugkrijgt. Wel indirect, want de overheid geruikt het elastinggeld voor allerlei nuttige zaken, zoals het aanleggen van snelwegen, waar de maatschappij als geheel van profiteert. a Bedenk nog twee vooreelden waar de overheid het elastinggeld voor geruikt. Bijvooreeld: dijken ouwen, politie, defensie, scholen. Het geld dat je aan de overheid etaalt om een nieuw paspoort te krijgen, is géén elasting. Want je krijgt een directe tegenprestatie van de overheid terug: het paspoort. Daarom staat de verkoop van paspoorten ij de niet-elastingen. De overheid verkoopt het aardgas dat uit de Nederlandse odem komt. Waarom staat de oprengst c uit de verkoop van aardgas ij de niet-elastingen? De etaling aan de overheid levert een directe tegenprestatie op: je krijgt van de overheid aardgas in ruil voor het etaalde geld. Waarom is de accijns die je etaalt als je een pakje sigaretten koopt, wél een vooreeld van een elasting? Je etaalt geld aan de overheid, maar je krijgt er zelf (direct) niet iets voor terug van de overheid. 6 De inkomstenelasting is een elasting op inkomen, winst en vermogen. a Hoe wordt het inkomen van een werknemer genoemd? Loon. Hoe wordt het inkomen van een edrijf genoemd? Winst. c Stel: jij het een inkomen van Je uurleerling heeft een vermogen van Weet jij wat het verschil is tussen inkomen en vermogen? Het inkomen is het edrag dat je verdiend het. Vermogen is het edrag dat je (ijvooreeld) op een spaarrekening het staan, het geld dat je ezit. 7 Accijns, tw en invoerrechten zijn kostprijsverhogende elastingen. Deze elastingen verhogen de prijs van het product. Accijns is een vast edrag. Geruik ron 5. Hoe wordt de tw op producten erekend? Met een percentage. 6% op noodzakelijke producten, 19% op luxegoederen. 8 Studenten etalen collegegeld aan de overheid. Collegegeld is een vooreeld van: A kostprijsverhogende elastingen B elasting op inkomen, winst en vermogen C niet-elastingen 9 a Een lcd-tv kost 540 zonder 19% tw. Bereken de prijs van de televisie met tw. c 1% = 540 : 100 = 5,40. 19% = 19 x 5,40 = 102, ,60 = 642,60. Een literfles water kost zonder tw 50 eurocent. Wat kost deze literfles in de winkel? 1% = 0,5 eurocent. 6% = 3 eurocent. 50 eurocent + 3 eurocent = 53 eurocent. De prijs van een pakje sigaretten is verhoogd met een edrag aan accijns en wordt vervolgens met 19% tw elast. Stel: een pakje sigaretten kost zonder elastingen 2,20. Bewijs dat de verkoopprijs in de winkel 5,12 is als de overheid op sigaretten 2,10 aan accijns heft. 2,20 + 2,10 = 4,30 4, % = 5, Ga voor extra oefeningen met tw-sommen naar de GaMMa-site opdrachten themaoek Dwars door Europa taak 1 Rekenen met tw. UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 13

19 Bron 6 Een kilo oter kostte in 1955 eigenlijk 6 gulden ( 2,73). De Nederlandse regering gaf de Nederlandse oeren echter 3 gulden susidie per kilo oter. Zodoende konden de Nederlandse oeren de oter aan de klanten verkopen voor 3 gulden. Met de 3 gulden van de regering erij, ontvingen zij toch 6 gulden per kilo oter. De Nederlandse regering susidieerde de oter om de oeren te helpen. Door de lage prijs konden de oeren veel oter verkopen en uitvoeren naar andere landen. In België was geen susidie op oter. Een kilo Belgische oter kostte gewoon 6 gulden. Veel Belgen esloten hun oter in Nederland te halen. Dit was niet goed voor de Belgische oeren. De Belgische regering esloot elasting te heffen op ingevoerde Nederlandse oter, zogenaamde invoerrechten. Door deze elasting kostte de oter uit Nederland evenveel als de Belgische. Smokkel was het gevolg. De periode na de oorlog werd een gouden tijd voor smokkelaars. 11 Lees ron 6 en 7. a Streep de foute woorden door. Susidie maakt een product duurder goedkoper. Accijns maakt een product duurder goedkoper. c Waarom gaf de Nederlandse overheid susidie aan de oeren? Susidie maakt de prijs lager. Daardoor kunnen de oeren meer verkopen en uitvoeren naar andere landen. En consumenten kochten meer oter, waar de oeren ook door geholpen werden. Waarom had België geen zin om de goedkope Nederlandse oter toe te laten? Belgische consumenten kopen liever de goedkope Nederlandse oter. De Belgische oeren zouden hun melk en oter dan niet meer kunnen verkopen. Vrij naar: Andere tijden, VPRO. Bron 7 Boter in de lijkkist Een commandant van de rijkspolitie ontdekte in 1956 dat er in de nacht partijen roomoter ij de joodse egraafplaats in Putte werden afgeleverd. Maar wat moet een kerkhof met oter? De politie ging op onderzoek. Er was één opvallend detail. Elke keer als er oter werd afgeleverd, was er de volgende dag een joodse egrafenis. Toen was de link snel gelegd. De egrafenisondernemer die op de heenweg een gestorven Belgische jood in de lijkkist had, egroef deze in een lijkwade en smokkelde op de terugweg oter in de lijkkist de grens over. Vrij naar: Herman Maas, 14 Dwars door Europa

20 Bron 8 De smokkel van oter eindigde, toen in 1963 de Europese Unie een gemeenschappelijk landouweleid ging voeren. In alle landen van de Europese Unie werden de oeren op dezelfde manier ehandeld. Dus ook de oeren in België en Nederland. België moest de invoerrechten op oter afschaffen. En de Belgische oeren kregen, net als de Nederlandse, susidie. Vrij naar: Andere tijden, VPRO. 12 Lees ron 8. Waarom had het geen zin meer om na 1963 oter over de grens te smokkelen van Nederland naar België? Door het Europese landouweleid werd de situatie in België hetzelfde als in Nederland. In België werd de oter ook goedkoop door susidie. 13 Geruik het knipvel Oorzaak en gevolg in Putte op lz. 85. Knip de geeurtenissen uit. Plak ze in ron 9 in de juiste volgorde. Bron 9 Nederland geeft susidie aan oeren. België stelt invoerrechten in voor oter. Het Europese landouweleid veriedt invoerrechten en geeft Belgische oeren ook susidie. Er wordt veel oter gesmokkeld van Nederland naar België. De smokkel stopt. 14 Aan de andere kant van de grens is het leven vaak heel anders. Hiervan zie je een aantal vooreelden in het schema hieronder. Welke ronnen horen erij? Vul de nummers van de ijpassende ronnen in. De eerste regel is al ingevuld. Wat is er anders? Bron 15 Geef twee redenen waarom de grens tussen België en Nederland tegenwoordig minder elangrijk is dan vroeger. Je mag nu vrij de grens over met goederen, er is geen importelasting meer. De verschillen tussen de landen zijn kleiner geworden. Verkeersregels 3 De elastingen van de regering 4, 5, 6 Hoe de regering met de oeren omgaat 6, 8 Oorlog of vrede 4 UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 15

21 Wat is de Europese Unie? [ Bron 10 Hoe is de Europese Unie ontstaan? In 1871 ontstond na de Frans-Duitse Oorlog het nieuwe keizerrijk Duitsland. Frankrijk had deze oorlog verloren en moest het geied Elzas-Lotharingen aan Duitsland afstaan. Het nieuwe Duitse keizerrijk wilde net als Engeland en Frankrijk een wereldmacht ( Weltmacht ) worden. Frankrijk en Engeland waren al heel lang grootmachten. Zij waren Bron 11 GROO T- BRITTANNIË km NEDER- LAND BELGIË FRANKRIJK ZWITSER- LAND niet lij met de opkomst van Duitsland. Engeland had ouderwetse industrieedrijven en was ang voor de moderne industrie in Duitsland. Bovendien ouwde Duitsland heel snel een grote oorlogsvloot op, wat voor de grote Engelse vloot een edreiging was. Frankrijk vond ook dat Duitsland militair te sterk werd. En Frankrijk wilde revanche voor de verloren oorlog en wilde Elzas- Lotharingen terug. Duitsland wilde het land in alle rust opouwen en zocht ondgenoten. Samen met Oostenrijk-Hongarije en Italië vormde Duitsland in 1882 de Triple Alliantie. Als tegenhanger vormden Frankrijk en Engeland samen met Rusland in 1907 de Triple Entente. Deze ondgenootschappen zorgden aan de ene kant voor veiligheid en machts- evenwicht. Maar ze stonden ook tegenover elkaar. Er kon zomaar een grote oorlog uitreken. En dat zou ook gaan geeuren De prolemen op de Balkan an (Zuidoost-Europa) waren een gevaar voor de vrede. Toen de Turken hun macht in de Balkan verloren, wilden steeds meer volkeren in dat geied zich aansluiten ij het nieuwe koninkrijk Servië of onafhankelijk worden. Maar een deel van de Balkan hoorde ij Oostenrijk-Hongarije. Aan het hoofd van deze Donaumonarchie stond de Oostenrijkse keizer. Op 28 juni 1914 werd in Sarajevo, de hoofdstad van de Oostenrijkse provincie Bosnië, de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand doodgeschoten. De dader ehoorde tot de Serviërs die delen van Oostenrijk-Hongarije e wilden samenvoegen met Servië, zodat een Groot-Servië zou ontstaan. Oostenrijk-Hongarije zegde Servië de wacht aan. Zij hadden in het geval van een oorlog de steun van Duitsland. Rusland steunde Servië, én Rusland zocht steun ij Frankrijk. Frankrijk gaf die steun, waarop Rusland zijn leger moiliseerde. DENE- MARKEN Wenen km DUITSLAND ITALIË Sarajevo ZWEDEN OOSTENRIJK- HONGARIJE ROEMENIË BULGARIJE SERVIË Het Europese Parlement in Brussel. RUSLAND D ona u Bron 12 Het Europese Parlement in Straatsurg. 16 Dwars door Europa

22 Duitsland wilde dat Rusland daarmee ophield. Rusland weigerde. Vervolgens verklaarde Duitsland de oorlog aan Rusland en aan Frankrijk. rijk. Duitsland viel België innen, op weg naar Frankrijk. Dat ging Engeland te ver: Engeland verklaarde Duitsland de oorlog. Een paar weken na de moord was Europa in oorlog De Eerste Wereldoorlog eindigde met Duitsland als de grote verliezer. ezer. Duitsland moest ij het Verdrag van Versailles veel geieden afstaan. En Duitsland moest een enorm edrag etalen voor de oorlogsschade: 132 miljard goudmark In Duitsland was er na de Eerste Wereldoorlog veel onvrede over de uitkomsten van de Eerste Wereldoorlog. Er waren in deze periode grote prolemen in Duitsland. In de jaren twintig was er een hoge inflatie, in de jaren dertig veel werkloosheid. Hitler maakte geruik van de onvrede en kwam aan de macht. Hitler hield zich niet meer aan de afspraken van Versailles en wilde een groot Duits Rijk. In 1939 viel hij Polen innen, het egin van de Tweede Wereldoorlog Duitsland geeft zich over, de Tweede Wereldoorlog eindigt. Na de Tweede Wereldoorlog wilden Europese landen gaan samenwerken. Ze hoopten dat hierdoor de relatie tussen de landen zou vereteren en er niet opnieuw een oorlog zou uitreken. In 1951 egon de samenwerking met de oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS). De productie van kolen en staal werd gezamenlijk geregeld. Kolen en staal zijn elangrijk voor de productie van oorlogswapens. Door deze samenwerking kon een land niet in zijn eentje oorlogswapens maken en een oorlog tegen de rest eginnen. Er waren zes leden: Nederland, West-Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemurg en België. In 1957 werd de EEG opgericht: de Europese Econo mische Gemeenschap. De landen esloten te gaan werken aan één grote interne markt. Goederen, mensen en geld kunnen in een interne markt vrij de grens over. Italiaanse wijnoeren mochten hun producten in Luxemurg verkopen, Franse werk nemers mochten in Duitsland gaan werken en Nederlanders mochten hun geld op een Belgische spaarrekening zetten. In 1993 ontstond de Europese Unie (EU). In 2004 vond er een grote uitreiding van de EU plaats met tien nieuwe lidstaten. In 2007 werden Roemenië en Bulgarije lid. De EU telt nu 27 lidstaten. [ Bron 14 De Europese instellingen De top van de EU is de Europese Raad. Dit zijn alle regeringsleiders van de landen van de Europese Unie. Voor Nederland zit dus de Nederlandse ministerpresident in de Europese Raad. De Europese Raad neemt de grote, elangrijke eslissingen. Bijvooreeld: mag Turkije lid worden? De Europese Raad komt in Brussel ij elkaar. De Raad van Ministers neemt de andere eslissingen in de EU. Als het over visserij gaat, komen alle ministers van landouw en visserij van alle EU-landen ij elkaar. Dan vergaderen ze ijvooreeld over de vraag: Hoeveel vis mogen de Europese vissers volgend jaar uit de Noordzee halen? De Raad van Ministers komt ij elkaar in Brussel. De Europese Commissie zit ook in Brussel. De Europese Commissie voert de eslissingen van de Raad van Ministers uit. De Europese Commissie moet ijvooreeld regelen dat de Europese visvangst goed verloopt. Het Europese Parlement moet controleren of de Europese Commissie goed werkt. Bijvooreeld: wordt de visvangst goed geregeld door de Europese Commissie? Het Europese Parlement wordt door de inwoners van de EU gekozen. Het Europese Parlement vergadert afwisselend in Straatsurg en Brussel. De administratie is in Luxemurg. Daardoor moeten elke maand an ongeveer 3000 mensen (en papieren) heen en weer reizen tussen de drie steden. Als er tussen EU-landen ruzie is over de afspraken, dan moet het Europese Hof van Justitie aangeven wie er gelijk heeft. Het Hof van Justitie is in Luxemurg gevestigd. Bron 13 Het Europese Hof van Justitie in Luxemurg. UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 17

23 Mogen Sjors en Halil een aantje nemen in Frankrijk? Sjors en Halil reizen met de us naar Kalmthout in België en stappen hier op de trein naar Brussel. Veel weten we nog niet, klaagt Halil in de trein. Alleen dat een paspoort voldoende is voor België. Maar geldt dat voor elk land in Europa? En om te mogen werken, wat is daarvoor nodig? Nog even geduld, antwoordt Sjors. Na ons ezoek aan Brussel weten we meer. Mijn moeder zei dat we eerst naar het Europese Parlement moeten gaan. 16 In Brussel gaan de jongens op zoek naar het Europese Parlement. Zij kunnen de volgende dag een rondleiding krijgen. Om zich voor te ereiden op de rondleiding nemen ze een voorlichtingsfolder over de Europese Unie mee (ron 10 t/m 14). Halil valt iets op: De geeurtenissen in ron 10 zijn eigenlijk allemaal vooreelden van oorzaak-gevolg. Vul in het schema van oorzaak-gevolgcominaties de ontrekende woorden in. 17 Geruik nogmaals ron 10. a Waarom wilde een aantal Europese landen graag gaan samenwerken? Door samen te gaan werken hoopten de landen dat er geen oorlog meer zou komen. c Waarom vonden de landen het verstandig om de productie van kolen en staal samen te gaan regelen? Kolen en staal zijn elangrijk ij de productie van wapens. Door samen te gaan werken, kan niet één land veel wapens gaan produceren om een oorlog te eginnen. In 1993 kwam met de Europese Unie de interne markt tot stand. Wat mag er ij een interne markt vrij de grens over, dus zonder elemmeringen zoals invoerrechten of andere eperkingen? Goederen, werknemers en geld. Oorzaak Gevolg Frankrijk moet Elzas-Lotharingen aan Duitsland afstaan na de verloren oorlog in Frankrijk en wil Elzas-Lotharingen terug. is kwaad, wil revanche, Duitsland ouwt een moderne industrie op en een grote oorlogsvloot. Duitsland wil militair en economisch sterk worden en sluit met Oostenrijk-Hongarije en Italië de Triple Alliantie. Na de moord op Frans Ferdinand krijgt Oostenrijk-Hongarije steun van Duitsland. Engeland is met zijn ouderwetse industrie ang voor de moderne Duitse industrie. Engeland en Frankrijk vonden dat Duitsland militair te sterk werd. Frankrijk en Engeland zijn tegenstanders van Duitsland en vormen samen met Rusland de Triple Entente. Rusland steunt Servië en vindt steun ij Frankrijk. Rusland moiliseert zijn leger en wil daar niet mee stoppen. Duitsland verklaart Rusland en Frankrijk de oorlog. Na de Eerste Wereldoorlog moet Duitsland als verliezer een enorm edrag aan oorlogsschade etalen. De onvrede in Duitsland leidt tot de opkomst van Hitler. In Duitsland is er veel onvrede over de uitkomsten van de Eerste Wereldoorlog. Hitler wil een groot Duits Rijk. Met de inval in Polen egint de Tweede Wereldoorlog. Na twee wereldoorlogen is Europa oorlogsmoe. Europese landen gaan samenwerken: In 1951: de EGKS In 1957: de EEG In 1993: de EU 18 Dwars door Europa

24 18 Halil ladert verder door de folder met uitleg over de Europese Unie. Halil: In ron 11 staat dat het Europese Parlement in Brussel zit. In ron 12 staat dat het in Straatsurg zit. Hoe kan dat? Staat er een fout in de folder? a c d Zoek in de folder (ron 10 t/m 14) op of het een fout is. Het is wel geen fout, want het Europese Parlement vergadert de ene keer in Brussel en de andere keer in Straatsurg. Het is wel ingewikkeld, de organisatie van de EU, zucht Sjors. Eerst maar eens opzoeken waar alles ligt. Vul in ron 15 de juiste namen van de plaatsen op de stippellijntjes in. Trek met ehulp van ron 14 in ron 15 lijntjes van de instellingen naar de plaats van ijeenkomst of vestiging. Wel onhandig, zegt Halil, dat 3000 mensen tussen drie steden moeten pendelen. Het Europese Parlement kan eter in één stad zitten. Ja, maar waar dan?, vraagt Sjors. Welke stad zal Halil noemen, denk je?, want daar zit de Europese Commissie ook en komen de Raad van Ministers en de Europese Raad ook ij elkaar. Verklaar je keuze. De stad Brussel 19 In ron 14 staat ook wat de instellingen doen. Vul hieronder de namen van de instellingen in. De Europese Commissie voert de eslissingen van de Raad van Ministers uit. Het Europese Hof van Justitie spreekt recht in de EU. De elangrijkste instelling is de Europese Raad. De Raad van Ministers neemt de eslissingen. Het Europese Parlement de Europese Commissie. controleert Bron 15 Het estuur van de Europese Unie. Europese Raad Amsterdam Raad van Ministers Londen Brussel... Luxemurg Europese Commissie Europese Parlement... Europese Parijs Hof van Straatsurg Justitie... UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 19

25 [ 20 Bron 16 Werkvergunning en verlijfsvergunning. Dwars door Europa

26 20 De volgende dag gaan de jongens terug naar het Europese Parlement. Ze krijgen een rondleiding van Ilse de Baekelaar. Lees het gesprek tussen de jongens en Ilse in ron 16. Streep de foute woorden door. Halil en Sjors heen in Frankrijk een geen verlijfsvergunning nodig. Halil en Sjors heen in Frankrijk een geen werkvergunning nodig. Bron 17 Grenzen dicht voor Bulgaren en Roemenen Werknemers uit Bulgarije en Roemenië kunnen na 1 januari 2007, wanneer de landen lid worden van de Europese Unie (EU), niet zomaar naar Nederland komen. Bedrijven die Bulgaarse en Roemeense werknemers naar Nederland willen halen, moeten ook na 1 januari een werkvergunning aanvragen. Anders komen er misschien te veel goedkope Oost-Europese areidskrachten naar Nederland. Vrij naar: Elsevier, 24 novemer Lees ron 17. Waarom wil Nederland dat Roemeense en Bulgaarse werknemers alleen met een werkvergunning in Nederland mogen werken? Nederland is ang dat deze werknemers zo goedkoop zijn, dat Nederlandse edrijven hun eigen dure Nederlandse werknemers ontslaan en goedkope werknemers uit Oost-Europa aannemen. GaMMa-site 22 Bij opdracht 10 had je de computer nodig. He je deze opdracht nog niet gedaan, doen hem dan nu. [ Weten en kunnen Taak 1 Uit deze taak moet je goed weten: 1 welke soorten kostprijsverhogende elastingen er zijn (ron 5); 2 dat de susidie en accijns de prijs van een product veranderen (opdracht 11); 3 waarom een grens nog steeds elangrijk is (opdracht 3); 4 wat de aanleiding was van de Eerste en Tweede Wereldoorlog (ron 10); 5 hoe de Europese Unie is ontstaan (ron 10); 6 wat de interne markt is (ron 10); 7 door welke instellingen de Europese Unie estuurd wordt (ron 14); 8 wie innen de EU wel en niet een verlijfsvergunning en werkvergunning nodig heen (ron 16). En het volgende moet je goed kunnen: 9 de egrippen toepassen; 10 met het tw-percentage kunnen rekenen (opdracht 9); 11 oorzaken en gevolgen uit een tekst halen (opdracht 13 en 16). UITVOERING BLOK 1 TAAK 1 21

27 TAAK 2 Werken ij de oer Halil en Sjors rijden met de TGV van Brussel naar Noord- Frankrijk. Ze gaan op zoek naar een oer die voor hen een aantje heeft. Ze willen geld verdienen voor een vakantie in Spanje. Eerder op de dag heen de jongens in een internetcafé in Brussel wat informatie over Europa uitgeprint. Kijk, dit is wel geinig!, zegt Halil terwijl het landschap aan hen voorijschiet. Hier staat een stukje over wat ekende Nederlanders van de EU vinden. Is de Europese Unie oneerlijk? [ Bron 18 Drie ekende Nederlanders over Europa. Wat merkt u van de samenwerking tussen Europese landen? Marlies Dekkers (modeontwerpster): Toen ik net egon met mijn lingerieedrijf, ging ik drie keer per week met lingerie de grens met België over. Dan stond ik ij de grens voor een woud van loketten. Ik wist niet wat ik moest doen. Voor een jong opstartend edrijf is dat moeilijk. Elke keer dat ik er nu voorijrijd, en ik lij dat ze al die loketten heen gesloten. Wat vindt u van de uitvoer van Europese landouwproducten met susidie? Aldith Hunkar (nieuwslezeres): Het is een schande dat het estaat. Het is oneerlijk! Dat zeg ik als tropische vrouw! Ik ken de oeren in de tropen en de situatie is daar zo slecht! Zij worden niet geholpen door de overheid met susidies. Europese oeren worden wel geholpen. Boeren in de tropen zijn het slachtoffer van oneerlijke concurrentie. Wat vindt u goed aan de EU? Jerney Kaagman (zangeres, jurylid Idols): De euro. Ik vind het makkelijk. Ik vind het ook leuk, dat ik zo met m n auto in Frankrijk en in Spanje hup de grens over kan. Wat eter kan, zijn de controles, ijvooreeld op drugs. Soms denk ik daarom: gooi ze maar weer dicht! Wat vindt u van de susidies? Daar moet minder geld naar toe. Afrika is nu het slachtoffer van de susidies. 1 Lees ron 18. In ron 18 wordt gesproken over handelselemmeringen: alles wat landen doen om de handel met andere landen tegen te gaan. Wie zegt dat er vroeger meer handelselemmeringen in Europa waren? A Marlies Dekkers B Aldith Hunkar C Jerney Kaagman 2 a Zie taak 1. Door de interne markt van de Europese Unie kunnen goederen, mensen en geld in Europa vrij de grens over. Er zijn ij een interne markt dus geen wel invoerrechten. In ron 18 staan twee zinnen die een vooreeld geven van de interne markt. Kleur deze zinnen groen. c In ron 18 wordt ook een nadeel van de interne markt genoemd. Kleur deze zin rood. 3 Toen je het smokkelverhaal in Putte las (ron 7), he je geleerd wat het doel van susidies is (ron 6). a Streep de foute woorden door. Een susidie op een product maakt een product goedkoper duurder. De Europese Unie geeft de oeren in Europa susidies om meer minder landouwproducten te kunnen uitvoeren naar landen uiten de Europese Unie. Jerney Kaagman en Aldith Hunkar zijn het niet eens met de susidies van het Europese landouweleid. Ze vinden het asociaal. Waarom? Europa verkoopt zijn landouwproducten goedkoop in de rest van de wereld. Hierdoor kunnen de oeren in ijvooreeld Afrika en de tropen hun producten niet meer kwijt. [ Bron 19 Protectie wordt minder De Europese Unie iedt zijn 78 vroegere koloniën vrije toegang tot Europa. Bijna alle handelselemmeringen worden opgeheven. Vlees, zuivel, granen, fruit en groenten kunnen zonder eperkingen worden verkocht aan de landen van de EU. Alleen voor rijst en suiker geldt dit niet. De heffingen op suiker lijven nog tot 2015 estaan, omdat de Europese suikerproducenten de concurrentie nog niet aankunnen. Voor rijst is nog geen einddatum. Vrij naar: = groen = rood 22 Dwars door Europa

28 4 Lees ron 19. Geïmporteerde suiker, ijvooreeld uit Brazilië, wordt door de Europese Unie met invoerrechten duurder gemaakt. Dit noem je protectie. Protectie etekent letterlijk escherming. a Wie wil de Europese Unie eschermen met de invoerrechten op geïmporteerde suiker? De Europese suikerproducenten. 6 Halil en Sjors vinden werk ij Pierre Laurent (ron 20), in de uurt van Caen in Normandië. Vul in ron 21 op de juiste plaats de volgende namen in: Brussel Caen Parijs Normandië Het Kanaal. Geruik de atlas. Bron 21 Halil en Sjors reizen van Brussel naar Caen. Waarom wil de EU deze producenten eschermen? Geruik in je antwoord het egrip concurrentie. De Europese suikerproducenten kunnen de concurrentie met de goedkope suiker uit Brazilië (nog) niet aan. 5 Streep de foute woorden door. Tussen de landen van de Europese Unie zijn geen wel handelselemmeringen. Tussen de Europese Unie en de rest van de wereld zijn geen wel handelselemmeringen. De handelselemmeringen tussen de Europese Unie en de rest van de wereld worden steeds groter kleiner. Sjors en Halil helpen Pierre en Richard mee met het schoonmaken van de stallen, het melken van de koeien en het ewerken van het land. Op een dag vertellen ze aan Richard dat ekende Nederlanders klagen over de landouwsusidies in Europa. Er ontstaat een interessante discussie. [ Bron 20 Pierre Laurent heeft een gemengd edrijf in de uurt van Caen in Normandië. Zijn oudste zoon Richard (22) wil zijn vader opvolgen. Maar zijn vader wil het edrijf liever verkopen. Hij ziet voor zijn zoon geen toekomst. UITVOERING BLOK 1 TAAK 2 23