Zit het wel goed? Deel 4. Winkelinspecties en onderzoek naar houten tuinmeubelen in tien winkelketens Een onderzoek van Milieudefensie, mei 2008

Transcriptie

1 Zit het wel goed? Deel 4 Winkelinspecties en onderzoek naar houten tuinmeubelen in tien winkelketens Een onderzoek van Milieudefensie, mei 2008

2 Colofon Onderzoek en tekst: Danielle van Oijen (Milieudefensie) Eindredactie: Meike Skolnik Vormgeving: Ruparo, Amsterdam Drukwerk: Ruparo Amsterdam, mei , Milieudefensie campagne Globalisering en Milieu Postbus GD Amsterdam servicelijn: Met speciale dank aan: Ali Maas, Anita Wijnands, Anna Marijse Lensen, Anna Vester, Annemiek Markus, Annet Smits, Annette Kok, Bastiaan van Perlo, Bob Molenaar, Bram van Veelen, Conny Poelstra-Bijl, Edwin Veenendaal, Els Derks-van der Wiel, Els Pires, Erik van Gool, Erna van Ooijen, Floris Merison, Froukje Bats, Gerard Los, Gertjan van der Deure, Gery van Nieuwkoop, Geurt van de Kerk, Han Horstink, Hans Mandjes, Inge Vianen, Inger Lansen, J. Smits, Jan Koopmans, Jacqueline Theunissen, Jelle Reitsma, Jet Nieuwenhuis, Joop Floor, Joke Hoobroeckx, Joky Schoute-Jansen, Jos Foole, Karel de Lange, Karen Lammerink, Liesbeth Perdeck, Maarten Briels, Margriet Vocks, Marianne van Gemert, Marieke Coenen, Marieke van den Bos, Mariel Otten, Mariëtte van der Heijde, Marjuna Hendriks, Marleen van Ooijen, Maurits Tax, Mieke Hendriks, Nanny de Jager, Nicoline Disseldorp, Paulette Jansen, Petra Jansen, Pieter Swinkels, Ragnhild de Hoog, Ria Leenders, Rianne van der Veen, Richard Keijzer, Rosanne Kolvers, Theo Kurstjens, Thijn Westermann, Tina van Doorn, Trudy van Nieuwenhuizen, Veerle Simons, Victor van der Kloet, Willem van Leenhoff, Wilma Kruger, Y.P.C.C. Zandbergen en Yfke Kirchner.

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Houten tuinmeubelen en ontbossing Teak Meranti, balau/bangkirai, keruing en nyatoh Acacia 7 3. Resultaten van het tuinmeubelenonderzoek 8 4. Beleid en reactie bedrijven Groenrijk Life & Garden Intratuin Tuincentrum Overvecht HEMA Leen Bakker GAMMA Kwantum Praxis IKEA Conclusies en Botte Bijl winnaar Groenrijk wint Botte Bijl Award Andere winkelketens Wat wil Milieudefensie Consumenten Bedrijven Overheid 14

4 4

5 1. Inleiding Milieudefensie heeft voor het vierde jaar achtereen het aanbod van houten tuinmeubelen in tien winkelketens geïnspecteerd. Bij GAMMA, Groenrijk, HEMA, IKEA, Intratuin, Kwantum, Leen Bakker, Life & Garden, Praxis en Tuincentrum Overvecht inventariseerden we het aandeel duurzaam geproduceerd hout en de milieuclaims op de tuinmeubelen. Milieudefensie doet dit onderzoek omdat ze de winkelketens wil aansporen om alleen nog maar duurzaam geproduceerd hout in het assortiment op te nemen en de misleidende milieuclaims uit de winkels te bannen. WWF/Canon Edward Parker 5

6 2. Houten tuinmeubelen en ontbossing Er worden verschillende soorten hout gebruikt voor tuinmeubelen, hoewel de houtsoort of herkomst op de winkelvloer vaak niet wordt aangegeven. In dit hoofdstuk worden enkele veelvoorkomende houtsoorten beschreven. Ook komen de problemen aan de orde die in de landen van herkomst spelen met ontbossing, illegale en destructieve kap. 2.1 Teak Tuinmeubelen gemaakt van teakhout staan het meest op de winkelvloer. Teak komt vaak van plantages in Indonesië. In deze door de staat beheerde plantages wordt op grote schaal illegaal gekapt en zijn er sociale conflicten met de lokale bevolking 1. Daarnaast is er nog steeds teak uit Birma te koop in enkele winkels. In Birma regeert een militaire dictatuur die de bevolking onderdrukt en op grote schaal mensenrechten schendt. Met de inkomsten uit de teakhandel financiert de 1 In 2007 deed een Indonesische NGO voor Milieudefensie een veldstudie in de Perum Perhutaniplantages. Zie het tuinmeubelenrapport van 2007 op www. milieudefensie.nl/globalisering 6

7 Milieudefensie militaire junta in Birma haar gewapende conflict. Daarom wordt hout uit Birma ook wel conflicthout genoemd. Teakhout uit Birma mag daarom volgens een verordening uit 2008 van de Europese Unie niet meer de Europese Unie binnenkomen. 2.2 Meranti, balau/bangkirai, keruing en nyatoh 2.3 Acacia Het acaciahout dat voor tuinmeubelen gebruikt wordt, komt ondermeer uit plantages in Vietnam (de Mekong regio) en Indonesië. Voor het inplanten van deze plantages zijn soms nog recent oerbossen gekapt. In deze plantages vindt ook illegale kap plaats, zijn er conflicten over landrechten met de lokale bevolking en worden mensenrechten geschonden. De NGO s Telapak en EIA onderzochten dit jaar de tuinmeubelenindustrie in Vietnam 2. Zij ontdekten dat door de enorm gegroeide tuinmeubelenindustrie, de vraag naar hout zo hoog was geworden, dat er veel illegaal en destructief gekapt hout wordt gebruikt uit landen als Laos, Thailand en Cambodja. Gelukkig zijn verschillende winkelketens de afgelopen jaren steeds meer duurzaam geproduceerd hout gaan verkopen. FSC is op dit moment het enige wereldwijde keurmerk, dat voldoende garanties geeft voor duurzaam bosbeheer. Dit hout komt uit bossen waar een onafhankelijke instantie heeft vastgesteld dat het bos duurzaam wordt beheerd en waarvan de gehele handelsketen van het bos naar de winkel wordt gecontroleerd. Naast het teakhout vinden we ook houtsoorten als meranti, balau/bangkirai, keruing en nyatoh. Deze houtsoorten groeien in de oerbossen van Zuidoost-Azië, waar illegale en destructieve houtkap belangrijke oorzaken zijn van de ontbossing. In Indonesië bijvoorbeeld, is tot tachtig procent van de houtkap illegaal. Het bos verdwijnt er razendsnel: zo n 300 voetbalvelden per uur. Deze bossen zijn essentieel voor het voortbestaan van vele planten- en diersoorten, zoals de orang oetan. Ook zijn de bossen van levensbelang voor het levensonderhoud van de inheemse en lokale bevolking. De wereldwijde ontbossing draagt significant bij aan klimaatverandering: circa twintig procent van de mondiale uitstoot van CO2 is te wijten aan ontbossing en bosdegradatie. Milieudefensie 2 Telapak & EIA (2008) Borderlines, Vietnam s booming furniture industry and timber smuggling in the Mekong region. 7

8 Milieudefensie 3. Resultaten van het tuinmeubelenonderzoek Tijdens de winkelinspecties van Milieudefensie wordt het aandeel FSC-gecertificeerde tuinmeubelen in de winkels onderzocht. Ook wordt gekeken welke milieuclaims op de tuinmeubelen staan. In 69 filialen zijn 8572 tuinmeubelen geteld door de winkelinspecteurs van Milieudefensie. Het gemiddelde aandeel FSC-gecertificeerd hout van 52 procent is een mooie stijging ten opzichte van vorig jaar. Toen werd nog 37 procent FSCgecertificeerde tuinmeubelen aangetroffen. Dit is een toename van veertig procent. Intratuin, Praxis, Leen Bakker en HEMA hebben het aandeel FSC-gecertificeerd hout flink verhoogd ten opzichte van vorig jaar. Kwantum en GAMMA voeren nog steeds een hoog percentage FSC-gecertificeerd hout. De achterblijvers zijn vooral de tuincentra, maar ook IKEA heeft nog geen FSC- gecertificeerd hout in haar tuinmeubelenassortiment. Het aandeel dubieus hout is 47 procent, waaronder veel teakhout uit de Perum Perhutani plantages 3 van Indonesië, acacia uit Vietnam en verschillende houtsoorten uit de oerbossen van Zuidoost-Azië, zoals meranti en bangkirai. De valse claims zijn weggevaagd van de winkelvloer: nog geen één procent heeft een valse milieuclaim. Dit was afgelopen jaren nog rond de twintig procent. 3 Perum Perhuntani is het staatsbosbedrijf van Indonesië waar illegale en destructieve kap een groot probleem vormen en waar vele sociale conflicten zijn over landrechten. 8

9 Tabel 1: Resultaten tuinmeubelenonderzoek winkelketens 2008 Winkelketen Aantal onderzochte meubelen Waarvan in percentages * goed hout valse claims Intratuin Groenrijk Tuincentrum Overvecht Life & Garden Praxis GAMMA Leen Bakker HEMA Kwantum IKEA Totaal *Door afronding is de optelsom van sommige categorieën niet altijd honderd procent dubieus hout Legenda Goed hout: Houten tuinmeubelen die het FSC- of TFT-keurmerk dragen. Dit jaar is naast het FSC-gecertificeerd hout ook het TFT-gecertificeerd hout 41 in de categorie goed hout opgenomen. Dit hout heeft een aantoonbare herkomst en is door een derde onafhankelijke partij gecontroleerd op legaliteit. De bossen en plantages die dit certificaat ontvangen werken middels een actieplan aan FSC-certificering. 14 TFT staat voor Tropical Forest Trust, FSC staat voor Forest Stewardship Council. Fout hout: Fout hout bestaat uit twee subcategorieën: 1) Valse milieuclaims waarbij informatie over duurzaamheid of legaliteit van het bosbeheer wordt gegeven die niet aantoonbaar juist en misleidend is. 2) Dubieus hout. Er is sprake van dubieus hout als het hout op een niet-duurzame of illegale wijze geproduceerd wordt, afkomstig is uit high risk regio s voor illegale en destructieve kap (Centraal Afrika, Amazone, Indonesië, Rusland) of hout waarvan de herkomst onbekend is. wwf-canon/n.c.turner 9

10 4. Beleid en reactie bedrijven Milieudefensie heeft de resultaten van de winkelinspecties aan de winkels opgestuurd ter controle en heeft daarbij ook vragen gesteld over het gevoerde beleid op het gebied van duurzaam geproduceertd hout. Deze reacties worden hieronder besproken. 4.1 Groenrijk Groenrijk heeft als doelstelling om minder houten tuinmeubelen te verkopen ten gunste van andere materialen. Groenrijk heeft de ambitie om het aandeel duurzaam hout te verhogen en alleen houten tuinmeubelen van honderd procent FSC-gecertificeerd hout op te nemen in de promotie. Maar naast dit basisassortiment heeft elke Groenrijk vestiging de volledige vrijheid om aanvullende artikelen te verkopen. Groenrijk kan daardoor zelf niet aangeven wat het aan- deel FSC-gecertificeerd hout is dat zij verkopen en heeft nog geen verklaring voor het zeer lage aandeel FSC-gecertificeerd hout (twee procent) dat Milieudefensie op de winkelvloer aantrof. 4.2 Life & Garden Life & Garden heeft doelstellingen geformuleerd voor het opvoeren van het aandeel duurzaam geproduceerd hout voor het centrale assortiment: In 2008 moet dit 25 procent zijn, in ,5 procent en in 2010 moet vijftig procent van het assortiment uit FSC-gecertificeerd hout bestaan. Milieudefensie trof op de winkelvloer elf procent goed hout aan. Life & Garden weert Birmees teak en geeft dit ook aan in gesprekken met de leveranciers. Maar omdat de herkomst van het hout niet aan te tonen is voor alle producten, is het niet te garanderen dat de tuinmeubelen van Life & Garden niet gemaakt zijn van teak uit Birma. De ondernemers zijn vrij om af te wijken van het centrale assortiment. Life & Garden wil deze verschillende vesti- anp 10

11 gingen met stimulerende maatregelen sturen om de doelstellingen voor duurzaam hout te behalen voor het gehele assortiment. Milieudefensie denkt dat hiervoor meer bindende kaders voor de vestigingen nodig zijn. 4.3 Intratuin Intratuin heeft als doelstelling om vanaf procent en in 2009 honderd procent van het centrale assortiment FSC-gecertificeerd te hebben, als dit tenminste praktisch en commercieel mogelijk is. Milieudefensie trof 27 procent duurzaam hout aan. Intratuin stelt dwingende kaders en richtlijnen op voor de vestigingen om dit ook door te voeren, maar er zijn verschillen per vestiging door oude voorraden en de mogelijkheid van inkopen naast het centrale assortiment. Intratuin heeft de verkoop van Birmees teak in twee vestigingen onmiddellijk gestaakt. 4.4 Tuincentrum Overvecht Tuincentrum Overvecht heeft niet gereageerd op onze enquête en brief met resultaten van de winkelinspecties. Bij Tuincentrum Overvecht is nog wel een valse milieuclaim aangetroffen, waarvan we nu geen zekerheid hebben dat deze is verwijderd. uit FSC-gecertificeerd hout. Hiervoor is bij Milieudefensie echter geen tijdspad bekend. Milieudefensie trof 72 procent duurzaam hout aan. 4.8 Kwantum Kwantum heeft als doelstelling honderd procent duurzaam hout. Dit bestaat voor het grootste deel uit FSC-gecertificeerd hout. Daarnaast verkoopt Kwantum TFT-gecertificeerd hout. Milieudefensie trof alleen maar FSC-gecertificeerd en TFT-gecertificeerd hout aan op de winkelvloer. Kwantum werkt heel actief aan de promotie van FSC-gecertificeerd hout in Nederland en tegelijkertijd aan certificering van de bossen en plantages van hun leveranciers. 4.9 Praxis Praxis heeft een project lopen om zo snel mogelijk te komen tot een verhoogd percentage hout van duurzame oorsprong, waarbij voor tropisch hout tenminste FSC-gecertificeerd hout wordt gebruikt. Praxis onderzoekt daarvoor alle houtstromen op de herkomst, volumes en duurzaam bosbeheer. Na dit onderzoek worden de termijnen ook vastgelegd voor het verhogen van het aandeel duurzaam hout. Op de winkelvloer trof Milieudefensie 56 procent duurzaam hout aan. 4.5 HEMA HEMA heeft als beleid dat al het hout en papier afkomstig moet zijn van duurzaam beheerde bossen. Dit jaar heeft HEMA dit in praktijk gebracht door enkel FSC-gecertificeerd hout in te kopen. Dit is ook wat Milieudefensie op de winkelvloer aantrof Leen Bakker Leen Bakker voert als beleid dat het gehele assortiment houten tuinmeubelen uit FSC-gecertificeerd hout moet bestaan, wat dit jaar op een paar procent na gelukt is: Milieudefensie trof 96 procent duurzaam hout aan. 4.7 GAMMA GAMMA is actief in de promotie van FSC-gecertificeerd hout en heeft als doelstelling om de gehele collectie houten tuinmeubelen te laten bestaan 4.10 IKEA IKEA heeft als doelstelling om in 2009 dertig procent van haar houten producten (dus ook voor de andere productgroepen) te laten bestaan uit FSC-gecertificeerd hout. Op de lange termijn wil IKEA alleen hout gebruiken uit bossen met een certificaat van verantwoord bosbeheer. IKEA werkt samen met het Wereld Natuur Fonds in projecten om problemen met illegale en destructieve kap te bestrijden, zoals het certificeren van een acaciaplantage in Vietnam. IKEA controleert het hout van de tuinmeubelen zelf op herkomst en legaliteit. De leveranciers worden daarbij bezocht en gecontroleerd, waarbij ook de keten naar het bos wordt nagegaan. Milieudefensie heeft aangegeven dat door het ontbreken van onafhankelijke controles er geen garanties voor legaliteit of herkomst van het hout gegeven kunnen worden. Er kan hout worden bijgemengd van onbekende bronnen. Bovendien controleert IKEA de houtketen en legaliteit, maar niet alle aspecten van het duurzaam bosbeheer. 4 11

12 5. Conclusies en Botte Bijl Award Winnaar 2008 Er is een goede voortgang gemaakt door de winkelketens om het aandeel duurzaam geproduceerd hout te verhogen. Het gemiddelde aandeel FSC-gecertificeerd hout in houten tuinmeubelen is nu 52 procent. Dat is een stijging van veertig procent ten opzichte van vorig jaar. Toen werd nog 37 procent FSC-gecertificeerde tuinmeubelen aangetroffen. De tuincentra 5 en IKEA blijven echter achter in het aandeel aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout. Hier moeten nog grote stappen worden gezet. Het beleid van de betreffende winkels moet worden aangescherpt. De tuincen- tra verschuilen zich vaak achter het gegeven dat zij franchiseorganisaties zijn, maar dat is geen excuus: zij kunnen wel degelijk bindende kaders en richtlijnen voor het aandeel duurzaam hout instellen voor de verschillende vestigingen. De valse claims zijn dit jaar weggevaagd van de winkelvloer. De winkelketens hebben zich allen ingespannen om de valse milieuclaims te voorkomen. Dit doen zij bijvoorbeeld door leveranciers hierop aan te spreken en daarnaast door de eigen vestigingen aan te sturen op controles van de milieuclaims. De consument loopt daardoor nog maar een kleine kans om misleid te worden over de duurzaamheid van de tuinmeubelen. 5 Met tuincentra worden de volgende winkelketens bedoeld: Groenrijk, Intratuin, Life & Garden. Wel merken de winkelinspecteurs van Milieudefensie dat het winkelpersoneel niet altijd goed Tabel 2: De Tuinmeubelen Top Tien (van slechtst presterende naar best presterende winkelketen) Tuinmeubelen Top Tien Totaal score Winkelketen Goed hout Valse claims Dubieus hout Beleid 1-2 Groenrijk Life & Garden Intratuin IKEA Tuincentrum Overvecht Praxis GAMMA Leen Bakker HEMA Kwantum Legenda Goed hout: De percentages duurzaam hout worden omgezet in scores. Deze worden als volgt ingedeeld: 0 33% = -1, 34-66% = 0, % = 1 Valse claims: De valse claims worden omgezet in scores: aanwezig = 0, afwezig = 1 Dubieus hout: De percentages dubieus hout worden omgezet in scores. Deze worden als volgt ingedeeld:0-33% = 1, 34-66% = 0, % = -1 Beleid: Deze score is gebaseerd op de volgende zaken: ambitie aandeel duurzaam geproduceerd hout, tijdsplan en instrumenten die uitvoering van beleid mogelijk maken. 12

13 op de hoogte is. Daar kunnen winkelketens middels goede voorlichting, opleiding van medewerkers en brochures nog veel aan verbeteren. Op deze wijze kan de promotie van duurzaam geproduceerd hout nog verstevigd worden. 5.1 Groenrijk wint Botte Bijl Award 2008 Groenrijk ontvangt dit jaar de Botte Bijl Award Milieudefensie trof tijdens de winkelinspecties een zeer laag percentage FSC-gecertificeerd hout aan (twee procent). Groenrijk verkoopt veel dubieus hout, zoals teakhout uit de plantages van Perum Perhutani in Indonesië, waar illegale en destructieve kap een groot probleem vormen en waar vele sociale conflicten zijn over landrechten. Daarnaast worden tuinmeubelen van meranti en bangkirai verkocht. De bomen die dit hout leveren groeien in de oerbossen van Indonesië en Maleisië. Dit hout is niet gecontroleerd op herkomst of legaal en duurzaam bosbeheer. Groenrijk gaat er vanuit, dat de leveranciers verantwoord inkopen als zij dat in gesprekken toezeggen. Groenrijk heeft zeer zwak beleid om het aandeel duurzaam geproduceerd hout te verhogen. Ze heeft lage ambities en zwakke instrumenten. Groenrijk probeert daarbij de verantwoordelijkheid af te schuiven door te stellen dat zij nu eenmaal een franchise organisatie zijn en de vestigingen daardoor vrij zijn om producten in te kopen buiten het centrale assortiment. Er zijn echter zoals de andere tuincentra in dit onderzoek aangeven - wel degelijk mogelijkheden om aan de ondernemers bindende kaders en richtlijnen op te leggen om legaal en duurzaam geproduceerd hout in te kopen. Groenrijk heeft in de drie jaar dat Milieudefensie de tuinmeubeleninventarisaties uitvoert geen serieuze stappen genomen om tot een hoger aandeel duurzaam geproduceerd hout te komen en illegaal en destructief gekapt hout uit te sluiten. We vinden er dit jaar zelfs een lager percentage FSC-gecertificeerd hout tijdens onze winkelinspecties dan voorgaande jaren Andere winkelketens Life & Garden en Intratuin scoren daarna hoog in de Tuinmeubelen Top Tien. Ze voeren een serieuzer beleid dan Groenrijk om duurzaam hout te promoten met daarin tijdsgebonden doelstellingen en sturende of verplichtende kaders en richtlijnen voor de franchise vestigingen. Zij verkopen echter ook nog steeds zeer veel dubieus hout uit risicogebieden voor illegale en destructieve kap zoals Indonesië en Maleisië. Kwantum en HEMA zijn absolute winnaars dit jaar met honderd procent duurzaam hout. GAMMA en Leen Bakker volgen vlak daarna, maar hebben vooralsnog een lager percentage duurzaam geproduceerd hout. Praxis en Tuincentrum Overvecht moeten nog een flinke sprong maken voordat ook zij honderd procent duurzaam geproduceerd hout verkopen. Praxis wil met het lopende project op duurzaam hout dit verwezenlijken voor alle productgroepen. IKEA verkoopt nu nog geen gecertificeerd hout in de tuinmeubelen, maar voert hier wel actief beleid op. Een voorbeeld daarvan is een vergevorderd FSC-certificeringsproject van één van de IKEA leveranciers in Vietnam. Colin Nicholas 6 In 2007 was het aandeel duurzaam hout bij Groenrijk tien procent, in 2006 was dit aandeel 6 procent en in 2005 was dit aandeel 2 procent. 13

14 6. Wat wil Milieudefensie? Milieudefensie doet de volgende aanbevelingen aan consumenten, bedrijven en de overheid. Allen kunnen een rol spelen om illegaal en destructief gekapt hout te weren en het aanbod duurzaam geproduceerd hout te vergroten. 6.1 Consumenten claims. Communiceer helder en duidelijk naar de consument en controleer dat leveranciers of fabrikanten dit ook doen. Draag er zorg voor dat het winkelpersoneel goed op de hoogte is van de herkomst en duurzaamheid van het assortiment en de klant daarover voldoende kan informeren. Zorg voor transparantie en neem ketenverantwoordelijkheid in de gehele handelsketen. Neem zelf initiatieven om de aanbodszijde te stimuleren duurzaam te gaan produceren, zoals door het lidmaatschap of een actieve rol binnen FSC Nederland en Tropical Forest Trust. Hout is een waardevol product, maak daarom een bewuste en overdachte keuze als u een houten tuinmeubel aanschaft. Let bij de aanschaf van een houten tuinmeubel op het FSC-keurmerk voor duurzaam bosbeheer. Als u geen FSC-gecertificeerde tuinmeubelen kunt vinden, vraag ernaar in de winkel en neem, als het echt niet anders kan, tuinmeubelen waarvan de Europese houtsoort en herkomst is aangetoond. 6.2 Bedrijven Voer beleid voor honderd procent FSC-gecertificeerd hout in uw collectie en zet daarvoor een duidelijke tijdslijn en stappenplan uit. Vermijd misleidende communicatie en valse 6.3 Overheid Ontwikkel wetgeving in Europees verband, die ervoor zorgt dat al het hout op de Europese markt legaal en verantwoord is geproduceerd. Mocht deze wetgeving er niet op Europees niveau komen, dan moet dit op nationaal niveau worden ingevoerd. Naast onbewerkt of gezaagd illegaal gekapt hout, dienen illegale houtproducten (zoals tuinmeubelen) ook in het Europese FLEGT actieplan om illegale houthandel tegen te gaan, te worden opgenomen. Stimuleer koplopers in het bedrijfsleven door flankerend beleid (bijvoorbeeld financiële instrumenten). Voorkom dat zij afgestraft worden door de concurrentie die het veel slechter doet. 14

15 15 WWF/Canon Edward Parker

16 Milieudefensie Friends of the Earth Netherlands Postbus GD Amsterdam servicelijn: