Man Vrouw Relaties In Japan:

Transcriptie

1 Stephen Bavin Japanologie 2 e Bachelor Man Vrouw Relaties In Japan: Modernisering van de Wetgeving Encyclopedie van de Japanologie

2 Prof. D. Vanoverbeke en H. Coppens

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Motivatie Objectbepaling...4 a) Huwelijk( 婚 姻 kon in):...4 b) Echtscheiding ( 婚 姻 kon in):...4 c) Concubinaat( 内 縁 naien): Theorie Structuur De Trefwoorden Nederlandse trefwoorden Engelse trefwoorden Japanse trefwoorden De Bibliotheek De Oost Aziatische bibliotheek Bibliotheek Faculteit Rechtsgeleerdheid Bibliotheek Humane Wetenschappen Evaluatie Online Databanken LIBISng JSTOR EBSCOhost PCI/PIO PICARTA BAS NACSIS Webcat Plus Evaluatie Internet Google Amazon Nihon no Furuhonya Evaluatie Besluit

4 1. Inleiding 1.1 Motivatie Ik heb in de loop van mijn prille carrière als toekomstig japanoloog steeds de indruk gehad dat de vrouw in Japan slechts bestaat om de man te dienen. Maar is dit in realiteit wel zo? Japan is tenslotte ook een moderne staat. Waarom zou de positie van de vrouw dan niet gemoderniseerd zijn? Om even dieper in te gaan op dit probleem, heb ik besloten in mijn paper voor het vak Encyclopedie van Japan te schrijven over de Japanse wetgeving met betrekking tot de man vrouw relaties in Japan. Met man vrouw relaties bedoel ik in deze scriptie het huwelijk (Jap: 離 婚 rikon), de echtscheiding(jap: 婚 姻 kon in), en ook het concubinaat (Jap: 内 縁 naien). 1.2 Objectbepaling Huwelijk, echtscheiding en concubinaat zijn vage woorden. Daarom heb ik in een Japans rechtwoordenboek de drie termen opgezocht en getracht ze te definiëren. a) Huwelijk( 婚 姻 kon in): Een relationele seksuele verbintenis tussen man en vrouw, die als maatschappelijk instituut wordt beschermd. b) Echtscheiding ( 婚 姻 kon in): Het ontbinden van het huwelijk. Zowel man als vrouw kan de procedure starten. 4

5 c) Concubinaat( 内 縁 naien): Maatschappelijk gezien wordt het als gelijkwaardig aan huwelijk gewaardeerd. Maar door het feit dat het niet als huwelijk is geregistreerd, geldt het juridisch niet als huwelijk. Nu zijn de termen wel duidelijk, maar wat gaan we nu met deze termen doen? Ik ging te rade bij professor Vanoverbeke en die stelde me voor om de evolutie te bekijken van de rechtsregels in verband met echtscheidingen, huwelijk en concubinaat. Daarna, zo stelde hij voor, zou ik kunnen kijken of Japan nu al dan niet een moderne wetgeving heeft. Ik vond dit een zeer interessante probleemstelling en bijgevolg werd mijn onderzoeksvraag de volgende: Hoe is de wetgeving met betrekking tot de man vrouw relaties geëvolueerd, en is deze evolutie ook een modernisering? 1.3 Theorie De theorie die ik in zal toepassen moet er dus één zijn die te maken heeft met evolutie en modernisering. Het eerste wat in mij opkwam was de Evolutietheorie. Deze theorie heb ik leren kennen in het kader van het vak Sociale en Culturele Antropologie. Toch ging ik weer raad vragen aan professor Vanoverbeke. Hij stelde me de Theory of Modernisation voor. Het leek me aanvankelijk overeen te komen met wat ik in gedachte had en dus zocht ik informatie op het internet. De Theory of Modernisation is een theorie die gegroeid is uit de Evolutietheorieën en het Structuralisme. De Modernisatietheorie beklemtoont, zoals de naam reeds laat vermoeden, het modernisatie element. Dat wil zeggen dat minder ontwikkelde landen er naar (zouden moeten) streven de moderne steden na te volgen 1. Deze theorie sluit dus goed aan bij onze onderzoeksvraag en laat ons toe te kijken of Japan zijn wetgeving betreffende de man vrouw relaties heeft gemoderniseerd. 1 De belangrijkste informatie betreffende de Modernisatietheorie is afkomstig van het desbetreffende Wikipedia artikel. Modernization theory Wikipedia, the free encyclopedia. < ( ) 5

6 6

7 1.4 Structuur Gezien het feit dat we niet de paper zelf moeten schrijven, maar wel het verloop van onze zoektocht naar bronnen, gaat het verloop van deze paper er als volgt uitzien: Allereerst zal ik een lijstje geven van mijn meest gebruikte trefwoorden. Wanneer ik een werk vind met een ander trefwoord, dan zal dat bij het werk vermeld worden. Daarna zullen we onze zoektocht in de bibliotheek bespreken. Het is vanzelfsprekend dat ik enkel de relevante bronnen zal vernoemen. We behandelen de bibliotheek als eerste omdat deze nog steeds het beginpunt is van elk wetenschappelijk onderzoek. Vervolgens bespreken we de online databanken, dewelke ons de nodige artikels bezorgen en ook de zogenaamde boekrecensies, ze vormen dus een uitstekende aanvulling op de basiswerken die we in de bibliotheek vonden. Ook de het internet zal aan bod komen. We bespreken het internet als laatste, omdat het een overvloed aan (meestal niet relevante) informatie bevat, waardoor het slechts een aanvulling is en dient om dingen op te zoeken die nergens anders waren te vinden. Ten slotte zullen we een conclusie formuleren. Deze conclusie zal een reflectie zijn over onze queeste naar relevante wetenschappelijke bronnen in een zee van informatie waar we meer dan eens het noorden kwijt geraken. We zullen dan ook kijken of ons onderwerp ook daadwerkelijk geschikt is om een echte verhandeling over te schrijven en wat we eventueel anders moeten aanpakken met het oog op toekomstig onderzoek. 7

8 2. De Trefwoorden Vooraleer we kunnen beginnen met het zoeken van bronnenmateriaal voor ons onderzoek, moeten we onze trefwoorden bepalen. Om de lijst beperkt te houden som ik hier enkel de trefwoorden op die relevant zijn, dat wil zeggen: de trefwoorden die relevante zoekresultaten opleverden. 2.1 Nederlandse trefwoorden Hoe vreemd het ook moge klinken, ik ben mijn onderzoek begonnen met Nederlandstalige zoektermen. Zoals te verwachten zijn de resultaten zeer beperkt, maar daarover later meer. Voorlopig is het genoeg te concluderen dat slechts één zoekterm een resultaat opleverde: Echtscheiding in Japan 2.2 Engelse trefwoorden Het merendeel van de door mezelf gebruikte bronnen zijn Engelstalig. Het spreekt dan ook voor zich dat we Engelstalige trefwoorden moeten gebruiken. Japanese law History of Japanese law Divorce in Japan Divorce figures in Japan Marriage in Japan Japan concubinage Japanese family law Japanese family system 8

9 Marital Dissolution in Japan Modernisation Theory 2.3 Japanse trefwoorden Natuurlijk kunnen in een onderzoek in het kader van japanologie de Japanse trefwoorden niet ontbreken. Bij het bepalen van mijn Japanse zoektermen diende ik rekening te houden met het feit dat de juridische en de algemeen gebruikte terminologie niet dezelfde is 2. 日 本 (Nihon) 婚 姻 (Konin) 離 婚 (Rikon) 内 縁 (Naien) 内 縁 関 係 (Naienkankei) 法 律 (Houritsu) 結 婚 (Kekkon) 同 姓 (Dousei) 2 Dank aan Prof. Dr. Dimitri Vanoverbeke om me er op attent te maken hier rekening mee te houden. 9

10 3. De Bibliotheek 3.1 De Oost Aziatische bibliotheek Met een paar zoektermen in het hoofd dook ik zonder verder veel na te denken. De eerste zoekterm die ik opgaf in de LIBIS catalogus was divorce in Japan. Met deze zoekterm kreeg ik slechts één resultaat: Fuess, Harald. Divorce in Japan: family, gender, and the state, Stanford (Calif.): Stanford university press, Er zijn verschillende criteria die ons erop wijzen dat dit toch wel een goed boek is. In de eerste plaats was professor Van Overbeke vol lof over dit boek. Daarnaast is het gepubliceerd door de Stanford University press, dat niet zo meteen alles publiceert. Maar het belangrijkste is toch dat Fuess, professor aan de Sophia Universiteit in Tokio, een belangrijk onderzoeker is op het gebied van Japanse geschiedenis. Dit alles draagt bij tot de geloofwaardigheid van dit werk 3. In dit relatief dun boek schetst Fuess de evolutie van wetgeving in verband met echtscheidingen vanaf 1600 tot heden. In dit historische overzicht besteedt hij niet enkel aandacht voor de wetgeving maar ook voor de blik van de maatschappij op dit onderwerp. 4 Door deze aanpak van een juridisch sociale historische analyse, past het perfect binnen het onderwerp dat ik wens te onderzoeken. Dit boek is dan ook mijn basiswerk. Ook de bibliografie is een rijke bron aan informatie. Door het juridische karakter van mijn onderzoeksthema kwamen verder geen relevante resultaten, die in de Oost Aziatische bibliotheek terug te vinden zijn, uit de bus. Toch kreeg ik met het trefwoord concubinage het volgende resultaat: 3 Informatie over Harold Fuess vond ik op de webstek van de Sophia University: (laatst geraadpleegd op ) 4 De bespreking van dit boek gebeurde via een recensie uit de Journal of Japanese Studies: Imamura, Anne E.. Reviewed work (...). Journal of Japanese studies, Vol. 32 nr.1 (2006):

11 Winderickx, Bert. Staat, maatschappij en sexualiteit: het debat over concubinage en de regulering van prostitutie in Meiji Japan. Licentiaatsverhandeling, Japanologie, K.U.Leuven, , 2001 Deze thesis was interessant om eens door te bladeren, maar handelde over de Meiji periode. Aangezien ik omwille van praktische overwegingen slechts de evolutie van de wetgeving over echtscheidingen wil onderzoeken, was het niet relevant. Ook in de bibliografie heb ik niet veel relevante bronnen gevonden. 3.2 Bibliotheek Faculteit Rechtsgeleerdheid Aangezien ik een juridische aanpak heb gekozen, heb ik ook een kijkje genomen in de bibliotheek van de faculteit Rechtsgeleerdheid. Ik probeerde eerst eens te zoeken op Nederlandstalige trefwoorden. LIBIS vond één Duits boek met de zoekterm echtscheidingen in Japan. Humbert Droz, Wolfgang. Das Ehescheidungsrecht in Japan: die geltende Ordnung vor ihrem sozialgeschichtlichen Hintergrund. Köln: Heymann, Het bepalen van de relevantie van dit boek is niet gemakkelijk. Noch via internet zoekmachines, noch via online databanken vond ik informatie over het boek of de auteur. Maar het staat op de 日 本 比 較 法 研 究 所 日 本 法 関 係 資 料 所 リスト (nihonhikakuhoukenkyuujo nihonhoukankei shiryou shozou risuto Eng: Japanese Law Comparison Institute List of documents related to Japanese Law) 5. Dit is een lijst van boeken die handelen over het Japanse recht. Aangezien de lijst staat op de webstek van een universiteit, nl. de Chuo Daigaku 6, kunnen we er wel van uitgaan dat het werk van degelijke kwaliteit is. Ook de titel lijkt me op het eerste zicht perfect te passen in ons onderzoeksthema. 5 De hyperlink is terug te vinden op: u.ac.jp/instl/material/jplaw.htm (laatst geraadpleegd op ) 6 De hyperlink is terug te vinden op: u.ac.jp/chuo u/index_j.html (laatst geraadpleegd op ) 11

12 Nu ik een juridisch werk had over echtscheidingen, wilde ik dat plaatsen in een breder kader. Dus ging ik op zoek naar boeken over familierecht, ik gebruikte dan ook de term Japanese family law. Weer kwam er slechts één resultaat uit de LIBIS online catalogus te voorschijn. Matsushima, Yukiko. Contemporary Japanese family law. Tokyo : Minjiho Kenkyukai, Interessant aan dit boek is dat het door een Japanner is geschreven. Het gebruiken van bronnen van Japanse auteurs, zowel als van niet Japanse auteurs, geeft ons een idee hoe de kijk van Japanners zelf verschilt met die van buitenstaanders. Ik heb geen recensie van het werk gevonden. Toch geloof ik zijn geloofwaardigheid omdat het (net zoals het vorige boek) terug te vinden is op een lijst 7 op de webstek van een Japanse universiteit, meer bepaald de Doshisha University 8. Vervolgens zocht ik nog breder, om een werk te vinden dat kan dienen om een beeld van het Japanse recht in het algemeen te geven. Een werk dat vaak terugkwam, zowel op internet, online databanken en in de LIBIS catalogus, was: Haley, John Owen. The spirit of Japanese law. Athens (Ga.): University of Georgia press, 1998 Haley had voor dit werk reeds verschillende artikels en boeken gepubliceerd met betrekking tot het Japanse recht 9. In dit boek gaat hij op zoek naar de geest van het Japanse rechtsysteem. Volgens hem is dit de hechte band met het gedachtegoed dat in maatschappij leeft. In een recensie in de Journal of Japanese Studies 10 wordt het als volgt verwoord: 7 Het exacte adres is: law/family.htm (laatst geraadpleegd op ) 8 De webpagina van de universiteit is terug te vinden op: (laatst geraadpleegd op ) 9 Waaronder het artikel The Myth of the Reluctant Litigant, wat verscheen in de Journal of Japanese Studies, en het boek Authority Without Power: Law and the Japanese Paradox, hetgeen verscheen in De bespreking van dit boek gebeurde via een recensie uit de Journal of Japanese Studies: West, Mark D.. Reviewed work (...). Journal of Japanese studies, Vol. 26 nr.2 (2000):

13 De rechterlijke macht speelt een centrale rol, omdat deze poogt de maatschappelijke banden te confirmeren door de wetten te interpreteren overéénkomstig hun zin voor maatschappij. Dit boek is zonder twijfel een relevante bron voor iedereen die onderzoek levert met betrekking tot het Japanse recht. Professor Haley geniet immers grote naambekendheid en wordt vaak geprezen als de persoon die het Japanse recht populair maakte bij onderzoekers. Tenslotte wilde ik in de rechtsbibliotheek ook eens op zoek naar de geschiedenis van het Japanse recht. Na het invoeren van Japan law history in de LIBIS catalogus, kreeg ik een aantal zoekresultaten. Ik besloot het eerste er uit te pikken, vooral omdat het meest recente is. Röhl, Wilhelm, (red). History of law in Japan since 1868: Handbook of oriental studies, nr.12. Leiden : Brill, Röhl is doctor in de japanologie aan de universiteit van Hamburg. Hij schreef meerdere werken over het recht in Japan, vooral over het premoderne recht 11. Ook de uitgever, het Nederlandse Brill, duidt erop dat het een betrouwbare bron is. Dit omdat Brill enkel academische werken publiceert. 3.3 Bibliotheek Humane Wetenschappen Omdat ik niet enkel het juridische aspect wil bekijken, maar ook aandacht wil besteden aan het maatschappelijke aspect van de relaties tussen man en vrouw in Japan, ging ik ook een kijkje nemen in de bibliotheek Humane Wetenschappen. Hier vond ik het volgende werk: Hendry, Joy. Marriage in changing Japan: community and society. London : Croom Helm, De informatie over Wilhelm Röhl vond ik op de website van Brill, waar ook het boek te koop werd aangeboden: (laatst geraadpleegd op ) 13

14 Als we op de online databank JSTORE zoeken naar boekrecensies, vinden we al snel drie recensies in verschillende tijdschriften 12. Wat me op viel toen ik deze recensies bekeek, was dat één ervan was geschreven door Anne E. Imamura. We kwamen deze auteur reeds tegen bij het zoeken naar een recensie van het boek van Harald Fuess. Het feit dat er drie positieve recensies aan gewijd zijn, lijkt me op zich al genoeg om te zeggen dat de bron betrouwbaar is Evaluatie Het belangrijkste voordeel van de boeken in de bibliotheek is het aantal pagina s waarover de auteur kan beschikken. De bibliotheek mag in deze gecomputeriseerde maatschappij dan wel meer en meer verdrongen worden door de gemakken van het internet, het blijft een feit dat men in een boek een onderzoek dieper en verregaander kan uitéénzetten dan in een artikel van ongeveer twintig pagina s. Daar tegenover staat dan weer dat er in een bibliotheekbezoek heel wat tijd kruipt. Dat is niet het geval wanneer men thuis van internet gebruik maakt om te zoeken naar informatie. Doch, ondanks de digitalisering van heel wat teksten gedurende de laatste jaren 14, zijn nog lang niet alle boeken in full text beschikbaar. Om deze laatste reden blijft de bibliotheek onmisbaar als startpunt van een degelijk wetenschappelijk onderzoek. Persoonlijk heb ik wel eerst op de online catalogus 15 van de Katholieke Universiteit van Leuven geraadpleegd. Daarna pas ben ik naar de bibliotheek gestapt om eens te bladeren door de boeken die ik in de catalogus had gevonden. Ook wat betreft de tijdschriften, heb ik enkel de meest recente nummers doorbladerd. Voor het overige heb ik recensies, bijvoorbeeld, opgezocht met behulp van online databanken. 12 De drie recensies zijn de volgende: Hurh, Won Moo. Reviewed work (...).Contemporary Sociology, Vol. 12 nr.2 (1983): 191 Kelly, William. Reviewed work (...). MAN, New Series, Vol. 17 nr.3 (1982): 573 Imamura, Anne E.. Reviewed work (...). Pacific Affaires, Vol. 56 nr.2 (1983): Ondanks het feit dat het ongetwijfeld een goed werk is, ben ik persoonlijk niet overtuigd van de wetenschappelijkheid van een etnografisch werk, gestoeld op veldwerk. 14 De kennis over de ontwikkelingen op het gebied van digitalisering van teksten heb ik opgedaan tijdens het bijwonen van de lessen in het kader van de cursus Encyclopedie van de Japanologie, gedoceerd door Hans Coppens en Dimitri Vanoverbeke. 15 Hiermee bedoel ik het LIBISng bibliotheeksysteem 14

15 15

16 4. Online Databanken 4.1 LIBISng Dit is het bibliotheeksysteem dat door de Katholieke Universiteit van Leuven wordt gebruikt. Het is dan ook niet ongewoon dat deze database reeds werd vermeld in het hoofdstuk dat handelde over de bibliotheek. In plaats van door een geprinte catalogus eindeloos te zoeken, kan men via LIBIS snel en efficiënt zoeken naar boeken. Persoonlijk heb ik veel gebruik gemaakt van deze online catalogus. 4.2 JSTOR Na LIBIS was de eerste databank die ik raadpleegde JSTOR. Ik koos JSTOR als eerste databank, omdat ik reeds in het verleden met deze databank gewerkt heb 16. Het is noodzakelijk de zoekresultaten te beperken, om zo meer relevante resultaten te bekomen. Dit deed ik door de Advanced Search optie te selecteren. In deze uitgebreidere vinkte ik het de optie Search full text content only aan. Vervolgens beperkte ik het aantal vakgebieden waarin moest gezocht worden. Ik selecteerde de volgende vakgebieden: Asian Studies History Law Sociology Ik ben aan de slag gegaan met mijn standaard zoektermen, zoals ze in het eerste hoofdstuk zijn opgesomd. Wel moet ik zeggen dat ik me beperkt heb tot de Engelstalige trefwoorden. Ondanks het beperken van het aantal onderzoeksgebieden, werd ik toch nog overstelpt door een 16 Ik bedoel hiermee het onderzoekswerk dat ik heb gedaan in het kader van de verhandeling voor het vak Binnen en Buitenlandse Politiek van Japan, gedoceerd door Prof. Dimitri Vanoverbeke. 16

17 hele reeks resultaten. De term divorce in Japan leverde bijvoorbeeld 2086 resultaten op. In dat geval rangschikte ik de resultaten volgens relevantie. Vervolgens bekeek ik de eerste 25 titels. Als er iets relevant leek, keek ik in de bibliografie van mijn basiswerk 17. Deze manier mag dan wel een gemakkelijke oplossing zijn, maar het is een efficiënte manier om een publicatie te controleren op kwaliteit. De volgende bronnen kwamen uiteindelijk uit de bus: Bryant, Taimie L.. "Responsible" Husbands, "Recalcitrant" Wives, Retributive Judges: Judicial Management of Contested Divorce in Japan. Journal of Japanese Studies, Vol. 18, nr. 2 (1992): Cornell, Laurel L.. Gender Differences in Remarriage after Divorce in Japan and the United States. Journal of Marriage and the Family, Vol. 51, nr. 2 (1989): Cornell, Laurel L.. Peasant Women and Divorce in Preindustrial Japan. Signs, Vol. 15, nr. 4 (1990): Iwasaki, Yasu. Divorce in Japan The American Journal of Sociology, Vol. 36, nr. 3 (1930): Tijdens het zoeken op de zoekterm divorce in Japan, stuitte ik naast de boven vernoemde artikels op meerdere recensies 18 van hetzelfde boek: Goode, William J.. World Changes in Divorce Patterns. New Haven, Conn.: Yale University Press, Ook dit boek staat vermeld in de bibliografie van Fuess, en is bijgevolg dus geloofwaardig. Ook omwille van het feit dat er meerdere recensies aan gewijd zijn, duidt erop dat dit werk de aandacht genoot van de experts in het vak. 17 Zoals ik reeds vermeld aan het begin van het hoofdstuk over de bibliotheek, is mijn basisreferentiewerk: Fuess, Harald. Divorce in Japan: family, gender, and the state, Stanford (Calif.): Stanford university press, De recensies waarnaar ik verwijs zijn: Goldscheider,Frances. Reviewed work (...).Social Forces, Vol. 74 nr.4 (1996): Lye, Diane N.. Reviewed work (...).Contemporary Sociology, Vol. 24 nr.2 (1995): Sorensen, Annemette. Reviewed work (...).The American Journal of Sociology, Vol. 99 nr.6 (1994):

18 Ik kwam de naam Anne E. Imamura twee maal tegen tijdens het zoeken naar recensies van de boeken die ik in de bibliotheek had gevonden. Daarom besloot ik eens te kijken wat ze nog gepubliceerd had. Ik leid af uit de resultaten die ik vond 19, dat Imamura zich vooral concentreert op de positie van de Japanse vrouw. Daarnaast heeft ze ook meerdere recensies geschreven. Haar werken zouden interessant kunnen zijn om een beeld te krijgen van de positie van de vrouw in het algemeen. Op die manier kunnen we de positie van de vrouw in een echtscheiding, of, breder genomen, in man vrouw relaties, bekijken in een breder kader. 4.3 EBSCOhost De volgende databank die ik raadpleegde was EBSCOhost. Ook met deze databank had ik reeds eerder kennis gemaakt. EBSCOhost is me in het verleden minder van dienst geweest dan JSTOR. Dit was ook nu het geval. Naast een hoop boekrecensies 20 van het boek van Harald Fuess, mijn basiswerk, heb ik slechts één relevant artikel gevonden: Kawanishi, Yuko. Breaking up still hard to do. Japan Quarterly, Vol. 45, nr. 3 (1998): Hoewel ik aanvankelijk niet veel interessants vond, stuitte ik toch op een artikel dat mijn aandacht trok. Na het invoeren van de termen Japan Marriage Law in de optie advanced search, stuitte ik op de volgende titel: Maree, Claire. Same Sex Partnerships in Japan: Bypasses and Other. Women s Studies, Vol. 33, nr. 4 (2004): Boeken van Imamura waar een recensie aan gewijd is, zijn: Re Imaging Japanese Women Urban Japanese Housewives: At Home and in the Community 20 Het is interessant even op te merken dat er zoveel recensies van het boek van Fuess zijn, dat EBSCOhost er een eigen zoekterm voor maakt bij de specifiekere trefwoordenlijst. Dit wijst nog maar eens op de enorme waarde van dit boek. 18

19 Dit artikel handelt, zoals de titel reeds doet vermoeden over homoseksuele relaties. Tot nog toe had ik nog niet stil gestaan bij het homohuwelijk 21 in Japan. Omdat ik de man vrouw relaties wil bestuderen, is dit echter niet relevant. Toch ben ik van mening dat ik op zijn minst moeten weten of er al dan niet zoiets als een homohuwelijk bestaat in Japan. Dankzij een ingebouwde functie in deze online databank, die automatisch specifiekere trefwoorden weergeeft, was het niet moeilijk verder te zoeken. Ik klikte op het aangeboden trefwoord Gay rights en ik kreeg twee resultaten. Enkel het eerste handelde over de rechten van homoseksuelen in Japan. Lunsing, Wim. LGBT Rights in Japan. Peace Review, Vol. 17, nr. 2/3 (2005): In de korte beschrijving van het eerste werk vond ik wat ik zocht. De auteur beklemtoont dat er in Japan niet zoiets bestaat als een homohuwelijk. The author emphasized that same sex marriage does not exist in the country, although some lawyers maintain that the current marriage law does not contain any major impediments. Hoewel dit slechts een beschrijving is, besloot ik er geen verdere aandacht aan te besteden. De hoofdreden daarvoor was dat er geen full text versie beschikbaar was. 4.4 PCI/PIO Deze databank had ik nog nooit eerder gebruikt. Ik besloot dus maar om nergens iets aan te vinken of wat dan ook, en gaf een paar standaard zoektermen in. Al snel zag ik dat ik een goede databank had gevonden. Alle artikels die ik op JSTORE moeilijk had gevonden, kreeg ik nu netjes op een rijtje. Ik vond ook een aantal nieuwe publicaties. 21 Met homohuwelijk bedoel ik een wettelijk huwelijk dat door twee personen van hetzelfde geslacht wordt aangegaan. 19

20 Kawashima, Tayekoshi, en Kurt Steiner. Modernization and Divorce Rate Trends in Japan. Economic Development and Cultural Change, Vol. 9, nr. 1 (1960): Kumagai, Fumie. Changing Divorce in Japan. Journal of Family History, Vol. 8, nr. 1(1983): De twee bovenvernoemde werken staan ook vermeld in de bibliografie. Dat geeft aan dat ze zeker relevant zijn in ons onderzoek. Daarnaast heb ik ook twee artikels gevonden die relevant leken, alleen al om hun titel. Daarenboven zijn we de eerste auteur, Iwasaki Yasu, al eens tegengekomen. Daardoor vind ik het best de moeite waard ook dit artikel te bekijken: Iwasaki, Yasu. Why the Divorce Rate Has Declined in Japan. American Journal of Sociology, Vol 36, nr.1 (1930/1931): 568 Yamashita, Katsutoshi. Divorce, Japanese Style. Japan Quarterly, Vol.3, nr.4 (1986): PICARTA Zoals ik al verwachtte werd het steeds moeilijker nieuwe werken te vinden, aangezien steeds dezelfde resultaten terugkomen. Picarta is een catalogus, vergelijkbaar met LIBIS. Toch is Picarta naar mening beter uitgewerkt. Hiermee bedoel ik dat het er beter uitziet 22, maar ook gemakkelijker werkt. Vooral wat betreft het geavanceerd zoeken, geniet Picarta mijn voorkeur. De werken die ik vond zijn de volgende: Akiba, Jun'ichi en Minori Ishikawa. Marriage and divorce regulation and recognition in Japan. Family law quarterly, vol. 29, nr. 3 (1995) : Masahito, Sasaki en Terry L. Wilson. Marriage and divorce in Japan. Journal of divorce & remarriage : clinical studies and research in family therapy, family mediation, family studies and family law, vol. 26, nr. 3/4 (1997) : Met er beter uit zien bedoel ik dat ik de lay out van de website beter verzorgd vind. 20

21 Na het raadplegen van deze databank, heb ik geconstateerd dat ik in de toekomst Picarta vroeger in het onderzoeksproces kan raadplegen. Dit omdat het boeken zoekt, evenals de plaats waar je ze kan vinden. Daarenboven geeft Picarte meer tijdschriftartikels dan LIBIS. Picarta kan volgens mij dus dienen als de stap tussen de bibliotheek en de databanken als JSTOR en EBSCOhost. 21

22 4.6 BAS Het zoeken op BAS, of The Bibliography of Asian Studies, leverde geen resultaten op. Ik heb dan maar gezocht op de naam Harald Fuess in het veld Author. Daarmee kreeg ik een lijstje van negen artrikels, geschreven door Fuess. Zijn boek, Divorce in Japan, stond echter niet in dat lijstje. Dat wekte in mij het vermoeden dat deze databank niet geschikt is voor onderzoek over mijn onderwerp. 4.7 NACSIS Webcat Plus Om te zoeken naar Japanse bronnen gebruikte ik NACSIS Webcat Plus, een Japanse databank. Deze databank heeft een paar zeer positieve punten. Ten eerste krijgt men een lijst van woorden die verband houden van de door jou ingegeven trefwoorden. Dit is zeer handig voor het vinden van nieuwe Japanse zoektermen. Een tweede pluspunt is dat de naam van de auteur naast kanji, ook in katakana staat geschreven. Dat bespaart een hoop zoekwerk. Ten slotte staan ook de hoofdstukken van het boek opgesomd. Zo kan je toch enig idee vormen over de inhoud van het boek. Om wegwijs te geraken in deze Japanse databank, heb ik gebruik gemaakt van de Firefoxplugin Rikaichan. Deze tool maakt het mogelijk een Japans woord te vertalen door er met de muisaanwijzer op te gaan staan. Houritsu Jitsumu Kenkyuukai ( 法 律 実 務 研 究 会 ). 男 と 女 の 法 律 知 識 (otoko to onna no houritsu chishiki, Eng: Information about the laws concerning men and women). Osaka: Kobunsha ( 大 阪 : 弘 文 社 ), Masamoto, Kanai ( 正 元 金 井 ). 離 婚 の 法 律 解 (rikon no houritsu no kaisetsu, Eng: An Explanation of Divorce Law). Tokio: Ichihashi Shuppan ( 一 橋 出 版 ), Tadasu, Horikoshi ( 董 堀 越 ). How to 結 婚 離 婚 (How to Kekkon Rikkon, Eng: How to get married and divorced ). Tokio: Zeimu Kenkyuukai Shuppankyoku ( 税 務 研 究 会 出 版 局 ),

23 Het eerst genoemde werk van deze drie vind ik in het bijzonder interessant, omdat het zowel huwelijk, scheiding als verschillende vormen van niet gehuwd samenwonen bespreekt. Gezien het feit dat ik voordien over het concubinaat weinig of geen informatie had gevonden, is het een goede bijdrage tot mijn bronnenmateriaal. 4.8 Evaluatie Zoals ik al zegde, is het grote voordeel van online databanken dat het zoekwerk sneller verloopt dan in een bibliotheek. Toch zijn er ook nadelen aan deze databanken. De zoekresultaten verschijnen meestal in grote getalen op je beeldscherm, waardoor het moeilijk is om de relevante resultaten er uit te filteren. Toch moet dat ongemak enigszins genuanceerd worden. De full text artikels zijn makkelijk online na te kijken en te controleren. De overige artikels moet men manueel nakijken in de bibliotheek. De databanken vormen de link tussen je zoektocht in bibliotheek, die traag verloopt omwille van de ietwat gebrekkige toegankelijkheid, en je zoektocht op het internet, die nóg trager verloopt omwille van de overvloed aan irrelevante informatie. De online databanken vormen naar mening dus een onmisbare stap in een onderzoek. 23

24 5. Internet 5.1 Google De zoekmachine die me het meest ligt is Google, een Full Text zoekmachine. Ze ligt me het best, omdat ik ze al gebruik sinds mijn eerste internetsessie, ondertussen al ongeveer zeven jaar geleden. Ik besloot op het internet vooral te zoeken naar primaire bronnen, vooral statistieken over de huwelijken en echtscheidingen. De statistieken die ik vond bevatten de gegevens van 1970 tot 2004: Anon. population. 統 計 局 ホ ー ム ペ ー ジ (Toukei hoomupeeji Eng: Statistics Bureau Home Page), < ( ) Dit document is echter een secundaire bron. De informatie is afkomstig van het Ministerie van Gezondheid, Werk en Welvaart 23. Daarom ben ik op zoek gegaan naar de webstek van dit ministerie, om vervolgens de ruwe data te vinden, en daarbij ook mijn eerste primaire bron: Ministry of Health and Welfare. Trends in Vital Statistics by prefecture in Japan, 厚 生 労 働 省 (Kousei Roudoushou Eng: Ministry of Health, Labour and Welfare), < hw/vs_8/index.html> ( ) De gegevens die ik hier terugvond omvatten de statistische gegevens van onder andere huwelijken en echtscheidingen van 1899 tot en met Dit is dus zeer nuttige informatie. Verder kan men ook de statistieken bekijken per prefectuur. Ook dat kan interessant zijn, wanneer je een vergelijkende studie wil maken. 23 厚 生 労 働 省 (Kousei Roudoushou Eng: Ministry of Health, Labour and Welfare), de Engelstalige webpagina is terug te vinden op de volgende URL: < ( ) 24

25 Nu had ik dan wel mijn ruwe data over het aantal huwelijken en echtscheidingen van de afgelopen honderd jaar, ik wilde ook primaire rechtsbronnen hebben. Gezien mijn beperkte kennis van de Japanse taal, ging ik op zoek naar een Engelse vertaling van het Japanse Burgerlijk Wetboek. Ik vond verscheidene interessante webpagina s: Ibusuki, Makoto. Globalex Japanese Law via the Internet. Hauser Global Law School Program, < ( ) Deze eerste pagina bevat een aantal links van webpagina s die betrekking hebben tot de Japanse wetgeving. Er staan een paar interessante links op de pagina, zoals een Engelse versie van de Grondwet van Doch echt relevante gegevens vond ik niet. Ik zette mijn zoektocht naar een vertaling van het Burgerlijk Wetboek voort met de term Japanese Civil Law. Eén van de resultaten was: Anon. <mknsmr@hotmail.com>. English Translations of Japanese Laws. Persoonlijke Pagina. < ( ) Door op deze pagina te zoeken met behulp van de zoekfunctie Ctrl+F 24, vond ik een link naar de vertaling van Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek van Japan. Dit boek bevat onder andere ook de wetgeving met betrekking tot het huwelijk en echtscheidingen: Anon. Japanese Family Law and Family Related Law. Children s Rights Network of Japan, < ( ) Omdat deze bron niet echt wetenschappelijk leek, zocht ik verder op google. Ik vond echter geen andere vertalingen. Wel vond ik met de zoekterm Japanese Civil Code Book 4 een korte geschiedenis van het Burgerlijk Wetboek: 24 Deze toetsencombinatie laat je toe de pagina te doorzoeken op het door jouw ingegeven woord of woordencombinatie. De woorden die ik ingaf waren Civil Code. 25

26 Kagayama, Shigeru. Japanese Civil Code and CISG. 名 古 屋 大 学 法 学 部 法 学 研 究 科 -ホーム (Nagoya daigaku hougakubu hougaku kenkyuuka hoomu Eng: Nagoya University, Department of Law Law Research Center home), < ( ) Tenslotte besloot ik via google ook informatie te zoeken over de Modernisation Theory. Ik was genoodzaakt via zoekmachines te zoeken, omdat ik op de databanken en in de bibliotheek weinig succes had met het vinden van uitleg over deze theorie. De volgende twee webpagina s leken me het meest interessant: Anon. MODERNISATION THEORY AND THE LAWS OF ECONOMIC GROWTH, SOCIAL CHANGE, DISTRIBUTION OF INCOME AND POLITICAL POWER. Iran:Vurtual Library. (2001). < ( ) Anon. Modernization theory Wikipedia, the free encyclopedia. Wikipedia. (2006). < ( ) 5.2 Yahoo Mijn zoektocht op Yahoo leverde niet veel op. Hoewel het een index is, en niet een full text zoekmachine, zoals google, leverde beide toch ongeveer dezelfde resultaten. Toch kwam ik met Yahoo gemakkelijker terecht bij een wikipedia artikel over echtscheidingen, met een aparte paragraaf over Japan. Dit kan interessant zijn om de verschillende landen eens te vergelijken. Over de wetenschappelijke waarde van Wikipedia wordt tegenwoordig vaak over gediscussieerd. Of dit artikel dus al dan niet bruikbaar is, kan ik zelf geen uitsluitsel geven. 26

27 5.3 Amazon Op de online boekenwinkel Amazon vond ik niet veel nieuws. Eén van de boeken die ik vond was het boek van Harald Fuess en verschillende recensies ervan. Daarnaast leek me slechts één ander werk me interessant: De Becker, Joseph Ernest. The Japanese law of marriage and divorce. Japan? : s.n.. (ca. 1900) Aanvankelijk twijfelde ik over de geloofwaardigheid van deze bron, aangezien er geen uitgever bekend is. Na wat zoekwerk op google vond ik dat De Becker een groot aantal werken heeft geschreven met betrekking tot verschillende takken van het Japanse recht 25. Een ander interessant gegeven is de datum van dit werk. Al is die datum niet nauwkeurig gegeven, toch kan je er van uitgaan dat het werk stamt van het begin van de twintigste eeuw 26. Dit is zeer interessant, omdat ik nog maar weinig informatie had van de wetgeving van die periode. 5.4 Nihon no Furuhonya Furuhonya is een Japans alternatief voor Amazon, en dus uitermate geschikt om Japanse boeken te zoeken. Er zijn echter een hele hoop irrelevante werken te vinden. Daarbij komt nog eens dat het in het Japans is en de namen van de auteurs niet in katakana zijn gegeven, wat bij NACSIS Webcat Plus wel het geval was. Dat wil dus zeggen dat het zoekwerk traag verloopt. Ik vond één werk dat me relevant leek: 25 In een lijst met boeken over Japan staan er dertien werken van de hand van De Becker, wat er toch op wijst dat hij een geloofwaardige auteur is. De lijst is getiteld: Western Books on Asia: Japan Author Index en is terug te vinden op < ( ) Aan de hand van deze URL, heb ik een nieuwe databank gevonden, waar ik nog niet over gehoord had, nl. Primary Source Microfilm. De online databank is te vinden op < ( ) 26 Ik ga ervan uit dat het werk rond 1900 stamt, omdat het De Becker leefde van 1863 tot 1929, en de meeste van zijn werken tussen 1900 en 1920 zijn geschreven. Ook deze informatie heb ik uit de lijst waarnaar ik in voetnoot 22 verwijs. 27

28 Kanyuu, Uramoto ( 寛 雄 浦 本 ). 離 婚 法 の 動 と 思 想 (rikonhou no hendou to shisou, Eng: Development and Thoughts about Divorce Law). Kyoto: Houritsu Bunkasha ( 法 律 文 化 社 ), Om de leeswijze van de naam van de auteur te achterhalen heb ik de titel van het werk ingevoerd in NACSIS Webcat Plus, op die manier kon ik ook zien welke de hoofdstukken waren die het boek bevatte. 5.5 Evaluatie Mijn zoektocht op internet verliep niet echt vlot. De belangrijkste reden hiervoor is, zoals ik al aanhaalde in deze verhandeling, de overvloed aan informatie die te vinden is op het internet. Naar mijn gevoel is het zoeken op Google het meest nuttige geweest. Toch moet ik zeggen dat ik me niet met alle zoekmedia die we in de les gezien hebben. Ik heb bijvoorbeeld geen blogs opgevolgd met behulp van RSS of XML. De reden daarvoor is dat ik vind dat zoiets slechts nuttig is, wanneer men gedurende lange tijd iets wil volgen. Om kort te zijn kan men stellen dat internet een handige bron kan zijn om bijvoorbeeld statistische gegevens 27 te zoeken. Zulke informatie op een andere manier vinden vraagt veel tijd, en persoonlijk zou ik zelf niet weten waar ik moet beginnen zoeken. Ondanks het feit dat het internet best nuttig en handig kan zijn, blijft het naar mijn mening best ondergeschikt aan de bibliotheek en de databanken. 27 Ik noem hier enkel statistische gegevens, omdat ik die zelf gevonden heb met behulp van Google. Maar naar mijn mening kan men via internet aan een hoop primaire bronnen komen. 28

29 6. Besluit Tijdens het zoeken naar informatie over mijn onderwerp, ben ik tot het besef gekomen dat ik te weinig achtergrondkennis heb over het Japanse Recht om mijn gekozen onderwerp daadwerkelijk goed te onderzoeken. Wanneer ik in Japan ga studeren, ben ik van plan daar wat aan te doen. Toch denk ik dit concrete onderwerp, namelijk de modernisering van de wetgeving met betrekking tot echtscheidingen, huwelijk en concubinaat, niet zal uitwerken. Ik heb gemerkt dat ik nogal verloren ben gelopen in de combinatie van de drie relaties 28, geschiedenis, wetgeving en de kijk van de maatschappij op die wetgeving. Ik had blijkbaar wat te veel hooi op mijn vork genomen. Misschien dat ik later wel de juridische en feitelijke emancipatie van de vrouw zal bestuderen. De positie van de vrouw was namelijk mijn initiële uitgangspunt voor de keuze van mijn onderwerp. Een bijkomende moeilijkheid is dat er verschillende meningen te vinden zijn over de positie van de vrouw in een echtelijke relatie 29. In dat opzicht is het wel een interessant onderwerp om te onderzoeken, maar het maakt het verzamelen van bronnenmateriaal er niet makkelijker op. Zeker niet wanneer je als gemiddelde student niet zomaar aan de primaire bronnen, nodig voor je onderzoek, raakt. Wanneer secundaire bronnen het dan niet met elkaar eens zijn, welke moet je dan geloven? Toch denk ik dat mijn zoektocht niet nutteloos is geweest. Ik weet nu beter en efficiënter dan enkele maanden geleden de bibliotheek, de online databanken en ook het internet te raadplegen. Vooral over het bepalen van de basis van je onderzoek, namelijk je onderwerp, onderzoeksvraag, en theorie, heb ik dankzij deze cursus 30 en mijn zoektocht veel bijgeleerd. Ik kan concluderen dat het vak Encyclopedie van de Japanologie, en de bijhorende oefening, onmisbaar is in de opleiding van een toekomstig Japanoloog. 28 Namelijk echtscheiding, huwelijk en concubinaat. 29 De stelling dat er verscheidene meningen zijn over de Japanse echtscheiding, nam ik over uit de boekrecensie van het boek Divorce in Japan van Harald Fuess, geschreven door Anne E. Imamura. Hierin zegt ze dat Fuess ingaat tegen gedachten die al veertig jaar gelden. Eén van die gedachten is bijvoorbeeld dat het aantal echtscheidingen stijgt, omdat de vrouwen zich sterker opstellen. 30 Vanzelfsprekend bedoel ik met deze cursus de cursus die wordt gegeven in het kader van het vak Encyclopedie van de Japanologie. 29