A. De achtergronden van de christelijk sociale beweging (waarom vakbonden zijn opgericht)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "A. De achtergronden van de christelijk sociale beweging (waarom vakbonden zijn opgericht)"

Transcriptie

1 Auteur: Joop Vogel Inleiding Slechts heel in het kort wordt ingegaan op de geschiedenis van de (christelijke) vakbeweging, de politiebonden en de visie van de Politievakorganisatie ACP. Ik pretendeer niet dat ik volledig ben, maar dit werkstuk biedt wel voldoende informatie over de geschiedenis van de (politie)vakbeweging. A. De achtergronden van de christelijk sociale beweging (waarom vakbonden zijn opgericht) De ongelijke machtsverhoudingen tussen werkgever en werknemer zijn ten diepste de ontstaansgrond voor alle vakbonden. Overal waar in Europa industriële samenlevingen ontstonden, zijn ook de vakbonden tot wasdom gekomen. Werknemers hadden door de fabrieksgewijze productie slechts hun arbeid aan te bieden om in hun levensonderhoud te voorzien. Dat maakte hun positie erg kwetsbaar. Er zijn een paar belangrijke oorzaken te noemen waardoor werknemers zich in vakbonden gingen organiseren: 1. de slechte woon- en hygiënische omstandigheden waarin de arbeiders verkeerden; 2. de willekeur van werkgevers waar het de loonvorming en aanname en ontslag van werknemers betrof, arbeiders waren volstrekt rechtenloos; 3. het ontbreken van goede sociale verzekeringen bij ziekte en werkloosheid, geen oude dagvoorziening; 4. de belabberde arbeidsomstandigheden waaronder werknemers hun werk moesten verrichten. Deze omstandigheden vormden aan het einde van de 19 e en begin van de 20 e eeuw de zogenaamde sociale kwestie. In deze periode kwam het christelijksociaal-denken op. Denken dat vanuit christelijke beginselen sociale problemen probeert op te lossen. De noodzaak om te komen tot een maatschappijvisie op de sociale nood kwam voort uit de al eerder genoemde industrialisatie, de maatschappelijke richting die het socialisme ging heten en het ontbreken van een antwoord door de kerkelijke instituties. De kerken verloren in de 19 e eeuw de greep op de samenleving, pas door de pauselijke encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII en het eerste christelijk sociale congres (1891) ontwikkelden de christelijke kerken een visie op de sociale kwestie. Vanuit de Bijbel probeerde men een visie op mens en samenleving te ontwikkelen. Het christelijk sociaal congres boog zich over de vraag wat de houding van christenen moest zijn tegenover de noden van onze tijd. Nagedacht werd over een rechtvaardiger inrichting van de maatschappij, hoe er aan barmhartigheid (een ouderwets woord voor zorg voor elkaar) kon worden gedaan, wat een rechtvaardig loon is, de sociale verzekering en het recht op werkstaking. Niet dat op alle vragen gelijk een pasklaar antwoord werd gevonden, maar het gaf wel een belangrijke impuls aan de gedachtenvorming binnen het protestants-christelijke volksdeel. In hetzelfde jaar 1891 kwam de paus met zijn encycliek Rerum Novarum. Het is nog steeds een spraakmakend geschrift, omdat hierin de uitzichtloze ellende waarin veel gezinnen zich bevonden niet werd verhuld. Het socialisme werd afgewezen. Werkgevers en arbeiders zijn volgens deze paus voor elkaar verantwoordelijk. Er werd aandacht besteed aan de arbeidsvoorwaarden, de kinder- en vrouwenarbeid en ook aan de zondagarbeid. De paus pleitte ook voor de oprichting van vakverenigingen, uiteraard op katholieke grondslag. Blad 1

2 Deze twee gebeurtenissen het eerste christelijk sociaal congres en het verschijnen van Reum Novarum hebben een belangrijke impuls gegeven aan de oprichting van vakbonden (CNV en NKV). (zie ook: Van den Toren, J.P., Van loonslaaf tot bedrijfsgenoot. Kampen 1991, blz ) B. De historische ontwikkeling van de vakbond Politievakorganisatie ACP Al in 1887 is de eerste politiebond (op neutrale grondslag) opgericht. De Algemene Nederlandsche Politiebond. Zij stelde zich ten doel: verbetering en verheffing van den stand van den politieman in Nederland; aankweken van kameraadschap en onderlinge samenwerking in het belang van de politie en van het publiek; verbreiding van meerdere kennis van het politievak, bij de politie en bij het publiek; de oprichting van steunfondsen. De neutraliteit van deze politiebond sprak veel politiemensen in die tijd wel aan. De politie moest neutraal zijn en zo ook de vereniging waarin zij georganiseerd waren. Ondanks dat werd met gemengde gevoelens gekeken naar de oprichting van deze vakbond. Kritiek kwam er met name op haar vermeende revolutionaire ideëen. Dat er meerdere politiebonden zijn ontstaan in het begin van de vorige eeuw, heeft alles te maken met het feit dat de politie nogal plaatselijk georiënteerd was er ontstonden veel plaatselijke en ook categorale politiebonden en na verloop van tijd die neutrale politiebond toch niet zo neutraal bleek te zijn. Met name de socialistische invloeden spelen een belangrijke rol in de oprichting van op de eigen levensbeschouwing georiënteerde bonden. Het is daarom niet zonder reden dat in het in 1914 en 1915 kwam tot de oprichting van de landelijke politiebonden St. Michaël en de BCPA. Ondanks veel tegenwerking van de bestaande neutrale bonden met name in het begin groeiden de christelijke bonden langzaam maar gestaag. Een belangrijke impuls voor het christelijke politievakbondswerk was de revolutiepoging van Troelstra. Veel politiemensen werden in die periode gedwongen een principiële keuze te maken. Met name onder invloed van de kerken werd gekozen voor trouw aan de overheid en het koningshuis en tegen het revolutionaire socialisme. Voor de Tweede Wereldoorlog waren er vijf soorten politie. De gemeentepolitie, de gemeenteveldwacht, de rijksveldwacht, de Koninklijke Marechaussee en de politietroepen. De laatste twee waren gelieerd aan het leger. Voor de tweede wereldoorlog hebben de politiebonden met name gestreden voor: goede politie-opleidingen (die zij zelf hebben opgezet!) en erkenning van diploma s; voor gelijke betaling voor gelijk werk (per gemeente verschilde het salaris); voor een goede rechtspositie (politiemensen waren eigenlijk rechteloos en aan de willekeur van hun superieuren overgeleverd); ook hebben politiemensen veel last van de crisisjaren gehad, het salaris was vaak zo laag (f 1800,- per jaar), dat er geen gezin van kon worden onderhouden; georganiseerd overleg, zodat ze de gelijke rechtspositie ook konden afdwingen, in de periode tussen de beide wereldoorlogen werden regelmatig eenzijdige verslechteringen in de rechtspositie doorgevoerd; Blad 2

3 een positie bij de korpsen, om op te kunnen komen voor de individuele belangen van collega s; (er is een verhaal bekend dat een politieman ten onrechte uit de dienst werd verwijderd, vanwege een valse beschuldiging. Ondanks dat na verloop van tijd door tussenkomst van de bond bekend werd dat de collega onschuldig was, bleef het oneervolle ontslag gehandhaafd omdat. de commissaris geen tijd had om zich in de zaak te verdiepen!; een normale werkweek; een werkweek van 84 uur, één vrije dag per maand en geen vakantie, dat was het ambtelijke leven van de Nederlandse politieman in de jaren vóór 1940, zo schreef Harmsen in het Algemene Politieboek. Blad 3

4 C. De voorgangers van de Politievakorganisatie ACP Oprichtingsdata: St. Michaël vereniging : 29 januari 1914 (de oudste katholieke was al in 1907 in Tilburg opgericht) BCPA (Bond van Christelijke Politie Ambtenaren) : 24 augustus 1915 Het ste lid werd ingeschreven : 27 februari 1978 (door de toenmaals gefedereerde BCPA en St. Michaël) Oprichting Algemeen Christelijke Politiebond (ACP): 7 januari 1981 In 1998 (op 11 november) is de naamswijziging Politievakorganisatie ACP doorgevoerd. St. Michaël Een belangrijke rol bij de oprichting heeft Pastor Mersel gespeeld. Hij was een Rooms Katholieke pastoor die een parochie had in Rotterdam en zich in de beginjaren van de organisatie van de katholieke collega s sterk maakte voor de vrijheid van vereniging. Ondanks veel tegenwerking kreeg hij het voor elkaar dat er in 1914 begonnen is met de landelijke organisatie van deze RK politiebond. BCPA (Bond van Christelijke Politie Ambtenaren) De BCPA is opgericht door twee protestantse politieverenigingen uit respectievelijk Rotterdam en Amsterdam. De eerste was al in 1911 opgericht de tweede twee jaar later in Met name de zeer kritische houding van de neutrale politiebond ten opzichte van deze protestant-christelijke verenigingen heeft de stoot gegeven tot de landelijke oprichting van de BCPA. De belangrijkste manier om de achterban te bereiken was middels de bondsbladen: De R.K. Politieambtenaar en de Christelijke Politieambtenaar. De invloed van de kerk in deze bladen was voor de Tweede Wereldoorlog enorm groot. Naast de al eerder genoemde onderwerpen hield men zich bezig met onderwerpen als alcohol ge(mis-)bruik, werken op zondag, het gezin, het stakingsrecht en koningin en vaderland. Ook werden ondersteuningsfondsen opgericht om elkaar te helpen in geval van ziekte, of wanneer een politieambtenaar overleed. Via het CNV (waar de BCPA zich pas in 1931 bij aansloot) werd bijgedragen aan DEL (Draagt Elkanders Lasten, een fonds om tbc te bestrijden). De verschillen met de neutrale bonden Zoals al eerder geschreven hadden politiemensen tegen het eind van de 19 e en begin van de 20 e eeuw niet veel tegen de neutrale bonden. Dat veranderde toen door de socialistische invloeden deze radicaliseerden. Bij de confessionele bonden stond het harmoniedenken voorop (en dat is zo gebleven tot aan de dag van vandaag). De neutrale, later socialistische bonden denken meer vanuit het conflictmodel. Met name de revolutiepoging van Troelstra heeft de kloof tussen de ANPB en St. Michaël en de BCPA vergroot. De naoorlogse jaren Als je Nederland na de Tweede Wereldoorlog in een aantal ontwikkelingen moet typeren dan kun je denken aan: - een toenemende verkeersstroom; - steeds hogere criminaliteitscijfers; - massacommunicatie; - een hoge vlucht in de technologische ontwikkeling; - welvaart; - vrije tijd; Blad 4

5 - sociale zekerheid; - individualisering; - verzuiling en ontzuiling; - de gezagscrisis; - democratisering; - generatieconflicten; - en de popcultuur. Al deze ontwikkelingen hebben ook hun weerslag gehad op de vakbeweging. De politievakbonden kregen in deze jaren een steeds sterkere positie. Ze onderhandelden niet slechts over de salarissen en andere arbeidsvoorwaarden. Ze werden ook de spreekbuis van de politie over allerlei zaken die het werk van de politie raakten. Deze standpunten beïnvloeden in belangrijke mate de arbeidsomstandigheden van de leden. Door de culturele veranderingen kwam de politieorganisatie steeds meer onder vuur te liggen. De taken van de politie werden steeds meer uitgebreid. Elke wetswijziging leidde tot uitbreiding van het politieapparaat. Telkens werden nieuwe diensten of onderdelen gevormd. Dat kwam de eenduidigheid niet ten goede. Steeds vaker trad versnippering op. Ook tussen de na de Tweede Wereldoorlog ontstane Rijks- en Gemeentepolitie. Omdat de vakministers steeds meer grip op het politieapparaat wensten werd in de jaren tachtig van de vorige eeuw besloten tot een enorm ingrijpende reorganisatie. Het ontstaan van 25 regionale en één landelijk opererend korps (en daarnaast nog het LSOP), eind jaren 80, begin jaren 90, heeft diepe sporen bij iedereen nagelaten. Pas in het begin van de 21 ste eeuw komt men langzaam over de gevolgen van deze reorganisatie heen. Niet onbelangrijk te melden is dat er pas sinds 1951 ook vrouwelijke collega s bij de politie kwamen te werken (dat was bij de zedenpolitie). In 1953 kwamen de eerste geuniformeerde vrouwen bij de gemeentepolitie in Heerlen in dienst. De politie die ooit exclusief een mannencultuur kende moest omgevormd worden tot een cultuur waar vrouwen (en later ook allochtonen) zich thuis kunnen voelen. Tegenwoordig is er ook steeds meer aandacht voor homosexuele en arbeidsgehandicapte collega s. De rechtspositie van de politie verbeterde sterk in de naoorlogse jaren. Door de invloed van Minister Toxopeus van Binnenlandse Zaken werd aan het eind van de jaren 60 veel verbeterd aan het niveau van de salarissen. De Politiebonden hadden al jaren aangedrongen op salarissen die te vergelijken waren met die in het bedrijfsleven werden gegeven. Ook werd langzamerhand de veertigurige werkweek ingevoerd (in de jaren negentig zelfs de 36-urige werkweek). Speciale aandacht werd gevraagd voor de veiligheid. Bij veel oude dienders leveren de gesprekken over de breuk met het trendvolgen en de bevriezing van de ambtenarensalarissen aan het eind van de jaren 70 en beginjaren 80 nog veel frustratie en agressie op. Veel goeds is er echter gedaan op het terrein van de pensioenen, de sociale zekerheid en de ziektekostenverzekering. Herhaaldelijk zijn er discussies gevoerd over het stakingsrecht. Uiteindelijk is voor elke ambtenaar een gereglementeerd stakingsrecht mogelijk. Met name politiemensen hebben nog steeds beperkingen, waar het het recht tot staken betreft. Zo mag de openbare orde en veiligheid niet in het geding komen. Diensten als de noodhulp moeten altijd worden gegarandeerd. Illustratief voor de ontwikkeling van de positie van de politiebonden is het grote arbeidsconflict in De inzet van de bonden was een algeheel geldend functiewaarderingssysteem, uitbreiding van materieel en middelen, een adequaat loopbaanbeleid, verbetering van de rechtspositie van technisch en administratief personeel en meer aandacht voor vrouwelijke ambtenaren. Ook werd gestreden voor een goede inconveniëntenregeling. Het arbeidsconflict leverde slechts ten dele op wat de inzet van de bonden was. Blad 5

6 Het politieoverleg Na 1993 is er (na de sectoralisatie) een Commissie voor Georganiseerd Overleg in Politiezaken (het CGOP) tot stand gekomen. Deze commissie is het officiële overleg tussen de Minister van BZK en de politiebonden over de rechtspositie van de politie-ambtenaar en alles wat daar mee annex is. Op korpsniveau gebeurt dit overleg door het RGOP Regionaal Georganiseerd Overleg in Politiezaken. Tevens werden dienstcommissies, later ondernemingsraden, ingesteld. Huidige accenten Naast een constante aandacht voor de verbetering van de rechtspositie van de politie-ambtenaar, goede individuele belangenbehartiging is er vooral veel aandacht besteed aan de verbetering van de positie van de politie in de samenleving. De Politievakorganisatie ACP vindt dat de politie haar werk moet doen met een grote verantwoordelijkheid voor en naar de samenleving. Daarom wordt ook binnen de bond en de politie nagedacht over onderwerpen als diversiteit, integriteit en verantwoordelijkheid. Binnen het politiewerk lag de nadruk op zware criminaliteit, het cellentekort, de procedurefouten, de IRT-affaire, het imagoprobleem en het gezag van de politie. D. De visie van de ACP Zo duidelijk en eendimensionaal de visie van St. Michaël en de BCPA voor de Tweede Wereldoorlog was (en een aanzienlijke periode na deze oorlog ook nog), zo onduidelijk en veelkleurig werd deze vanaf de zestiger jaren. Jarenlang was de invloed van dominees en pastores op beide bonden vanzelfsprekend geweest. In de roerige jaren zestig en daarna bleek het geloof en met name de dogmatiek een steeds minder belangrijke rol bij de christelijke politiebonden te spelen. Geloof werd steeds meer gezien als iets van je persoonlijke leven. Daar hebben organisaties niets mee te maken. Het is zeker niet noodzakelijk dat organisaties een christelijke visie en grondslag hebben. Dit soort discussies leiden er in deze jaren toe dat de St. Michaël en de BCPA een grotere openheid naar andere levensbeschouwingen ging vertonen. Begin jaren 90 van de vorige eeuw werden veel christelijke organisaties opgeheven of gingen fuseren met neutrale organisaties (Denk aan VNO en NCW, de werkgeverskoepels). Het is opmerkelijk dat tegen de maatschappelijke stroom in de ACP (zoals ook het CNV) heeft vastgehouden aan de christelijke identiteit. Niet meer dogmatisch, meer vanuit het idee dat de uitgangspunten, de wortels in de christelijk sociale beweging liggen. De Politievakorganisatie ACP heeft duidelijk gemaakt waar de Bron van haar denken te vinden is. Ze verloochent haar roots niet. Echter het is voor een lidmaatschap geen voorwaarde meer om de christelijke identiteit van de ACP te onderschrijven, er wordt wel respect en acceptatie van de uitgangspunten gevraagd. In 2000 heeft de politievakorganisatie ACP haar visieprogramma vastgesteld. Om de grondslagen en uitgangspunten te weten kan het best verwezen worden naar het eerste hoofdstuk van het visieprogramma. Hieronder volgt een kort uittreksel van delen uit dat eerste hoofdstuk. De samenleving is de afgelopen decennia sterk veranderd. Solidariteit een belangrijke bestaansgrond voor de vakbeweging is geen vanzelfsprekend begrip meer. Onze collectieve waarden en normen verbrokkelen door de groeiende individualisering. In de samenleving is aan de andere kant een enorme behoefte aan leiderschap en visie. Er is behoefte aan mensen die een richting aangeven, aan organisaties die duidelijk maken waar ze voor staan. Het gaat er daarbij steeds Blad 6

7 minder om wat je hebt en wat je bent, maar om wie je bent! Mensen hebben heldere en toetsbare waarden en normen nodig, waaraan ze zich kunnen optrekken en die richting geven aan hun leven. Als iemand zo n levensbeschouwelijk kader mist, wordt hij of zij een schip zonder roer, een speelbal van belangen en toevalligheden. In een wereld die bedreigd wordt door onverschilligheid, willen wij een betrokken vakbond zijn, een vakbond die zich verzet tegen het gebrek aan solidariteit. De Politievakorganisatie ACP is een CNV-bond die zijn wortels heeft in de christelijksociale traditie. Onze waarden en normen vinden wij in het christelijk geloof, zoals dat in de Bijbel naar ons toekomt. Iedereen die zich bij ons thuisvoelt en onze uitgangspunten respecteert is welkom als lid. Richtinggevende noties Gerechtigheid en naastenliefde zijn begrippen die richting geven aan de wijze waarop wij in onze organisatie, in de samenleving en in de verhouding met andere mensen willen staan. De twee genoemde grondwaarden hebben we verder uitgewerkt in vier richtinggevende noties: verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid, vrijheid en rentmeesterschap. Verantwoordelijkheid Voor de ACP is verantwoordelijkheid een belangrijk, veelkleurig begrip. Het betekent antwoord geven op je persoonlijke roeping, maar ook je verantwoordelijk weten voor de ander in je omgeving, in de samenleving en in deze wereld. Daarnaast staat het voor verantwoord handelen, op een manier die getoetst wordt aan je uitgangspunten. Voor verantwoording afleggen: legitimeren waarom je handelt zoals je handelt. En het betekent ook samen verantwoordelijk willen zijn voor het beleid, vuile handen willen maken, keuzes durven maken. Daarbij is een belangrijk credo: Zeggen wat je doet, en doen wat je zegt. Rechtvaardigheid Streven naar rechtvaardigheid is streven naar de juiste sociale en maatschappelijke verhoudingen. Rechtvaardigheid is een belangrijke voorwaarde om mensen tot hun recht te laten komen. Daarbij gaan we ervan uit dat mensen fundamenteel gelijkwaardig zijn. Vrijheid Wij spreken het liefst over vrijheid in gebondenheid. De mens is vrij om keuzes te maken. Deze keuzes moeten de vrijheid van een ander zo min mogelijk inperken. Deze vrijheid sluit ook niemand in de samenleving uit. De keuzes die je maakt, maak je vanuit het besef dat je verantwoordelijkheid draagt. Geestelijke vrijheid is daarbij voor de ACP van groot belang. Rentmeesterschap De mens heeft de aarde in bruikleen gekregen. Wij hebben de opdracht onze wereld te behoeden en te dienen ten behoeve van ons allen. De aarde moet ons zoveel geven, dat zij kan blijven geven. Dat heeft onherroepelijk gevolgen voor onze productieprocessen en consumptiepatronen. Goed rentmeesterschap is ook een opdracht om te werken aan de kwaliteit van ieders bestaan op deze aarde. Voor de ACP staat de individuele en collectieve belangenbehartiging van de leden voorop. De Politievakorganisatie wil zich daarbij onderscheiden door: Blad 7

8 - een persoonlijke benadering. Leden zijn geen nummers, maar mensen met elk hun eigen wensen en problemen. We willen de hoge kwaliteit van de dienstverlening handhaven en het dienstenpakket verbreden, onder het motto: met elkaar, voor elkaar; - herkenbaarheid. Leden kunnen aan onze manier van handelen de ACP herkennen als een bond met principes; - zichtbaarheid. De bond is zichtbaar op de werkvloer, een echte vakbond op de hoek; - betrouwbaarheid. Mensen werken bij de ACP volgens het adagium: zeggen wat je doet en doen wat je zegt ; - openheid. De ACP wil dat helder is hoe binnen de bond beslissingen worden genomen. We staan open voor suggesties en opbouwende kritiek. - respect. Wij willen vanuit onze uitgangspunten respect tonen voor anderen. We respecteren dat er andersdenkenden zijn. Vanuit dat respect zoeken we naar wegen van samenleven, naar compromissen en oplossingen. Respect houdt voor ons ook in dat je geïnteresseerd bent in de ander, die ander aanspreekt maar ook zelf aanspreekbaar bent. We proberen daarnaast ook het respect en de waardering voor het politieambt in de samenleving te bevorderen. E. Zijn er nog verschillen vanuit de identiteit? Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. De Politievakorganisatie ACP heeft immers met dezelfde maatschappelijke en politionele werkelijkheid te maken als alle andere politiebonden. Toch denk ik dat we de vraag positief moeten beantwoorden. Het is niet voor niets dat de ACP in 2000 nog eens zijn visie aan het papier heeft toevertrouwd. In het visieprogramma vind je, zoals hierboven al geschreven, de bron, de inspiratie van het denken van de Politievakorganisatie ACP. Dat geeft al een belangrijk verschil aan met andere bonden. Wij geven positief te kennen dat onze Bron van inspiratie het Evangelie is. Ook de wijze waarop de ACP tegen de werkgever en werknemer aankijkt verschilt van de andere bonden. De ACP ziet de politie-organisatie als een samenwerkingsverband van werknemer en werkgever, waarbij beide hun eigen rol, positie en verantwoordelijkheid hebben. Wij nemen als uitgangspunt nog steeds het harmoniemodel, waarbij we proberen om conflicten middels gesprek en bemiddeling op te lossen. Ook zal de ACP alles wat in haar vermogen ligt doen om arbeidsconflicten te voorkomen. Dat geld ook voor het uiterste middel bij arbeidsconflicten het stakingsmiddel. Wij zullen daar slechts toe komen als alle andere middelen niet kunnen of blijken te kunnen werken. Naast deze verschillen, proberen wij door een verschil in stijl onderscheidend te zijn. Uitgangspunten daarbij zijn begrippen als persoonlijk, respect en verantwoordelijkheid. Naast materiële onderwerpen als een goed salaris, willen wij ook de nadruk leggen op immateriële onderwerpen zoals loopbaanbeleid, persoonlijke ontwikkeling, arbeidsomstandigheden, arbeidsinhoud en arbeidsverhoudingen. Niet zonder reden is kwaliteit van de arbeid al jaren een belangrijk onderwerp voor ons. Dat het steeds moeilijker wordt om onderscheidend te zijn, kan niet worden ontkend. Het lidmaatschap van de Politievakorganisatie ACP staat immers open voor iedereen die de uitgangspunten van de ACP wil respecteren. Toch is de nestgeur en uitstraling van de ACP voor veel politiemensen aanleiding om lid te worden van onze politievakorganisatie. Dat is volgens ons niet zonder reden. Dat komt in belangrijke mate door datgene waar we als bond voor staan. Om dat te illustreren volgen hieronder enige citaten uit het jaarverslag van de ACP over het jaar Blad 8

9 De Politievakorganisatie ACP is een Christelijk Sociale Organisatie. Voor de ACP betekent dat niet dat wil men zich door de boodschap uit de Bijbel laten inspireren men ook direct gelovig of confessioneel moet zijn. Wel vindt de ACP dat mensen oog moeten hebben voor de onrechtvaardigheid; de onvrijheid en het gebrek aan naastenliefde in onze huidige samenleving. Om daaraan iets te veranderen moet je, volgens de ACP, allereerst vaststellen dat de mensen vaak zelf de oorzaak zijn van al dat onheil. De Bijbel geeft vervolgens richting aan over de wijze waarop mensen met elkaar om mogen gaan. En die richting geeft kansen aan mensen om samen te leven en samen te werken, ook binnen de politie. De Politievakorganisatie ACP is daarmee geen conservatieve organisatie. Conservatisme wordt gevonden bij mensen die slechts optimistischhet zijn over het verleden. Zo zit de ACP niet in elkaar. De ACP is optimistisch over de toekomst en heeft vertrouwen in mensen. Dit, ongeacht of ze nu werknemer of werkgever zijn. De ACP is als christelijk-sociale vakorganisatie er op uit om de werkgever aan zijn verantwoordelijkheid te houden! Dat houdt in dat de werkgever eerlijk moet zijn in het overleg; afspraken moet nakomen en ruimte moet laten aan de rol die een vakorganisatie op haar beurt moet spelen. Werknemers zijn mondig en hebben het recht mee te spreken en te beslissen over de voorwaarden waaronder zij hun arbeid moeten en mogen verrichten. Christelijk Sociale mensen zijn mensen die een geloofsovertuiging hebben. Ze hebben geleerd dat hun eigen capaciteiten en vaardigheden een geschenk zijn. Een gave om de naaste dienstbaar te zijn. Daar ligt de basis van het principe van de christelijk sociale mens maar wellicht ook de basis van ieder lid van een christelijke sociale organisatie als de ACP. Tot slot ons motto: ZEGGEN WAT JE DOET EN DOEN WAT JE ZEGT! Blad 9

Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017

Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017 Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017 Industriële revolutie Engeland, Frankrijk en België ontwikkelen Nederland tot 1850 achtergebleven De arbeidersklasse Werken in fabrieken Arbeidersklasse

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van

Nadere informatie

Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren

Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren Partij van de Arbeid (PvdA) Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) Christen-democratisch Appèl (CDA) Democraten

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Tijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van

Nadere informatie

IDENTITEITSSTATUUT. Zorgcentrum Horizon. Integraal onderdeel van de statuten conform artikel 2. Lid 4

IDENTITEITSSTATUUT. Zorgcentrum Horizon. Integraal onderdeel van de statuten conform artikel 2. Lid 4 IDENTITEITSSTATUUT Zorgcentrum Horizon Integraal onderdeel van de statuten conform artikel 2. Lid 4 8 september 2016 1 Identiteitsstatuut zorgcentrum Horizon Voorwoord Voor u ligt het identiteitsstatuut

Nadere informatie

Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in

Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in 1. We willen gereformeerd zijn 2. We geloven in genade 3. We zijn samen op reis Gereformeerd onderwijs voor christenen Met de Bijbel op weg de wereld

Nadere informatie

6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer

6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer Praktische-opdracht door een scholier 2064 woorden 24 juni 2004 6,4 68 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Om het vak maatschappijleer af te sluiten, moest ik nog een PO maken. Deze moest gaan

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Geschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2015-2016-2017

Geschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2015-2016-2017 Exameneenheden geschiedenis GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken GT GS/K/2 Basisvaardigheden GT GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting GT GT GS/K/4 De koloniale relatie Indonesië

Nadere informatie

12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU

12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU 12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU DE LOKALE RELIGIEUZE SITUATIE IN KAART BRENGEN EN BEGRIJPEN 01 Lokale overheden wordt verzocht zich bewust te zijn van het toenemende belang

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Staken

Praktische opdracht Maatschappijleer Staken Praktische opdracht Maatschappijleer Staken Praktische-opdracht door een scholier 2031 woorden 13 maart 2008 8,1 13 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Voorwoord Ik doe deze opdracht over staken. Ik ben

Nadere informatie

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen

Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de

Nadere informatie

4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1

4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1 4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1 4.1 Het prestige van de kerken De kerken zijn niet meer de gezaghebbende instanties van vroeger. Dat is niet alleen zo in Nederland. Zelfs in uitgesproken godsdienstige

Nadere informatie

Waardevolle arbeid. De sociale leer van de Kerk

Waardevolle arbeid. De sociale leer van de Kerk Waardevolle arbeid De sociale leer van de Kerk De sociale leer van de Kerk Over arbeid Het evangelie roept ons op om ons in te zetten voor onze naasten. Maar hoe weet je nu wat er gedaan moet worden, zeker

Nadere informatie

code blauw beroepscode politie nederland

code blauw beroepscode politie nederland code blauw beroepscode politie nederland code blauw beroepscode politie nederland De missie van de Nederlandse politie Waakzaam en dienstbaar staat de politie voor de waarden van de rechtsstaat is vertaald

Nadere informatie

Grondslag Stichting tot Oprichting en instandhouding van Scholen voor Christelijk Onderwijs te Schoonhoven

Grondslag Stichting tot Oprichting en instandhouding van Scholen voor Christelijk Onderwijs te Schoonhoven Grondslag Stichting tot Oprichting en instandhouding van Scholen voor Christelijk Onderwijs te Schoonhoven Naam: Grondslag Stichting tot Oprichting en instandhouding van Scholen voor Christelijk Onderwijs

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Module 5

Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting Geschiedenis Module 5 Samenvatting door een scholier 1332 woorden 26 maart 2006 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis module 5 Hoofdstuk 1 1918, Troelstra wilde een revolutie

Nadere informatie

. De school uitgangspunten en visie. 1.1. Naam en logo. De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22).

. De school uitgangspunten en visie. 1.1. Naam en logo. De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22). . De school uitgangspunten en visie 1.1. Naam en logo De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22). Het betekent: de Heer heeft ons ruimte gemaakt. De Heer geeft ruimte om in vrede en liefde met

Nadere informatie

God en de naaste. De sociale leer van de Kerk

God en de naaste. De sociale leer van de Kerk God en de naaste De sociale leer van de Kerk De sociale leer van de Kerk Over de sociale leer Het evangelie roept ons op om ons in te zetten voor onze naasten. Maar hoe weet je nu wat er gedaan moet worden,

Nadere informatie

Opvoedingsproject. Nieuwen Bosch Humaniora Gent

Opvoedingsproject. Nieuwen Bosch Humaniora Gent Opvoedingsproject Nieuwen Bosch Humaniora Gent Onze school wil aan jongeren kwalitatief hoogstaand onderwijs bieden in een hartelijk klimaat van samenwerken en samenleven stimuleren we de leerlingen vanuit

Nadere informatie

F r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot

F r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie

Nadere informatie

KBO Zeeland. beleidsplan

KBO Zeeland. beleidsplan KBO Zeeland beleidsplan 2014-2018 Vroeger was er ook een jeugd van tegenwoordig. 1 Inhoudsopgave. 1 Inleiding 3 2 Missie en opdracht 4 3 Strategische koers 5 4 Kerntaken 6 Belangenbehartiging Dienstverlening

Nadere informatie

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject

Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL Deel 1 Opvoedingsproject 1 ONS OPVOEDINGSPROJECT Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het opvoedingsproject

Nadere informatie

1. Hebben deze feestdagen een religieuze betekenis voor jou?

1. Hebben deze feestdagen een religieuze betekenis voor jou? Pasen Tweede paasdag Hemelvaart en tweede pinksterdag staan weer (bijna) voor de deur aankomend weekend wordt Pasen gevierd. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1. Hebben deze feestdagen een religieuze betekenis

Nadere informatie

De sociale kwestie, d.w.z. het vraagstuk van de slechte leef- woon- en werkomstandigheden van de (fabrieks)arbeiders en hun gezinnen.

De sociale kwestie, d.w.z. het vraagstuk van de slechte leef- woon- en werkomstandigheden van de (fabrieks)arbeiders en hun gezinnen. Hoofdstuk 2 De arbeiders lat van zich hor De historicus Brugman citeert in zijn boek Het ontwak der arbeidde klasse e dokter uit Gouda, die in 1842 schrijft over kinder van 7 jaar die in de textielindustrie

Nadere informatie

COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK

COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK COMPENDIUM VAN DE SOCIALE LEER VAN DE KERK INHOUDSTAFEL INLEIDING Een integraal en solidair humanisme a) Bij het aanbreken van het derde millennium 1 b) De betekenis van dit document 3 c) Ten dienste van

Nadere informatie

Geschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2014-2015-2016

Geschiedenis en Staatsinrichting TL Bohemen, Houtrust, Kijkduin 2014-2015-2016 Schoolexamen derde leerjaar mavo (2014 2015) 1 SE1 De industriële samenleving in Nederland Het proces van industrialisatie heeft de Nederlandse samenleving ingrijpend veranderd vanaf het midden van de

Nadere informatie

5,9. Samenvatting door een scholier 1448 woorden 6 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

5,9. Samenvatting door een scholier 1448 woorden 6 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Samenvatting door een scholier 1448 woorden 6 februari 2011 5,9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Pluriforme samenleving In Nederland wonen ruim zestien miljoen mensen.

Nadere informatie

CHRISTENEN IN DE SAMENLEVING

CHRISTENEN IN DE SAMENLEVING Domènec Melé CHRISTENEN IN DE SAMENLEVING Inleiding op de sociale leer van de Kerk 2018 INHOUDSOPGAVE LIJST VAN AFKORTINGEN... 9 INLEIDING... 13 Hoofdstuk I DE SOCIALE LEER VAN DE KERK... 17 De maatschappelijke

Nadere informatie

Ruben Mantels, Anne-Laure Van Bruaene, Christophe Verbruggen en Gita Deneckere Fotografie Benn Deceuninck

Ruben Mantels, Anne-Laure Van Bruaene, Christophe Verbruggen en Gita Deneckere Fotografie Benn Deceuninck Ruben Mantels, Anne-Laure Van Bruaene, Christophe Verbruggen en Gita Deneckere Fotografie Benn Deceuninck 11 Voorwoord H et boek Geloven in Gent dat u in handen heeft, is een boek over het geloof van de

Nadere informatie

Het overheidsbeleid in de periode van de economische opbouw na WO II. - Welke rol heeft de overheid in het sturen van de economie?

Het overheidsbeleid in de periode van de economische opbouw na WO II. - Welke rol heeft de overheid in het sturen van de economie? Hoofdstuk 5 Vadertje Drees Na de crisis in de jaren 30 volgt de Duitse bezetting (1940-1945). I jaren 30 economische malaise tamelijk passieve rol van de overheid op economisch gebied door de klassiek-liberale

Nadere informatie

Ontmoetingskerk Laren NH 1 mei Johannes 14

Ontmoetingskerk Laren NH 1 mei Johannes 14 Ontmoetingskerk Laren NH 1 mei 2016 Johannes 14 Als iemand in deze tijd zou zeggen: Ik ben de weg, de waarheid en het leven, zouden we hem al snel fundamentalistisch noemen. We leven in een multiculturele

Nadere informatie

Toespraak Jan Vercamst, Voorzitter ACLVB

Toespraak Jan Vercamst, Voorzitter ACLVB 2012_03_24 speech Boost ACLVB 1 Toespraak Jan Vercamst, Voorzitter ACLVB MILITANTENFEEST Viering 120 jaar ACLVB 24 maart 2012 Beste vrienden, De komende weken zijn van het allergrootste belang voor onze

Nadere informatie

Deel 1 Opvoedingsproject

Deel 1 Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 1 Beste ouders, Welkom aan onze school. U kiest onze school voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind. Wij zijn blij en dankbaar voor het vertrouwen in onze school. De directie

Nadere informatie

PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven

PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.1 PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Presentatie 27 januari 2011 Peter Jobsen Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.2 Aanleiding

Nadere informatie

Beleidsplan 2011-2017 VDGH "Ploegen, zaaien en oogsten "

Beleidsplan 2011-2017 VDGH Ploegen, zaaien en oogsten Beleidsplan 2011-2017 VDGH "Ploegen, zaaien en oogsten " De afbeelding op deze pagina 1s van Marc Chagall Concept beleidsplan 2011-2017 :Ploegen,zaaien en oogsten ". Inleiding: Deze aanzet tot het beleidsplan

Nadere informatie

Ons hoogste doel. Dit is onze missie

Ons hoogste doel. Dit is onze missie 20 19 23 Dit is onze missie Ons hoogste doel Ieder kind moet veilig, gezond, gelukkig en kansrijk op kunnen groeien. Onze scholen spelen daarin een essentiële rol. Wij bieden een prettige, veilige en duurzame

Nadere informatie

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2017

Dodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2017 Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2017 Zolang de mens bestaat, staat hij zijn naaste ook naar het leven. Het is een vreemde soort paradox: de ene mens kan niet leven zonder de ander terwijl diezelfde mens

Nadere informatie

Deel 1. Opvoedingsproject

Deel 1. Opvoedingsproject Deel 1 Opvoedingsproject 5 6 1. Opvoedingsproject Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het pedagogisch project van onze school staan en dit ondersteunen. Hieronder vindt

Nadere informatie

Inleiding Piet Hazenbosch Voormalig Bestuursadviseur CNV en historicus. Dames en heren,

Inleiding Piet Hazenbosch Voormalig Bestuursadviseur CNV en historicus. Dames en heren, Inleiding Piet Hazenbosch Voormalig Bestuursadviseur CNV en historicus Dames en heren, Het thema van onze bijeenkomst is 'Spanning tussen Kerk en Vakbeweging'. Blijkbaar gaan de organisatoren van ons samenzijn

Nadere informatie

Beknopte samenvatting Concept

Beknopte samenvatting Concept De ontwikkeling van de nieuwe vakbeweging Beknopte samenvatting Concept Kwartiermakers Vakbeweging De nieuwe vakbeweging Beknopte samenvatting van het concept-advies Kwartiermakers de nieuwe vakbeweging

Nadere informatie

Examen HAVO. Nederlands

Examen HAVO. Nederlands Nederlands Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 20 juni 13.30 16.30 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door E. 1169 woorden 16 maart 2017 6,5 2 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1.1 Opvoeding= kinderen leren hoe ze zich moeten gedragen. - Veilige

Nadere informatie

1. Baptistengemeente Arnhem-Centrum Vastgelegd in de statuten van 10 november 2013

1. Baptistengemeente Arnhem-Centrum Vastgelegd in de statuten van 10 november 2013 1. Baptistengemeente Arnhem-Centrum Vastgelegd in de statuten van 10 november 2013 De Baptistengemeente Arnhem-Centrum maakt deel uit van de Unie van Baptistengemeenten in Nederland, als kerkgenootschap

Nadere informatie

informatie Identiteit in woorden

informatie Identiteit in woorden informatie Identiteit in woorden Identiteit in woorden Stichting Sint Josephscholen Nijmegen Colofon Tekst brochure M.m.v. Vormgeving Foto s : Werkgroep Identiteit : Harriëtte Blankers en Tonnie Poort

Nadere informatie

Eindexamen havo maatschappijwetenschappen pilot 2014-II

Eindexamen havo maatschappijwetenschappen pilot 2014-II Aanwijzing voor de kandidaat Als in een vraag staat dat je een hoofd- of kernconcept moet gebruiken, dan gebruik je in het antwoord die elementen uit de omschrijving van het hoofd- of kernconcept die nodig

Nadere informatie

WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Frans Holtkamp

WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Frans Holtkamp WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Frans Holtkamp Waarom katholiek onderwijs, door: Frans Holtkamp (versie: 13-11-2009) 1 WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Deze bijlage bestaat uit twee delen: een leestekst en een

Nadere informatie

Vrijheid van onderwijs

Vrijheid van onderwijs Vrijheid van onderwijs Ledenpeiling van 9 t/m 27 februari 2012 Aanleiding In maart 2012 geeft de Onderwijsraad een advies over de vrijheid van onderwijs dat mogelijk zal leiden tot wijzigingen in het onderwijsbestel.

Nadere informatie

Begrijp je wel waarom je bidt? (Mc.8,16-17)

Begrijp je wel waarom je bidt? (Mc.8,16-17) Begrijp je wel waarom je bidt? (Mc.8,16-17) Collecte voor Benin vanavond. Flyer in postvakjes: Benin bidt! (achterkant: bidt u mee?) Eerste aandacht hierin naar groei in geloof / kerk-zijn / uitstraling.

Nadere informatie

pdrachtverklaring voor de scholen van de zusters Annuntiaten van Heverlee

pdrachtverklaring voor de scholen van de zusters Annuntiaten van Heverlee 0 pdrachtverklaring voor de scholen van de zusters Annuntiaten van Heverlee Heverlee, mei 2014 Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of

Nadere informatie

Identiteitsdocument UITGANGSPUNTEN/PREAMBULE

Identiteitsdocument UITGANGSPUNTEN/PREAMBULE Identiteitsdocument Versie 7 juni 2018 Op 31 januari 2018 en 6 juni 2018 zijn brede, gezamenlijke bijeenkomsten gehouden van het College van Bestuur (CvB), de schoolleiding, de Medezeggenschapsraad (MR)

Nadere informatie

Het project Europa is mede een antwoord op de massamoorden op Europese bodem.

Het project Europa is mede een antwoord op de massamoorden op Europese bodem. Speech van Bisschop de Korte (Groningen-Leeuwarden) BIJ HET AFSCHEID VAN VICTOR SCHEFFERS 30 september 2015 Eminentie, Excellenties, Dames en heren, heel bijzonder natuurlijk Victor, Inleiding De 20 ste

Nadere informatie

levensbeschouwelijke identiteit van catent Scholen zijn als bomen Leven niet alleen Zonder grond en wortels Leeft geen school, niet één

levensbeschouwelijke identiteit van catent Scholen zijn als bomen Leven niet alleen Zonder grond en wortels Leeft geen school, niet één levensbeschouwelijke identiteit van catent Scholen zijn als bomen Leven niet alleen Zonder grond en wortels Leeft geen school, niet één De scholen van Catent - afzonderlijk en gezamenlijk - zijn als een

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland Gebruik bron 1 en 2. 1p 1 De twee bronnen hebben te maken met de constitutionele monarchie. Welke

Nadere informatie

Gereformeerd onderwijs 2.0

Gereformeerd onderwijs 2.0 Gereformeerd onderwijs 2.0 Eindrapport werkgroep Toekomst gereformeerd onderwijs Noord-Nederland Opdrachtgever: bestuur Noorderbasis, bestuur GBS De Wierde, bestuur GBS Eben Haëzer, bestuur VGSO, bestuur

Nadere informatie

Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen

Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen Aantekening door C. 814 woorden 16 januari 2014 5,6 52 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Standpunt Waarden, normen en moraal Waarde:

Nadere informatie

Viering Rerum Novarum 2016

Viering Rerum Novarum 2016 Viering Rerum Novarum 2016 Donderdag was voor Beweging.net een dubbele hoogdag. Rerum Novarum wordt jaarlijks herdacht en dit jaar viel dat op de dag van Onze Heer Hemelvaart. In de nieuwe naam van de

Nadere informatie

Preek De vrouw die Jezus beslissing veranderde. Lieve gemeente,

Preek De vrouw die Jezus beslissing veranderde. Lieve gemeente, Lieve gemeente, We zien het niet vaak in de Bijbel, maar in het verhaal dat we vandaag gelezen hebben is Jezus toch ronduit bot te noemen en buitengewoon onvriendelijk op het onbeschofte af, tegen een

Nadere informatie

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden.

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden. Toespraak minister A. van der Steur, Tuin van Bezinning, 10 juni 2015, Warnsveld. Majesteit, Dames en heren, Vrijheid kan niet bestaan zonder veiligheid. En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze

Nadere informatie

Onze gedragscode zorg

Onze gedragscode zorg INTERN RESULTAAT Afspraak is afspraak glashelder MELDPUNT intranet aandacht INZICHT dilemma s BETROUWBAAR Onze gedragscode zorg eerlijk vertrouwenspersonen meer vertrouwen Zo doen we dat samen bij Staedion

Nadere informatie

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen. Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid

Nadere informatie

Archief Nederlandsche Roomsch- Katholieke Politiebond "Sint Michaël" Ca

Archief Nederlandsche Roomsch- Katholieke Politiebond Sint Michaël Ca Archief Nederlandsche Roomsch- Katholieke Politiebond "Sint Michaël" Ca. 1913-1981 Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Cruquiusweg 31 1019 AT Amsterdam Nederland hdl:10622/arch00707 IISG

Nadere informatie

DABAR WOORD EN DAAD. Diaconaal beleidsplan Grote Kerk Gemeente Dordrecht HERVORMDE GEMEENTE DORDRECHT

DABAR WOORD EN DAAD. Diaconaal beleidsplan Grote Kerk Gemeente Dordrecht HERVORMDE GEMEENTE DORDRECHT DABAR WOORD EN DAAD Diaconaal beleidsplan Grote Kerk Gemeente Dordrecht 2018-2023 HERVORMDE GEMEENTE DORDRECHT Vooraf Dit plan is een diaconale uitwerking bij het beleidsplan 2018-2023 van de Grote Kerk

Nadere informatie

CHRISTELIJKE IDENTITEIT IN DEZE TIJD

CHRISTELIJKE IDENTITEIT IN DEZE TIJD CHRISTELIJKE IDENTITEIT IN DEZE TIJD Beleidsnotitie over de christelijke identiteit van de protestants-christelijke basisscholen verenigd in de Stichting Christelijk Primair Onderwijs Betuwe (CPOB). I.

Nadere informatie

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In

Nadere informatie

Missie. Waar komen we vandaan?

Missie. Waar komen we vandaan? Groen moet je doen! Waar komen we vandaan? Missie In 1938 is te Gouda de christelijke lagere land- en tuinbouwschool opgericht door de Christelijke Boeren- en Tuindersbond. In het begin was dit een school

Nadere informatie

Ons opvoedingsproject

Ons opvoedingsproject Vrije basisschool Inhoud van dit opvoedingsproject: Vijf opdrachten van een katholieke basisschool Woordbeeld van onze school Belangrijke waarden voor onze school Waarom kozen we deze waarden? Ons inspiratieverhaal

Nadere informatie

Geloven in Scholen met de Bijbel

Geloven in Scholen met de Bijbel Geloven in Scholen met de Bijbel Inleiding Wij willen in onze scholen samenwerken met Gereformeerde Scholen zijn opgericht door ouders vanuit christenen die, net als wij, willen leven naar de Gereformeerde

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Partij kiezen

Praktische opdracht Maatschappijleer Partij kiezen Praktische opdracht Maatschappijleer Partij ki Praktische-opdracht door een scholier 2029 woorden 27 maart 2005 4,8 6 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer vde Praktische Opdracht van Maatschappijleer.

Nadere informatie

Zien - Bewogen worden - in Beweging komen

Zien - Bewogen worden - in Beweging komen PROTESTANTSE GEMEENTE TE OEGSTGEEST TAAKGROEP DIACONAAT EN ZENDING BELEIDSPLAN 2015-2020 Zien - Bewogen worden - in Beweging komen Beleidsplan Diaconaat & Zending 2015-2020 1 Visie Als PGO hebben we om

Nadere informatie

6,6. Werkstuk door een scholier 1883 woorden 9 februari keer beoordeeld. Zijn vakbonden noodzakelijk? Wat is een vakbond?

6,6. Werkstuk door een scholier 1883 woorden 9 februari keer beoordeeld. Zijn vakbonden noodzakelijk? Wat is een vakbond? Werkstuk door een scholier 1883 woorden 9 februari 2004 6,6 83 keer beoordeeld Vak Economie Zijn vakbonden noodzakelijk? Wat is een vakbond? In het Van Dale woordenboek staat dat een vakbond een vereniging

Nadere informatie

Samen bereiken we meer!

Samen bereiken we meer! Samen bereiken we meer! Wij zijn een christelijke partij die naar een betere samenleving streeft. Een land ben en maak je Samen. Dit is ons verkiezingsprogramma zodat u een beter idee krijgt waar onze

Nadere informatie

LES 2. Invloed van je gezin. Lees. Lees. Maak Maak een voorbeeld van een dier. Leer. Bid Bid dat je een positieve invloed zal.

LES 2. Invloed van je gezin. Lees. Lees. Maak Maak een voorbeeld van een dier. Leer. Bid Bid dat je een positieve invloed zal. Invloed van je gezin De ouders van Debbie gingen scheiden toen zij 6 jaar was. Ze was haar hele leven naar de kerk gegaan-- soms met haar moeder en soms met haar vader, omdat zij een verschillend geloof

Nadere informatie

Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst?

Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst? Opgave 1 Heeft het vrijwilligerswerk toekomst? 1 maximumscore 2 maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk beargumenteerd met behulp van kernconcept sociale cohesie 1 maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk

Nadere informatie

1. Verdeel de klas in 8 groepen van 3 à 4 leerlingen. 3 liberalen, 3 confessionelen en 2 socialisten.

1. Verdeel de klas in 8 groepen van 3 à 4 leerlingen. 3 liberalen, 3 confessionelen en 2 socialisten. FORMATIESPEL PACIFICATIE KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM De leerlingen spelen in groepjes een onderhandelingsspel, gesitueerd in de jaren 10 van de twintigste eeuw. Bij dit spel moeten de leerlingen zich verplaatsen

Nadere informatie

Inleiding Vrienden Papier Geschiedenis 16 mei Wiel Brand

Inleiding Vrienden Papier Geschiedenis 16 mei Wiel Brand Inleiding Vrienden Papier Geschiedenis 16 mei 2013 Wiel Brand De geschiedenis van het ontstaan en de productie van papier gaatver terug in de tijd. Om precies te zijn was dit 105 na Chr. Papyrus=Papier

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk

Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting Maatschappijleer Mens en werk Samenvatting door een scholier 1034 woorden 5 mei 2005 8 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Wat is werk: elke lichamelijke of geestelijke inspanning

Nadere informatie

Beste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar,

Beste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar, de kunst van het leren Nieuwveen, 19 maart 2015 Aan : Ouder(s)/verzorger(s) met kinderen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar Betreft : Informatie en aanmeldingsformulier, schooljaar 2015-2016;

Nadere informatie

C. Identiteit en personeelsbeleid/ competenties en gedrag

C. Identiteit en personeelsbeleid/ competenties en gedrag Bijlage 4b C. Identiteit en personeelsbeleid/ competenties en gedrag Binnengekregen: ROC -> Landstede ROC Friese Poort ROC A12 Amarantis Alfa College Documenten m.b.t: Omgangscode/ Gedragscode/ Normatieve

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie 1848-53 gelijkheid voor iedereen Samenvatting door een scholier 2412 woorden 8 mei 2010 6,4 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis

Nadere informatie

Korte kennismaking met de verschillende thema s binnen de economische en sociale rechten:

Korte kennismaking met de verschillende thema s binnen de economische en sociale rechten: Ontwerp eens een land (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig) De deelnemers ontwerpen een land waar het goed is om te leven. Ze beslissen in het ontwerp: hoe het landschap eruit ziet, waar de mensen leven in

Nadere informatie

1 De zuil in diskrediet

1 De zuil in diskrediet 1 De zuil in diskrediet Reformatorisch onderwijs is niet voor iedereen in onze achterban vanzelfsprekend meer, zo stelde de Apeldoornse Jacobus Fruytier scholengemeenschap begin 2012 in een brief aan de

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL 2005

Examen VMBO-GL en TL 2005 Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE GL EN TL Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

het vuur van de liefde pinksteren 2008

het vuur van de liefde pinksteren 2008 het vuur van de liefde pinksteren 2008 + J. van den Hende het vuur van de liefde pinksteren 2008 + J. van den Hende Pinksteren is het feest van de heilige Geest, het is de afronding van de Paastijd. We

Nadere informatie

Naar de kern. Thema 1: De kern van het ondernemen ...

Naar de kern. Thema 1: De kern van het ondernemen ... Thema 1: De kern van het ondernemen overheid klanten leveranciers leefomgeving onderneming werknemers... mede-eigenaars drukkingsgroepen en actiecomités U Ondernemen doet iemand in de eerste plaats uit

Nadere informatie

Wat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis. van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der

Wat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis. van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der Dames en heren, Wat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der herkenning, maar het kan ons ook neerdrukken. Kijken we terug

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I Opgave 2 Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving 9 maximumscore 1 een argumentatie die aangeeft of het standpunt van Rutte in tekst 4 wel of niet overeenkomt met een kenmerk van het kernconcept

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 5: Verzorgingsstaat

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 5: Verzorgingsstaat Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 5: Verzorgingsstaat Samenvatting door Wietske 1044 woorden 29 mei 2016 5,9 2 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 5.1 Wat is een verzorgingsstaat? Verzorgingsstaat

Nadere informatie

WILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016

WILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016 ---------------------------------------- WILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016 ----------------------------------------

Nadere informatie

Inhoud. 2 Ondernemen in een veranderende wereld. 4 Inzicht in jezelf en de ander

Inhoud. 2 Ondernemen in een veranderende wereld. 4 Inzicht in jezelf en de ander Inhoud 1 Inleiding 2 Ondernemen in een veranderende wereld 1 Veranderende tijden 3 2 Waarom zingeving in werk steeds belangrijker wordt! 3 3 Mens en wereld als energetisch geheel van nature in beweging

Nadere informatie

Christen zijn in de zorg het onderzoek: details en discussie

Christen zijn in de zorg het onderzoek: details en discussie Christen zijn in de zorg het onderzoek: details en discussie Workshop Congres Geloof in Zorg De Werelt - 5 oktober 2012 Bart Cusveller & René van Leeuwen Steekproef % (n=672) Leeftijd Geslacht Opleiding

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland

Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting Geschiedenis Module 3, Welvaart in Amerika en Nederland Samenvatting door een scholier 583 woorden 8 februari 2005 4,7 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Module 3, aantekeningen.

Nadere informatie

Armoedebestrijding in Nederland

Armoedebestrijding in Nederland Armoedebestrijding in Nederland 1 Ieder een dak boven zijn hoofd Uniek programma Cordaid is de enige Nederlandse ontwikkelingsorganisatie die zich ook bezighoudt met armoedebestrijding in eigen land. Zeker

Nadere informatie

Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen

Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen Vijf opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen 1. Werken aan een schooleigen christelijke identiteit 2. Werken aan een geïntegreerd onderwijsinhoudelijk aanbod 3. Werken aan een stimulerend

Nadere informatie

Motieven 1: Een wereld

Motieven 1: Een wereld Motieven 1: Een wereld Doelstellingen: Doel eerste subthema Een wereld om vrij te zijn De catechisanten leren inzien dat vrijheid in Bijbelse zin bij het leven van mensen hoort en ze vormen een mening

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij

Nadere informatie

Algemene info over de vakbond en haar maatschappelijke rol

Algemene info over de vakbond en haar maatschappelijke rol Algemene info over de vakbond en haar maatschappelijke rol Waarom zijn er vakbonden?... 1 CNV... 1 Afsluiten van CAO s... 2 Leden van een vakbond... 2 Verschillen tussen vakbonden... 2 Beroepsverenigingen...

Nadere informatie

Gedrag- en integriteitscode. Het Stedelijk Lyceum

Gedrag- en integriteitscode. Het Stedelijk Lyceum Gedrag- en integriteitscode Het Stedelijk Lyceum vastgesteld op 27-01-2016 Voorwoord Een onderwijsinstelling is een maatschappelijke instelling en draagt daarmee een grote verantwoordelijkheid. Het betekent

Nadere informatie

Oase veelgestelde vragen:

Oase veelgestelde vragen: Oase veelgestelde vragen: De mensen van Oase krijgen vaak vragen van mensen buiten Oase, met name van katholieken van wie de thuis-kerk gesloten is. In dit artikel proberen we daar antwoord op te geven.

Nadere informatie