EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT?

Transcriptie

1 EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT? Onderzoek naar Toerisme & Recreatie in Bedum Deel 1: Nota van conclusies & aanbevelingen Dit deel is het bestuurlijk rapport van de Rekenkamercommissie Bedum 1

2 Rekenkamercommissie gemeente Bedum Samenstelling: E. de Haan (voorzitter) H. Mulder K.W. Hoekzema M.W.F. Broekmans P.C.J.S. Draaisma Joh. de Vries H.T. Hoiting Contact: H. Reijsoo (secretaris) Postbus AA Bedum Tel

3 Inhoud deel 1 1.Voorwoord en verantwoording Leeswijzer Inleiding onderzoek Toerisme & recreatie Conclusies uit onderzoeksfase1 en Aanbevelingen Tenslotte

4 1. Voorwoord en verantwoording In de periode januari tot en met juni 2013 heeft de Rekenkamercommissie onderzoek gedaan naar toerisme & recreatie in de gemeente Bedum. Dit onderzoek is in 2 fasen uitgevoerd. In fase 1 betreft het een bureau- en documenten-onderzoek waarbij inzicht wordt verkregen in het toeristisch-recreatieve aanbod binnen de gemeentegrenzen en het sinds 2002 gevoerde beleid ter bevordering van toerisme en recreatie. In fase 2 is onder burgers en ondernemers in de gemeente Bedum nagegaan welke ideeën er leven over toerisme en recreatie en welke rol toegedacht wordt aan de gemeente Bedum om kansen te vergroten en bedreigingen het hoofd te bieden. Met dit onderzoek stelt de Rekenkamercommissie zich ten doel de gemeenteraad inzicht te bieden in de kansen en bedreigingen ten aanzien van toerisme en recreatie in de eigen gemeente en de mogelijkheden daar invloed op uit te oefenen. De hiermee verkregen informatie kan de raad helpen om de komende jaren, desgewenst, scherpe kaders te stellen, en toekomstig op te stellen beleid en maatregelen te toetsen. De commissie heeft zich bij de selectie van dit onderwerp laten leiden door de inbreng van burgers op de informatieavond van 19 maart 2012, waar de Rkc titel van de avond: De Rkc op rapport - uitleg gaf over haar rol, functie en werkwijze en belangstellenden uitnodigde om onderzoeksonderwerpen aan te dragen. Dit onderzoek brengt in fase 1 in beeld of de gemeente al dan niet beleid op het gebied van toerisme en recreatie heeft geformuleerd en op welke wijze de gemeente al dan niet bijgedragen heeft bij ontwikkelingen. Het onderzoek van fase 2 brengt in beeld welke kansen en bedreigingen gezien worden door burgers en ondernemers en welke rol er voor de gemeente gezien wordt. Bij de vaststelling van de onderzoeksvraag door de Rekenkamercommissie op 24 september 2012, heeft de commissie zich laten bijstaan door mevrouw Susanna Lemstra van onderzoeksbureau Com&co in Stedum, die een grote kennis heeft van de toeristisch/recreatieve situatie op het Hoogeland. Op 8 oktober is het plan van aanpak vastgesteld. Vervolgens zijn een drietal bureaus uitgenodigd om een offerte uit te brengen, waarna er selectiegesprekken zijn gevoerd met de onderzoekers op 12 november De Rekenkamercommissie kwam vervolgens tot de conclusie dat het onderzoek het best door twee verschillende bureaus uitgevoerd kon worden. Het bureau Elles Bulder uit Scheemda kwam als meest geschikte kandidaat voor de uitvoering van fase 1 naar voren. Na de zogeheten startbijeenkomst op 5 februari 2013 is het bureau gestart met het eerste deel van het (feiten)onderzoek. Stichting Hoogeland op de Kaart kwam als meest geschikte 4

5 kandidaat naar voren voor het uitvoeren van fase 2 (het veldwerk). Omdat kennis van de lokale situatie (waarbij niet alleen de gemeente Bedum, maar ook het omringende gebied wordt bedoeld) belangrijk werd gevonden, is het onderzoek gegund aan voornoemde mevrouw Lemstra en haar collega Carin van de Wal. Van april tot en met juni 2013 hebben zij hun onderzoek uitgevoerd. De resultaten van het feitenonderzoek van fase 1 zijn vastgelegd in de Nota van Bevindingen (deel 2 van deze rapportage). Dit deel is in maart 2013 voor technisch wederhoor voorgelegd aan de geïnterviewden en de ambtelijke organisatie. De resultaten van fase 2 veeleer een actie-onderzoek hebben die weg niet gevolgd. Wel zijn alle betrokken belangstellenden uitgenodigd op 17 juni 2013 om hun reacties te leveren op een 5-tal stellingen en voorlopige bevindingen van het veld -onderzoek. Vervolgens heeft de Rekenkamercommissie in september 2013 de conclusies en aanbevelingen geformuleerd (deel 1 van deze rapportage) en heeft deze, conform eerdere onderzoeken en in het kader van bestuurlijk wederhoor, aan het college van B en W voorgelegd, met het verzoek te reageren richting de gemeenteraad. De Rekenkamercommissie hoopt met dit rapport inzicht te verschaffen over de toeristisch en recreatieve mogelijkheden en beperkingen in de gemeente Bedum en handvatten te geven, in eerste instantie voor de gemeenteraad om toeristisch/recreatieve ontwikkelingen mede vorm te geven, maar zeker ook om al die mensen en organisaties die belangstellend dan wel werkzaam zijn op dit gebied, gegevens aan te reiken die inzicht geven over wat er zoal is en mogelijk kunnen bijdragen aan initiatieven, maatregelen en plannen. De Rekenkamercommissie dankt ieder die op constructieve wijze medewerking heeft verleend aan de totstandkoming van dit onderzoek, de contactpersonen binnen de ambtelijke organisatie, de verantwoordelijke portefeuillehouder en zeker ook alle inwoners en ondernemers die in fase 2 hun ideeën en opmerkingen hebben ingebracht. Namens de Rekenkamercommissie gemeente Bedum, E. de Haan, voorzitter Bedum, september

6 2. Leeswijzer Het gehele onderzoek naar Toerisme & recreatie in Bedum bestaat uit twee delen. Het eerste deel, de Nota van Conclusies en Aanbevelingen, is het bestuurlijk rapport. Hierin zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek opgenomen inclusief de conclusies en aanbevelingen die de Rekenkamercommissie, in samenspraak met de onderzoeksbureaus, heeft geformuleerd. Opbouw deel 1, Conclusies en aanbevelingen In hoofdstuk 3, Inleiding, verantwoorden we waarom de RKC Bedum dit onderzoek heeft uitgevoerd. In hoofdstuk 4 trekken we de belangrijkste conclusies uit het onderzoek en geven we antwoord op de vragen die we ons gesteld hebben. Onze aanbevelingen kunt u lezen in hoofdstuk 5. Opbouw deel 2, Nota s van bevindingen Standaard bestaat het tweede deel van een Rkc-onderzoek in Bedum uit een nota van bevindingen (het onderzoek dat de Rkc door anderen heeft laten uitvoeren). In dit onderzoek bestaat deel 2 zelf uit 2 delen, nl. de bevindingen van het bureauonderzoek naar T&R als fase 1 en de bevindingen uit het veldonderzoek in fase 2. Ook anders dan in ons geval gebruikelijk verdient het aanbeveling eerst de deelrapporten van deel 2 ( Bevindingen ) te lezen en daarna deel 1 ( Conclusies en aanbevelingen ). De titels van deze deelrapporten zijn respectievelijk: De tafel is gedekt, maar er zijn nog geen gasten, en Wat staat er op het vuur en wie kookt? 6

7 3. Inleiding onderzoek Toerisme & recreatie Op 19 maart 2012 heeft de Rekenkamercommissie Bedum (afgekort: Rkc) een avond voor belangstellenden belegd met de titel De Rkc op rapport. Doel van de avond was om burgers de gelegenheid te bieden onderzoeksonderwerpen aan te dragen. Eén van die suggesties1 was onderzoek naar het gevoerde beleid rondom toerisme en recreatie in de gemeente Bedum en de kansen die toerisme en recreatie de gemeente Bedum bieden. Wie op internet zoekt op toerisme Bedum vindt ruim 5400 treffers. De eerste treffer is: Bedum Startpagina. Hier wordt een uitgebreide lijst met rubrieken weergegeven, met daarbinnen organisaties en onderwerpen die een link hebben naar hun eigen pagina. Verwijzingen naar toeristisch / recreatieve onderwerpen zijn aldaar zeer schaars. De tweede, vierde, zesde en negende treffer uit de top-10 verwijzen verrassenderwijs - naar (onderdelen van) dit Rkc-onderzoek. Meer informatie is bijvoorbeeld te vinden via de website regiohoogeland.nl, maar deze is lastiger te vinden en nog niet al te bekend. In 2010 schreven we in ons rapport Stof tot nadenken: Recreatie als uitdaging. Nederlanders beschikken (nog steeds) over relatief veel vrije tijd. Mede doordat we met zijn allen steeds ouder worden, jaarlijks meerdere korte vakanties wensen en (ook in het Noorden) meer in verstedelijkte gebieden wonen, zal de behoefte aan kwalitatief hoogwaardige recreatiemogelijkheden toenemen. Ook hier kan Bedum investeren in de toekomst. In 2008 heeft ook de Noordelijke Rekenkamer een onderzoek gedaan naar het Recreatieftoeristisch beleid van de 3 noordelijke provincies. Zij schrijft in haar inleiding: In het rapport van de VROM-Raad" Groeten uit Holland" schrijft deze dat vrije tijd en toerisme meer kunnen leveren dan een groeiend aandeel in de Nederlandse economie; ze leveren ook inspiratie voor en investeringen in ruimtelijke kwaliteit. Hierin wordt aangegeven dat sport en entertainment, kunst, cultuur, natuur en recreatie, snel groeiende sectoren in de economie zijn2. Mensen hebben tegenwoordig steeds meer geld te besteden, maar hun vrije tijd is schaars. Mede daarom worden er hogere eisen gesteld aan de omgeving waarin de vrije tijd wordt besteed. De raad geeft in het rapport aan dat de ruimtelijke kwaliteit van de Nederlandse stedelijke en landelijke gebieden in de 21e eeuw ingrijpend zal veranderen. De ruimtelijke kwaliteit van de Nederlandse landschappen en steden zal in toenemende mate een harde voorwaarde zijn om aan de toegenomen concurrentie van bedrijvigheid en koopkracht, op regionaal en mondiaal niveau het hoofd te kunnen bieden. Het Rijksbeleid op 1 Aangedragen door Hans Blomsma 2 Bron: Rapport Noordelijke Rekenkamer Toerisme en recreatie in Drenthe, Fryslân en Groningen 7

8 het gebied van toerisme zoals verwoord in de Nota Ruimte geeft aan dat er uitloopmogelijkheden moeten zijn voor burgers in ons verstedelijkte land. In het onderzoeksrapport Investeren in het Nederlandse landschap wordt aangegeven dat het investeren in het landschap een lange termijn investering is die ten gunste komt van de kwaliteit van de woon-, werk- en recreatieomgeving en helpt bij het realiseren van goede ruimtelijke condities. De Rekenkamercommissie van Bedum wilde in haar onderzoek aansluiting zoeken bij deze bevindingen en onderzoeken in welke mate de gemeente Bedum hiervan kan profiteren. Dit rapport doet verslag van het Rkc-onderzoek naar dit onderwerp. Kritiek op een eerder uitgevoerd onderzoek van de Rkc Bedum naar sportbeleid was dat betrokkenen in het veld niet geraadpleegd zijn. Dit punt van kritiek is ter harte genomen en in fase 2 is de Rkc nadrukkelijk op inwoners en ondernemers afgestapt om te sonderen welke opvattingen en ideeën aldaar leven over dit onderwerp. Het gehele plan van aanpak van dit onderzoek treft u als bijlage bij deze rapportage aan. Het doel van het onderzoek: Inzicht verkrijgen in de huidige stand van zaken en het gevoerde beleid ter bevordering van toerisme en recreatie en tevens in beeld brengen wat de potentiele mogelijkheden voor de gemeente Bedum zijn om hier beleidsmatig een impuls aan te geven. De centrale vraag is als volgt geformuleerd: Wat is de kwaliteit van het toeristisch-recreatief aanbod binnen de gemeentegrenzen van Bedum en van het gemeentelijk beleid om dit aanbod te bevorderen en te promoten en hoe kunnen deze kwaliteiten worden versterkt?. Achtereenvolgens wordt in dit deel conclusies en aanbevelingen ingegaan op de volgende deelvragen van het onderzoek. 8

9 4. Conclusies uit onderzoeksfase 1 en 2 In dit hoofdstuk trekken wij achtereenvolgens de conclusies uit onze eerdere onderzoeken. We doen dat aan de hand van de hoofdvragen: In fase 1 waren dit: 1. Hoe ziet het toeristisch beleid van de gemeente er uit 2. Welke voorzieningen (de toeristisch-recreatieve infrastructuur) heeft de gemeente Bedum 3. Welke feiten en omstandigheden zijn van invloed op de voorzieningen, welke werken stimulerend en welke belemmerend 4. Wat zijn de (landelijke en provinciale) trends In fase 2 werd specifiek gekeken naar: 1. Wat zijn de kansen en bedreigingen 2. Wat zijn de mogelijkheden van de gemeente Bedum om door middel van beleid de kansen te vergroten en de bedreigingen het hoofd te bieden. 3. Achter deze deelvragen gaan sub-vragen schuil die in de desbetreffende paragraaf in de bevindingennota s besproken worden. 4. Tenslotte hebben we in een matrix de sterke en zwakke kanten en de kansen en bedreigingen in kaart gebracht. 4.1 Conclusies uit fase 1, deelnota De tafel is gedekt, maar er zijn nog geen gasten Het algemene uitgangspunt van het geformuleerde beleid was en is om particuliere initiatieven zo veel mogelijk te stimuleren. Zonder onmiddellijk in de rol van stimulator te stappen kan de gemeente Bedum in het kader van haar faciliterend beleid nog een belangrijke stap zetten om toerisme en recreatie binnen de gemeente te bevorderen. Even zo belangrijk als een goede infrastructuur zijn namelijk gangmakers, initiatiefnemers en ambassadeurs. Gegeven het grote zelforganiserende vermogen van de Bedumer samenleving zijn die zeker aanwezig. Het bij elkaar brengen van deze trekkers zou de stimulans kunnen zijn die nodig is om Bedum zonder nieuwe beleidsplannen en veel investeringen buiten de al gedane en geplande investeringen om toch op de kaart te zetten. Daarin kan de gemeente Bedum als facilitator een belangrijke rol spelen Hoe ziet het toeristisch beleid van de gemeente er uit 9

10 Elles Bulder constateert dat er feitelijk geen integraal beleid is geformuleerd voor toerisme en recreatie. Maar constateert tegelijkertijd dat dit niet betekent dat de gemeente Bedum helemaal niets doet op het gebied van toerisme en recreatie. Er is het nodige beleid geformuleerd dat raakt aan toerisme en recreatie. Dit betreft dan de beleidsterreinen van sport (en recreatie), Ruimtelijke Ordening, Economische Zaken en Groen. Waar mogelijk faciliteert de gemeente ontwikkelingen en stimuleert particuliere initiatieven3. Conclusie met betrekking tot toeristisch beleid: Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente Bedum was en is er een van faciliteren en positieve terughoudendheid waarbij wel in regionaal verband actief geïnvesteerd werd. Een eigen integraal beleid voor toerisme en recreatie is in de gemeente Bedum niet geformuleerd Welke voorzieningen (de toeristisch-recreatieve infrastructuur) heeft de gemeente Bedum. Elles Bulder inventariseert de toeristisch-recreatieve infrastructuur van de gemeente en concludeert dat er in Bedum wel degelijk sprake is van een gevarieerd pallet aan voorzieningen. Ook stelt zij dat Bedum zeker kan profiteren van de gestegen aandacht voor Noord-Nederland in het kader van korte en lange vakanties. Gezien de fysieke liggen en structuur biedt Bedum voldoende aanknopingspunten voor toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. Conclusie met betrekking tot toeristisch-recreatieve voorzieningen: Qua infrastructuur zijn er de nodige toeristisch/recreatieve voorzieningen in Bedum. Probleem is dat de (algemene) bekendheid gering te noemen is. Zonder omhaal kan gesteld worden dat Bedum geen toeristische gemeente is in de zin dat zij nu niet in staat is veel toeristen te trekken Welke feiten en omstandigheden zijn van invloed op de voorzieningen, welke werken stimulerend en welke belemmerend In het onderzoeksrapport worden een aantal kenmerkende feiten en omstandigheden benoemd die ofwel stimulerend, ofwel belemmerend werken. Stimulerend is het gevarieerde pakket aan voorzieningen. Remmend zijn onder andere het ontbreken van een netwerk van toeristische informatiepunten en het ontbreken van een coördinator. Conclusie met betrekking tot stimulerende en belemmerende omstandigheden: De gemeente Bedum voert geen actief beleid met betrekking tot 3 Een dergelijke waarneming van geen papier, wel daden lijkt welhaast kenmerkend voor de slagvaardigheid van de gemeente Bedum; immers eenzelfde waarneming werd gedaan bij sportbeleid en in mindere mate bij het Rkc-onderzoek stof tot nadenken. 10

11 stimulerende en remmende factoren. Genoemde factoren zijn overigens voorwaarden voor een geslaagd toeristisch-recreatieve gemeente en gemeentelijk beleid Wat zijn de (landelijke en provinciale) trends Op grond van de beschikbare cijfermatige gegevens kan gesteld worden dat Bedum zeker kan profiteren van de gestegen aandacht voor Noord-Nederland in het kader van korte en lange vakanties. De gemeente Bedum participeert in samenwerkingsverbanden zoals het Bestuursakkoord Noord-Groningen en de Regiovisie Groningen-Assen. Diverse projecten, vooral in de harde infrastructuur zijn door deelname gerealiseerd. Daarnaast is in gezamenlijkheid met omliggende gemeenten geïnvesteerd in het organiseren van de VVV-functie. Met Hoogeland op de Kaart wordt gewerkt aan de marketing en promotie van het gebied en de professionalisering van de kleinere toeristisch-recreatieve ondernemers. Conclusie met betrekking tot landelijke en provinciale trends: De gemeente speelt, met name door participatie in andere projecten, op bescheiden schaal in op trends en ontwikkelingen. 4.2 Conclusies uit fase 2, deelnota Wat staat er op het vuur en wie kookt? Stichting Hoogeland op de Kaart heeft vervolgens in het voorjaar van 2013 onderzoek gedaan naar Wat is de kwaliteit van het toeristisch-recreatief aanbod binnen de gemeentegrenzen van Bedum en hoe kunnen deze kwaliteiten worden versterkt? In een 3-tal bijeenkomsten werden aanwezigen uitgedaagd hun gedachten en ideeën over toerisme en recreatie in de gemeente Bedum te spuien. Deze zelfde keukentafelgesprekken werden gericht met stakeholders georganiseerd. Dat leverde een breed palet met vele schakeringen op (zie tweede deel in deel Bevindingen van dit rapport). Door de deelnemers werd uitvoerig ingegaan op wat er in Bedum te vinden is en welke ervaringen zij hebben en horen van bezoekers. Ook werden ideeën over coördinatie en promotie, afstemming en samenwerking geventileerd, en welke rol de gemeente al dan niet kan nemen. Fase 2 levert de volgende bevindingen en conclusies op: 11

12 4.2.1 Wat zijn de kansen en bedreigingen Uit de beschrijving van de huidige situatie zoals u die in deel 2 kunt lezen zijn er diverse sterke en zwakke punten van de sport in Bedum te destilleren alsmede de kansen en bedreigingen met het oog op de toekomst. Deze vatten wij hierna kort samen: Sterk Zwak Geografische ligging Alleen Zuidwolde profiteert van de Vlakbij de stad, wel de rust en de ruimte van het landelijk gebied ligging nabij de Stad als het gaat om toerisme en recreatie Goede infrastructuur Uitstekende fietspaden, goede verbinding openbaar vervoer etc. Cultuur-historisch erfgoed Historische vaarwegen, scheve toren, oude kerken, historisch landschap, oude paden etc. Bruggen zijn obstakels voor vaarrecreatie Openingstijden horeca en bezienswaardigheden Geen overkoepelend (gemeentelijk) beleid en daardoor geen continuïteit Te weinig samenwerking Waterrijk gebied met prachtige vaarwegen Gering aantal leden van de VVV binnen de gemeente Bedum Verschillende dorpen met eigen imago Onderdendam vaarrecreatie, Zuidwolde met Moeke Vaatstra, Noordwolde met het orgel en Bedum als Sportdorp Aantal sterke evenementen en activiteiten (voor vooral eigen inwoners) die bijdragen aan de leefbaarheid Kans Studenten als doelgroep Groeiende groep senioren (50- plussers) Toeristen Stad Groningen Groeiende belangstelling voor fietsen en wandelen Toenemende populariteit elektrische fiets Ontsluiten vaarwegen Haventerrein Bedum Samenwerking gemeente, bedrijfsleven, organisaties Bedreiging Gebrek aan overzicht bezienswaardigheden en activiteiten Er bestaan te veel beelden van elkaar die niet (meer) kloppen Er is te weinig samenwerking, er zijn te veel eigen koninkrijkjes Er is te weinig verjonging en vernieuwing (binnen organisaties) Cultuur-historisch erfgoed wordt niet altijd goed bewaakt en bewaard Weinig draagvlak voor de VVV i n huidige vorm 12

13 Grote betrokkenheid eigen inwoners Niet over de gemeentegrenzen heen Toenemend aantal vakanties in eigen kijken land Leegstaande panden Conclusie met betrekking tot kansen en bedreigingen: Er zijn voldoende kansen om van Bedum een aantrekkelijke recreatiegemeente te maken, mits het aanbod gebundeld en gecoördineerd wordt aangeboden Wat zijn de mogelijkheden van de gemeente Bedum om door middel van beleid de kansen te vergroten en de bedreigingen het hoofd te bieden? Conclusie met betrekking tot het ontwikkelen van beleid: Beleid zonder samenwerking met ondernemers en zonder een regionale verankering biedt te geringe mogelijkheden. Krachten zullen gebundeld dienen te worden, maar wie de regierol moet nemen is en blijft voorlopig het grote vraagteken. 13

14 5. Aanbevelingen Toerisme en recreatie heeft alles te maken met producten en processen. Een product is concreet in het hier en nu. De Walfriduskerk staat er (en al heel lang) en heeft al eeuwenlang veel belangstelling. Fietspaden zijn en worden aangelegd. Ook een dienst valt hier onder producten. Onder processen worden ontwikkelingen verstaan rond concrete producten (en diensten) die doorlooptijden hebben. Dat kan beleid van de gemeente zijn, plannen van ondernemers, maar ook ontwikkelingen rondom een gebouw of gebied. Zo is er een toenemende aandacht, belangstelling en waardering voor de rust en de ruimte van het Groninger landschap. In de gemeente Bedum zijn talloze toeristisch/recreatieve producten. De vraag is of de aandacht daarvoor meer ontwikkeld kan worden en of die producten (bijv. bezienswaardigheden) meer met elkaar in verband gebracht moeten worden. Aan elk product kan een eigen toeristisch-recreatief proces vastzitten, maar het kan ook dat meerdere producten aan een bepaald proces gehangen kunnen worden. Kortom, men kan denken aan een product - en een procesgerichte benadering. Dat de Rkc op deze plek ingaat op het onderscheid tussen de product en de proces -kant van T&R doet ze om betrokkenen te inspireren die twee kanten voortdurend in ogenschouw te nemen. Wat niet is kan nog komen kan betrekking hebben op nieuwe producten, maar vooral op het verder vermarkten van die producten. Het proces richt zich op de toekomst, is mogelijkerwijze wat abstracter en daardoor minder grijpbaar, maar is wel de (integrale) ontwikkeling die Toerisme en Recreatie in Bedum, en ook Bedum weer als gemeente in de regio, door gaat maken. Als er regie op het gebied van T&R nodig is, dan moet vooral sprake zijn van procesregie, overigens natuurlijk onder de vooronderstelling dat alle producten in kaart zijn gebracht. Maak een keuze of die regie primair aan het veld of aan de gemeente is. 5.1 Aanbevelingen De Rkc Bedum heeft een ongebruikelijk onderzoek uitgevoerd naar toerisme & recreatie, vooral omdat het behalve een terugkijkend onderzoek, vooral ook een vooruitkijkend en vooruitdenkend onderzoek is, waarbij zo goed mogelijk is samengewerkt met burgers en ondernemers in het veld. Op basis van alle bevindingen en conclusies, komt de Rkc met de volgende aanbevelingen. Hoewel deze gericht zijn aan de gemeenteraad van Bedum, zijn ze niet bedoeld om vigerend beleid te wijzigen (immers, dat is er niet klip en klaar), maar vooral bedoeld om naar de toekomst handvatten (en waarschuwingen) aan te reiken. 14

15 Aanbeveling 1: Wie nodigt nu de gasten uit? In een collectieve samenwerking moeten informatie, samenwerking en afstemming (ook met de regio) gecoördineerd en geborgd worden. Dat kan een toeristisch-recreatief platform zijn dat een website onderhoudt of een app. ontwikkelt, het kan ook in een meer juridisch vorm gegoten worden. Aanbeveling 2: zorg voor betere (digitale) informatievoorziening: zorg dat het zoeken op internet naar toerisme / recreatie Bedum direct relevante informatie oplevert Aanbeveling 3: een betere informatievoorziening (bijv: over openingstijden) en indien mogelijk: promotie maakt dat eigen inwoners beter op de hoogte zijn van wat er in de gemeente Bedum te vinden is. Eigen inwoners zijn per definitie ambassadeurs. Verkeerde beelden moeten en kunnen worden gecorrigeerd. Aanbeveling 4: kies als gemeente een passende rol. Stimuleer particuliere initiatieven en faciliteer daar waar kan. Ondernemers hebben een belangrijke rol. Bepaal wie de katalysator wordt. Aanbeveling 5: benut en benoem de parels die Bedum heeft en rijg ze tot een ketting. Breng deze producten nog meer onder de aandacht. Aanbeveling 6: het ontwikkelen van toerisme en recreatie is een langdurig proces. Wat je op korte termijn kan realiseren moet je doen en ontwikkel tegelijkertijd voor de lange termijn een duurzame visie. Aanbeveling 7: Bedum, nèt iets boven Groningen houdt op alle beleidsterreinen rekening met toeristisch recreatieve kansen. 15

16 6. Tenslotte Dit onderzoek is niet een standaardonderzoek geweest waarbij wij uitsluitend terug hebben gekeken. De Rekenkamercommissie heeft ook een( bescheiden) perspectief en beoordelingskader willen aandragen voor toekomstige beleidskeuzes. Wij hebben er daarbij scherp voor gewaakt om inhoudelijke voorkeuren uit te spreken. De samenstelling van onze Commissie zou dat ook niet toelaten. Tenslotte danken wij ieder die meegewerkt hebben aan de totstandkoming van dit onderzoek. Dit zijn uiteraard de bestuurders en ambtenaren geweest. Maar ook de leden van de Rekenkamercommissie die gespreksgroepen hebben voorgezeten. Een bijzondere dank en waardering gaat uit naar alle burgers en belanghebbenden die een aantal vrije avonden hebben opgeofferd om ons van veel ideeën en informatie te voorzien. 16

17 DE TAFEL IS GEDEKT MAAR ER ZIJN (NOG) GEEN GASTEN Onderzoek naar Toerisme & Recreatie in Bedum Deel 2: Nota van bevindingen Fase 1: het beleid Dit deel is uitgevoerd door Onderzoeksbureau Elles Bulder 17

18 INHOUD deel 2, fase 1 1.Inleiding Trends in toerisme en recreatie De toeristisch-recreatieve infrastructuur van Bedum De gemeente Bedum in haar (bestuurlijke) omgeving Gemeentelijk Beleid Particulier initiatief en het gemeentelijk beleid; de sleutel tot succes? Conclusie De foto op de voorzijde is gemaakt door Marga Vrieden en toont het terras van theetuin de Steinsetuin te Haastrecht. 3

19 1. Inleiding In 2010 presenteert de Rekenkamercommissie (Rkc) Bedum haar rapport Stof tot nadenken (2010). In dit rapport formuleert zij onder andere een aantal thema s voor een debatagenda. Een van de vragen die zij stelt is of er bij economische ontwikkeling investeringen gedaan moeten worden in bestaande kleinschalige ontwikkelingen zoals toerisme, recreatie en dienstverlening of juist in grootschalige industriegebieden. In hetzelfde rapport geeft de Rkc aan dat er voor toerisme een kans ligt: Nederlanders beschikken (nog steeds) over relatief veel vrije tijd. Mede doordat we met zijn allen steeds ouder worden, jaarlijks meerder korte vakanties wensen en (ook in het Noorden) meer in verstedelijkte gebieden wonen, zal de behoefte aan kwalitatief hoogwaardige recreatiemogelijkheden toenemen. Er wordt echter niet ingegaan op de vraag of deze kans de keuze voor kleinschalige investeringen in toerisme rechtvaardigt. Op 19 maart 2012 organiseert de Rkc Bedum een avond voor belangstellenden met de titel De Rkc op rapport. Tijdens deze avond kunnen burgers onderzoeksonderwerpen aandragen. Ook daar blijkt de vraagt te leven of recreatie en toerisme in Bedum kansrijk is en meer aandacht verdient. Naar aanleiding hiervan besluit de Rkc een onderzoek te entameren naar: 1) het gevoerde beleid rondom toerisme en recreatie, 2) de kansen die deze sector voor de gemeente Bedum biedt Het onderzoek is door de Rkc in twee fasen onderverdeeld: fase 1 betreft met name het bureau- en documentenonderzoek waarbij inzicht wordt verkregen in het toeristisch-recreatieve aanbod binnen de gemeentegrenzen en het gevoerde beleid ( ) ter bevordering van toerisme en recreatie. Dit deel van het onderzoek is uitgevoerd door Onderzoeksbureau Elles Bulder. fase 2 concentreert zich rond de vraag wat de potentiële mogelijkheden voor de gemeente Bedum zijn om hier beleidsmatig een impuls aan te geven. Dit deel van het onderzoek wordt in interactie met het veld uitgevoerd door de Stichting Het Hoogeland op de Kaart. Op grond van de uitkomsten van de inventarisatie uit fase 1, de interviews en de bijeenkomsten uit fase 2 zal de Rkc vervolgens zelf een SWOT-analyse uitvoeren, waarmee de kansen en bedreigingen in beeld gebracht worden. Aansluitend hierop worden de verschillende doelgroepen benoemd en tenslotte zal de Rkc haar antwoord formuleren op de hoofdvraag. 4

20 Hoofdvraag en subvragen De hoofdvraag voor het totale onderzoek is door de Rekenkamercommissie als volgt geformuleerd: Wat is de kwaliteit van het toeristisch-recreatief aanbod binnen de gemeentegrenzen van Bedum en van het gemeentelijk beleid om dit aanbod te bevorderen en te promoten (fase 1) en hoe kunnen deze kwaliteiten worden versterkt? (fase 2) In deze concepttekst (d.d.6 maart 2013) van het eigenlijke onderzoeksrapport zal het verloop en de uitkomsten van fase 1 worden beschreven. Nadat fase 2 is afgerond zullen het verloop en de uitkomsten ook voor deze fase beschreven en toegevoegd worden waarna de definitieve tekst van het rapport (volgens planning) in juni aangeboden zal worden aan de gemeenteraad van de gemeente Bedum. Voor fase 1 zijn de volgende subvragen gedefinieerd: 1. Wat zijn de landelijke en provinciale trends die onderscheiden kunnen worden op het gebied van toerisme en recreatie? 2. Waaruit bestaat het toeristisch-recreatief aanbod binnen de gemeentegrenzen van Bedum? 3. Welke omgevingsfactoren zijn van invloed op de toeristisch-recreatieve infrastructuur van de gemeente Bedum? 4. Wat is het gemeentelijk beleid op het gebied van toerisme en recreatie en binnen welke beleidsmatige context (landelijk en provinciaal) moet de gemeente opereren? 5. In hoeverre ondersteunt of ontmoedigt het gemeentelijk beleid particuliere initiatieven die binnen de gemeentegrenzen worden ontplooid? Onderzoeksmethode Naast dossieronderzoek (op basis van binnen het gemeentelijke archief van de gemeente Bedum aanwezige dossiers) is voor fase 1 gebruik gemaakt van beschikbare literatuur en rapporten (zie literatuurlijst). Daarnaast is door de beperkte omvang van de informatie in de ter beschikking staande dossiers gekozen voor het interviewen (27 februari 2013) van een aantal stakeholders (zie bijlage 1 voor namen en functies). Tevens wordt het beleid van de gemeente vergeleken met andere gemeenten en vanuit regionale samenwerkingsverbanden geanalyseerd. 5

21 2. Trends in toerisme en recreatie 2.1 Cijfermatige gegevens In het vakantiejaar 2011 is 82 procent van de Nederlandse bevolking op vakantie geweest, een percentage dat de laatste jaren vrij stabiel is. 4 Absoluut gezien komt dit neer op 12,8 miljoen vakantiegangers. Samen waren zij goed voor 36,3 miljoen vakanties. Bij bijna de helft van deze vakanties bleef men in eigen land. In Nederland werden 8,3 miljoen lange vakanties doorgebracht. De gemiddelde duur daarvan was 9,6 dagen. Daarnaast trok men er in eigen land 9,5 miljoen keer op uit voor een korte vakantie. De korte vakanties duurden gemiddeld 3,3 dagen. Het totaal aantal overnachtingen voor binnenlandse vakanties bedroeg 92 miljoen. Bij de lange binnenlandse vakanties trokken in 2011 de toeristengebieden Noordzeebadplaatsen en Groningse, Friese en Drentse zandgronden met 13 procent de meeste vakantiegangers. Bij de korte vakanties prijkten het viertal toeristengebieden Noordzeebadplaatsen, Veluwe en Veluwerand, Groningse, Friese en Drentse zandgronden en West- en Midden-Brabant met elk 11 procent boven aan de ranglijst. Op provinciaal niveau was Gelderland veruit de populairste vakantiebestemming met in totaal bijna 3 miljoen lange en korte vakanties. Op ruime afstand volgden Limburg (2,4 miljoen vakanties) en Noord-Brabant (ruim 2,1 miljoen vakanties). Zij onderstreepten daarmee de populariteit van bosrijke omgevingen als bestemming voor binnenlandse vakanties. Voor overnachtingen in Nederland zijn vooral de kampeer- en bungalowsector van belang. In 2011 werden 4 à 5 van de 10 lange binnenlandse vakanties in een zomerhuisje, vakantiebungalow of tweede woning doorgebracht. Het aandeel van de kampeervakanties lag iets lager op bijna 30 procent. Bij korte binnenlandse vakantie waren voornamelijk de hotels (30%) en gehuurde zomerhuisjes of vakantiebungalows (24%) in trek. In 2011 hebben de Nederlanders naar schatting ruim 15 miljard euro aan vakanties uitgegeven. In eigen land bedroegen de uitgaven 2,8 miljard euro. Voor lange binnenlandse vakanties gaf de vakantieganger gemiddeld 212 euro uit. Voor korte binnenlandse vakanties bedroegen de gemiddelden kosten 105 euro per persoon per dag. Dagrecreanten in de stad Groningen besteedden in 2009 bovendien nog gemiddeld 37,80 per dag. 5 4 CBS. Vakanties van Nederlanders Den Haag, p Winter, G. En T. Verver. Toeristisch-recreatieve Ontwikkelingsmonitor. Stad Groningen Groningen, P.13. 6

22 Tussen 2010 en 2011 steeg het aantal overnachtingen in Groningen, geheel tegen de trend in Noord-Nederland en kende mln. aan toeristische bestedingen in Groningen. 6 Wat hierbij opvalt, is dat voor Groningen slechts 20% van deze bestedingen wordt gerealiseerd door verblijfstoerisme. In principe betekent dit dat er niet minder dan 459 mln. wordt besteed door dagrecreanten. Dat is momenteel dus de belangrijkste doelgroep van de toeristisch-recreatieve ondernemers. Helaas zijn op dit moment geen vrij toegankelijke data beschikbaar over toeristische ontwikkelingen in Bedum waardoor een vergelijking die meer op het detailniveau ingaat niet mogelijk is. Toerdata Noord heeft enkel geclusterde gegevens beschikbaar voor West- Groningen, Groningen-Haren, Eemsmond en Oost-Groningen De voorkeur van toeristen en recreanten Onder invloed van de economische ontwikkelingen van de laatste jaren is er een verschuiving opgetreden in de vakantielocaties en de duur van vakanties; vaker wordt gekozen voor een kortere vakantie dicht bij huis. Daarnaast zoeken steeds meer mensen naar betaalbare recreatiemogelijkheden in de eigen directe omgeving. Wat de doelgroepen en hun voorkeuren voor de gemeente Bedum betreft kan aangesloten worden bij de provinciale beleidsnotitie Toeristisch Groningen. Een karaktervol Perspectief (mei 2001). Daarin wordt gesteld dat potentiële doelgroepen voor het gebied de plattelandstoerist en de cultuurtoerist (van binnen en buiten de regio) zijn. Een kleinere subgroep binnen deze doelgroepen is de watertoerist. Deze plattelandstoerist en de cultuurtoerist zijn op zoek naar kleinschaligheid, rust, ruimte, gezelligheid, fiets-, wandel- en kanomogelijkheden en andere recreatieve activiteiten, budgetvakanties met kwaliteit, historische omgeving, persoonlijke aandacht, authenticiteit en sfeer. Zij zijn uit op een unieke belevenis oftewel: Een gebeurtenis waarbij een persoon actief en emotioneel betrokken is en die waarde en betekenis heeft voor het individu. De waard toevoeging zit in de persoon zelf, de gewaarwording is het eigenlijke product. De moderne toerist / recreant is in toenemende mate gericht op het belevenisaspect van producten en diensten. Men is bereid meer voor een product te betalen, wanneer men een unieke belevenis ervaart. Voorwaarde om goed van deze ontwikkeling te kunnen profiteren 6 Toerdata Noord. Toerisme in cijfers Leeuwarden, Toerdata Noord verzamelt haar gegevens door toeristisch-recreatieve ondernemers periodiek te bevragen op bedrijfsgegevens. 7

23 is dat men duidelijk voor ogen heeft wat het eigen toeristische product is en wat het onderscheid van overige producten. In deze kans ligt onmiddellijk de bedreiging besloten dat men niet afdoende duidelijk communiceert, waardoor de belevenis niet aansluit bij de verwachtingen van de toerist / bezoeker en alle inspanningen om het product in de markt te zetten verloren gaan. Daarnaast kan de belevenis negatief beïnvloed worden doordat het beeld dat geschetst wordt van het gebied niet overeenkomt met het gebodene waarbij een kritiekpunt de regionale toeristisch-recreatieve infrastructuur (openingstijden, zichtbaarheid en bereikbaarheid) is. In Toeristisch Groningen wordt gesproken over de koppeling van cultuurhistorie en beleven: De Groningse cultuurhistorie zit vol spannende elementen, die - wanneer ze op de juiste manier verpakt zijn - toeristen en recreanten aan zullen spreken (musea, routes, accommodaties, arrangementen, festivals en theatervoorstellingen). Daarbij gaat het niet alleen om tastbare producten, maar vooral ook om de belevingswaarde van cultuurtoerisme. Cultuurtoerisme verkoopt ervaringen aan toeristen: het gaat om geuren, geluiden, inbeeldingsvermogen en illusies. Een culturele of cultuurhistorische omgeving kan de ervaring versterken. 2.3 Conclusie Op grond van beschikbare cijfermatige gegevens kan gesteld worden dat Bedum zeker kan profiteren van de gestegen aandacht voor Noord-Nederland in het kader van korte en lange vakanties. Hiervoor moet de aanwezige toeristisch-recreatieve infrastructuur kwalitatief zijn en bij kunnen dragen aan een positieve en unieke beleving van de toerist en recreant van buiten, maar zeker ook van binnen de regio. 8

24 3. De toeristisch-recreatieve infrastructuur van Bedum In deze paragraaf wordt allereerst toegelicht wat in het kader van dit rapport wordt verstaan onder toeristisch recreatieve infrastructuur (3.1). Vervolgens wordt een inventarisatie gemaakt van de voorzieningen in Bedum die onder deze infrastructuur kunnen vallen (3.2) en er ten slotte ook daadwerkelijk onder vallen (3.3). 3.1 De definitie van toeristisch-recreatieve infrastructuur Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) hanteren de volgende definities aangaande toerisme en recreatie. 8 (1) Toerisme en recreatie hebben te maken met vakantiegedrag, waarbij korte vakanties en lange vakanties worden onderscheiden. Korte vakantie staat in dit verband voor een verblijf buiten de eigen woning voor ontspanning of plezier met ten minste één en ten hoogste drie opeenvolgende overnachtingen. Waarbij het zowel om binnen- als buitenlandse vakanties gaat. Ook het logeren bij familie, vrienden of kennissen in het buitenland valt onder het begrip vakantie. Een verblijf bij familie, vrienden of kennissen in Nederland telt echter niet mee, tenzij de bewoners de hele tijd of de meeste dagen afwezig waren. Lange vakantie dienen in deze context gezien te worden als een verblijf buiten de eigen woning voor ontspanning of plezier met ten minste vier opeenvolgende overnachtingen. Het gaat daarbij zowel om binnen- als buitenlandse vakanties. Ook het logeren bij familie, vrienden of kennissen in het buitenland valt onder het begrip vakantie. Een verblijf bij familie, vrienden of kennissen in Nederland telt echter opnieuw niet mee, tenzij de bewoners de hele tijd of de meeste dagen afwezig waren. (2) Om hiermee dagrecreanten niet uit te sluiten wordt in dit rapport tevens beperkt aansluiting gezocht bij de definitie van het CBS / NBTC voor recreatieve (dag)activiteiten. Dit zijn alle activiteiten die iemand voor zijn plezier onderneemt. Bijvoorbeeld: een dagje naar het strand of pretpark, wandelen, sporten, bezoek aan museum, theater of café, een rondvaart, de wekelijkse zangavond, uit eten gaan, winkelen voor het plezier. Hierbij wordt echter in dit verband alleen gekeken naar die activiteiten die een recreant zouden kunnen verleiden om ook een overnachting te boeken. Hierdoor vallen bijvoorbeeld de recreatieve activiteiten als sporten en de wekelijkse zangavond buiten het kader van dit onderzoek. 8 Zie bijvoorbeeld: CBS. Toerisme en recreatie in cijfers Den Haag,

25 Kort samengevat geven zowel het CBS als het NBTC aan dat toerisme en recreatie activiteiten zijn die te maken hebben met vakantiegedrag waarbij korte en lange vakanties te onderscheiden zijn en met activiteiten die iemand voor zijn plezier onderneemt. In dit rapport worden echter activiteiten als sport of bijvoorbeeld de wekelijkse zangavond uitgesloten. Op grond hiervan kan als toeristisch-recreatieve infrastructuur van Bedum datgene worden aangemerkt dat geldt als noodzakelijke voorzieningen om ergens te komen en te verblijven voor een kortere of langere vakantie of voor dagrecreatie. 3.2 Type voorzieningen binnen de toeristisch-recreatieve infrastructuur in Bedum In bijlage 2 zijn de voorzieningen opgenomen die binnen de Standaard Bedrijfsindeling van het CBS naar SBI-code zich in de meest brede zin richten op vrijetijdsbesteding. Op grond daarvan en de bovenbeschreven definities die hebben geleid tot de afgrenzing van het begrip toeristisch-recreatieve infrastructuur is voor Bedum een selectie van SBI- codes gemaakt om de bedrijven te selecteren die in principe vallen onder de toeristisch recreatieve infrastructuur. Naast deze bedrijfscoderingen zijn er, conform de gehanteerde definitie ook voorzieningen te onderscheiden die niet onder de SBI-codes vallen (bijvoorbeeld fiets- en wandelpaden, routes, etc.), gegeven de aard van deze codes. Deze zullen echter bij enigszins relevant geachte SBI-categorieën toch besproken worden. 3.3 De toeristisch-recreatieve voorzieningen in Bedum Overnachtingsmogelijkheden Binnen de gemeentegrenzen vallen 4 bed & Breakfast-voorzieningen, te weten: B&B De Inloop (Onderdendam), B&B Molen Hunsingo (Onderdendam), B&B De Stookhut (Noordwolde) en B&B Woldring (Noordwolde). Daarnaast bevindt zich in het dorp Bedum Hotel restaurant café t Gemeentehuis, een hotel met 15 kamers. Gekampeerd kan worden bij de recreatiehaven in Onderdendam. Hier zijn ook 2-3 camperplaatsen gerealiseerd met de bijbehorende voorzieningen. Gesteld kan worden dat, met uitzondering van het kamperen bij de boer 9 dat binnen de gemeentegrenzen (nog) niet voorkomt, een breed spectrum aan kleinschalige overnachtingsmogelijkheden aanwezig is. Horeca algemeen 9 Collegeadvies van 6 november 2007 omtrent het vervallen van de Wet Openlucht Recreatie 10

26 Horecavoorzieningen binnen de gemeentegrenzen zijn Grand café Koning (Bedum), Hotel restaurant café t Gemeentehuis (Bedum) Trefpunt (Bedum), Pizzeria Ristorante Mangia e Bevi (Bedum), Zorba de Griek (Bedum), Chinees-Indisch restaurant De Lange Muur (Bedum), Eetcounter Koning (Bedum), Eethuisje De Scheve Toren (Bedum), Cafetaria Shoppy Land (Bedum), Trefcentrum (Bedum), Restaurant in de Molen (Onderdendam), Eetcafé Moeke Vaatstra (Zuidwolde), Rietland (voor gezelschappen te Zuidwolde). Horecavoorzieningen in de gemeente zijn s zondags (overdag) in de regel gesloten of gaan pas laat in de middag open. Hierdoor is het voor fietsers en wandelaars lastig ergens een kop koffie of thee of een broodje te nuttigen. Uitzonderingen zijn Eetcafé Moeke Vaatstra (Zuidwolde) en Restaurant in de Molen (Onderdendam) Navraag leert dat dit niet zozeer met het respecteren van de zondagsrust te maken heeft als wel met de wisselwerking tussen uitblijvende vraag en een daar op reagerend aanbod. Openbaar Vervoer Bedum is een station aan de spoorlijn Groningen Delfzijl. De gemeente wordt daarnaast via buslijn 61 (Groningen - Zuidwolde - Noordwolde - Bedum - Onderdendam - Middelstum - Usquert - Uithuizen) ontsloten. Vooral een treinstation heeft een belangrijke functie binnen de toeristisch-recreatieve infrastructuur. (Dag)toeristen zijn eerder bereid naar een locatie te trekken die bereikbaar is via treinverbindingen. Bemiddeling en toeristische info Het VVV kantoor Bedum valt sinds 2004 onder VVV-Lauwersland, een samenwerkingsverband tussen 8 gemeenten in Groningen en Friesland waaronder de Groninger gemeenten De Marne, Winsum en Bedum. Het VVV-kantoor Bedum is gevestigd aan Kapelstraat 3 te Bedum. De openingstijden van het kantoor dat met vrijwilligers wordt gerund zijn alle werkdagen s middags en op dinsdag, woensdag en vrijdag ook s ochtends. Het kantoor is tijdens het weekend gesloten. Bedum kent geen systeem van Toeristische Informatie Punten (TIP s) of andere structurele folderplaatsen en geen Toeristische Overstappunten (TOP s) waarbij toeristen makkelijk van het ene vervoermiddel op het andere kunnen overstappen. Regionale Marketing&Promotie-activiteiten (M&P) worden voornamelijk ontplooid door Marketing Groningen en stichting Hoogeland op de Kaart. Deze stichting heeft ondermeer tot doel het bevorderen van recreatie en toerisme op het Hoogeland in de meest brede zin des woords. Relevante projecten die de stichting ter bevordering van recreatie en toerisme voor het Hoogeland en daardoor ook voor de gemeente Bedum heeft ontplooid zijn: - de reeks BEleven en ERvaren, die aansluit bij de Genieten-campagne van Marketing Groningen; - het opzetten en de exploitatie van de website met daarop informatie over (voorzieningen op) het Hoogeland. De geïnterviewde stakeholders geven desondanks aan Hoogland op de Kaart en hun producten niet tot nauwelijks te kennen. 11

27 De provinciale en stad-groninger M&P valt onder de verantwoordelijkheid van Marketing Groningen. De campagnes van Marketing Groningen zijn gestoeld op de 7 G s oftewel; het Lauwersmeer, Pieterburen, Wierden, Kerken, Borgen, Bourtange en de stad Groningen. Om de koppeling tussen de activiteiten van Marketing Groningen en Hoogeland op de Kaart tot stand te brengen wordt door beide organisaties samengewerkt. Beurzen, tentoonstellingen, braderieën e.d. Binnen de grenzen wordt een beperkt aantal evenementen georganiseerd. Voorbeelden zijn de braderie in Bedum in juni tijdens de Wielerronde Bedum en de zomermarkt in Onderdendam die is gekoppeld aan het evenement Schaapsjoagen. Ook het door de Kulturele Kommissie Bedum (KKB) georganiseerde evenement Mooi Bedum met ondermeer een kunstmarkt en live optredens is inmiddels een jaarlijks terugkerend evenement dat meerdere duizenden bezoekers trekt. Sinds 2011 wordt in Bedum de Groninger Rundveeshow (februari) georganiseerd en in Zuidwolde tweejaarlijks de Boeskooldag. In 2011 is ten slotte eenmalig een kerstmarkt in Noordwolde georganiseerd. Zwembaden In Bedum ligt subtropisch zwembad De Beemden. Dit zwembad, het enige in Noord- Groningen, vervult een regionale functie. Sporthallen en sportvelden Sporthal De Beemden bevindt zich in Bedum en verspreid door de gemeente zijn er meerdere gymzalen en 4 sportcomplexen; in Bedum (2), in Noordwolde (voetbalveld), Zuidwolde en in Onderdendam. Tennisbanen bevinden zich in Bedum en Zuidwolde. Behalve dat deze locatie de plaatselijke bevolking een goede plek voor recreatie en ontspanning biedt, kan zij ook een locatie zijn voor toernooien die bezoekers van buiten trekken. Organiseren van sportevenementen Sportevenementen die binnen de gemeentegrenzen worden georganiseerd zijn ondermeer het bedrijven futsal toernooi, het bedrijvenvoetbaltoernooi en het internationale voetbaltoernooi, allen in het dorp Bedum. Daarnaast vindt het Concours Hippique plaats in de Manege Bedum evenals de jaarlijkse Wielerronde van Bedum. In mei 2011 is (eenmalig) een beachvolleybaltoernooi georganiseerd. Daarnaast worden de Hoogelandster Fietstocht voor Gehandicapten vanuit Bedum en het Scheepsjoagen met bijbehorende markt in de zomer in Onderdendam georganiseerd. Ook is in het recente verleden eenmalig de Walfridus kinderwandeltocht georganiseerd, terwijl iedere twee jaar de Walfridus Wandeltocht plaatsvindt. Daarnaast is de gemeente Bedum in 2011 en 2012 het toneel geweest van de Tocht om de Noord. Musea De gemeente kent geen (geregistreerde) musea. Monumentenzorg 12

28 SBI-categorie Bedum Noordwolde Onderdendam Zuidwolde Overige kernen De gemeente telt 82 inschrijvingen in het rijksmonumentenregister. Deze monumenten liggen in Bedum (34), Ellerhuizen (2), Noordwolde (4), Onderdendam (29), Onderwierum (3), Westerdijkshorn (2) en Zuidwolde (8). De gemeente heeft hiermee, gemeten naar oppervlakte, relatief veel rijksmonumenten binnen haar grenzen. Ook de concentratie van monumenten in de dorpen Bedum en Onderdendam zorgen voor een sterke schakel in de toeristisch-recreatieve infrastructuur van Bedum. Waarbij de geschiedenis van Walfridus en zijn kerk en de monumentale kern van Onderdendam de meeste toeristisch-recreatieve potentie hebben. De gemeente kent geen gemeentelijke monumenten. Er bestaat tevens een antiekroute, die in de grotere regio gereden kan worden. Natuur Er zijn verschillende bossen en parken als het Bedumerbos, het Geert Reinderspark het Lofversbos en het Onderdendamsterbos. Daarnaast bieden het Boterdiep en het Winsumerdiep aantrekkelijke recreatiemogelijkheden. Overige buitensport De gemeente is onderdeel van verschillende langere routes (Boterdiepfietsroute en het Fietsknooppuntennetwerk) en kent kleinere routes en wandelingen als het dorpsommetje langs de Bosweg bij Onderdendam het Rondje Onderdendam-Bedum (fiets), het Rondje Onderdendam-Tinallinge (fiets), het 7 Bruggetjespad (Wandelen), een oud kerkenpad en het Plattenburg voetpad, en de kanorondjes Winsum-Schaaphalsterzijl en Middelstum-Uithuizen. De gemeente kent vanwege de drassige gronden en beperkte bermruimte geen men- en ruiterpaden. Onderdelen toeristisch-recreatieve infrastructuur naar SBI categorie Overnachtingsmogelijkheden Horeca algemeen Openbaar vervoer

29 Taxi vervoer 1 Bemiddeling en toeristische informatie aanwezig Zwembaden 1 Sportcomplexen/ - velden Sportevenementen div. 1 Musea Monumenten Natuur aanwezig aanwezig aanwezig Overige buitensport aanwezig aanwezig aanwezig Jachthavens 1 1 Jachthavens Zowel het dorp Bedum als het dorp Onderdendam bezitten een recreatiehaven. Eerstgenoemde haven is beperkt in omvang en voorzieningen (beschikbare lengte 75m.) De haven in Onderdendam is groter (beschikbare lengte 500 meter) en is goed voorzien van camperplaatsen, een toiletgelegenheid, een vuilwaterplaats, en een kantine. In Zuidwolde kan aangemeerd worden. Het Boterdiep (beperkte doorvaarthoogte van 2,12 meter door de vaste spoorbrug in Bedum) en het Winsumerdiep zijn geschikt voor waterrecreatie voor kleine vaartuigen en recreatievaart met een diepgang tussen -2,30 en -1,90 meter. Er wordt in verband met de 14

30 brugbediening 10 (6x per dag) in konvooi gevaren tussen 1 mei en 1 september. De rest van het jaar alleen volgens afspraak. 3.4 Conclusie Wanneer de toeristisch-recreatieve infrastructuur van de gemeente op deze wijze gepresenteerd wordt, valt op dat er: wel degelijk sprake is van een gevarieerd pallet aan voorzieningen. zwakke schakels zijn het aantal bruggen dat in konvooi gepasseerd moet worden om van Groningen naar Onderdendam te varen, het ontbreken van een netwerk van toeristische informatiepunten, maar zeker ook een integraal aanbod van de voorzieningen. Daarnaast zijn veel horecaondernemingen op zondag gesloten en is ook het VVV-kantoor Bedum niet tijdens het weekend geopend. een aantal parels in de ketting zitten, zoals de geschiedenis en het monumentale beschermde dorpsgezicht van Onderdendam, Molen Hunsingo met restaurant In de Molen en de B&B Molen Hunsingo gekoppeld aan de recreatiehaven Onderdendam en de ligging van dit dorp op het snijpunt van Winsumer- en Boterdiep en de geschiedenis van Walfridus en zijn kerk te Bedum. Evenementen die deze karakteristieken onderstrepen (vergl. Scheepsjoagen en de Walfridus (kinder)voettocht) en dus de beleving versterken zouden een prachtige aanvulling zijn op het pallet In haar rapport Stof tot nadenken (2010) presenteert de Rkc Bedum de uitkomsten van een door haar uitgevoerde SWOT-analyse. Zij stelt hierin dat als zwak aangemerkt kan worden het feit dat recreatievoorzieningen beperkt in aantal zijn en geen ketting vormen. Deze stelling kan gegeven bovenstaande inventarisatie enkel voor het laatste deel bevestigd worden. 10 Bruggen, sluizen en gemalen op de route vanuit de stad Groningen naar Bedum / Onderdendam zijn talrijk: Boterdiepbrug (vrije doorvaarthoogte 1,05 m.) Gemaal Stad en Lande (staat in het algemeen open), Nije Draai te Zuidwolde (vrije doorvaarthoogte 1,10 m.), Oude Ellerhuizer Klap (vrije doorvaarthoogte 1,60 m.), Nieuwe Ellerhuizer Klap (vrije doorvaarthoogte 1,60 m.) Nije Klap, Gele Klap (vrije doorvaarthoogte 1,00 m.), de Bemertil (vrije doorvaarthoogte 0,95 m.) en de Ter Laansterklap (vrije doorvaarthoogte 1,00 m.) allen te Bedum, vervolgens de spoorbrug te Bedum (vrije doorvaarthoogte 2,12 m.), de Molentil (vrije doorvaarthoogte 1,45 m.) en de brug Onderdendam (vrije doorvaarthoogte 1,00 m.) te Onderdendam 15