BURGERS IN DE NIEUWE GEMEENTE HULST

Transcriptie

1 BURGERS IN DE NIEUWE GEMEENTE HULST KERNBESCHRIJVINGEN, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Middelburg, november 2002 Bezoekadres: Achter de Houttuinen 8 Middelburg Postadres: Postbus AK Middelburg Telefoon: Fax:

2 Colofon Scoop J. N. van den Boomgaard Copyright Scoop, 2002 Scoop Achter de Houttuinen 8 Postbus AK Middelburg Telefoon (0118) Telefax (0118) scoop@scoopzld.nl Met dank aan: Kip Communicatie Lievens Communicatie Multi Secretarial Service Stadsmonitor Vlissingen J. van Dokkum A. de Visser Druk: Scoop 2

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING NIEUWE GEMEENTE HULST: INTEGRAAL KERNENBELEID 7 3. NIEUWE GEMEENTE HULST: BEVOLKINGSOPBOUW en VOORZIENINGEN 8 Bevolkingsopbouw 8 Voorzieningen / woningbouw in relatie tot bevolkingsopbouw NIEUWE GEMEENTE HULST: LEEFBAARHEID EN VOORZIENINGEN. 11 Bereikbaarheid en houding t.a.v. voorzieningenniveau 12 Bereikbaarheid voorzieningen openbaar vervoer.. 13 Bereikbaarheid voorzieningen servicepunten 13 Gemeenschapscentra 14 Bereikbaarheid voorzieningen gezondheidszorg 15 Wonen 16 Ouderen: wonen en zorg 17 Verkeersveiligheid en groen NIEUWE GEMEENTE HULST: LEEFBAAR EN SOCIAAL. 22 Dorps- en verenigingsleven.. 22 Positie van ouderen 23 Jeugd. 25 Onderwijs en onderwijskansen. 26 Sociale veiligheid NIEUWE GEMEENTE HULST: RELATIE MET BURGERS EN INSTELLINGEN 34 Relatie gemeente dorps- en wijkraden.. 34 Kernenbeleid: integraal samenwerken NIEUWE GEMEENTE HULST: ECONOMISCH EN SOCIAAL 40 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 40 Toekomstige economische ontwikkelingen: bedrijvigheid.. 41 Sociaal-economische positie. 42 Toekomstige economische ontwikkelingen: recreatie en toerisme.. 45 BRONNENOVERZICHT.. 49 BIJLAGEN: 1. VERANTWOORDING EN RESULTATEN JEUGDENQUÊTE ANTWOORDFORMULIER JEUGDENQUÊTE KERNBESCHRIJVINGEN 57 Clinge 59 Graauw, Zandberg en Paal 75 Heikant.. 91 Hengstdijk. 107 Hulst (wijken Binnenstad, Den Dullaert, Hulst-Zuid, Langs de Linie) 129 Kloosterzande, Walsoorden, Kruisdorp en Baalhoek Kuitaart

4 4 Lamswaarde en Kruispolderhaven 197 Nieuw Namen en Emmadorp. 219 Ossenisse, Noordstraat, Zeedorp en Kreverhille Sint Jansteen, Kapellebrug en Absdale. 255 Terhole Vogelwaarde.. 297

5 1 INLEIDING Het project Burgers in de nieuwe gemeente is uitgevoerd door Scoop 1 in opdracht van de gemeenten Hulst en Hontenisse. Burgers in de nieuwe gemeente is uitgevoerd tussen maart en oktober In die periode zijn de leefbaarheid en de participatie van wijk- en dorpsraden in alle kernen in kaart gebracht. Deze beide hoofdthema s zijn steeds benaderd vanuit de huidige situatie in combinatie met toekomstige kansen en bedreigingen. Het eindresultaat van dit project is een rapportage met conclusies en aanbevelingen voor de nieuwe gemeente Hulst en 13 kernbeschrijvingen. De context van de kernen in relatie tot de nieuwe gemeente Hulst de gemeentelijke sociale infrastructuur 2 wordt beschreven in het eerste deel van deze rapportage. De conclusies en aanbevelingen gaan deels over gemeenschappelijke thema s uit de kernen, deels over thema s die in andere zin opvallen binnen de nieuwe gemeente. De kernbeschrijvingen omvatten de kernen: Clinge, Graauw (incl. Paal en Zandberg), Heikant, Hengstdijk, Hulst, Kloosterzande (incl. Walsoorden, Kruisdorp en Baalhoek), Kuitaart, Lamswaarde (incl. Kruispolderhaven), Nieuw-Namen (incl. Emmadorp), Ossenisse (incl. Noordstraat, Zeedorp en Kreverhille), Sint Jansteen (incl. Kapellebrug en Absdale), Terhole en Vogelwaarde. De kernbeschrijving beschrijft de leefbaarheid per kern voor dit moment, gecombineerd met wensen voor de toekomst. De kernbeschrijving geeft daarmee een schets van de lokale sociale infrastructuur. Alle kernbeschrijvingen zijn als bijlage in deze eindrapportage geïntegreerd. Informatiebronnen en verantwoording Deze rapportage bundelt een veelheid aan gegevens. De informatiebronnen waaraan deze gegevens zijn ontleend, zijn te verdelen in objectieve en subjectieve bronnen. Objectieve bronnen zijn de aanwezige voorzieningen, cijfers over bevolkingssamenstelling, werkgelegenheid, woningvoorraden enz. Subjectieve bronnen zijn de mening en waardering van bewoners en instellingen. Wat dit laatste betreft zijn in alle kernen van de gemeente Hontenisse dorpsschouwen gehouden. Een dorpsschouw bestaat uit een interview met sleutelfiguren met aansluitend een schouw door het dorp. Vervolgens zijn per kern bewonersavonden georganiseerd, waar de bevindingen vanuit de dorpsschouw zijn getoetst en aangevuld via thema-discussies in groepen. Voor de kernen van de gemeente Hulst dienden de beschikbare dorpsplannen als basismateriaal voor de kernbeschrijvingen. Omdat de meeste dorpsplannen dateren uit de jaren 90, zijn de concept-kernbeschrijvingen via de bewonersavonden getoetst en aangevuld, conform de aanpak in de kernen Hontenisse. Naast bewoners gaven instellingen uit Oost Zeeuws-Vlaanderen hun visie op de leefbaarheid in de kernen in drie interviewsessies, ingedeeld naar de thema s sociaal/zorg, ruimtelijk en economie. Ook de jeugd is bevraagd. Hiervoor is een enquête gehouden onder scholieren van jaar op het Reynaertcollege in Hulst. De verdere verantwoording en resultaten zijn te vinden in de bijlagen 1. en 2. Tenslotte zijn beleidsstukken van de beide gemeenten bestudeerd. 1 Scoop is het Zeeuws Instituut voor Zorg, Welzijn en Cultuur, gevestigd in Middelburg. 2 De sociale infrastructuur is het geheel van organisaties, diensten, voorzieningen en sociale betrekkingen, die het mogelijk maken dat mensen in redelijkheid een zelfstandig bestaan kunnen leiden, in sociale verbanden samen kunnen leven en kunnen deelnemen aan de samenleving (definitie Hortulanus, 2001). 5

6 Indeling eindrapportage De kernbeschrijvingen (bijlage 3.) zijn ingedeeld in drie thema s: sociaal, economisch en ruimtelijk. De indeling van de rapportage voor de totale gemeente volgt deze drie-deling in hoofdlijnen, maar hiervan is tevens bewust afgeweken t.b.v. een integrale benadering van leefbaarheidsthema s. Zo zijn de volgende paragrafen ontstaan: integraal kernenbeleid (par. 2.), bevolkingsopbouw en voorzieningen (par. 3.), leefbaarheid en voorzieningen (par. 4.), leefbaar en sociaal (par. 5.), relatie met burgers en instellingen (par. 6.), en economisch en sociaal (par. 7.). 6

7 2 NIEUWE GEMEENTE HULST: INTEGRAAL KERNENBELEID Algemene uitgangspunten voor deze eindrapportage zijn: 1. De toekomstvisie van de nieuwe gemeente Hulst 3. De meest relevante speerpunten voor de kernen zijn: - behoud en waar mogelijk verder versterken van het voorzieningenniveau in de kernen en hiervoor beleid ontwikkelingen, gericht op maatwerk en behoefte; - behoud van een goed woon- en leefklimaat; - een interactieve relatie tussen gemeente en bewoners. 2. Het wegvallen van de veerdienst Perkpolder Kruiningen zal mogelijk een negatief effect hebben op de bereikbaarheid van voorzieningen met het openbaar vervoer. De conclusies en aanbevelingen uit de kernbeschrijvingen en uit deze totaalrapportage zijn een belangrijke basis voor verdere ontwikkeling van een integraal kernenbeleid voor de nieuwe gemeente Hulst. Belangrijk voor de wensen uit de kernbeschrijvingen is het aanbrengen van een splitsing tussen uitvoerende thema s waarop snelle actie mogelijk is en beleidsmatige zaken. De snelle actie onderwerpen vragen een snelle uitvoering van de nieuwe gemeente. Dit bevordert het vertrouwen in de nieuwe gemeente en doorbreekt het imago van de gemeente als organisatie die toezeggingen niet nakomt en onduidelijk is over de status en uitvoering van actiepunten (belangrijke klachten van wijk- en dorpsraden, zie par. 6.1). De beleidsmatige thema s kunnen worden meegenomen in de prioriteitenlijsten van de wijk- en dorpsraden (zie par 6.1). Naast het verder ontwikkelen van integraal kernenbeleid is er de afweging voor de nieuwe gemeente om één stap verder te gaan. D.w.z. het ontwikkelen van een sociale structuurschets en een sociaal structuurplan. Beide zijn beleidsinstrumenten, bedoeld ter ondersteuning van gemeenten bij het vormgeven van sociaal beleid en het versterken van de sociale lokale structuur. Het formuleren van meetbare doelen en beleidsevaluatie zijn belangrijke doelstellingen. Interactieve beleidsontwikkeling is een belangrijk speerpunt. De beleidsinstrumenten zijn ontwikkeld op initiatief van het ministerie van VWS, binnen het beleidskader Lokaal Sociaal Beleid. Scoop is mede ontwikkelaar van deze instrumenten via de pilot Schouwen-Duiveland (Sociale Structuurschets Schouwen-Duiveland, februari 2002). Met een relatief kleine vervolgstap kan een sociale structuurschets worden ontwikkeld voor de nieuwe gemeente Hulst. Het gaat daarbij met name om verdergaande lokale analyses en typeringen, gericht op het formuleren van meetbare doelstellingen en daarmee de mogelijkheid van beleidsevaluatie. De vervolgstap hierop, het sociale structuurplan, is een middellange termijnvisie met beleidsprioriteiten, wederom uitgewerkt in concrete en meetbare doelen en resultaten. Aanbevelingen: Deze totaalrapportage en de conclusies en aanbevelingen in de afzonderlijke kernbeschrijvingen benutten als basis voor concretisering van het toekomstige integrale kernenbeleid op maat, bij voorkeur in de vorm van een sociale structuurschets en een sociaal structuurplan voor de nieuwe gemeente Hulst. De wensen uit de kernbeschrijvingen splitsen in punten voor snelle actie en beleidsmatige zaken, met als vervolgstap een snelle uitvoering van de actiepunten en opname van de beleidsmatige thema s in prioriteitenlijsten per kern. 3 Ontwikkelingsnotitie Hulst-Hontenisse: visie en missie, dec

8 3 NIEUWE GEMEENTE HULST: BEVOLKINGSOPBOUW en VOORZIENINGEN 3.1 Bevolkingsopbouw Vergeleken met Nederland als geheel is de nieuwe gemeente Hulst is iets grijzer en iets minder jong. De middengroepen zijn relatief iets oververtegenwoordigd. Voor de toekomst betekent dit voor de gemeente Hulst een nog grijzere bevolking, hetgeen belangrijk is voor het toekomstig voorzieningenniveau. De jeugd tussen jaar is relatief minder aanwezig. Vertrek buiten Zeeuws-Vlaanderen voor studie en werk speelt hierbij een belangrijke rol. Figuur 1. Bevolkingspiramide nieuwe gemeente Hulst per (in relatie tot Nederland) Bron: Gemeente Hulst/Hontenisse Het aandeel 0 20 jarigen en 65-plussers in de nieuwe gemeente Hulst komt ongeveer overeen met de gemiddelden voor de totale provincie Zeeland. Tabel 1: Leeftijdsverdeling nieuwe gemeente Hulst per Nieuwe gemeente Hulst Aantal % 0-14 jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen ers Totaal aantal inwoners Bron: Gemeente Hulst/Hontenisse 8

9 Vergeleken met de totale nieuwe gemeente Hulst is Kloosterzande de meest vergrijsde kern, Walsoorden de minst vergrijsde èn minst ontgroende kern. Het meest ontgroend zijn Kapellebrug en Ossenisse. Het grootste aandeel jarigen, de leeftijdsgroep die het meest voor studie of werk vertrekt naar elders, heeft Lamswaarde. Belangrijke kanttekening is dat de Binnenstad van Hulst waarschijnlijk het meest vergrijsde gebied is in de nieuwe gemeente Hulst (zie kernbeschrijving Hulst). Hierover heeft Scoop echter geen cijfermateriaal beschikbaar. Tabel 2: Minst en meest vergrijsde kernen t.o.v. de nieuwe gemeente Hulst per Minst vergrijsd Nieuwe gemeente Meest vergrijsd Hulst kern + % % kern + % 65+ Walsoorden (10) Hengstdijk (13) 16 Kloosterzande (22) Kuitaart (19) Vogelwaarde (13) Hulst (18) Bron: gemeenten Hulst/Hontenisse Tabel 3: Minst en meest ontgroende kernen t.o.v. de nieuwe gemeente Hulst per Minst ontgroend Nieuwe gemeente Meest ontgroend Hulst kern + % % kern + % 0 29 jarigen Walsoorden (36) Lamswaarde (35) 32 Kapellebrug (26) Ossenisse (29) Nieuw Namen (34) Sint Jansteen (33) Bron: gemeenten Hulst/Hontenisse Tabel 4: Kernen met de hoogste aandeel 0 14 en jarigen t.o.v. nieuwe gemeente Hulst per Relatief hoog aandeel jongeren Nieuwe gemeente Hulst kern + % % 0-14 jarigen Walsoorden (20) 17 Sint Jansteen (19) Terhole (19) Lamswaarde (18) Nieuw Namen (18) jarigen Lamswaarde (17) 15 Walsoorden (16) Nieuw Namen (16) Bron: gemeenten Hulst/Hontenisse 3.2 Voorzieningen / woningbouw in relatie tot bevolkingsopbouw In bijna alle kernen leeft de wens voor woningbouw, gericht op behoud van de leefbaarheid (behoud van de school, het verenigingsleven, overige voorzieningen enz.) en vestigingsmogelijkheden voor de eigen jeugd. Bewoners leggen daarmee een relatie tussen woningbouw en een jonge bevolkingsopbouw. Voor de meeste kernen is geprobeerd helder te krijgen in hoe- 9

10 verre woningbouw een rol heeft gespeeld in een jonge bevolkingopbouw (zie de conclusies in de kernbeschrijvingen). Daarvoor werden steeds de bevolkingsontwikkelingen vergeleken met de woningbouwgegevens over de afgelopen 20 jaar. Vaak is echter een directe relatie tussen woningbouwplannen in bepaalde jaren en oververtegenwoordiging van bepaalde leeftijdsgroepen niet aantoonbaar. D.w.z.: woningbouwmogelijkheden beïnvloeden uiteraard de bevolkingsopbouw in een kern, maar woningbouw leidt niet per definitie tot verjonging. Ter illustratie: Walsoorden is vergeleken met de nieuwe gemeente Hulst - de kern met de jongste bevolkingsopbouw (zie tabel 2. en 3.) en hier zijn in de afgelopen 20 jaar slechts 3 nieuwe woningen gebouwd. Hier spelen dus andere factoren die vestiging voor jonge gezinnen aantrekkelijk maken. De bevolkingsdynamiek in een kern wordt bepaald door meer factoren dan alleen woningbouw. Ten eerste is bepalend wie er in de kern komt wonen, en dat zijn niet per definitie jonge gezinnen met kinderen. Ten tweede kopen of huren nieuwe inwoners niet alleen nieuw gebouwde, maar ook bestaande woningen. Ten derde, in het geval van instroom van jonge gezinnen, betekent dit niet per sé hoge kindertallen. En tenslotte is de toenemende vergrijzing en afname van bevolkingsaantallen binnen de jongere generaties een belangrijk gegeven voor de toekomstige bevolkingsopbouw in de kernen. Om de oorzaken van de huidige bevolkingsopbouw in kernen in beeld te krijgen is het belangrijk om b.v. gegevens over mobiliteit - vestiging en vertrek - nader te analyseren. Hiermee kan zichtbaar gemaakt worden welke leeftijdsgroepen zich in de afgelopen jaren in de verschillende kernen hebben gevestigd, dan wel zijn vertrokken. In de sociale structuurschets voor Schouwen-Duiveland is dit b.v. onderzocht. Daar leefde de verwachting dat nieuwkomers vooral bestaan uit oudere leeftijdsgroepen, die zo de vergrijzing versterken. Uit de mobiliteitsanalyse kon echter worden geconcludeerd dat de nieuwkomers vaak juist een bijdrage leveren aan een relatieve verjonging van de kern i.p.v. vergrijzing. Een dergelijke analyse zou voor de kernen in Oost-Zeeuws-Vlaanderen belangrijke informatie kunnen opleveren: - over de bijdrage van nieuwkomers aan de zo gewenste jonge bevolkingopbouw en daarmee aan de leefbaarheid van de kernen; - over de aantrekkingskracht van kernen op bepaalde leeftijdsgroepen, gebaseerd op het huidige voorzieningenniveau; - over het benodigde toekomstige voorzieningenniveau in de kernen. Aanbeveling: Mobiliteitsanalyses uitvoeren, gericht op een evenwichtig voorzieningenniveau in de kernen (zie ook par. 2, ontwikkeling sociale structuurschets / sociaal structuurplan). 10

11 4 NIEUWE GEMEENTE HULST: LEEFBAARHEID EN VOORZIENINGEN 4.1 Bereikbaarheid en houding t.a.v. voorzieningenniveau Grofweg zullen inwoners altijd kiezen voor aanwezigheid van voorzieningen en wordt het verdwijnen ervan als een verarming en dus een inbreuk op de leefbaarheid ervaren. Aan de andere kant dragen inwoners vaak bij aan de verkleining van het draagvlak voor een voorziening, door gebruik te maken van voorzieningen elders. In de kernen van de nieuwe gemeente Hulst zijn enkele patronen zichtbaar in de houding t.a.v. het voorzieningenniveau. In de kleine kernen waar voorzieningen al langer zijn verdwenen met name de kleine kernen in de gemeente Hontenisse met minder dan 1000 inwoners is vooral de volgende houding zichtbaar: jammer dat er weinig voorzieningen meer zijn, maar we weten dat ze niet meer levensvatbaar waren en we zijn eraan gewend geraakt hiervoor naar elders te moeten. Speerpunt is behoud van de (nog) aanwezige voorzieningen en wat wordt gemist willen bewoners proberen via een servicepunt in te vullen. Daarnaast blijven er overigens belangrijke wensen, onder meer woningbouw, jeugd- en ouderenvoorzieningen. In de iets grotere kernen Vogelwaarde en de meeste dorpskernen in de gemeente Hulst waar teruggang in voorzieningenniveau regelmatig dreigt, is men vooral kritisch gestemd naar de toekomst. In Kloosterzande en de wijken van de kern Hulst met stedelijke/regionale voorzieningen is men vooral tevreden. In de wijken waar dergelijke voorzieningen ontbreken, ervaart men b.v. in wijk Langs de Linie een wijkcentrum als een groot gemis. Daarnaast is sprake van het gevoel van achterstelling over gemeentelijke investeringen in voorzieningen. In de kernen van Hontenisse ervaart men dat t.o.v. Kloosterzande en vreest men dat t.o.v. Hulst. In de kernen van Hulst speelt dit thema vooral in twee kernen in de zin van minder enthousiasme over grensoverschrijdend denken. Het gaat daarbij om Nieuw Namen t.o.v. Kieldrecht (angst om een wijk van Kieldrecht te worden) en Sint Jansteen t.o.v. Hulst (wil een eigen voorzieningenniveau en niet als onderdeel van Hulst worden gezien). Opvallend is dat het grensoverschrijdend denken en werken in Clinge juist een nadrukkelijke wens is, zowel t.a.v. verenigingen als voorzieningen. Mogelijk speelt hier een rol dat Clinge en De Klinge een gelijkwaardige omvang hebben, terwijl Nieuw Namen veel kleiner is dan Kieldrecht. Conclusie: De omvang van een kern, de geïsoleerde ligging en de mobiliteit van de inwoners moeten nadrukkelijk betrokken worden bij de discussie over een passend voorzieningenniveau en bij oplossingen als voorzieningen dreigen te verdwijnen. Daarnaast verdienen bovenstaande cultuurkenmerken van kernen speciale aandacht in de communicatie vanuit de gemeente en in de verdere ontwikkeling van een integraal kernenbeleid. Ze zijn een potentiële bedreiging voor een goede communicatie (valkuil is een patroon van aanval en verdediging) en voor een succesvol kernenbeleid. Vertrouwen in de nieuwe gemeente, gezamenlijke ontwikkeling van het kernenbeleid (gemeente dorps- en wijkraden) en het creëren van win-winsituaties in de discussie centraal decentraal en bij grensoverschrijdende activiteiten zijn sleutelbegrippen in het creëren van kansen (zie verder par. 6.1 / relatie gemeente wijk- en dorpsraden). 11

12 Aanbevelingen: Verdere analyse naar de relatie tussen omvang kern geïsoleerde ligging mobiliteit van de inwoners, gericht op een voorzieningenniveau op maat. Dit als aanvulling op de mobiliteitsanalyses, gesuggereerd in par Cultuurkenmerken van kernen benutten als kans en uitgangspunt voor een succesvolle communicatie. 4.2 Bereikbaarheid voorzieningen openbaar vervoer De bereikbaarheid van voorzieningen met het openbaar vervoer is voor de nabije toekomst een speerpunt in Oost-Zeeuws-Vlaanderen. Met de opening van de Westerscheldetunnel en het verdwijnen van de veerboot zal het openbaar vervoer naar verwachting wijzigen. De concentratie van regionale voorzieningen in Hulst (voortgezet onderwijs, avond / weekendspreekuur huisartsenpost en mogelijk in de toekomst alle gemeentelijke diensten) en Terneuzen (middelbaar onderwijs, huisartsenpost en ziekenhuis) maken voorzieningen voor met name ouderen en jongeren (b.v. voorgezet onderwijs in Goes) slechter bereikbaar. Sinds eind oktober 2002 is een Concept Provinciaal Verkeers- en Vervoersplan Zeeland beschikbaar. De toekomst van het openbaar vervoer in Zeeland is hierin een thema. Vraaggestuurd openbaar vervoer staat voor de toekomst centraal, met een minimaal aanbod van lijndiensten en alleen daar waar de vraag dit rechtvaardigt. Waar onvoldoende vraag is, wordt collectief vraagafhankelijk vervoer ingezet. De beschikbare rijksbudgetten zijn bepalend voor het kwaliteitsniveau dat geboden kan worden. Als de recent aangekondigde bezuinigingen van de rijksoverheid doorgaan, zal er in de voorzieningen gesneden moeten worden. De eindversie van het Verkeers- en Vervoersplan Zeeland beoogt een integrale visie op de vraag hoe de verkeersinfrastructuur moet aansluiten bij welzijns-, economische, ecologische en ruimtelijke ordeningsvragen. Hiervoor is de conceptversie van het plan voorgelegd aan relevante partijen. Gezien de nieuwe situatie door het verdwijnen van de veerboot en de opening van de Westerscheldetunnel is het van groot belang dat de nieuwe gemeente Hulst een bijdrage levert aan deze totaalvisie. Verder ligt hier een belangrijke link naar de gesuggereerde mobiliteitsanalyses (zie par. 3.2 en 4.1). Aanbevelingen: Als nieuwe gemeente Hulst initiator zijn als het gaat om ideeënontwikkeling en onderhandelingen over de toekomst van het openbaar vervoer in Oost-Zeeuws-Vlaanderen. B.v. via het geven van een reactie op het concept Verkeers- en Vervoersplan Zeeland. B.v. door ideeën te ontwikkelen voor een passend collectief vraagafhankelijk vervoersysteem met overige relevante partijen, waaronder wijk- en dorpsraden. Uitvoeren van de mobiliteitsanalyse, waardoor de behoefte aan openbaar vervoer per kern in beeld kan worden gebracht. 12

13 4.3 Bereikbaarheid voorzieningen - servicepunten In alle kernen (m.u.v. Hulst en Kloosterzande), de kleinste kernen in het bijzonder, mist men voorzieningen. Er bestaat behoefte aan een Servicepunt 4 of er is minimaal interesse in meer informatie hierover. Veel kernen hebben duidelijke ideeën wat zo n servicepunt aan diensten zou kunnen leveren en dat deze gevestigd zou moeten worden in het dorpshuis. Het verdwijnen van steeds meer voorzieningen in plattelandskernen maakt de ontwikkeling van servicepunten noodzakelijk om kernen leefbaar te houden. De ontwikkeling om ouderen zo lang mogelijk in hun eigen woonomgeving te laten wonen met een zorgaanbod op maat, bevestigen deze noodzaak nog eens. Door een aantal factoren is het gunstig om op korte termijn meer servicepunten te ontwikkelen. Ten eerste uiteraard de reeds opgedane ervaringen met een dergelijke voorziening in Heikant. Ten tweede de positieve vooruitzichten op subsidiëring van met name startkosten via de provincie. Ten derde ervaringen die kunnen worden benut uit de nog dit jaar op te starten servicepunten in Clinge (gemeente Hulst), de drie pilots in Kerkwerve, Wissenkerke en St. Philipsland.(provincie/Scoop). Knelpunt is de dreigende stop op gesubsidieerde werknemers, zij het dat deze voorlopig één jaar is uitgesteld. Het servicepunt in Heikant wordt nl. op deze manier beheert. De provincie gaat uit van een opzet met vrijwilligers. Als de formule met gesubsidieerde banen niet meer mogelijk is, bevestigt dit de noodzaak van gemeentelijk vrijwilligersbeleid (zie verder par. 5.1, dorps- en verenigingsleven). Naast niet-commerciële diensten, is er in veel kernen behoefte aan een bank/postkantoorfunctie in het servicepunt. Dit is tevens een (potentieel) knelpunt. Dergelijke commerciële diensten zijn in de praktijk pas rendabel in iets grotere kernen, terwijl de behoefte hieraan niet minder is in de kleinere kernen. Hier ligt dus tevens een uitdaging. Juist omdat de wens voor een servicepunt in zoveel kernen tegelijk speelt, moeten creatieve ideeën onderzocht worden, waardoor ook commerciële diensten realiseerbaar worden. Belangrijk is de ervaring dat de aanwezigheid van niet-commerciële diensten in servicepunten de aantrekkingskracht voor deelname van commerciële diensten vergroot. Daarnaast is er een recente wetsvoorstel om banken te verplichten geldvoorzieningen op het platteland te handhaven 5. En mogelijk kan een bepaalde formule voor b.v. 10 kernen (of nog breder via samenwerking met andere gemeenten) wel rendabel gemaakt worden. Aanbevelingen: Inspelen op de mogelijkheden vanuit de provincie om servicepunten op te zetten en het benutten van de ervaringen in Heikant en t.z.t. Clinge en de 3 provinciale pilots. Investeren op het bedenken van een creatieve formule voor het aanbieden van bank/postkantoorfuncties in de servicepunten. 4 Servicepunten zijn bedoeld om de leefbaarheid te bevorderen in kernen waar veel voorzieningen zijn verdwenen. Via servicepunten kunnen activiteiten en diensten naar eigen behoefte van het dorp worden aangeboden. De provincie Zeeland stimuleert de ontwikkeling van servicepunten. Hiertoe wordt in de loop van 2002 een aantal proefprojecten gestart. Daarnaast hebben de dorpsraad en de gemeente Hulst in Heikant al een servicepunt ontwikkeld. 5 Volkskrant,

14 4.4 Gemeenschapscentra In veel kernen hebben de gemeenschapscentra een belangrijke ontmoetingsfunctie voor bewoners en is het een onderkomen voor een deel van het verenigingsleven. Alle centra worden het meest benut voor de ouderenactiviteiten van de KBO s en ANBO, voor overige sociaalculturele activiteiten (zangkoren, creatieve cursussen enz.) en vergaderingen. Een groot deel van de dorpshuizen is tevens het onderkomen voor de peuterspeelzaal, heeft de functie als gymzaal voor de basisschool/overige sportactiviteiten en wordt gebruikt voor feesten en uitvaarten (vaak alleen als er geen horeca is of als er meer ruimte nodig is dan de horeca kan bieden). Alleen in 3 dorpscentra in Hontenisse is sprake van een combinatie van de gymzaalfunctie met de grote zaal (Hengstdijk, Lamswaarde, Vogelwaarde). In de meeste kernen worden geen speciale jongerenactiviteiten georganiseerd in de gemeenschapscentra. Uitzonderingen zijn Clinge (jeugdsoos), Heikant (computerleercentrum), Kloosterzande (weliswaar geen dorpshuis aanwezig, maar wel een jeugdsoos), Ossenisse (af en toe disco). Uiteraard participeert de jeugd wel in de reguliere verenigingen zoals muziek- en sportverenigingen. De verwachting bestaat dat gemeenschapscentra in de nabije toekomst een nog belangrijkere functie zullen krijgen. B.v. door vestiging van servicepunten (behoefte), het organiseren van jeugdactiviteiten (behoefte) en door de vergrijzing (feit) zal het gebruik vooral intensiveren. Uitingen van tevredenheid over het dorpshuis waren er in Clinge en Nieuw Namen. In de andere kernen is dit niet expliciet naar voren gebracht. Wensen voor verbetering zijn er in de kernen: - Clinge: behoefte aan ruimte voor opslag van materialen; - Lamswaarde: wens voor uitbreiding met douches en kleedruimtes; - Hengstdijk: (nieuwe) vloer is niet geschikt voor multi-functioneel gebruik; - Nieuw Namen: wens voor invalidentoilet (reeds toegezegd en uitgevoerd); - Ossenisse: wensen voor multifunctioneler gebruik in termen van meer op ontmoeting gerichte activiteiten (link naar servicepunt); - Vogelwaarde: wens voor multifunctioneler gebruik in termen van bouwtechnische aanpassingen en meer verenigingen die er onderdak willen; (bestaande aan- en verbouwplannen beheersstichting). Geen wijk- of dorpscentrum is aanwezig in: - Hulst Langs de Linie: grote wens voor ontmoetingsplaats/wijkgebouw. - Hulst Binnenstad en Hulst-Zuid: geen behoefte door bewoners aangegeven. - Kloosterzande: ontbreken wordt niet als probleem ervaren. Is een historisch gegroeide situatie dat het verenigingsleven deels huist bij de horeca en deels eigen onderkomens heeft. In het algemeen zijn de gemeenschapscentra in de kernen Hulst nieuwer, ruimer en voorzien van modernere faciliteiten dan die in de kernen Hontenisse. Het beheer van de gemeenschapscentra is in de oude gemeente Hulst deels en in de gemeente Hontenisse volledig geregeld via zelfstandige beheerstichtingen, die verantwoordelijk zijn voor zowel klein- als grootonderhoud. De beheerstichtingen ontvangen een jaarlijkse exploitatiesubsidie. Een eventueel subsidieoverschot mag men behouden. Voor groot onderhoud kan de stichting het eventuele spaarsaldo aanspreken, en indien dit niet beschikbaar of toereikend is een subsidieverzoek indienen bij de gemeente. Van enkele andere gemeenschapscen- 14

15 tra in de oude gemeente Hulst is de gemeente eigenaar en huurt de beheerstichting het pand van de gemeente. Zowel in Hontenisse als in Hulst huren de verenigingen ruimte in de gemeenschapshuizen van de beheerstichtingen. Voor Hulst geldt de uitzondering dat de Stichting Welzijn voor Ouderen de subsidie voor huur van ruimte ontvangt voor de gezamenlijke ouderenbonden. De subsidiesystemen in beide gemeenten wordt momenteel op elkaar afgestemd c.q. omgevormd tot één nieuw systeem. Conclusie: Bewoners zijn over het algemeen tevreden over hun gemeenschapscentra. D.w.z. er zijn relatief weinig klachten en men waardeert de activiteiten die er worden georganiseerd (zie bij dorps- en verenigingsleven). Weinig wijk- en dorpscentra bieden onderdak aan speciale activiteiten voor de iets oudere jeugd. Voor de nabije toekomst bestaat de verwachting dat de dorpscentra een nog belangrijkere functie zullen krijgen met het oog op de behoefte aan servicepunten en jeugdactiviteiten en a.g.v. de vergrijzing (b.v. welzijnscomponent binnen de formule wonen-zorg-welzijn, zie par. 4.7). Deze ontwikkelingen vergen een alert beleid, onder meer gericht op het up to date houden van de gemeenschapscentra op basis van signalen uit de samenleving. Aanbeveling: Het voeren van een accommodatiebeleid, waarbinnen het up to date houden van de gemeenschapscentra op basis van signalen uit de samenleving. 4.5 Bereikbaarheid voorzieningen - gezondheidszorg Bewoners in veel kernen zijn bezorgd over de bereikbaarheid van huisartsen s avonds en in het weekend, sinds de opening van de huisartsenpost (HAP) in Terneuzen. Er zijn weliswaar avond- en weekendspreekuren in Hulst en bezoek van een huisarts is mogelijk na telefonische beoordeling via de HAP, maar bij spoedeisende hulp is in veel gevallen sprake van grote afstanden. Ossenisse spant met 15 km de kroon om de afstand naar het spreekuur in Hulst te overbruggen. Hengstdijk, Vogelwaarde, Kloosterzande en Walsoorden volgen met afstanden van km. Terneuzen is het verst weg voor de inwoners van Nieuw Namen (ruim 34 km). Voor Ossenisse, Sint Jansteen, Graauw en Clinge gelden afstanden van km. Voor ouderen en mensen zonder eigen vervoer is dit zorgwekkend. In een Limburgs onderzoek wordt een maximaal aanvaardbare woonafstand van 15 km t.o.v. een HAP genoemd 6. Conclusie: De afstanden tot spoedeisende hulp in Oost-Zeeuws-Vlaanderen zijn kritisch groot. 6 Binnenlands Bestuur, 26 april 2002, onderzoek van de Vereniging van Patiënten- en Consumentenorganisaties Limburg. 15

16 Aanbeveling: Het ontwikkelen en uitvoeren van gemeentelijke gezondheidsbeleid, gericht op een verantwoorde spoedeisende medische zorg voor de kernen. Te denken valt b.v. aan voorzieningen als automatische externe defibrilators (voor hartklachten) in dorpshuizen/servicepunten en training van vrijwilligers/ehbo-ers voor gebruik van de apparatuur. 4.6 Wonen Bijna alle bewoners benadrukken het mooi en goed wonen in hun kern/wijk. Zij motiveren dit vaak met een combinatie van ruimtelijke (de rust en de mooie omgeving ) en sociale factoren (iedereen kent elkaar en het bloeiende verenigingsleven). Woningbouw is een belangrijke wens van bewoners om de leefbaarheid van de kern voor de toekomst te garanderen. Voor woningbouwmogelijkheden zijn gemeenten in hoge mate afhankelijk van rijks- en provinciebeleid. Daarbinnen hebben gemeenten beperkte keuzevrijheid. Op hoofdlijnen ziet het provinciaal woningbouwbeleid er als volgt uit. Zeeland als gebouwd gebied is ingedeeld in 3 categorieën: stedelijke ontwikkelingszones, dragende kernen en woonkernen. Concentratie van bouwactiviteiten vindt plaats in de eerstgenoemde 2 groeigebieden. In woonkernen mag alleen worden gebouwd voor de autonome natuurlijke - bevolkingsgroei. Terneuzen is de enige stedelijke ontwikkelingszone in Zeeuws-Vlaanderen. In de nieuwe gemeente Hulst is Hulst/Sint Jansteen dragende kern. De overige kernen zijn woonkernen. Toewijzing van te bouwen aantallen woningen bouwcontingenten gebeurt op basis van bevolkingsprognoses per gemeente. M.u.v. de geoormerkte aantallen contingenten voor de groeigebieden (de stedelijke ontwikkelingszones en de dragende kernen) mogen gemeenten de overige contingenten vrij over de kernen verdelen. In haar Beleidsvisie Wonen heeft de gemeente Hontenisse het bouwaccent gelegd in Kloosterzande en Vogelwaarde, en in mindere mate in Lamswaarde. In de overige kernen zijn bouwimpulsen alleen mogelijk via herstructurering en/of inbreiding. Het woningbouwbeleid van de oude gemeente Hulst is, conform de provinciale eisen, primair gericht op de kern Hulst. Daarnaast zijn voor alle Hulster kernen uitbreidings- dan wel herstructurerings-, dan wel inbreidingsplannen in uitvoeren of in ontwikkeling. De huidige bouwmogelijkheden per kern via uitbreiding, inbreiding en herstructurering, zijn in de kernbeschrijvingen verwerkt. Verder is op dit moment nog onduidelijk of wijzigingen in het rijks- en provinciebeleid nieuwe bouwmogelijkheden voor de kleine kernen zullen scheppen. Een andere belangrijke ontwikkeling t.a.v. wonen is de huidige tendens om huurwoningen te verkopen. Naast het positieve effect dat dit kan hebben op de woonomgeving, beperkt het de mogelijkheden van starters op de woningmarkt. Zeker in combinatie met de beperkte bouwmogelijkheden in de dorpen en de wens van bewoners om de eigen jeugd woonmogelijkheden te bieden in de eigen kern, is dit een aandachtspunt voor de toekomst. Woon-zorgvoorzieningen voor ouderen zijn gezien de vergrijzing een belangrijk punt voor de nabije toekomst. Uitbreiding van deze voorzieningen en alternatieve invullingen zijn volop in ontwikkeling. Zie verder par 4.7. Tenslotte het tweede woningbezit. In enkele kernen zien bewoners dit als bedreiging van de leefbaarheid van het dorp. Van de 279 tweede woningen (per ) in de nieuwe ge- 16

17 meente Hulst staat het overgrote deel in het buitengebied, waarvan deels in de buurtschappen. De aantallen binnen de kern variëren van 2 tot maxima van 8 in Ossenisse en 11 in de kern Hulst. Voor Graauw is het exacte aantal in de kern niet bekend, omdat de 57 tweede woningen meegeteld worden bij de kern Graauw, maar voor een groot deel in Zandberg en Paal staan. Conclusie: De nadrukkelijke wens voor woningbouw in alle dorpen vraagt mede door de fusie van beide gemeenten Hulst en Hontenisse om nieuwe afwegingen bij de verdeling van toekomstige bouwcontingenten over de dorpskernen. Reeds genoemd is de mobiliteitsanalyse (par. 3.2), waarmee inzicht kan worden verkregen in het effect van nieuwkomers op de bevolkingsopbouw tot nu toe. De beschikbaarheid van voldoende betaalbare huurwoningen voor starters op de woningmarkt is een belangrijk aandachtspunt voor de toekomst. De huidige omvang van het tweede woningbezit is nog geen bedreiging voor de leefbaarheid van de kernen, maar vraagt wel om een alerte houding en om beleidsontwikkeling voor de toekomst. Aanbevelingen: Nieuwe afwegingen maken bij de toekomstige verdeling van bouwcontingenten over de dorpskernen, mede op basis van een mobiliteitsanalyse. Zorgdragen voor voldoende betaalbare huurwoningen voor starters. Beleidsontwikkeling voor tweede woningbezit in de (nabije) toekomst. 4.7 Ouderen: wonen en zorg Zeeland is de meest vergrijsde provincie van Nederland, Zeeuws-Vlaanderen de meest vergrijsde regio van Zeeland. 7 Het aandeel 65-plussers is zowel in heel Zeeland als in de nieuwe gemeente Hulst 16%. De relatief hoge vergrijzing in Zeeuws-Vlaanderen wordt met name veroorzaakt door het relatief hoge aandeel 65-plussers in Oostburg (20%) en Sluis- Aardenburg (22%), de twee meest vergrijsde gemeenten in Zeeland. 8 Woonzorgmogelijkheden in de (kleine) kernen, zodat ouderen langer op het eigen dorp kunnen blijven wonen, is een veelgehoorde bewonerswens. De ouderenbonden uit Hontenisse scherpen dit aan in hun wens dat ook in de kleinere kernen een integraal aanbod van wonen, zorg en welzijn wordt ontwikkeld.genoemde wensen sluiten aan bij de landelijke tendens naar extramuralisering of vermaatschappelijking van de zorg. Dit betekent het realiseren van een vraaggericht en integraal woon-zorgaanbod, waarbij ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen, gecombineerd met een (preventief werkend) aanbod van welzijnsvoorzieningen en vervoersarrangementen. Het toekomstbeeld van wonen en zorg in Oost-Zeeuws-Vlaanderen, is voor zover nu bekend, in grove lijnen als volgt. Twee woonzorgcentra in Hulst en Kloosterzande met decentrale woonzorgvoorzieningen in Hulst-centrum, Sint Jansteen en Vogelwaarde. Vanuit Antonius een aanbod van woon-zorg-welzijnsdiensten, aan bewoners in de directe omgeving van het woonzorgcentrum. In de verdere toekomst volgt uitwerking conform de wens van de ouderenbonden Hontenisse (zie boven). Voor de kernen van Hulst een gezamenlijk dienstenaanbod van St. Curamus/De Blaauwe Hoeve en St. Thuiszorg. Het aanbod geldt zowel voor ouderen 7 De sociale ruimte van en stad en platteland in de provincie Zeeland / Scoop, 1998, 12/13. 8 Sociale Atlas Zeeland

18 in aanpaste als in niet-aangepaste woningen en loopt tot en met verpleeghuiszorg. Centraal staat de wens van de cliënt en wie van de genoemde instanties de vereiste zorg kan leveren. Het aanbod is niet meer mogelijk zodra sprake is van onplanbare verpleeghuiszorg. In de kernen van Hulst is sprake van verdergaande decentralisatie van diensten naar de kernen dan de plannen voor de nabije toekomst van Antonius. Daarnaast is er het feit dat de kernen in Hontenisse ook behoren tot het werkgebied van St. Thuiszorg en Curamus. Over het aanbod van deze beide instellingen in de kernen van Hontenisse is overleg gaande. In de formule van De Blaauwe Hoeve is de welzijnscomponent nog minder geïntegreerd, al hebben ouderen altijd de mogelijkheid voor deelname aan maaltijden en activiteiten in De Blaauwe Hoeve. Binnen de ontwikkelingen van het woonzorgcentrum in Sint Jansteen krijgt het welzijnsaanbod momenteel aandacht via overleg met de KBO, de dorpsraad en St. De Warande. Tenslotte hebben de meeste kernen seniorenwoningen. Hiervoor zijn opplussen van bestaande en bouw van levensloopbestendige woningen belangrijke uitgangspunten voor de toekomst. Bovenstaande is overigens nog volop in ontwikkeling. Zo is er b.v. in november 2002 een werkconferentie in Terneuzen, gericht op het zoeken van oplossingen van knelpunten die de vermaatschappelijking van de zorg met zich meebrengt. Ook zijn er diverse landelijke experimenten (b.v. in het Friese Trynwâlden) die interessant kunnen zijn voor de Oost- Zeeuw-Vlaamse situatie. De nieuwe gemeente Hulst heeft een belangrijke taak binnen de integrale formule wonenzorg-welzijn, nl. zorgdragen voor een kwantitatief en kwalitatief goed welzijnsaanbod. Dit onder meer om sociaal isolement en vereenzaming van ouderen tegen te gaan. Welzijnsactiviteiten worden in Oost-Zeeuws-Vlaanderen vooral uitgevoerd door vrijwilligersorganisaties. Dit is gezien de (dreigende) terugloop in het aantal vrijwilligers een kwetsbare basis (zie par. 5.1 / dorps- en verenigingsleven). Faciliteren van vrijwilligerswerk is dan ook zeer belangrijk. Hier ligt een link naar gemeentelijk vrijwilligersbeleid. Conclusie: De ouderenzorg ontwikkelt zich in een door bewoners en ouderenbonden gewenste richting, waardoor ouderen langer in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. De toekomst zal moeten uitwijzen of de gekozen formules voldoen aan de vraag van ouderen en of de instellingen het aanbod kunnen leveren (o.a.. personeelscapaciteit in de zorg). Ook zou gekeken moeten worden welke voorwaarden nodig zijn om de welzijnscomponent te kunnen ontwikkelen en voor de toekomst te kunnen garanderen. Aanbeveling: Als gemeente de welzijnstaak binnen de formule wonen-zorg-welzijn mede initiëren, ontwikkelen, bewaken en faciliteren. Zie hiervoor ook de aanbeveling over vrijwilligersbeleid (par. 5.1) en de functie van gemeenschapshuizen (par 4.4) en servicepunten (par 4.3). 18

19 4.8 Verkeersveiligheid en groen Verkeersveiligheid, uitgedrukt in aantallen ernstige verkeersslachtoffers 9 per gemeente, laat in 2000 een Zeeuws gemiddelde zien van bijna 23. Het aantal in de gemeente Hulst ligt met 22 rond dit Zeeuwse gemiddeld; het aantal in Hontenisse (11) ligt hier ruim onder. Ter vergelijking: de 2 gemeenten met de grootste aantallen ernstige verkeersslachtoffers zijn Terneuzen (54) en Schouwen-Duiveland (46); de gemeente met het kleinste aantal is Axel (6). 10 In alle kernen zijn verkeersveiligheid, groen en verwante onderwerpen zoals straatonderhoud zeer belangrijke leefbaarheidsthema s. Knelpunten die vaak terugkomen in de kernbeschrijvingen zijn: - hoge snelheden in de doorgaande straten/wegen langs de lintbebouwing; - verkeersremmers die meer overlast dan gemak bezorgen; - gevaarlijke kruispunten; - onveilige toegangswegen voor fietsers; - overlast van zwaar (landbouw-)verkeer, gecombineerd met kapotte wegen/bermen en scheuren in woningen (zowel in de polders als in de kernen); - overlast van vrachtverkeer in de kernen met veel bedrijvigheid in de buurt; - te weinig groen; - slecht onderhoud van groen. Tijdens het interview met instellingen 11 over het thema Fysiek-Ruimtelijk is met 3VO, afd. Hontenisse gesproken over verkeersveiligheid. Zij voeren overleg met gemeente, waterschap e.d. over verkeersveiligheidszaken die door bewoners worden aangedragen. De activiteiten van 3VO Hontenisse raken ook de thema s overlast en sociale veiligheid. De actiepunten die 3VO naar voren brengt, zijn ook door bewoners naar voren gebracht en zijn derhalve opgenomen in de kernbeschrijvingen. Erg tevreden over de overlegresultaten is men niet. Het duurt b.v. erg lang voordat toegezegde verkeersmaatregelen worden uitgevoerd en soms worden toezeggingen ook teruggedraaid. Over de aanpak van verkeerssnelheid constateert 3VO dat er te weinig mogelijkheden zijn voor flexibiliteit binnen het project De Ruit (zie hieronder). D.w.z. dat geen maatregelen mogelijk zijn op gevaarlijke wegen die buiten het Ruitgebied vallen (een gedeelte van de Notendijk in Terhole wordt als voorbeeld genoemd) en dat er geen ruimte is voor afwijking van wat De Ruit voorschrijft (voorbeeld: wens van bewoners voor een 60 km i.p.v. een 80 km-status voor de toegangswegen rond Ossenisse). Wat de herindeling betreft hoopt 3VO dat zaken die nu bij de gemeente Hontenisse in de week liggen niet helemaal van voor af aan besproken hoeven worden. Als positief punt noemt 3VO de overlegmomenten die er sinds dit jaar zijn tussen de verschillende wegbeheerders. Dit ervaart 3VO als een efficiëntere manier om problemen aan te kaarten. In de conclusies in de kernbeschrijvingen is steeds aangegeven dat verkeersveiligheid en groen belangrijke thema s zijn voor verdere uitwerking tussen wijk/dorpsraad en gemeente. De achterliggende gedachte hierbij is dat de naar voren gebrachte knelpunten deels bestaan uit praktische, actiegerichte punten en voor een belangrijk ander deel uit verkeers- en groenthema s, waarvoor beleid is/wordt ontwikkeld. Voor het vervolgtraject van de kernbeschrijvingen is het aanbrengen van een 3-deling in de aangedragen wensen en problemen van belang. Te onderscheiden zijn: ten eerste de prakti- 9 D.w.z. doden en ziekenhuisopnamen. 10 Sociale Atlas Zeeland Hierbij waren aanwezig: 3VO Hontenisse en de Regionale Zeeuws-Vlaamse Woningbouwvereniging. De overige genodigden (3VO Hulst, het waterschap, Connexxion en de regiopolitie) waren niet vertegenwoordigd. 19

20 sche verkeers- en groenknelpunten, ten tweede de beleidsgerichte verkeers- en groenthema s waarvoor beleid is of wordt ontwikkeld en ten derde de overige verkeers- en groenpunten waarvoor nog geen beleid beschikbaar is en die de status van actiepunt te boven gaan. Met praktische verkeers- en groenknelpunten worden relatief kleine ergernissen bedoeld die snel te verhelpen zijn. Voor punten die (nog) niet in gemeentelijke planningen zijn opgenomen, is snelle actie een belangrijke vereiste (zie par. 2). Fenomenen als klachtenlijnen en wijkonderhoudsploegen met een 24-uurs service voor het oplossen van kleine leefbaarheidszaken hebben hun nut in andere gemeenten reeds bewezen. Een knelpuntenbudget binnen het kernenbeleid kan hierbij een belangrijk instrument zijn. Actiepunten die reeds zijn opgenomen in de gemeentelijk planning kunnen helder naar wijk- en dorpsraden worden gecommuniceerd via het beschikbaar stellen van een planningslijst. Voor veel overige beleidsgerichte verkeers- en groenthema s uit de kernbeschrijvingen zijn of worden oplossingen ontwikkeld en uitgevoerd via b.v. projecten als Duurzaam Veilig en De Ruit. Hieraan liggen convenanten ten grondslag van genoemde wegbeheerders, gericht op het terugbrengen van verkeersslachtoffers via onder meer aanpassing van de verkeerscirculatie en snelheidsbeperkende maatregelen. Voor de uitvoering ervan worden categoriseringsplannen 12 opgesteld. Het is belangrijk om wijk- en dorpsraden en direct belanghebbenden hierbij in de ontwikkelingsfase te betrekken. Belangrijk is dat suggesties voor oplossingen uit de kernbeschrijvingen en van 3VO worden meegenomen in de verdere aanpak. Beleidsgerichte wensen vanuit de kernen die (nog) niet in de gemeentelijke planning voorkomen kunnen op de agenda van het gemeentebestuur terecht komen via de prioriteitenlijsten die op basis van de kernbeschrijvingen zouden moeten worden opgesteld. Naast bovengenoemde 2 categorieën zijn er uiteraard overige verkeer- en groenpunten waarvoor nog geen beleid is ontwikkeld en die de status van actiepunt te boven gaan. Mogelijk vallen onveiligheidsgevoelens in relatie tot gevaarlijke ontsluitingswegen rond Ossenisse en het ontbreken van een bebouwde kom in Baalhoek onder deze categorie. Deze punten zouden door gemeente, overige wegbeheerder(s), 3VO en wijk/dorpsraden verder opgepakt moeten worden. Belangrijk is dat suggesties voor oplossingen uit de kernbeschrijvingen en van 3VO worden meegenomen in de verdere aanpak. Ook deze categorie bewonerswensen kunnen op de agenda van het gemeentebestuur terecht komen via de prioriteitenlijsten die op basis van de kernbeschrijvingen zouden moeten worden opgesteld. Tenslotte is het van belang de thema s verkeer en groen breder te bekijken, b.v. binnen de context van toerisme en recreatie. Verkeers- en groenbelangen van bewoners en een aantrekkelijk klimaat creëren voor (plattelands-)toerisme zullen in de praktijk immers vaak samengaan. Veilige fiets- en wandelpaden, fraaie boomrijke dijken, rustige en veilige caféterrassen, groene en veilige entrees van kernen zijn enkele voorbeelden. Het gaat hierbij dus om integrale beleidsontwikkeling met participatie van relevante partijen als 3VO, wijk- en dorpsraden, landbouworganisaties en andere ondernemers in de toeristische sector. Met een dergelijke benadering kunnen beleidsterreinen zoals verkeersveiligheid, groen en toerisme en recreatie elkaar versterken, zowel inhoudelijk als financieel (zie ook par. 7.4). 12 Categoriseren: het toekennen van een bepaalde status aan wegen, gekoppeld aan een bepaalde maximum snelheid. Onderscheiden worden buiten de bebouwde kom: stroomwegen (max. 100 km/u), gebiedsontsluitingswegen (max. 80 km/u) en erftoegangswegen (max. 60 km/u). Binnen de bebouwde kom: gebiedsontsluitingswegen (max. 50 km/u) en erftoegangswegen (max. 30 km/u). 20

21 Aanbeveling: Een integrale aanpak van verkeers- en groenpunten uit de kernbeschrijvingen, conform de hierboven voorgestelde 3-deling, genoemde samenwerkingspartners en koppeling met andere beleidsterreinen, zoals toerisme en recreatie. 21

22 5 NIEUWE GEMEENTE HULST: LEEFBAAR EN SOCIAAL 5.1 Dorps- en verenigingsleven In het algemeen kan worden gesteld dat de betrokkenheid bij de leefbaarheid in de kernen groot is. Indicatie hiervoor is de opkomst en enthousiaste deelname aan leefbaarheidsdiscussies tijdens bewonersavonden. In de kernen van de gemeente Hontenisse was sprake van een grote opkomst, met name tijdens de eerste bewonersavonden. Per avond waren gemiddeld bewoners aanwezig. In de kernen van Hulst lag de opkomst beduidend lager. Dit deed echter geen afbreuk aan de betrokkenheid van de aanwezige bewoners. Ook tijdens de dorpsschouwen in de kernen van Hontenisse is veel en op een betrokken manier informatie over de dorpen aangeleverd. Bij de grote opkomst op de bewonersavonden in Hontenisse speelt waarschijnlijk een rol: het gegeven hoe kleiner de kern, des te groter de betrokkenheid, de aanstaande gemeentelijke herindeling en het feit dat bewoners wensen en ideeën naar voren konden brengen over hun eigen kern.voor de geringere opkomst in Hulst speelt mogelijk een rol dat daar vaker dan in Hontenisse bewonersbijeenkomsten en enquêtes zijn georganiseerd. Onder meer bij de totstandkoming van dorpsplannen. Bijna alle kernen spreken over een bloeiend verenigingsleven en de waardering daarvoor. Twee thema s die in veel kernen terugkomen zijn ten eerste de zorg over eventuele negatieve gevolgen van het subsidiebeleid in de nieuwe gemeente. Dit nieuwe subsidiebeleid is nog volop in ontwikkeling.ten tweede de moeite die het kost om nieuwe vrijwilligers voor bestuursfuncties te vinden en de bedreiging die dit vormt voor het voorbestaan van het verenigingsleven in de toekomst. Over de vrijwilligersproblematiek is in de kernbeschrijvingen reeds aangegeven dat het hier gaat om een landelijke trend. Vrijwilligers zijn steeds vaker alleen projectmatig inzetbaar en steeds minder voor structurele (bestuurs-)taken. Hier ligt aan de ene kant een link naar gemeentelijk vrijwilligersbeleid, aan de andere kant vergt deze situatie ook creatieve ideeën van verenigingen zelf. Met gemeentelijk vrijwilligersbeleid wordt het belang en de waardering van vrijwilligerswerk benadrukt. Vrijwilligerswerk vormt immers een belangrijke basis voor de samenleving. De gemeente kan met vrijwilligersbeleid voorwaarden scheppen om het doen van vrijwilligerswerk aantrekkelijk te maken. Dit kan in materiële zin, b.v. via een goed subsidiebeleid en onkostenvergoedingen. Maar ook in immateriële zin, gericht op taakverlichting. B.v. variërend van het opzetten van een servicepunt voor vrijwilligers (met o.a. administratieve faciliteiten, een vacaturebank enz.) tot mogelijkheden voor deskundigheidsbevordering en aandacht voor activiteiten en vrijwilligers via gemeentelijke publicaties. Ook de verenigingen zelf zijn verantwoordelijk voor hun eigen voortbestaan. Creatieve en praktische oplossingen kunnen b.v. gevonden worden in samenwerking. In Terhole b.v. zijn hiertoe al initiatieven genomen via een systeem van onderling hulp tussen besturen. Een andere insteek kan zijn om functiegericht naar vrijwilligers te zoeken. B.v. de websites van verenigingen en wijk/dorpsraden kan ieder voor zich ontwikkelen. Een dergelijke taak kan ook neergelegd worden bij iemand uit het dorp/regio die websites bouwen/beheren als hobby heeft. Tenslotte het verenigingsleven voor ouderen. De KBO s en ANBO organiseren veel activiteiten voor ouderen. De praktijk is dat de activiteiten van ouderenbonden vooral de oudste groepen ouderen aantrekken. Daarnaast zijn er enkele signalen dat jongere ouderen ontmoetingsmogelijkheden missen. Bovendien is er een nieuwe en omvangrijke generatie ouderen in aantocht die mogelijk behoefte heeft aan andere activiteiten. Conclusie: 22