Kijken bij Collega s Excursie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kijken bij Collega s Excursie"

Transcriptie

1 Kijken bij Collega s Excursie 20 april 2010 Nut en noodzaak van CoC-certificering Annemieke Winterink, Probos

2 Opbouw presentatie 1. Probos 2. Hout 3. Certificering (FM & CoC) 4. Duurzaam inkoopbeleid 5. Voldoen aan inkoopbeleid & CoC 6. Tips Stichting Probos, Kennis & innovatiecentrum Projectenorganisatie (10 pers.) Via projecten bijdragen aan meer en beter bos : trainingen oa bosbeheerders; ontwikkelen database ; promotie SFM in UA; Hout: op naar 100% Duurzaam Inkopen; Goed hout op de juiste plek (MD), praktijkboeken; onderzoek effecten SFM; enz (zie Van oudsher statistieken (FAO, UNECE, ITTO, etc) Tussen beleid en praktijk, tussen onderzoek en praktijk

3 Ecologische aspecten gebruik hout (mits duurzaam geproduceerd!) Duurzaam aanbod (hernieuwbaar materiaal) Productie kan een positieve bijdrage leveren aan klimaat, samenleving, biodiversiteit, etc. Gebruik beperkte impact op milieu door laag energieverbruik (dus weinig emissie): substitutie andere materialen Na gebruik geen vervuilende reststoffen in het milieu (mits niet geïmpregneerd) Hergebruik mogelijk, tot uiteindelijk energieopwekking (gesloten C kringloop) CO 2 opslag in zowel het hout(en product) als in het bos

4 Certificering Hoe zorg je dat iets aantoonbaar duurzaam is? Zorg dat een onafhankelijk partij de controle uitvoert: Dus: certificering Voor aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout zijn er 2 typen certificeringen: Certificering van het bos (FM, Forest Management) Certificering van de handelsketen (CoC, Chain of Custody) Certificeringssystemen Twee grootste certificeringssystemen FSC (Forest Stewardship Council) ha bos gecertificeerd CoC gecertificeerde bedrijven PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes) ha bos gecertificeerd CoC gecertificeerde bedrijven Peildatum cijfers: 11 februari 2010

5 Duurzaam inkoopbeleid Doelstelling ministerie VROM In 2011 is 50% van het hout op de Nederlandse markt duurzaam geproduceerd. Doelstellingen duurzaam inkopen overheden vanaf 2010; Rijksoverheid 100%; Provincies en waterschappen 50%; (100% in 2015) Gemeenten 75% (100% in 2015) Duurzaam inkoopbeleid Ook grote marktpartijen: Woningbouwcoöperaties (Aedes, woonbron, woongroep holland, Portaal,..) Banken (ING, ABN, Rabobank, ) TNT Nederland Dierentuinen (Burgers Zoo, Diergaarde Bijdorp, ) Bouwend Nederland: informeert en stimuleert haar leden mbt het gebruik van duurzaam geproduceerd hout.

6 Inkoopcriteria Duurzaam Hout Voor overheden Juni 2008: Nederlandse Inkoopcriteria voor Duurzaam Hout vastgesteld TPAC (Timber Procurement Assessment Committee ) Toetsingscommissie Inkoop Hout: toetst certificeringssystemen voor duurzaam geproduceerd hout aan de inkoopcriteria Tot nu toe goedgekeurd: FSC internationaal & PEFC (België, Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Finland) Worden meer systemen getoetst: Voldoen aan de criteria Het geleverde hout moet aantoonbaar duurzaam geproduceerd zijn => Chain of Custody certificering. Op dit moment voldoen: FSC internationaal PEFC (België, Duitsland, Oostenrijk, Finland en Zweden) Aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout kan alleen geleverd worden door een CoC gecertificeerde aannemer

7 Chain of Custody wat betekent het? Chain of Custody (CoC) beschrijft de informatiestroom en het proces van track and tracing van het gecertificeerde bos (FM) naar een gelabeld product. Het is de keten van gecertificeerd bos naar gelabeld product. CoC Implementatie Met Chain of Custody kunt u het volgende aantonen: Werkwijze Inkoop Ontvangst Opslag Van wie kocht ik het hout; Welke bewerkingen onderging het hout; Aan wie heb ik het gecertificeerde hout(en) product verkocht; Productie Uitbesteding Verkoop Administratie Hoe organiseer en documenteer ik mijn FSC en/of PEFC CoC systeem

8 Certificeringssysteem (FSC/PEFC) Certificeerinstelling Individueel bedrijf Groepsmanager Bedrijf A Bedrijf B Bedrijf C Bedrijf D (Externe) kosten Groepscertificaat 750,- + verplaatsingskosten Voorwaarde: Maximaal 15 medewerkers Individueel certificaat Certificering ca. tussen 1500,- en 2000,- (elke 5 jaar) Jaarlijkse audit kosten ca. 1000,- Meer informatie:

9 Stijgende vraag gecertificeerde aannemers Gemeenten Leeuwarden, Heerenveen, Wymbritse radiel, Wetterskip Fryslân, Boskoop, Gouda en Reeuwijk werken alleen nog met CoC gecertificeerde aannemers Verwachting is dat de vraag naar gecertificeerd hout en dus gecertificeerde aannemers zal toenemen Tot nu toe zijn er ongeveer 90 gecertificeerde aannemers in Nederland. CoC certificering is momenteel nog een onderscheidende factor Tips Bestekken (van overheden) zullen steeds meer verwijzen naar TPAC hout. Overweeg in eigen bestekbepalingen te verwijzen naar duurzaam geproduceerd hout. Schrijf geen specifieke houtsoorten voor maar de noodzakelijke fysisch mechanische eigenschappen (vraag dit ook aan de opdrachtgevers) dan is er meer keuzevrijheid in de toe te passen gecertificeerde houtsoorten. Gebruik

10 Contact Neem voor vragen contact op met: Stichting Probos Telefoon: Meer informatie op:

Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland,

Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland, Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland, 1988-2011 Indicator 6 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven een uitgave van: Inleiding Het verduurzamen van de gebouwde omgeving is en blijft een maatschappelijke opgave. Duurzaamheid

Nadere informatie

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven

Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven Duurzaam inkopen van hout Een handleiding voor ontwikkelaars en bouwbedrijven een uitgave van: Inleiding Het verduurzamen van de gebouwde omgeving is en blijft een maatschappelijke opgave. Duurzaamheid

Nadere informatie

Programma, na de excursie

Programma, na de excursie Programma, na de excursie 15.00 15.20 Mark van Benthem (Probos) Opening & Fabels omtrent duurzaam bosbeheer 15.20 15.40 Mark Diepstraten (Wijma) De praktijk van duurzaam bosbeheer in de tropen 15.40 16.00

Nadere informatie

Inkopen van duurzaam hout; van beleid naar praktijk! Agenda. Green deal themabijeenkomst. 27 november 2014

Inkopen van duurzaam hout; van beleid naar praktijk! Agenda. Green deal themabijeenkomst. 27 november 2014 12-12-2014 Green deal themabijeenkomst Inkopen van dzaam hout; van beleid naar praktijk! 27 november 2014 Agenda 09.30 10.00 10.15 10.30 10.50 11.30 12.00 12.30 Ontvangst met koffie en thee Welkom en opening

Nadere informatie

Duurzaam inkopen van hout

Duurzaam inkopen van hout Duurzaam inkopen van hout Tips en de meest gestelde vragen over het inkopen van duurzaam geproduceerd hout door de overheid Overheid en bedrijfsleven hebben samen de ambitie om duurzaam geproduceerd hout

Nadere informatie

Bewust met hout. Overstappen naar verantwoord hout

Bewust met hout. Overstappen naar verantwoord hout Bewust met hout Overstappen naar verantwoord hout Hout is een belangrijk bouwmateriaal. Bovendien komt het uit een onuitputtelijke bron: onze bossen. Maar als we op lange termijn verzekerd willen blijven

Nadere informatie

Infoblad Voorbeeld (bestek)bepalingen voor de inkoop van duurzaam geproduceerd hout of producten waarin de grondstof hout is verwerkt

Infoblad Voorbeeld (bestek)bepalingen voor de inkoop van duurzaam geproduceerd hout of producten waarin de grondstof hout is verwerkt Toelichting: De hieronder genoemde bestekbepalingen zijn bedoeld als handreiking voor ambtenaren die zich bezighouden met aanbestedingen en inkoop van producten en werken waarin de grondstof hout is verwerkt.

Nadere informatie

In dit boekje komt u alles te weten over

In dit boekje komt u alles te weten over hout 100 0/ 0 duurzaam In dit boekje komt u alles te weten over 4 Voordelen van hout Duurzaam bosbeheer Redenen om duurzaam geproduceerd hout te kopen Het kopen en verkopen van miljard hectare van de

Nadere informatie

Duurzaam bosbeheer én inkopen

Duurzaam bosbeheer én inkopen Duurzaam bosbeheer én inkopen Mark van Benthem, Stichting Probos, Wageningen Opbouw presentatie Stichting Probos Aanleiding & Lofzang Green Deal Bevorderen duurzaam bosbeheer Certificering van SFM & CoC

Nadere informatie

MTCS Informatiepakket. Feiten en cijfers over het Malaysian Timber Certification Scheme

MTCS Informatiepakket. Feiten en cijfers over het Malaysian Timber Certification Scheme c MTCS Informatiepakket Feiten en cijfers over het Malaysian Timber Certification Scheme 2 Inhoudsopgave 1. Wat is het MTCS?... 3 2. Het Keurmerk MTCS... 6 3. De beschikbaarheid van hout met MTCS keurmerk...

Nadere informatie

MVO lijkt onbelangrijk bij houten pallets en verpakkingen

MVO lijkt onbelangrijk bij houten pallets en verpakkingen Blog / Expertartikel 25-septmeber-2012 MVO lijkt onbelangrijk bij houten pallets en verpakkingen Mark van Benthem Functie: Expert duurzame logistiek Mark van Benthem is senior adviseur bosbeheer en houtketen.

Nadere informatie

VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer

VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer VERPAKKINGEN, DE LINK TUSSEN BOS EN CONSUMENT Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer Natuurlijk en duurzaam verpakken Consumenten vinden dat bedrijven een belangrijke rol spelen als het gaat om maatschappelijke

Nadere informatie

HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer

HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN. Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer HOUT, DE LINK TUSSEN BOS EN BOUWEN Hét keurmerk voor duurzaam bosbeheer Natuurlijk en duurzaam ontwerpen Gebouwen kunnen profiteren van de bijzondere eigenschappen, structuur en het ecologische voordeel

Nadere informatie

Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker

Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker Help, hout met een FSC label?! Bouwsymposium: Greenwood Maarten Debecker BRUTO 1990 2000 16 milj hectare/jaar 2000 2010 13 milj hectare/jaar NETTO 1990 2000 8.3 milj hectare/jaar 2000 2010 5.2 milj hectare/jaar

Nadere informatie

Duurzaam bosbeheer én inkopen

Duurzaam bosbeheer én inkopen Duurzaam bosbeheer én inkopen Mark van Benthem, Stichting Probos, Wageningen Opbouw presentatie Stichting Probos Aanleiding & Lofzang Green Deal Bevorderen duurzaam bosbeheer Certificering van SFM & CoC

Nadere informatie

BROCHURE DUURZAAM GEPRODUCEERD HOUT

BROCHURE DUURZAAM GEPRODUCEERD HOUT BROCHURE DUURZAAM GEPRODUCEERD HOUT GEBASEERD OP UITGAVE: 2013-1 Auteur(s): M. van Benthem (Stichting Probos) Ir. A. Winterink (Stichting Probos) M.M. Heering LL.B (Stichting STABU) S.A. Brands LL.B (Stichting

Nadere informatie

Eindverslag projectevaluaties overheden in de bouw. Mark van Benthem, Jan Oldenburger & Annemieke Winterink

Eindverslag projectevaluaties overheden in de bouw. Mark van Benthem, Jan Oldenburger & Annemieke Winterink Eindverslag projectevaluaties overheden in de bouw Mark van Benthem, Jan Oldenburger & Annemieke Winterink 1 Wageningen, december 2011 Mark van Benthem, Jan Oldenburger en Annemieke Winterink Eindverslag

Nadere informatie

PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer

PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer PEFC: het label voor duurzaam bosbeheer PEFC Belgium vzw Laatste update oktober 2015 1 www.pefc.be 2 Het belang van de bossen + boscertificatie Belang van het bos Forests, trees, farms and agroforestry

Nadere informatie

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. PEFC Keurmerk Telefoon:

Specialist in certificatiebegeleiding. KAM Consultants. PEFC Keurmerk Telefoon: KAM Consultants PEFC Keurmerk 1 Brochurewijzer 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. PEFC keurmerk 4. PEFC certificatiebegeleiding 5. QuickScan 6. Coaching 7. Intensieve begeleiding 8. Onderhoud

Nadere informatie

duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/

duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/ duurzaam bosbeheer en certificering Uw keuze maakt het verschil PEFC/30-01-01 De uitdaging voor hout en papier Consumenten willen steeds vaker bewijs zien van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Op

Nadere informatie

ift Rosenheim Onze producten zijn getest door ift Rosenheim. Wij hebben de testcertificaten van ift Rosenheim beschikbaar op onze website.

ift Rosenheim Onze producten zijn getest door ift Rosenheim. Wij hebben de testcertificaten van ift Rosenheim beschikbaar op onze website. CE markering Bijna alle bouwproducten moeten binnen enkele jaren zijn voorzien van een CE markering. Fabrikanten, producenten en importeurs moeten hiervoor al hun bouwmaterialen en bouwproducten (laten)

Nadere informatie

Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland,

Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland, Balans van tropisch hout en houtproducten voor Nederland, 2000-2016 Indicator 2 juli 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Jaap van der Waarde WWF-Netherlands. Advies Maleisisch houtkeurmerk MTCS 1. INLEIDING

Jaap van der Waarde WWF-Netherlands. Advies Maleisisch houtkeurmerk MTCS 1. INLEIDING Advocaten en notarissen Strawinskylaan 2001 Postbus 75640 1070 AP Amsterdam Nederland T +31 20 546 01 65 F +31 20 546 08 10 www.stibbe.com Onze ref. MF/14941135 Memorandum Aan Jaap van der Waarde WWF-Netherlands

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN HOUTBOUW IN BRUSSEL HERFST 2017 Hout, een duurzaam materiaal Hugues FRERE 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N N N Het specifieke karakter van hout als natuurlijk structuurmateriaal

Nadere informatie

PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer

PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer PEFC Keurmerk- grootste keurmerk voor duurzaam bosbeheer 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. PEFC Keurmerk 4. Advies diensten 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding

Nadere informatie

Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek?

Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek? Toelichting a.d.h.v. de nieuwe Vlaamse criteriafiche: Hoe vertaal je duurzame aankopen van hout naar een bestek? Katrin Goyvaerts Agentschap voor Natuur en Bos Infosessie duurzaam beheerd hout, Gent 21/06/2012

Nadere informatie

Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2008. Jan Oldenburger Annemieke Winterink Nico Leek

Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2008. Jan Oldenburger Annemieke Winterink Nico Leek Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2008 Jan Oldenburger Annemieke Winterink Nico Leek Wageningen, april 2010 Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2008 Dit onderzoek

Nadere informatie

Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten

Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten Bureau De Uitkomst De Lairessestraat 125 Rapportage 1075 HH Amsterdam www.bureaudeuitkomst.nl De bomen en het bos Onderzoek naar het gebruik van FSC- producten onder Nederlandse gemeenten auteur Dennis

Nadere informatie

Energie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy

Energie uit hout. Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid. Your partner in bioenergy Energie uit hout Inzet van lokaal en niet-lokaal hout en borging van duurzaamheid Auteur Datum Martijn Vis 31-10-2013 Your partner in bioenergy BTG Biomass Technology Group B.V. Bestaat 26 jaar 100% focus

Nadere informatie

Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl

Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl Aan bod komt: Wanneer duurzaamheid aantonen? Waar gaan de eisen over? Hoe toon je duurzaamheid aan? Gebruik goedgekeurde certificaten

Nadere informatie

Duurzame Materialen. Labels en certificaten helpen om bewust te kiezen voor een. gezond en milieuvriendelijk materiaal, constructie enz.

Duurzame Materialen. Labels en certificaten helpen om bewust te kiezen voor een. gezond en milieuvriendelijk materiaal, constructie enz. Het nut van labels Labels en certificaten helpen om bewust te kiezen voor een gezond en milieuvriendelijk materiaal, constructie enz. Er is onderscheid te maken tussen milieulabels en milieuverklaringen.

Nadere informatie

FSC-gecertificeerde producten van SCA

FSC-gecertificeerde producten van SCA FSC-gecertificeerde producten van SCA Wat is FSC? Forest Stewardship Council (FSC) is een onafhankelijke internationale organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert. FSC weegt de verschillende belangen

Nadere informatie

CERTIFICATEN EN KEURMERKEN. PIANOo 1 december 2014

CERTIFICATEN EN KEURMERKEN. PIANOo 1 december 2014 CERTIFICATEN EN KEURMERKEN PIANOo 1 december 2014 MKB- vriendelijk 2 HET PROGRAMMA 12:00 12:30 Inloop 12:30 13:15 Welkom Certificaten en keurmerken: de juridische aspecten (Jacobien Muntz-Beekhuis, PIANOo)

Nadere informatie

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland Kerngegevens Bos en Hout in Nederland December 2014 STICHTING PROBOS Werkt aan een duurzame houtketen Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en een duurzame houtsector. Deze zijn onlosmakelijk

Nadere informatie

Actieplan Bewust met hout 2010-2015. Samen werken aan duurzaam geproduceerd hout

Actieplan Bewust met hout 2010-2015. Samen werken aan duurzaam geproduceerd hout Actieplan Bewust met hout 2010-2015 Samen werken aan duurzaam geproduceerd hout Bewust met hout Duurzaam bosbeheer kun je nooit alleen. Ik juich het samenwerkingsverband tussen de VVNH, NBvT en de ondersteunende

Nadere informatie

PEFC en FSC wat zijn de

PEFC en FSC wat zijn de PEFC en FSC wat zijn de verschillen? De twee keurmerken voor duurzaam bosbeheer naast elkaar gezet Duurzaam bosbeheer is van nu en de toekomst. Daar is iedereen het over eens. Niet voor niets worden de

Nadere informatie

Aanbrengen houtelementen st 0,00 V

Aanbrengen houtelementen st 0,00 V Bladnr. 1 van 8 BESTEKS- POST- NUMMER HOOFD- CODE CATALOGUSNUMMER DEFICODE 1 : 2 : 3 : 4 : 5 : 6 OMSCHRIJVING EEN- HEID RESULTAATS- VERPLICHTING 00 KLEINE KUNSTWERKEN...... 1 SLUISDEUREN...... 44 HOUTCONSTRUCTIES......

Nadere informatie

Verificatieprotocol binnen SDE. Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016

Verificatieprotocol binnen SDE. Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016 Verificatieprotocol binnen SDE Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016 Opzet presentatie Toelichting SDE Rol Biomassa in de SDE Achtergrond duurzaamheidscriteria Invulling in regelgeving Verificatieprotocol Stimulering

Nadere informatie

Uw bedrijf en FSC. FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17

Uw bedrijf en FSC. FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17 FSC-SECR-0010 1996 Forest Stewardship Council A.C. Contactgegevens FSC Nederland Cornelis Houtmanstraat 17 3572 LT Utrecht Cert no. SCS-COC-001221 T: 030 276 7220 F: 030 271 6365 www.fsc.nl info@fscnl.org

Nadere informatie

MSC certificering: hoe werkt het?

MSC certificering: hoe werkt het? MSC certificering: hoe werkt het? Nathalie Steins Commercial manager Nederland Kenniskring flyshootvisserij, 22 november 2008 Inhoud presentatie 1. Wat is de Marine Stewardship Council? 2. De standaard

Nadere informatie

melamine hardplastic volkern kleuren

melamine hardplastic volkern kleuren melamine hardplastic volkern kleuren melamine hardplastic volkern gecertificeerd duurzaam hout 18mm ahorn 45 licht ahorn 36 ahorn 45 beuken 50 noten 40 chateau eiken 80 eiken cremona 94 wit E0-00 parelgrijs

Nadere informatie

PCSN IV Procedures van Certificering Inhoud

PCSN IV Procedures van Certificering Inhoud PCSN IV Procedures van Certificering Inhoud 1 Bereik... 2 2 Definities... 2 3 Kwalificaties van de certificerende instelling... 2 3.1 Accreditatie... 2 3.2 Certificering van bosbeheer... 2 3.3 Certificering

Nadere informatie

De praktijk van duurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat

De praktijk van duurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat De praktijk van duurzaam inkopen bij Rijkswaterstaat Henk Tiemensma RWS Bouwdienst 16 september 2008 Inhoud presentatie Organisatie Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Organisatie Bouwdienst

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 28 631 Voorstel van wet van het lid M. Vos houdende tweede wijziging van het Voorstel van wet van het lid M. Vos tot wijziging van de Wet milieubeheer

Nadere informatie

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken.

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam Om dit te realiseren, heeft de Groep Beddeleem een milieuzorgsysteem

Nadere informatie

Inhoud. PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer

Inhoud. PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer PCSN II - Implementatie Certificering Bosbeheer Inhoud 1 Bereik... 2 2 Referentie... 2 3 Definities... 2 4 Certificering van bosbeheer... 2 4.1 Groepscertificering... 2 4.1.1 De groepsmanager... 2 4.1.2

Nadere informatie

Hier volgt een samenvatting van de nieuwe regels met betrekking tot het gebruik van de FSC handelsmerken.

Hier volgt een samenvatting van de nieuwe regels met betrekking tot het gebruik van de FSC handelsmerken. Bijlage 10. Gebruik FSC handelsmerken voor deelnemers Groepcertificering Groepsleden dienen zich te houden aan de regels en voorschriften omtrent het gebruik van FSC handelsmerken. Vanaf 1 maart 2010 zijn

Nadere informatie

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken.

duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam heid De Groep Beddeleem wenst de milieu-impact van haar activiteiten, producten en diensten tot een minimum te beperken. duurzaam Om dit te realiseren, heeft de Groep Beddeleem een milieuzorgsysteem

Nadere informatie

Rijkswaterstaat Brede Afspraak Duurzaam inkopen

Rijkswaterstaat Brede Afspraak Duurzaam inkopen Rijkswaterstaat Brede Afspraak Duurzaam inkopen Datum 8 januari 2010 Status Definitief Beheerder: Platform technische regelgeving Getoetst: Redactieraad IMG: Nico Landsman (vz.) Coördinator Normen & Richtlijnen:

Nadere informatie

Mijn gemeente/stad en FSC

Mijn gemeente/stad en FSC Mijn gemeente/stad en FSC Individuele begeleiding Versie Mei 2012 FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045 Intro: FSC, het hoe en waarom Forest Stewardship Council FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045

Nadere informatie

WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER?

WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? WAAROM DUURZAAM BOSBEHEER? PEFC. HET KEURMERK VOOR DUURZAAM BOSBEHEER PRODUCTEN UIT HET BOS KOM JE OVERAL TEGEN PEFC, het keurmerk voor duurzaam bosbeheer, heeft als doel om duurzaam bosbeheer wereldwijd

Nadere informatie

HANDLEIDING FSC-HOUT TOEPASSING VAN FSC-HOUT DOOR PARTIJEN UIT DE BOUWBRANCHE. Deze cover is gedrukt op 215 grams Chro-

HANDLEIDING FSC-HOUT TOEPASSING VAN FSC-HOUT DOOR PARTIJEN UIT DE BOUWBRANCHE. Deze cover is gedrukt op 215 grams Chro- HANDLEIDING FSC-HOUT TOEPASSING VAN FSC-HOUT DOOR PARTIJEN UIT DE BOUWBRANCHE Deze cover is gedrukt op 215 grams Chro- HANDLEIDING FSC-HOUT TOEPASSING VAN FSC-HOUT DOOR PARTIJEN UIT DE BOUWBRANCHE inhoud

Nadere informatie

1 september 2013 Update Maleisisch houtkeurmerk MTCS

1 september 2013 Update Maleisisch houtkeurmerk MTCS 1 september 2013 Update Maleisisch houtkeurmerk MTCS Het Maleisisch houtkeurmerk MTCS (2002), beheert door MTCC (Malaysian Timber Certification Council), voldoet nog steeds niet aan de Nederlandse duurzaamheidcriteria

Nadere informatie

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017

FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017 FSC-boscertificering in Vlaanderen: stand van zaken eind 2017 Danny Maddelein Interne auditeur FSC-groepscertificaat De Elsakker (Meerle) 1 Situering Onder de vorm van een beknopte update wordt jaarlijks

Nadere informatie

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland Kerngegevens Bos en Hout in Nederland December 2009 STICHTING PROBOS Werkt aan een duurzame houtketen Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en een duurzame houtsector. Deze zijn onlosmakelijk

Nadere informatie

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.

Duurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa

Nadere informatie

Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier 2013

Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier 2013 Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier 213 De VVNH leden zijn verplicht om tweemaal per jaar aan de Stichting Probos te rapporteren. Deze rapportage is gebaseerd op de gegevens die door de VVNH-leden

Nadere informatie

Green Deal Groencertificaten

Green Deal Groencertificaten Green Deal Groencertificaten biobased economy energie water bouw grondstoffen klimaat mobiliteit voedsel biodiversiteit Aanleiding groeimarkt voor`kunststoffen, chemicaliën op basis van duurzame biomassa

Nadere informatie

Jaarverslag 2013. F000202 - FSC Belgium

Jaarverslag 2013. F000202 - FSC Belgium Jaarverslag 2013 FSC F000202 - FSC Belgium Inhoudstafel Voorwoord Voorzitter van de Raad van Bestuur van FSC Belgium 3 Voorwoord 4-5 Hoogtepunten 6-7 Bossen 8 Bedrijven 9 Raad van bestuur 10 Financieel

Nadere informatie

Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten

Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Forest Stewardship Council FSC Belgium Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Rapport Enquête Rapport Enquête: Kennis en gebruik van het FSC label bij Belgische gemeenten Inleiding

Nadere informatie

FSC drukwerk. Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U.

FSC drukwerk. Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC DRUKWERK WAT KUNT U ER ALLEMAAL MEE? Drukkerij Wihabo is volledig FSC-gecertificeerd. Dat past binnen onze filosofie

Nadere informatie

WIJ REGELEN HET VOOR U.

WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? WIJ REGELEN HET VOOR U. WIJ REGELEN HET VOOR U. FSC Drukwerk Wat kunt u er allemaal mee? Drukkerij Wihabo is volledig FSC-gecertificeerd. Dat past binnen onze filosofie

Nadere informatie

Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier geheel 2014

Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier geheel 2014 Resultaten VVNH monitoring rapportageformulier geheel 214 Deze rapportage is gebaseerd op respons van de VVNH-leden op het rapportageverzoek over zowel de eerste als de tweede helft van 214. Naast de import

Nadere informatie

Aanbrengen houten kesp. st 0,00 V

Aanbrengen houten kesp. st 0,00 V Bladnr. 1 van 10 00 KLEINE KUNSTWERKEN...... 1 RASSEN EN GALERIJEN...... 41 FUNDERINGSCONSTRUCTIES...... 4113 Afwerken palen en damwand...... 411330 411311 Aanbrengen houten kesp. st 0,00 V... Aanbrengen

Nadere informatie

NEDERLANDSE VERTALING. PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI. Versie

NEDERLANDSE VERTALING. PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI. Versie PCSN SCHEMADOCUMENT PCSN VI Versie 2 2016-02-01 PEFC Certificeringssysteem Nederland Logogebruiksregels NEDERLANDSE VERTALING PEFC Nederland Kokermolen 11 3994 DG Houten +31 (0)30 693 0040 +31 (0)30 692

Nadere informatie

VAN DEN BERG HARDHOUT

VAN DEN BERG HARDHOUT VAN DEN BERG HARDHOUT BETROKKEN EN BETROUWBAAR WIE ZIJN WIJ Van den Berg Hardhout BV importeert FSC gecertificeerd tropisch hardhout uit diverse werelddelen. Dit hout wordt aangevoerd naar onze opslag

Nadere informatie

Resultaten VVNH monitoring 2008

Resultaten VVNH monitoring 2008 Resultaten VVNH monitoring 2008 Resultaten totaal In totaal is er door de leden van de VVNH in 2008 iets minder dan 2,3 miljoen m 3 naaldhout, hardhout en plaatmateriaal door de respondenten geïmporteerd.

Nadere informatie

Meubilair Aanbevelingen in verband met Duurzaam Inkopen (GPP)

Meubilair Aanbevelingen in verband met Duurzaam Inkopen (GPP) Meubilair Aanbevelingen in verband met Duurzaam Inkopen (GPP) 1 Toepassingsgebied Meubilair vormt een grote productgroep die de meest diverse meubelstukken (stoelen, tafels, kledingkasten, open wandkasten,

Nadere informatie

De regels zijn van toepassing voor het groepscertificaat van De & D Consult by Suricata bvba.

De regels zijn van toepassing voor het groepscertificaat van De & D Consult by Suricata bvba. 6.2 GROEPSREGELS De regels zijn van toepassing voor het groepscertificaat van De & D Consult by Suricata bvba. Groepsmanager: Michèle Thijs, Lead Auditor ISO 9001:2008 De & D Consult by Suricata bvba,

Nadere informatie

6.2 GROEPSREGELS PEFC NEDERLANDSE GROEP

6.2 GROEPSREGELS PEFC NEDERLANDSE GROEP 6.2 GROEPSREGELS PEFC NEDERLANDSE GROEP De regels zijn van toepassing voor alle groepsleden die aangesloten zijn bij het Nederlandse PEFC groepscertificaat van De & D Consult en zijn geldig vanaf 1 januari

Nadere informatie

MSC certificering: hoe werkt het?

MSC certificering: hoe werkt het? MSC certificering: hoe werkt het? Nathalie Steins Commercial manager Nederland Kenniskring binnenvisserij, Rijswijk 18 november 2008 Inhoud presentatie 1. Wat is de Marine Stewardship Council? 2. De standaard

Nadere informatie

HET EU FLEGT- Actieplan

HET EU FLEGT- Actieplan HET EU FLEGT- Actieplan Rob Busink Directie Natuur en Biodiversiteit 1 september 2015 Consultatiebijeenkomst FLEGTevaluatie Naar een Europese aanpak van de bestrijding van de handel in illegaal hout Toenemende

Nadere informatie

Van oerwoud naar overheid Een onderzoek naar duurzaam houtgebruik in bouwprojecten van de overheid April, 2011

Van oerwoud naar overheid Een onderzoek naar duurzaam houtgebruik in bouwprojecten van de overheid April, 2011 Van oerwoud naar overheid Een onderzoek naar duurzaam houtgebruik in bouwprojecten van de overheid April, 2011 Colofon Onderzoek en tekst: Anouk van Baalen, Christel Ankersmit en Nicole Stofberg Eindredactie:

Nadere informatie

NEDERLANDSE VERTALING

NEDERLANDSE VERTALING PEFC INTERNATIONAL STANDAARD PEFC ST 2001:2008 Tweede editie 2010-11-26 PEFC Logo Usage Rules Requirements NEDERLANDSE VERTALING PEFC Nederland Postbus 186 3990 DD Houten +31 (0)30 693 0040 +31 (0)30 692

Nadere informatie

Betonketen verduurzaamt. Ron Peters, directeur Betonhuis 19 april 2018

Betonketen verduurzaamt. Ron Peters, directeur Betonhuis 19 april 2018 a Betonketen verduurzaamt Ron Peters, directeur Betonhuis 19 april 2018 1 Beton is duurzaam Natuurlijke grondstoffen Hoge percentages secundaire grondstoffen, zoals hoogovenslak en poederkoolvliegas. Aantoonbaar

Nadere informatie

6.2 GROEPSREGELS FSC NEDERLANDSE GROEP

6.2 GROEPSREGELS FSC NEDERLANDSE GROEP 6.2 GROEPSREGELS FSC NEDERLANDSE GROEP De regels zijn van toepassing voor alle groepsleden die aangesloten zijn bij het Nederlandse FSC groepscertificaat van De & D Consult en zijn geldig vanaf 1 januari

Nadere informatie

CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE.

CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE. CHAIN OF CUSTODY: GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DUURZAAM BOSBEHEER. ZO DOET U MEE. IN 8 STAPPEN NAAR CHAIN OF CUSTODY CERTIFICERING Bedrijven die het PEFC keurmerk willen voeren, moeten over het Chain

Nadere informatie

De bomen en het bos. Rapportage. Onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen in 2011

De bomen en het bos. Rapportage. Onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen in 2011 Bureau De Uitkomst De Lairessestraat 125 1075 HH Amsterdam www.bureaudeuitkomst.nl Rapportage De bomen en het bos Onderzoek naar het gebruik van FSC-producten onder Nederlandse gemeenten, provincies en

Nadere informatie

European Timber Regulation & Certificatie. A. Afman - Projectmanager Nootdorp, 23 februari 2012 bijeenkomst Europese verordening illegaal hout

European Timber Regulation & Certificatie. A. Afman - Projectmanager Nootdorp, 23 februari 2012 bijeenkomst Europese verordening illegaal hout European Timber Regulation & Certificatie A. Afman - Projectmanager Nootdorp, 23 februari 2012 bijeenkomst Europese verordening illegaal hout SGS Group Opgericht in Rouen in 1878, en van oorsprong een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 356 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARISSEN VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU EN VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter

Nadere informatie

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland Kerngegevens Bos en Hout in Nederland November 2004 STICHTING PROBOS Werkt aan een duurzame houtketen Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en een duurzame houtsector. Deze zijn onlosmakelijk

Nadere informatie

De FSC convenant. Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten

De FSC convenant. Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten De FSC convenant Ondersteuning bij een verantwoord aankoopbeleid van hout- en papierproducten FSC convenant.indd 1 18/02/2009 9:36:02 Waarom een FSC convenant? Jaarlijks verdwijnt meer dan 13 miljoen hectare

Nadere informatie

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland

Kerngegevens Bos en Hout in Nederland Kerngegevens Bos en Hout in Nederland November 2005 STICHTING PROBOS Werkt aan een duurzame houtketen Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en een duurzame houtsector. Deze zijn onlosmakelijk

Nadere informatie

Aanbrengen houtelementen st 0,00 V

Aanbrengen houtelementen st 0,00 V Bladnr. 1 van 12 CATALOGUS DEFI 44 HOUTCONSTRUCTIES...... 440 ALGEMEEN...... 4421 Aanbrengen houtconstructies...... 442110 432199 Aanbrengen houtelementen st 0,00 V... Aanbrengen houtelementen... # Situering

Nadere informatie

2e Pauwenlandstraat 31, 7413 ZB, Deventer, Nederland. 6.2.1 Beleid

2e Pauwenlandstraat 31, 7413 ZB, Deventer, Nederland. 6.2.1 Beleid 6.2 GROEPSREGELS MSC Deze regels zijn van toepassing voor alle groepsleden die aangesloten zijn bij het MSC groepscertificaat van De & D Consult en zijn geldig vanaf 1 mei 2013. Alle eerdere versies van

Nadere informatie

BETONNEN PARKBANKEN. parkbanken, die u overzichtelijk terugvindt in dit productblad.

BETONNEN PARKBANKEN. parkbanken, die u overzichtelijk terugvindt in dit productblad. Betonnen Parkbanken VOOR EEN MOOIERE BUITENWERELD BETONNEN PARKBANKEN Deze tijdloze FalcoPark banken gaan niet zonder reden al zolang mee. Het is een beproefde serie die nog steeds populair is bij veel

Nadere informatie

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Retouradres Postbus 10073, 8000 GB Zwolle FSC t.a.v XXXX corresp_barcode» Correspondentieadres Hanzelaan 310 8017 JK Zwolle Postbus 10073 8000 GB Zwolle www.rvo.nl Contactgegevens duurzaamheidvastebiomassa@

Nadere informatie

Economische instrumenten voor duurzaam geproduceerd hout

Economische instrumenten voor duurzaam geproduceerd hout Economische instrumenten voor duurzaam geproduceerd hout Een verkenning Rapport Delft, februari 2009 Opgesteld door: M.D. (Marc) Davidson (CE Delft) G.C. (Geert) Bergsma (CE Delft) Met bijdragen van: Ch.W.

Nadere informatie

Convenant. Bevorderen Duurzaam Bosbeheer. > Start: 22 maart > Looptijd: Het convenant is geldig t/m 31 december 2020

Convenant. Bevorderen Duurzaam Bosbeheer. > Start: 22 maart > Looptijd: Het convenant is geldig t/m 31 december 2020 Convenant Bevorderen Duurzaam Bosbeheer > Start: 22 maart 2017 > Looptijd: Het convenant is geldig t/m 31 december 2020 > Partijen: 24 partijen en steunbetuigers FSC Nederland (Forest Stewardship Council)

Nadere informatie

CU Connection Bos, hout en papier editie

CU Connection Bos, hout en papier editie APRIL 2013 CU Connection Bos, hout en papier editie Nieuwsbrief FSC en PEFC voor alle bedrijven met een FSC, PEFC of Keurhout certificaat EU Timber regulation P2 : EU timber regulation update Ontwikkelingen

Nadere informatie

Sustainability factsheet

Sustainability factsheet Sustainability factsheet Monitoring van ons presteren B ij Sappi Europe kiezen we ervoor eco-effective te zijn. Onze prioriteit is het integreren van, enerzijds, de manier waarop wij zaken doen en anderzijds,

Nadere informatie

epoxy en lak epoxykleuren metaal en lakkleuren hout

epoxy en lak epoxykleuren metaal en lakkleuren hout epoxy en lak epoxykleuren metaal en lakkleuren hout epoxy en lak kleuren Dit kleurenoverzicht geeft een indruk van onze epoxykleuren voor metaal en lakkleuren voor hout. De houtkleuren zijn ook in diverse

Nadere informatie

Infosessie drukwerk praktijkervaring

Infosessie drukwerk praktijkervaring Infosessie drukwerk praktijkervaring Veerle Stuer Duurzaamheidsambtenaar Sint-Niklaas Drukwerk Stadsmagazine, personeelsblad, persmap Folders, affiches, brochures Jaarverslag, jaarboek academie Wenskaarten

Nadere informatie

Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2013

Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2013 1 Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse markt in 2013 Jan Oldenburger, Casper de Groot, Annemieke Winterink en Mark van Benthem Wageningen, februari 2015 Duurzaam geproduceerd hout op de Nederlandse

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC

Nadere informatie

de gedragscode van de Koninklijke VVNH afkortingen

de gedragscode van de Koninklijke VVNH afkortingen Wijs met hout Beleidsplan Koninklijke VVNH 2010-2015 Inhouds opgave Beleids plan Hoofdstuk 1: Inleiding Hoofdstuk 2: Over de Koninklijke VVNH Hoofdstuk 3: Korte terugblik op beleidsplan 2006-2009 De wortels

Nadere informatie

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS

FSC LOGOGEBRUIK DOOR FSC CERTIFICAATHOUDERS Forest Stewardship Council International Belgium LOGOGEBRUIK DOOR CERTIFICAATHOUDERS Deze infofiche geeft informatie over het correct gebruik van het logo door Chain of Custody gecertificeerde bedrijven

Nadere informatie

Programma. Bosbeheer en lanen. Mark van Benthem, Stichting Probos

Programma. Bosbeheer en lanen. Mark van Benthem, Stichting Probos Programma 9.30 Welkomstwoord 9.35-10.15 Bosbeheer en lanen, Mark van Benthem (Probos) 10.15-10.55 Vleermuizen: ecologie, functie, wettelijke bescherming, Peter Twisk (namens VZZ) 10.55-11.15 koffie/theepauze

Nadere informatie

Stichting Bewust met hout Postbus BJ Almere. T: +31 (0) KVK:

Stichting Bewust met hout Postbus BJ Almere.  T: +31 (0) KVK: Notitie Betreft: Analyse van de knelpunten bij het gebruik van hout uit duurzaam beheerde bossen in de Nederlandse handelsketen Bestemd voor: Ondertekenaars Green Deal Afkomstig van: Secretaris ad interim

Nadere informatie