Kansrijke beroepen: Zeeland

Transcriptie

1 Kansrijke beroepen: Zeeland Waar is de arbeidsmarkt krap? 25 mei 2016

2 Inhoudsopgave 1. Zicht op krapte helpt mismatch op (regionale) arbeidsmarkt verkleinen 2 2. Krapteberoepen in Zeeland 3 3. Goede kansen op werk of omscholing in krapteberoepen 6 Colofon 8 Kansrijke Beroepen: Zeeland 1

3 1. Zicht op krapte helpt mismatch op (regionale) arbeidsmarkt verkleinen Nu de economie aantrekt, ontstaan er ook weer nieuwe kansen op werk. De kans op werk verschilt echter van beroep tot beroep. Zo zijn er op dit moment aan de ene kant nog steeds grote groepen werklozen die moeilijk aan het werk komen, terwijl sommige werkgevers juist kampen met moeilijk vervulbare vacatures voor bepaalde beroepen. Ook de komende tijd zal de werkgelegenheid in sommige sectoren en beroepsgroepen afnemen, terwijl andere sectoren zich zorgen maken over toenemende tekorten aan personeel in bepaalde beroepen. Voor een goed draaiende economie en arbeidsmarkt is het belangrijk dit soort mismatches zoveel mogelijk te voorkomen. Het in beeld brengen van beroepen met een krappe arbeidsmarkt, ofwel moeilijk vervulbare vacatures, kan hierbij helpen. In 2014 en in 2015 heeft de afdeling Arbeidsmarktinformatie en advies (AMI) van UWV overzichten uitgebracht van beroepen met een krappe arbeidsmarkt. De laatste publicatie dateert van 6 februari 2015: Welke beroepen bieden kansen? Overzicht van krapte- en overschotberoepen 1. De overzichten zijn bedoeld om input te geven voor arbeidsmarktbeleid en de uitvoering daarvan. De publicatie schetst een landelijk beeld van krapte- en overschotberoepen, opgesteld aan de hand van cijfers van UWV en feedback van arbeidsmarktprofessionals. Er blijkt bij regionale arbeidsmarktpartijen grote behoefte aan een regionale verbijzondering van krapteberoepen. Daarom is in nauwe samenwerking tussen de afdeling Arbeidsinformatie- en Advies met de wsp Oosterschelderegio, Orionis, wsp Zeeuws Vlaanderen en UWV Zeeland gewerkt aan een regionalisering van de landelijke lijst met krapteberoepen. Deze notitie bevat een lijst met krapteberoepen voor de regio Zeeland. Het gaat om de arbeidsmarktsituatie begin Prognoses over regionale tekorten zijn op dit niveau lastig in beeld te brengen. Box 1.1 Gevolgde werkwijze en methodiek Het benoemen van krapteberoepen is geen exacte wetenschap. Het overzicht is tot stand gekomen door het naast elkaar leggen van beschikbaar cijfermateriaal over vacatures en geregistreerde werkzoekenden bij UWV en een analyse van (vaak sectorale) arbeidsmarktrapporten. Op basis van deze data is een eerste groslijst gemaakt. De groslijst is vervolgens voorgelegd aan arbeidsmarktprofessionals in de regio met de vraag of zij inderdaad zien dat vacatures voor de genoemde beroepen moeilijk vervulbaar zijn. Naast WerkgeversServicepunten zijn onder andere benaderd: regionale vertegenwoordigers van uitzendbureaus, recruiters, detacheerders, onderwijsinstellingen en individuele werkgevers in verschillende sectoren. De experts hebben feedback gegeven op de groslijst en konden suggesties doen over beroepen die in hun visie ook krapte vertonen. De uiteindelijke notitie is dus tot stand gekomen na afstemming met regionale arbeidsmarktprofessionals, waarbij de input vanuit de diverse bronnen zorgvuldig is afgewogen. Hier past een woord van dank aan de vaak zeer bereidwillige medewerking van genoemde partijen; zonder hen was het niet mogelijk geweest dit overzicht te maken. Een uitgebreide verantwoording is opgenomen in een aparte verantwoordingsnotitie 2. De notitie geeft een zo onderbouwd mogelijk overzicht van krapteberoepen voor de regio Zeeland. De beschikbare arbeidsmarktcijfers geven duidelijke indicaties van krapte en meerdere arbeidsmarktprofessionals bevestigen dat vacatures voor de genoemde beroepen moeilijk vervulbaar zijn in de regio. Dat betekent niet dat alle werkgevers in de regio daadwerkelijk knelpunten zullen ervaren bij de vacaturevervulling. We weten in ieder geval dat dit wel regelmatig het geval is. Het is daarnaast nog steeds mogelijk dat er buiten deze lijst beroepen zijn met een krappe arbeidsmarkt. Deze zijn met de gehanteerde methode echter niet in beeld gekomen, of waren lastig te onderbouwen. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om hele kleine beroepsgroepen. Soms ook was er uit de feedback geen eenduidig beeld af te leiden. In dat geval is het beroep niet opgenomen in de notitie. 1 Te vinden op. 2 Kansrijke beroepen: methodiek. Totstandkoming regionale overzichten met krapteberoepen. September Kansrijke Beroepen: Zeeland 2

4 2. Krapteberoepen in Zeeland De schema s hierna geven per richting een overzicht van krapteberoepen in de regio Zeeland. Voor deze beroepen is er naar verhouding veel vraag (vacatures) in relatie tot het beschikbare aanbod (werkzoekenden). Dit maakt het lastig voor werkgevers om vacatures te vervullen. Mogelijk is er zelfs sprake van tekorten. De krapte doet zich voor bij beroepen op alle niveaus, het meest echter op middelbaar niveau. De werkgelegenheidsstructuur is van invloed op de krapteberoepen in deze notitie. Zeeland is een regio met relatief veel werkgelegenheid in de industrie, bouw, horeca, vervoer en opslag en zorg. Ook de zakelijke dienstverlening biedt veel werkgelegenheid, maar deze sector is ondervertegenwoordigd in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Daarnaast zijn de financiële sector, ICT, onderwijs en groothandel ondervertegenwoordigd in de regionale werkgelegenheid. Een uitgebreide analyse van werkgelegenheidsstructuur en verwachte ontwikkelingen daarin is opgenomen in de jaarlijkse uitgave Regio in Beeld Zeeland. 3 Daarin wordt ook een doorkijk gegeven naar Krapteberoepen in Zeeland: TECHNIEK/INDUSTRIE/BOUW elementair beroepsniveau opperman grond-, weg en waterbouw (gww) lager beroepsniveau/basisvakmanschap metselaar, tegelzetter, voeger, cellenbetonblokkenbouwer (gasbetonblokken, gipsblokken, giboblokken) grond- en kabelwerker gas, water, elektriciteit, datacommunicatie straatmaker / rioleringsmedewerker / vakman grond- weg- en waterbouw (gww) plaatwerker / CNC-metaalbuiger, - snijder CNC-machinebediener monteur elektriciteitsnetten (bv het aansluiten van elektriciteit buitenshuis, in de openbare ruimte) middelbaar beroepsniveau/gespecialiseerd vakmanschap installatiemonteur gas, water, sanitair, verwarming onderhoudsmonteur/loodgieter gas, water, sanitair, (centrale) verwarming pijpfitter industriële montage, monteur verwarming utiliteitsbouw monteur koeltechniek, luchtbehandeling CNC-verspaner inclusief programmeren (draaien, frezen, kotteren, slijpen) gespecialiseerd lasser niveau 3 & 4 (TIG, MIG/MAG, elektrode) monteur/inbedrijfsteller fabrieksinstallaties (onderhouds)monteur machines/installaties, liften, werktuigen scheepswerktuigkundige meet- en regeltechnicus / monteur meet- en regeltechniek monteur beveiligingsinstallaties elektricien / monteur technische installaties (bv. elektromonteurs in huizen en winkels) (hoofd-)monteur elektrotechnische panelen, elektrische installaties, midden- en hoogspanningsinstallaties (bv. elektromonteurs in de industrie) inspecteur elektrische installaties procesoperator werkvoorbereider-calculator bouw / grond-, weg- en waterbouw (gww) (tekenaar-)werkvoorbereider bouw / grond-, weg- en waterbouw (gww) uitvoerder grond-, weg- en waterbouw (gww) uitvoerder bouw en installatietechniek (w.o. asbestsanering) (werkvoorbereider-)calculator werktuigbouw, elektrotechniek, installatietechniek (tekenaar-)werkvoorbereider werktuigbouw, elektrotechniek, installatietechniek tekenaar-constructeur werktuigbouw, machines/gereedschappen, installatietechniek tekenaar elektrotechniek hoger beroepsniveau adviseur/ontwerper-constructeur civiele techniek ontwerper-constructeur werktuigbouw, machines/gereedschappen, installatietechniek, offshore, scheepsbouw projectleider / ontwerper industriële automatisering, PLC-programmeur ontwerper elektrotechnische installaties / elektronica projectleider werktuigbouw, maintenance engineer 3 Te vinden op: Deze publicatie verschijnt één keer per jaar. Medio oktober 2016 wordt Regio in Beeld 2016 gepubliceerd. Kansrijke Beroepen: Zeeland 3

5 Krapteberoepen in Zeeland: TECHNIEK/INDUSTRIE/BOUW wetenschappelijk beroepsniveau procestechnoloog, productontwikkelaar procesindustrie / voedingsmiddelenindustrie industrieel ontwerper (technisch) De grootste lijst met krapteberoepen bevindt zich in de richting techniek en dan met name op het terrein van werktuigbouw, metaalbewerking, elektrotechniek en installatietechniek. Er is sprake van krapte op verschillende niveaus: Bij de vacatures op lagere niveaus gaat het veelal om ervaren mensen met bijvoorbeeld rijbewijs en bepaalde certificaten zoals VCA. CNC-vakmensen zijn schaars in Zeeland en vacatures voor CNC vakmensen in de metaal zijn dan ook moeilijk vervulbaar. Soms is hier overigens een opleiding op mbo-niveau 2 vereist; vandaar de rangschikking onder basisvakmanschap Het is duidelijk dat de vacatures in de bouw aan het toennemen zijn en het beschikbare aanbod hierbij achterblijft. Vooral vacatures in de techniek op middelbaar niveau zijn vaak moeilijk vervulbaar: diverse soorten monteurs, maar bijvoorbeeld ook voor plaatwerkers, cnc-verspaners die kunnen programmeren, gespecialiseerde lassers of scheepswerktuigkundigen. Een aantal van deze uitvoerende beroepen staat open voor mensen met een gerichte opleiding op mbo-niveau 2, maar vaak is een opleiding op mboniveau 3 of 4 noodzakelijk. Vaak is er ook een duidelijke link met het kunnen beheersen van computergestuurde technieken. Daarnaast blijkt het lastig om technisch kader te vinden, bijvoorbeeld werkvoorbereiders of technisch tekenaars. In Zeeland is de vraag naar hoger opgeleide technici vrij beperkt. Desondanks slaagt men er vaak maar moeilijk in deze vacatures te vervullen. Veel jongeren gaan een opleiding elders in het land volgen en komen in eerste instantie na de opleiding niet terug naar Zeeland. Hierdoor ontstaat op dit niveau toch een tekort aan personeel. Veel van de genoemde technische beroepen bevinden zich in de industriële sector. In vergelijking met andere regio s is de industrie oververtegenwoordigd in Zeeland (15 procent van de werkgelegenheid in Zeeland, 10 procent van de landelijke werkgelegenheid). In Zeeland speelt de vergrijzing binnen de industrie ook een steeds grotere rol. Nieuwe aanwas is moeilijk te bewegen naar Zeeland te komen. Krapteberoepen in Zeeland: ICT hoger beroepsniveau systeemanalist, - ontwikkelaar, (web)developer, tester ict, security-specialist, adviseur erp / crm programmeur ICT (o.a. dot.net, java, scripttalen, C, C#) specialist technische infrastructuur ICT systeembeheerder, netwerkbeheer, applicatiebeheerder In de ICT zijn er de nodige moeilijk vervulbare vacatures op de hogere beroepsniveaus. Vooral developers/programmeurs voor specifieke talen (bijvoorbeeld dot.net, java, C#, PHP) zijn moeilijk te vinden. Daarnaast is het lastig om bijvoorbeeld security-specialisten of specialisten technische infrastructuur te vinden. Enerzijds heeft dit te maken met het gering aantal IT professionals dat beschikbaar is (men blijft vaak trouw aan 1 of 2 werkgevers) en anderzijds aan het ontbreken van kennis van mensen die enige tijd uit het werkveld zijn verdwenen. IT kennis verloopt vrij snel. De basis blijft altijd behouden, maar ieder jaar dienen IT professionals zich bij te scholen gezien razendsnelle technische ontwikkelingen. Dergelijke up to date profielen zijn schaars. Krapteberoepen in Zeeland: ZORG middelbaar beroepsniveau/gespecialiseerd vakmanschap verzorgende IG niveau 3 hoger beroepsniveau wijkverpleegkundige, praktijkverpleegkundige, gespecialiseerd verpleegkundige ziekenhuis wetenschappelijk beroepsniveau specifieke medisch specialisten (vooral specialist ouderengeneeskunde, anesthesioloog) psychiater De zorg heeft op dit moment te maken met werkgelegenheidskrimp. De kwetsbare groepen bevinden zich op de laagste beroepsniveaus (bijvoorbeeld helpenden of schoonmakers); hier is sprake van overschotten. In thuis- en ouderenzorg ontstaan juist vacatures voor wijkverpleegkundige terwijl hier minder kandidaten op solliciteren. Ook verzorgenden IG zijn moeilijk te vinden. Daarnaast hebben zorginstellingen in Zeeland ook op dit moment moeilijk vervulbare vacatures op de hogere niveaus, Kansrijke Beroepen: Zeeland 4

6 bijvoorbeeld voor specifiek medische specialisten (vooral in verband met de ouderenzorg en anesthesiologie) en psychiaters. Krapteberoepen in Zeeland: FINANCIEEL/ECONOMISCH/ADMINISTRATIEF hoger beroepsniveau hypotheekadviseur wetenschappelijk beroepsniveau economisch adviseur / consultant registeraccountant, compliance officer, manager accountantskantoor belastingadviseur Ook in de financiële richting lijkt er vooral sprake van moeilijk vervulbare vacatures op hoger en wetenschappelijk niveau. Zo zijn registeraccountants moeilijk te vinden in de regio. In de meer economisch-administratieve richting is het vooral lastig om bijvoorbeeld economisch adviseurs en belastingadviseurs te vinden. Met het aantrekken van de woningmarkt wordt het ook weer moeilijker om opgeleide en tevens ervaren hypotheekadviseurs aan te trekken. Krapteberoepen in Zeeland: ONDERWIJS hoger beroepsniveau docenten exacte vakken 2e graads (wiskunde, natuurkunde, scheikunde) wetenschappelijk beroepsniveau docenten exacte vakken 1e graads (wiskunde, natuurkunde, scheikunde) In het onderwijs zijn vooral docenten exacte vakken moeilijk te vinden (wiskunde, natuurkunde en scheikunde), zowel 1 e als 2 e graads. Daarnaast zijn er signalen dat er behoefte is aan docenten in technische vakken, vooral in het hbo-onderwijs, zoals docenten electrotechniek, civiele techniek en werktuigbouw. Hetzelfde geldt voor docenten in de ICT. Ook in het onderwijs speelt het vertrek uit de regio van hoger opgeleide jongeren een rol in de beschikbaarheid voor de regionale arbeidsmarkt. Krapteberoepen in Zeeland: TRANSPORT EN LOGISTIEK lager beroepsniveau/basisvakmanschap vrachtwagenchauffeur (algemeen, autolaadkraan, geconditioneerd vervoer, tankauto, truckmixer, gevaarlijke stoffen) middelbaar beroepsniveau/gespecialiseerd vakmanschap machinist mobiele kraan transportplanner Het aantrekken van de markt is ook te merken in de transportsector. Vooral vacatures voor vrachtwagenchauffeurs gespecialiseerd vervoer zijn steeds moeilijker te vervullen. Hetzelfde geldt voor machinisten mobiele kraan. Daarnaast zijn vacatures voor transportplanner moeilijk te vervullen. Dit is een verantwoordelijke functie, die vraagt om overzicht, flexibiliteit en stressbestendigheid; het gaat immers om een zo efficiënt mogelijke inzet van mensen en materieel. Ook hier is het in een internationale omgeving extra lastig om mensen te vinden. Deze functie ligt eigenlijk op de grens tussen mbo-en hboniveau. Gesignaleerd wordt dat incidenteel onvoldoende heftruckchauffeurs beschikbaar zijn voor het aangeboden werk, maar nog niet sectorbreed. Verder worden de komende jaren mogelijkheden gezien voor buschauffeur en warehousefuncties. Dit mede door de aankomende vergrijzing. Op dit moment is echter nog geen sprake van krapte. Sommige werkgevers ervaren problemen met het vervullen van dit soort vacatures, maar niet allemaal Krapteberoepen in Zeeland: HORECA elementair beroepsniveau schoonmaker vakantieparken, huishoudelijk medewerker hotel, afwasser lager beroepsniveau/basisvakmanschap keukenassistent, hulpkok medewerker bediening horeca middelbaar beroepsniveau/gespecialiseerd vakmanschap (zelfstandig werkend) kok chef-kok Kansrijke Beroepen: Zeeland 5

7 Er komt steeds meer horeca bij in Zeeland, daarbij vissen alle ondernemers bij de vacaturevervulling in dezelfde vijver. Vooral in het (hoog) seizoen is een voelbaar tekort aan personeel. Verschillende functies zijn dan moeilijk vervulbaar. Met name in het hoogseizoen is het vinden van schoonmakers voor vakantieparken lastig (reden ondermeer seizoensgebonden - beperkt aantal uren - parken hebben veelal dezelfde wisseldagen). Bij huishoudelijk medewerker, medewerker bediening en afwasser wordt het krapteberoep mede bepaald door de plaats en de bereikbaarheid van de horecagelegenheid. Ook zelfstandig werkend en chefkoks zijn moeilijk te vinden. Kok zijn is hard werken. Vaak aan het werk als een ander vrij is, hier is doorzettingsvermogen voor nodig. Daarnaast is het fysiek best zwaar, in verband met lange dagen, in een kleine ruimte, lang staan etcetera. Hierdoor willen veel koks op een gegeven moment toch graag ergens anders werken dan in een restaurant. Krapteberoepen in Zeeland: AGRARISCH middelbaar beroepsniveau/gespecialiseerd vakmanschap hovenier Tenslotte is het moeilijk hoveniers te vinden. Vakmensen zijn schaars. Zij kunnen meestal kiezen. De vraag is wel afhankelijk van het seizoen. 3. Goede kansen op werk of omscholing in krapteberoepen Deze notitie maakt concreet voor welke beroepen vacatures moeilijk vervulbaar zijn. Voor werkzoekenden liggen er in deze beroepen kansen op werk. Deze notitie vormt daarmee een bruikbaar uitgangspunt voor bijvoorbeeld omscholingsprojecten in het kader van van-werk-naar-werk of van-werkloosheid-naar-werk, maar ook voor advisering aan werkzoekenden of scholieren/studenten. Het gaat wel vaak om beroepen waarvoor een gerichte opleiding is vereist. Niet iedereen is zomaar geschikt of geschikt te maken voor deze beroepen: Vooral voor werkzoekenden en met werkloosheid bedreigde werknemers met een enigszins vergelijkbare achtergrond zijn er goede mogelijkheden om direct, of na een relatief korte scholing, aan de slag te gaan in de beroepen die in deze notitie worden genoemd. De beroepen tot en met middelbaar niveau lenen zich waarschijnlijk het best voor gerichte omscholingstrajecten. Meer in het algemeen zien mensen, die bijvoorbeeld vanwege de crisis of bezuinigingen op zoek moeten naar ander werk, met deze lijst waar de beste arbeidsmarktkansen liggen. Hoewel dit niet voor iedereen een haalbare optie is, liggen hier wel degelijk kansen voor bijvoorbeeld mensen die het verlies van een baan willen aangrijpen voor een carrièreswitch. De krapteberoepen in deze notitie vergen meestal een behoorlijke opleiding op mbo-, hbo- of universitair niveau. Inmiddels weten we dat veel krapteberoepen redelijk stabiel zijn. Daarmee is het overzicht ook goed te gebruiken door decanen bij de studiekeuzevoorlichting aan jongeren. Al met al kan het overzicht in deze notitie een goed startpunt zijn voor regionale acties, zoals: Een analyse in hoeverre er voor de genoemde beroepen geschikte of schoolbare werkzoekenden bij UWV (of gemeenten) staan ingeschreven. Afspraken met werkgevers over de wijze waarop geschikte werkzoekenden zo snel mogelijk na inschrijving in beeld bij c.q. in contact met werkgevers kunnen worden gebracht. Inventariseren of werkgevers of branches met moeilijk vervulbare vacatures willen investeren in scholingsarrangementen, en in welke omvang. Verkennen met werkgevers of de genoemde beroepen ook de komende jaren waarschijnlijk nog krapte blijven vertonen c.q. of er daarnaast andere krapteberoepen (bij)komen. Benoemen van speerpuntensectoren of beroepen in het marktbewerkingsplan van het WerkgeversServicepunt en de regionale werkbedrijven. Adviseren aan werkzoekenden die zich willen omscholen (en die bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van scholingsvouchers 4 of die de beschikking hebben over een transitievergoeding). Voorlichten van decanen op scholen over de krapteberoepen in de regio, zodat die het kunnen meenemen in hun studie- en beroepskeuzevoorlichting. Tenslotte Deze notitie geeft geen indicaties over de omvang van de vacaturemarkt of tekorten. Omdat er gekeken is naar een behoorlijk gedetailleerd beroepsniveau, zijn er geen eenduidige cijfers beschikbaar over vraag en aanbod in de betreffende beroepen. De overzichten bieden vooral een bruikbaar startpunt om in gesprek te gaan met werkgevers, onder meer over de omvang van de vraag en de bereidheid om te investeren in scholing. Wel is duidelijk dat het in sommige gevallen gaat om relatief kleine aantallen vacatures. Daarmee biedt het overzicht goede input voor mogelijke scholingsprojecten, maar niet per sé op grote schaal. Juist kleinschalige scholingsprojecten bieden overigens goede mogelijkheden om een 4 Te vinden op: Kansrijke Beroepen: Zeeland 6

8 zorgvuldige selectie van geschikte kandidaten te organiseren. Deze selectie blijkt een belangrijke randvoorwaarde voor succes. Het identificeren van krapteberoepen is één van de manieren om zicht te krijgen op de kansen op de arbeidsmarkt. Voor veel werkzoekenden of met werkloosheid bedreigden zal de overstap naar de genoemde beroepen, ook na scholing, echter te groot zijn. Werkzoekenden stappen in het algemeen gemakkelijker over naar aanpalende (of inhoudelijk vergelijkbare) beroepen waar zich geen tekorten voordoen, maar mogelijk wel veel baanopeningen zijn. Dit verschilt uiteraard van geval tot geval. De afdeling Arbeidsmarktinformatie van UWV investeert in 2016 ook in het in beeld brengen van veel voorkomende overstapberoepen 5. 5 Te vinden op werk.nl: Bijvoorbeeld de overstapberoepen voor verkooppersoneel en voor helpende in de thuiszorg. Kansrijke Beroepen: Zeeland 7

9 Colofon Uitgave UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en advies UWV Zeeland Inlichtingen , Auteurs Willem van der Velde Disclaimer Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter alleen met bronvermelding UWV 2016 Kansrijke Beroepen: Zeeland 8

10 Einde rapport Kansrijke Beroepen: Zeeland 9