Radboud Universiteit Nijmegen Faculteit der Letteren Opleiding Nederlandse taal en cultuur. De schrijfregels

Transcriptie

1 Radboud Universiteit Nijmegen Faculteit der Letteren Opleiding Nederlandse taal en cultuur 2010 De schrijfregels

2 Voorwoord In De schrijfregels worden voorschriften gegeven voor de inhoudelijke indeling en de uiterlijke presentatie van werkstukken en scripties die geschreven worden binnen de Opleiding Nederlands. Het doel van De schrijfregels is de inhoud en de vorm van werkstukken en scripties op één lijn te krijgen zodat, op zo uniform mogelijke wijze, zaken als literatuurverwijzing, tekstopbouw, het gebruik van citaten, noten en uiterlijke verzorging voldoen aan criteria die aan wetenschappelijke verslaglegging gesteld worden. Zo n eenvormige verslaglegging lijkt ons fundament van een wetenschappelijke grondhouding en is zowel voor studenten als voor docenten duidelijk en tijdbesparend. De schrijfregels bestaat uit twee onderdelen: regels die voor de hele Opleiding Nederlands gelden en specifieke regels voor afzonderlijke vakgebieden. De algemene regels uit hoofdstuk 1 dienen zonder uitzondering voor elk van de (sub)disciplines (moderne en oudere letterkunde, moderne en historische taalkunde, taalbeheersing en psycholinguïstiek) toegepast te worden. In een apart hoofdstuk wordt aandacht besteed aan enkele specifieke kwesties die alleen bij de letterkundevakken respectievelijk alleen bij de taalkundevakken binnen de opleiding gelden. De kopteksten verduidelijken welke voorschriften bij welke subdiscipline horen. Het is de bedoeling dat je als student zelf kennisneemt van de hier beschreven schrijfregels en dat je bij twijfel deze syllabus raadpleegt. Als je je niet aan de schrijfregels houdt, zal je docent je daarop opmerkzaam maken, maar niet zelf verbeteringen aandragen of de conventies uitleggen. mei 2010 Walter Haeseryn Lettica Hustinx Jos Joosten Johan Oosterman 2

3 Inhoudsopgave 1 De schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands De structuur van een wetenschappelijke tekst Inhoudsopgave Voorwoord Korte samenvatting Inleiding Methode van onderzoek Resultaten Discussie en conclusies Literatuurlijst Bijlagen Algemene conventies voor inhoud en lay-out Titelpagina en titel Bladindeling Paginering Alinea's Interlinie Titels en tussenkopjes Spaties en interpunctie Komma s Haakjes Cursiveren Getallen en factoren Algemene conventies voor parafraseren, citeren en verwijzen Algemeen Parafraseren Citeren Verwijzen Gebruiken van bronvermeldingen Specifieke schrijfregels voor afzonderlijke vakgebieden Letterkunde Algemene opbouw van teksten... 28

4 2.1.2 Voetnoten Literatuurlijst Taalkunde, taalbeheersing en psycholinguïstiek Algemene opbouw van teksten Tabellen, grafieken en figuren Literatuurlijst taalkunde, taalbeheersing en psycholinguïstiek

5 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 1 De schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 1.1 De structuur van een wetenschappelijke tekst Voor de studie Nederlands worden heel wat werkstukken en scripties geschreven. De verslaglegging van onderzoek in een werkstuk of scriptie moet voldoen aan de eisen die aan elk wetenschappelijk werk worden gesteld, namelijk de eisen van controleerbaarheid en nauwkeurigheid. Voor elke discipline binnen Nederlands geschiedt deze verslaglegging volgens de standaardstructuur van een wetenschappelijke publicatie. In schema is dit de standaardstructuur van een wetenschappelijke tekst: 1. Inhoudsopgave (optioneel) 2. Voorwoord (optioneel, alleen bij scripties) 3. Korte samenvatting (optioneel, wel bij artikelen, meestal in het Engels) 4. Inleiding, waarin achtereenvolgens: aanleiding van het onderzoek, probleemstelling, literatuuroverzicht, uitwerking probleemstelling, bijv. subvragen en eventueel hypotheses 5. Methode (a) bij theoretisch onderzoek: beschrijving van het onderzoek, behandeling van de probleemstelling, bespreking van de (eventuele) subvragen (b) bij empirisch of experimenteel onderzoek: participanten (deelnemers aan het onderzoek, zoals proefpersonen of respondenten), materiaal, ontwerp, instrumentatie, procedure, verwerking van de gegevens 6. Resultaten: de uitkomsten, met daarbij eventueel tabellen, grafieken e.d. 7. Discussie en conclusies 8. Literatuurlijst 9. Bijlagen (optioneel) Hierna volgt een korte uitleg bij elk onderdeel. 5

6 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Inhoudsopgave Een inhoudsopgave wordt alleen gegeven bij een omvangrijk werkstuk en moet altijd voorkomen bij een scriptie. De inhoud en de structuur van het werk moeten al in de inhoudsopgave tot uitdrukking komen. De inhoudsopgave bevat: de indelingstekens (nummers van hoofdstukken en paragrafen) de titels van hoofdstukken en paragrafen (moeten gelijk zijn aan die in de tekst!) een aanduiding van de literatuurlijst de titels van bijlagen de nummers van de pagina's waar de desbetreffende onderdelen beginnen Een voorbeeld is: Inhoudsopgave Voorwoord Hoofdstuk 1 Inleiding kwaliteitsonderzoek in de gezondheidszorg Uitgangspunten en onderzoeksvragen Het belang van kwaliteitsonderzoek in Europa Het belang van kwaliteitsonderzoek in Nederland 11 Hoofdstuk 2 Het onderzoeksplan De onderzoeksmethode De analysemethode De doelgroepbepaling 21 Hoofdstuk 3 Resultaten Overzicht van de resultaten Bespreking van de resultaten 24 Hoofdstuk 4 Discussie en conclusies Antwoord op de onderzoeksvragen Consequenties voor verder onderzoek 30 Literatuurlijst 32 Bijlagen 34 Bijlage 1: De structuur van de gezondheidszorg in de landen van de EU 34 Bijlage 2: Vragenlijst Voorwoord Een voorwoord komt alleen voor in werkstukken van enige omvang, zoals bachelorwerkstukken en masterscripties. Hierin doe je verslag over het wel en wee van je 6

7 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands onderzoek: wie heeft er subsidie verstrekt, in het kader van welk project heb je dit onderzoek gedaan en wie kun je bedanken voor ondersteuning? Korte samenvatting Vaak wordt vlak voor de eigenlijke tekst begint een samenvatting van het onderzoeksverslag gegeven. De samenvatting geeft een beschrijving van de onderzoeksvraag die je wilt beantwoorden, de werkwijze van het onderzoek, de belangrijkste resultaten en je interpretatie van de bevindingen. De samenvatting moet zo geschreven zijn dat al bij het lezen van de samenvatting duidelijk wordt of het rapport of de scriptie nuttig is voor de lezer. De samenvatting wordt op de eerste bladzijde van de eigenlijke tekst geplaatst, doorgaans in een kleiner lettertype. Vaak is de samenvatting in het Engels en dan heeft het de titel Abstract. Een samenvatting bestaat uit maximaal tweehonderd woorden Inleiding De functie van de inleiding is de lezer duidelijk te maken welk fenomeen je hebt onderzocht, bij welk theoretisch kader je aansluit, welke onderzoeksvraag je beantwoord wilt zien en hoe je die onderzoeksvraag gaat beantwoorden. In de inleiding komen achtereenvolgens voor: 1. Aanleiding tot het onderzoek of beschrijving van het probleem 2. Literatuuroverzicht, dat wil zeggen een inhoudelijke weergave van de belangrijkste zaken in de wetenschappelijke literatuur met betrekking tot het onderwerp Je beschrijft welke belangrijke eerdere publicaties er verschenen zijn over dit onderwerp en wat de bevindingen op dat gebied zijn. Dit is een bijzonder moeilijk onderdeel van een werkstuk. Je schrijft als het ware naar je probleemstelling toe en daarvoor moet je een goede indeling bedenken van literatuur die daarmee te maken heeft. Het is verstandig om het literatuuroverzicht thematisch te ordenen, bijvoorbeeld eerst onderzoeken die met het verschijnsel op zich te maken hebben, gevolgd door een overzicht van experimenteel onderzoek dat over dit fenomeen is uitgevoerd. 7

8 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 3. Voorlopige bevindingen Aan het eind van je literatuuroverzicht som je nog eens de bevindingen tot nu toe op en daarna formuleer je de probleemstelling van je eigen onderzoek. Deze probleemstelling moet heel scherp geformuleerd zijn en wel op een zodanige wijze dat alle onderdelen geoperationaliseerd kunnen worden. Een probleemstelling wordt meestal gevolgd door een aantal subvragen die je gaat onderzoeken om je probleemstelling te kunnen beantwoorden. Indien mogelijk formuleer je ook nog hypotheses en verwachte uitkomsten Methode van onderzoek Theoretisch onderzoek en onderzoek dat gebaseerd is op (literaire) bronnen wordt anders gepresenteerd dan experimenteel onderzoek. Bij dit onderdeel scheiden de wegen van de taal- en letterkunde zich dus enigszins. Voor alle disciplines beschrijf je in dit onderdeel hoe je onderzoek is opgezet en uitgevoerd Letterkunde Bij letterkundeonderzoek is dit het gedeelte waarin je verslag doet van het onderzoek zelf, veelal bronnen- of literatuuronderzoek. Je beschrijft hier uitgebreid en met heldere vindplaatsen welke stappen je zet om tot een antwoord op je onderzoeksvraag te komen. Geef hier steeds duidelijk en goed geannoteerd aan op welke tekstpassages je je baseert om tot je bevindingen te komen, zodat je lezers zelf eenvoudig de vindplaatsen in je bronnen die naar je conclusies leiden, kunnen controleren Taalkunde, taalbeheersing en psycholinguïstiek Bij empirisch en experimenteel onderzoek moet je tekst op een zodanige manier geschreven zijn dat een vakgenoot het onderzoek op basis van je beschrijving zou kunnen herhalen. Wat experimenteel onderzoek betreft is het gebruikelijk om de methodeparagraaf in te delen in de volgende onderdelen (die elk als subkopjes kunnen worden opgenomen): 1. Participanten (aantal participanten, hun leeftijd, hun hoogst genoten opleiding, aantal participanten dat niet is opgenomen in de analyses) 2. Materiaal voor het onderzoek (bijv. teksten, vragenlijsten, tekeningen etc.) 8

9 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 3. Onderzoeksontwerp ('design') (bijv. afhankelijke en onafhankelijke variabelen, hoe werden de deelnemers over het materiaal verdeeld) 4. Procedure (precieze opdracht voor de deelnemers, meetmethode bijv. computergestuurde opstelling of papier-en-potloodexperiment, individueel afgenomen of in groepsverband etc.) Bij een corpusonderzoek met betrekking tot een taalkundig verschijnsel kunnen bepaalde onderdelen in de beschrijving van de methode weggelaten worden, zoals participanten. Dan beschrijf je in elk geval: 1. Je analysestrategie (Wat ga je analyseren, volgens welke strategie en waarom?) 2. Het onderzochte materiaal (beschrijving van het corpus: Wanneer is het corpus verschenen, hoe groot is de selectie van het corpus, welke eenheden heb je geanalyseerd (zinnen, alinea s, hele teksten, etc.)?) 3. De procedure van de analyse (Wat heb je achtereenvolgens gedaan, hoe heb je de gegevens verzameld en hoe heb je ze gegroepeerd?) Resultaten In deze paragraaf worden de resultaten alleen maar weergegeven en niet beargumenteerd. De discussie erover komt in de volgende paragraaf. Geef voornamelijk bij taalkundeonderzoek de resultaten weer in de vorm van tabellen en figuren als dit de tekst overzichtelijker en begrijpelijker kan maken. Zie voor nadere informatie over tabellen Discussie en conclusies Veelal begint deze paragraaf met een aantal conclusies die uit je onderzoek getrokken kunnen worden. Daarna komt de discussie over wat je resultaten betekenen. Het kan echter ook andersom: eerst discussie over wat je gevonden hebt en daarna wat het betekent voor je theorie, om te eindigen met een of meerdere conclusies van je onderzoek. Welke volgorde je ook aanhoudt, in deze paragraaf worden de resultaten besproken. Dit is wellicht het meest kritische stuk van het gehele verslag. In deze paragraaf moet je je zetten tot beredeneren. Belangrijk is dat je als onderzoeker in staat 9

10 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands bent je te verplaatsen in je lezer, zodat je mogelijke tegenargumenten tegen wat je in deze paragraaf stelt op tijd onschadelijk kunt maken. In de discussieparagraaf moet je wat je gevonden hebt in verband brengen met je inleiding. Hier kom je terug op literatuur die je in je inleiding (of eventueel elders) hebt behandeld. Het is niet gebruikelijk nieuwe literatuur in de discussie te behandelen. De uiteindelijke formulering van de conclusies moet in overeenstemming gebracht worden met wat je in je inleiding als probleemstelling hebt geformuleerd. De terminologie moet hetzelfde zijn. Bouw je conclusie als volgt op: 1. Geef eerst een korte samenvatting van de belangrijkste gegevens van je onderzoek. 2. Formuleer daarna de eigenlijke conclusie, het antwoord op de vraagstelling. 3. Formuleer vervolgens wat verdergaande conclusies, waaruit suggesties voor verder onderzoek kunnen voortkomen. Als je onderzoek meerdere experimenten of analyses bevat, dan geef je per experiment of analyse de discussie en conclusie voor dat deel van het onderzoek en voeg je nog een apart onderdeel algemene discussie en conclusies toe, waarin het gehele onderzoek besproken wordt Literatuurlijst In en wordt uitgelegd hoe je de literatuur waar je in je tekst naar verwijst, in een alfabetische lijst in detail beschrijft Bijlagen Bijlagen komen alleen in grotere werkstukken en scripties voor. In de bijlagen wordt materiaal opgenomen dat dient als illustratie bij de eigenlijke tekst. Dit materiaal zou de structuur van de scriptie of het werkstuk onoverzichtelijk en te uitgebreid maken als het in de hoofdtekst opgenomen zou worden. Als bijlage kun je bijvoorbeeld tekstfragmenten (zoals onderzoeksmateriaal, uitgeschreven interviews, toespraken) opnemen die in de hoofdtekst besproken of geanalyseerd worden. Ook tabellen met resultaten die niet belangrijk zijn om de tekst te kunnen volgen of ruwe (nog niet 10

11 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands samengevoegde of gemiddelde) gegevens kunnen in een bijlage worden opgenomen. Tabellen die de resultaten weergeven, moeten natuurlijk wel in de tekst worden opgenomen. Instructies of vragenlijsten of testmateriaal worden ook meestal in letterlijke vorm in de bijlage toegevoegd en in de tekst kort en abstract beschreven. De bijlagen worden genummerd en voorzien van een titel. Neem ze ook op in de inhoudsopgave. De bijlagen komen in de regel na de literatuurlijst. 1.2 Algemene conventies voor inhoud en lay-out Het is belangrijk dat de lay-out van je tekst goed verzorgd is. Zorg ervoor dat het werkstuk of de scriptie netjes geprint wordt ingeleverd 1. Zorg er daarnaast voor dat de lay-out in de tekst consistent is. Hiermee bedoelen we dat je altijd dezelfde typografie gebruikt voor hetzelfde verschijnsel, bijvoorbeeld altijd inspringen bij een nieuwe alinea of altijd twee witregels voor een paragraaftitel. Zorg ook dat je consequent hetzelfde lettertype gebruikt, of consistent bent bij het cursief of vet weergeven van vergelijkbare onderdelen. Hieronder volgen een paar richtlijnen waaraan je je kunt houden bij het vervaardigen van je uiteindelijke tekst. Wijk daar niet van af, tenzij je er een goede reden voor hebt. Waar nodig worden ook wat inhoudelijke suggesties gegeven die samenhangen met schrijfconventies Titelpagina en titel Alleen bij een wat grotere schrijfopdracht maak je een titelblad (bij meer dan drie pagina's). Bij kortere stukken zet je onderstaande gegevens boven aan de eerste pagina. 1 Dat geldt niet noodzakelijkerwijs voor allerlei werkstukken bij afzonderlijke cursussen. De docent geeft in die gevallen aan wat gewenst is. 11

12 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Op het voorblad of de titelpagina vermeld je: titel en (eventueel) de ondertitel van de scriptie naam studentnummer datum van voltooiing naam van het vak naam van de begeleider of docent groep A/B/C, wanneer de docent werk van verschillende werkgroepen ontvangt (eventueel) versie (bijv. concept, 3e versie, eindversie) Een voorbeeld van een voorblad is: U, jullie of je? Een onderzoek naar het gebruik van aanspreekvormen in reclameteksten Hanneke Jansen S december 2009 Taalvariatie dr. W. Smeets (werkgroep A) (eindversie) 12

13 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Kies een titel voor de scriptie die de lezer de duidelijkste informatie geeft over het onderwerp van onderzoek. Gebruik liever niet een hele zin. Soms kan het nuttig zijn een ondertitel op te nemen die de aard van de scriptie verduidelijkt. Deze begint vaak als volgt: 'Een onderzoek naar...'of 'Een studie van... 'of 'Gevolgen van...'. Een mogelijkheid is om een aantrekkelijke of leuke (hoofd)titel te gebruiken en een ondertitel die de lezer duidelijkheid verschaft over het onderwerp. Let wel: voor de omgekeerde situatie (een 'ernstige'hoofdtitel en een 'leuke'ondertitel) gaat dit niet op. Een ondertitel heeft in de regel de functie van verduidelijken, niet van amuseren Bladindeling Gebruik papier van A4-formaat. Neem ruime marges: boven- en ondermarge 2,5 cm; linker- en rechtermarge ook 2,5 cm. Je kunt ook de standaardmarges van je tekstverwerker nemen, mits die niet te veel hiervan afwijken Paginering Nummer de bladzijden van de hele scriptie doorlopend, te beginnen bij de eerste pagina van de eigenlijke tekst. Titelblad, voorwoord en inhoudsopgave tellen wel mee, maar krijgen in de regel geen bladzijnummer. De feitelijke tekst van de scriptie of het werkstuk begint op een oneven pagina Alinea's Er zijn verschillende manieren om het begin van een nieuwe alinea typografisch aan te geven. Wij kiezen voor inspringen van de eerste regel van een alinea. Het is gebruik om na een witregel of na een titel of een tussenkopje niet in te springen. Wat betreft de inhoud van een alinea geldt als vuistregel: één idee of (sub)thema per alinea. Daarmee is nog niets gezegd over de lengte van de alinea. Gebruik als vuistregel: maak de alinea niet korter dan twee zinnen en niet langer dan een halve pagina. Meestal bevat een pagina minimaal vier alinea's. Het schrijven van een begin van een nieuwe alinea vereist extra aandacht. Let daarbij op de volgende zaken: 13

14 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 1. De eerste zin van een alinea behandelt een ander (sub)thema dan voorheen. Indien het thema of onderwerp gewoon doorloopt, begin dan geen nieuwe alinea. 2. Vermijd het gebruik van voornaamwoorden over alineagrenzen heen. Noem een zaak of persoon voor de eerste keer in een alinea dus voluit. Verwijs ook niet met een voornaamwoord naar een titel of subtitel. 3. Begin met de informatie die belangrijk is binnen die alinea. 4. Als je in de eerste zin iets samenvat (bijv. 'In het voorgaande is opgemerkt dat...'), zorg er dan voor dat het ook klopt. 5. Gebruik de correcte signaalwoorden. Woorden die nogal eens incorrect gebruikt worden, zijn kortom of samenvattend (waarbij men niet het voorgaande samenvat), dus (zonder dat dat een logische gevolgtrekking inluidt) en aan de andere kant (waarbij er geen sprake is van een tegenstelling) Interlinie Lever een werkstuk of een scriptie in met regelafstand 1,5 (= anderhalf ). De regelafstand bij stukken waarbij je inspringt en bij citaten is 1,0 (= enkel ) Titels en tussenkopjes Breng typografisch een onderscheid aan tussen titels van verschillend niveau. We willen hier slechts wijzen op één regel: zorg er (weer) voor dat je consequent bent. Dat betekent dat je titels die op hetzelfde niveau staan in de structuur van de tekst, typografisch op dezelfde wijze moet weergeven (niet bijvoorbeeld de ene keer cursief en de andere keer onderstreept, of de ene keer gescheiden door twee witregels, de andere keer door één witregel). Zet geen punt achter titels en ondertitels Spaties en interpunctie Een spatie is een open plek ter grootte van een letter. Typ leestekens direct (zonder spatie) achter de voorafgaande letter. Laat leestekens door een spatie volgen. Typ een spatie tussen twee woorden. Er zijn echter uitzonderingen. Je typt geen spatie: 14

15 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands 1. na een punt tussen de voorletters van een naam (W.A. Jansen) 2. na een punt in een afkorting (G.G.D.) 3. na een apostrof ('s-gravenhage) 4. tussen leestekens ('Dit?'vroeg hij. 'Dit', zei hij.) 5. na een koppelteken (adjunct-directeur) Typ wel een spatie voor en na een gedachtestreepje in een zin ('Dit ik zeg het nogmaals is onjuist.'). Wees zuinig met gedachtestreepjes Komma s Een komma schrijf je op die plaatsen in een zin waar je bij het hardop lezen een pauze laat horen. Bij bijvoeglijke bijzinnen is de regel van het plaatsen van komma s bepalend voor de betekenis van de zin. In het geval van een uitbreidende bijvoeglijke bijzin staat de bijzin tussen twee komma s, zoals in de zin: Sigaretten, die een gevaar voor de gezondheid vormen, raken gelukkig in onbruik. Hiermee wordt bedoeld dat voor alle sigaretten geldt, dat ze een gevaar voor de gezondheid vormen. In een beperkende bijvoeglijke bijzin wordt er in het begin geen komma geplaatst: Sigaretten die een gevaar voor de gezondheid vormen, worden steeds minder verkocht. In deze zin gaat het niet over alle sigaretten, maar alleen over die sigaretten die een gevaar vormen. Een slechte gewoonte is het plaatsen van allerlei (hoofd)zinnen binnen één zin, gescheiden door een komma, terwijl er eigenlijk een punt (en dan een nieuwe zin) of een puntkomma had moeten staan. Niet goed is dus bijv. Niet iedereen weet dat je hoofdzinnen niet zomaar binnen een zin achter elkaar mag plaatsen, er wordt gewoon een komma tussen gezet, zo denkt iedereen dat het gewoon één zin is, het zijn er eigenlijk vier. Een andere slechte gewoonte is om bijzinnen als hoofdzinnen te presenteren, dus zonder de inbeddende zin. Niet goed zijn zinnetjes als Omdat dat nu eenmaal gebruikelijk is, wel bijv. Dat wordt gedaan omdat dat nu eenmaal gebruikelijk is Haakjes Een openingshaakje wordt voorafgegaan door een spatie, en meteen gevolgd door tekst. Een sluitingshaakje wordt meteen na een stukje tekst geplaatst en gevolgd door 15

16 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands een spatie of een punt (of een komma). Als je iets tussen haakjes plaatst aan het einde van een zin, plaats dan de punt van de zin na het sluitingshaakje. Voorbeelden zijn: In deze zin (die als voorbeeld moet dienen) staan twee haakjes. In de vorige regel staan twee haakjes (zie hierboven). Als je een hele zin tussen haakjes zet, zet dan de punt of het vraagteken behorend bij die zin, vóór het haakje en eventueel na het haakje nog een punt als de zin waarin de haakjes voorkomen, afgelopen is. Een voorbeeld: Je bespreekt achtereenvolgens je analysestrategie (Wat ga je precies analyseren en hoe?), je materiaal (Hoe is je corpus samengesteld?) en je analyseprocedure (Welke statische technieken heb je toegepast?) Cursiveren Cursiveringen worden bij verschillende gelegenheden gebruikt. Je cursiveert: 1. Titels van boeken en tijdschriften Dit doe je altijd, zowel in de lopende tekst (voor zover dat noodzakelijk is) als in de literatuurlijst en bijlagen. Let op: titels van artikelen worden nooit gecursiveerd, maar komen in een lopende tekst tussen aanhalingstekens (voor de weergave in de literatuurlijst: zie de specifieke regels per subdiscipline). 2. Woorden in een vreemde taal, bijvoorbeeld: Wat in het Engelse taalgebied literary criticism heet, is wat anders dan de Nederlandse literatuurkritiek. 3. Niet-alledaagse begrippen (een technische term of ander sleutelbegrip), bijvoorbeeld: Dit is wat de Franse socioloog Bourdieu velden noemt. Wanneer je het begrip vaker zult gebruiken in je tekst, cursiveer je het alléén de eerste keer. 4. Woorden die je nadruk wilt geven Wees hier zeer spaarzaam mee. 5. Woorden in zogenaamde zelfnoemfunctie, bijvoorbeeld: In de volgende zin is dus geen voegwoord, maar een voegwoordelijk bijwoord. (Hier staat dus voor het woord dus.) 16

17 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Citaten worden niet gecursiveerd, maar staan tussen aanhalingstekens (zie 1.3.3) Getallen en factoren In Nederlandse teksten is het gebruikelijk om getallen tot twintig, tientallen, honderdtallen etc. voluit te schrijven 2, bijvoorbeeld: In ons onderzoek stonden deze veertien boeken centraal. Niet... deze 14 boeken... In Engelse tijdschriften worden getallen boven de tien vaak al in cijfers weergegeven. In beide talen is het goed gebruik om een getal aan het begin van de zin voluit te schrijven. Dus Vierenveertig deelnemers deden dat. Gebruik, in weerwil van het bovenstaande, toch getallen wanneer het gaat om maten, reeksen, data, tijdstippen en rekenkundige eenheden of om vergelijkingen van een klein getal met een groot getal, bijvoorbeeld: milliseconden, marges van 5 cm hoofdstuk 2, studie 4, experiment 5, tabel 1, figuur 1, grafiek 10 op 1 april 2009, om 15 uur minder dan 5%, in een verhouding van 5:12 bij 4 van de 28 proefpersonen, 7 gedichten en 70 korte verhalen 1.3 Algemene conventies voor parafraseren, citeren en verwijzen Algemeen In nieuw onderzoek maak je altijd in mindere of meerdere mate gebruik van verwijzingen naar bestaande teksten: jouw tekst zal altijd voor een (groot) deel bestaan uit het analyseren, interpreteren, becommentariëren, weerleggen of expliciteren van bestaande teksten van anderen. Dan gaat het bij letterkunde en soms bij taalkunde zowel om primaire teksten (een roman, gedicht of theatertekst die je onder handen neemt, bijvoorbeeld) als bij letterkunde én taalkunde om secundaire teksten 2 Zie hierover bijvoorbeeld de taaladviesbank van de Nederlandse Taalunie ( 17

18 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands (bijvoorbeeld eerdere analyses van een tekst die je beoogt te interpreteren of eerder uitgevoerd onderzoek). (Aanstaande) academici moeten goede teksten kunnen schrijven en daarin de relevante informatie die ze in de literatuur hebben gevonden, op een correcte en consistente manier verwerken. Daarvoor bestaan drie methoden, die doorgaans in combinatie met elkaar worden gebruikt: parafraseren, citeren en verwijzen Parafraseren Als je parafraseert, geef je in je eigen woorden weer wat je hebt gelezen. Natuurlijk is het belangrijk dat je de gevonden informatie niet verdraait: je weergave moet recht doen aan de oorspronkelijke inhoud van de publicatie die je hebt geraadpleegd. Door gebruik te maken van indicatoren zoals [naam auteur] wijst erop dat of zo vat [naam auteur] samen kun je de status van een bepaalde passage in je tekst aangeven: niet jijzelf bent aan het woord, maar iemand anders. Direct voor of direct na de weergave van de gevonden informatie in je eigen woorden, noteer je de naam van de auteur en het jaartal van de publicatie, en als je naar een specifieke passage verwijst ook het paginanummer (bij een lange passage: begin- en eindpagina). Zie voor details over het gebruik van bronvermeldingen Voorbeeld 1: Vaessens (2006, p. 17) wijst erop dat Voskuil toch enigszins anders naar deze kwestie kijkt. Hij haalt het interview met Fontijn aan waarin Voskuil opmerkt dat schrijvers ondergeschikt zijn geworden aan de consumptiemaatschappij. Voskuils punt, zo vat Vaessens samen, is dat een groter publiek voor literatuur niet tot een grotere invloed ervan heeft geleid. of: Vaessens wijst erop dat Voskuil toch enigszins anders naar deze kwestie kijkt. Hij haalt het interview met Fontijn aan waarin Voskuil opmerkt dat schrijvers ondergeschikt zijn geworden aan de consumptiemaatschappij. Voskuils punt, zo vat hij samen, is dat een groter publiek voor literatuur niet tot een grotere invloed ervan heeft geleid (Vaessens 2006, p. 17). 3 Wat hier volgt is grotendeels gebaseerd op een aantal passages uit de facultaire studentenhandleiding Plagiaat (zie verder bij tentamens en examens ). 18

19 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Gaat het om een website, dan noteer je het webadres (ook wel: de URL) in je tekst. Is dat adres erg lang, dan noteer je het eerste, algemene deel daarvan, gevolgd door routeaanwijzingen waarmee de relevante passage van de site bereikt kan worden. Dezelfde gegevens, maar dan steeds uitgebreid met de datum waarop je de desbetreffende website geraadpleegd hebt, noteer je ook, alfabetisch geordend, in een aparte afdeling Webadressen in de literatuurlijst aan het eind van je tekst. Een mogelijkheid is ook om onlineteksten waaraan je refereert op dezelfde manier te behandelen als de papieren publicaties waar je naar verwijst. Dat kan vooral handig zijn als het om een digitaal document gaat (bijvoorbeeld in pdf-vorm of in.docvorm) met een duidelijke auteur en titel. Je bronvermelding bestaat dan uit de auteursnaam (als die onbekend is: de titel van het document) gevolgd door het jaartal van publicatie (als dat niet bekend is, de afkorting van zonder jaar: z.j. ). De volledige titelbeschrijving (eindigend op vindplaats op het web en vinddatum) komt dan onder de naam van de auteur (als die niet bekend is: de titel van het document) tussen de andere titelbeschrijvingen in je literatuurlijst te staan. Welke aanpak je ook kiest, zorg dat de lezer in elk geval steeds de datum kan vinden waarop je de website geraadpleegd hebt. Realiseer je dat sites komen en gaan, en dat een verwijzing naar een website het risico in zich draagt dat de site verdwenen is op het moment dat een kritische lezer die je bronnen wil controleren, daarnaar op zoek gaat. Dat doet schade aan de betrouwbaarheid van je bronnen en daarmee aan de geloofwaardigheid van je betoog. Voorbeeld 2: Formulieren blijken een belangrijke bron van klachten van burgers te zijn. In een onderzoek onder cliënten van de Hengelose Gemeentelijke Sociale Dienst (De Waal 2004, p ) vond ruim 30% van de ondervraagden dat er in zijn algemeenheid op GSD-formulieren te veel vragen worden gesteld. Bijna 50% was van oordeel dat de vragen onduidelijk zijn en eenzelfde percentage meende dat er wel eens sprake is van geheel overbodige vragen. Zie ook onderzoeksrapporten2004 GSDHengelo en (zoek op GSD). Zie voor de weergave van aangehaalde bronnen in een literatuurlijst en

20 Schrijfregels voor de hele Opleiding Nederlands Citeren Citaten zijn letterlijke aanhalingen uit andere publicaties. Dergelijke aanhalingen zijn zinvol in de volgende gevallen. Het gaat om een treffende formulering, bijvoorbeeld een definitie of een stelling die een bepaalde gedachte kernachtig uitdrukt. Het is belangrijk dat de lezer precies (letterlijk) te weten komt wat de oorspronkelijke auteur gezegd of geschreven heeft, bijvoorbeeld om te kunnen begrijpen wat het verschil is met andere publicaties, of om goed te kunnen begrijpen waar een discussie met andere auteurs over gaat. Maak spaarzaam gebruik van citaten. Het gebruik van te veel of te lange citaten kan worden gezien als een teken van gemakzucht. Citaten moeten altijd worden ingeleid en achteraf van commentaar of interpretatie voorzien worden. Schrijf dus niet zomaar zonder meer een moeilijk stuk proza over. De tekst die je citeert moet exact overeenstemmen met de bron, zelfs als daar tik- en spelfouten of afwijkende spelvormen (zoals in voorbeeld 4 produktie met een k) in voorkomen. Als er verwarring zou kunnen ontstaan over de juiste weergave kun je dat aangeven met het woordje sic tussen vierkante haken: [sic]. Het begin en het einde van het citaat moeten duidelijk gemarkeerd zijn met aanhalingstekens. Als je iets weglaat, laat je dat zien door op de desbetreffende plaats vierkante haken met drie puntjes ertussen te noteren: [...]. Als je binnen het citaat zelf een verklarende opmerking wilt maken, noteer je die ook tussen vierkante haken. Achter een dergelijke opmerking noteer je dan je initialen, zodat de lezer weet wie er aan het woord is (LH in voorbeeld 4). In de zin waarin je het citaat inbedt, noteer je de naam van de auteur, het jaartal van de publicatie en, afgescheiden door een komma, ook de pagina of pagina s waar je het citaat gevonden hebt. Zie voor meer details over het gebruik van bronvermeldingen