Contactallergie is een veel voorkomende inflammatoire
|
|
- Karolien de Graaf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 A l l e r g i e Immunopathofysiologie en huidbeeld van contactallergie Auteurs Trefwoorden S.E. Pentinga en T. Rustemeyer allergisch contacteczeem, contactallergie, fixed drug eruption, geneesmiddelenreactie, local skin memory, type IV-overgevoeligheidsreactie Samenvatting Contactallergie is een veel voorkomende inflammatoire aandoening van de epidermis en dermis. De onderliggende immunopathofysiologie van contactallergie en de classificatie van contactallergologische geneesmiddelenreacties van de huid worden in dit artikel in het bijzonder besproken. Kennis van deze onderwerpen is van belang voor het correct diagnosticeren van klassieke en atypische huidbeelden op basis van een contactallergie. (Ned Tijdschr Allergie 2008;8:122-6) Inleiding Contactallergie is een veel voorkomende huidaandoening die wordt veroorzaakt door meestal kleinmoleculaire substanties die doorgedrongen zijn tot de epidermis en/of de dermis. Deze kleinmoleculaire substanties kunnen van buitenaf (via het huidoppervlak) of van binnenuit (via de circulatie) in de huid terecht komen en contactallergische reacties met verschillende klinische beelden veroorzaken. Immunopathofysiologie van contactallergie Contactallergie wordt veroorzaakt door een T-celgemedieerde type IV-overgevoeligheidsreactie, zoals geclassificeerd door Gell en Coombs. 1-3 De langerhanscel, als voornaamste antigeenpresenterende cel van de huid, speelt een belangrijke rol in de pathofysiologie. Effector-T-cellen veroorzaken echter uiteindelijk de klinisch zichtbare inflammatoire reactie van de huid. Om een contactallergie te veroorzaken is het binnendringen van een contactallergeen door de buitenste cellaag van de huid, het stratum corneum, noodzakelijk. Bij een intacte huid is dit alleen mogelijk voor kleinmoleculaire en bij voorkeur lipofiele substanties. Alleen wanneer de huidbarrière is aangetast kunnen grotere moleculen de huid binnendringen. Het is dus niet verwonderlijk dat de meeste contactallergenen eigenlijk haptenen zijn. Dit zijn relatief kleine en eenvoudige, vaak lipofiele aromatische en chemisch reactieve verbindingen met een moleculair gewicht onder de Dalton. 3,4 Omdat deze verbindingen te klein zijn om als zelfstandig allergeen door het immuunsysteem herkend te worden, binden zij na binnendringing door de huidbarrière aan omliggende moleculen en/of dragereiwitten. Binding van een hapteen met een dragereiwit wordt een hapteen-eitwitcomplex genoemd. Prohaptenen zijn huidallergenen die chemisch niet reactief zijn en daardoor dus niet makkelijk aan een dragereiwit binden. Zij moeten hiervoor gemetaboliseerd worden tot een hapteen. Dit metabolisme, ook wel bioactivering genoemd, vindt meestal intracellulair plaats met behulp van daar aanwezige enzymen, zoals cytochrome p450. 4,5 Bioactivering kan tevens plaatsvinden via oxidatie. 4 In het vervolg van dit artikel wordt de benaming contactallergeen consistent gebruikt, maar hier kan ook hapteen-eiwitcomplex gelezen worden. In het algemeen wordt de kans op het ontstaan van een contactallergie beïnvloed door de duur, frequentie en intensiteit van het huidcontact met het contactallergeen. Waarschijnlijk spelen ook lokale factoren van de geëxponeerde huid, zoals een aanwezige ontsteking, een bevorderende rol bij het ontwikkelen van een allergie. Inductiefase (sensibilisatie) Tijdens de inductiefase treedt sensibilisatie op nadat het eerste immunologisch relevante contact met het contactallergeen heeft plaatsgevonden. Tijdens deze fase komt het contactallergeen in aanraking met een VOL. 8 nr Nederlands Tijdschrift voor Allergie 122
2 A L L E R g i e langerhanscel die in de suprabasale epidermis ligt. Specifieke structuren van het hapteen worden vervolgens via MHC-klasse I- en -II-receptoren aan het celoppervlak getoond. Deze worden antigene epitopen genoemd. Door interactie met deze antigene epitopen en vrijkomende cytokines wordt de langerhanscel geactiveerd, begint te rijpen (maturisatie) en migreert via afferente lymfebanen uit de (epi)-dermis, richting een regionale lymfeklier. Nadat de langerhanscel deze regionale lymfeklier heeft bereikt, vindt in de paracorticale cortex contact plaats met naïeve T-cellen. Als deze naïeve T-cellen geschikte T-celreceptoren dragen, kunnen zij in aanwezigheid van voldoende (co)stimulatoire factoren geactiveerd worden en effector-t- en geheugen- T-cellen met dezelfde T-celreceptor aanmaken. Door deze activiteiten kan de lymfeklier tijdelijk opzetten. Dit kan voor de patiënt het enige waarneembare teken van een plaatsgevonden sensibilisatie zijn. Na 7-10 dagen komen de effector-t-cellen vrij in de circulatie. Als de inductiefase heeft plaatsgevonden is deze in principe onomkeerbaar en levenslang aanwezig. Elicitatiefase (effectorfase) Als de inductiefase volledig heeft plaatsgevonden treedt bij hernieuwd contact met het contactallergeen de elicitatiefase op. Tijdens de elicitatiefase reageren de geheugen- en effector-t-cellen direct met de antigene epitopen van het contactallergeen op de membraan van de langerhanscel via hun specifieke T-celreceptoren. Wanneer deze cellen geactiveerd worden, scheiden zij inflammatoire cytokines uit, waaronder interferon (IFN)-γ en granulocyte-macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF). 3 Hierdoor ontstaat een voornamelijk dermaal gemengdcellig ontstekingsinfiltraat met reactieve spongiose in de epidermis. Vaak is een zeer geringe hoeveelheid van het contactallergeen voldoende om een allergische reactie van de huid uit te lokken. Deze reactie is op de huid meestal na 24 tot 72 uur na blootstelling aan het contactallergeen waarneembaar, maar late reacties komen eveneens voor. Sommige contactallergenen worden geassocieerd met late reacties na blootstelling (bijvoorbeeld neomycine, para-fenyleendiamine (PPD), corticosteroïden, et cetera). 6 Na het verbreken van de blootstelling aan het contactallergeen, neemt de reactie na enkele dagen, in sommige gevallen weken, geleidelijk af en geneest de huid. Lokaal geheugen van de huid ( local skin memory ) Wanneer door contactallergie een zichtbare huidreactie heeft plaatsgevonden, kan na herhaald contact met hetzelfde contactallergeen (via de huid, orale inname of direct via de circulatie), een snelle huidreactie (na 4 tot 8 uur) op exact dezelfde plaats optreden. 7-9 Een voorbeeld hiervan is een opvlamming van een bestaande huidreactie ( flare up ) of een spontane huidreactie buiten het testoppervlak tijdens patch-testonderzoek. Dit is het gevolg van lokaal geheugen van de huid dat voor een groot deel uit specifieke T-cellen bestaat die, na het verdwijnen van de klinisch zichtbare contactallergische huidreactie, achtergebleven zijn op de plaats van het initiële huidcontact. 7-9 Het exacte werkingsmechanisme is echter nog onopgehelderd. Bij een contactallergie door geneesmiddelen wordt een bijzondere vorm van lokaal geheugen van de huid beschreven die fixed drug eruption wordt genoemd. 10 Hierbij vindt alleen bij hernieuwd contact op de exacte locatie van het initiële huidcontact (met een klinisch zichtbare huidreactie) een reactie plaats met het geneesmiddel. Patch-testonderzoek zal bij deze vorm dus geen contactallergie tonen, terwijl bij een patch test op de exacte locatie van het initiële huidcontact (in loco) wel een contactallergie gevonden wordt. 10 Immunopathofysiologie van contactallergische geneesmiddelenreacties van de huid en classificatie volgens Pichler Een overgevoeligheid voor geneesmiddelen manifesteert zich regelmatig in de huid. 4,5,11,12 Medicijnen hebben veelal een molecuulmassa van minder dan Dalton en kunnen als hapteen fungeren. Na binding met een dragereiwit kunnen medicijnen als hapteen-eiwitcomplex door het immuunsysteem worden herkend en een contactallergie veroorzaken. Het is onbekend of bij systemische medicatie de binding van het hapteen aan een dragereiwit plaatsvindt in de huid of elders in het lichaam. Belangrijk is te vermelden dat contactallergie voor geneesmiddelen niet alleen kan ontstaan op basis van specifieke T- cellen (zoals bij de eerder besproken hapteentheorie), maar waarschijnlijk ook via brede onspecifieke T-celactivering (het p-i-concept). 4,5 Recent beschreef Pichler dat afzonderlijke T-celtypen betrokken zijn bij verschillende geneesmiddelenreacties van de huid. 4,5,11 Dit is een belangrijke aanvulling op de classificatie van type IV-overgevoeligheidsreacties van Gell en Coombs. De nieuwe aanvullende classificatie is ingedeeld in subcategorieën met in elke subcategorie een type inflammatoire cel dat voornamelijk in de reactie domineert. 4,5 De classificatie beschrijft bij type IVa een gemengdcellig beeld met voornamelijk monocyten en macrofagen, zoals ook bij klassieke contactallergie het geval is. Bij type IVb wordt de dominerende aanwezig- 123 VOL. 8 nr Nederlands Tijdschrift voor Allergie
3 pels en een beginnende hyperkeratose. In het chronische stadium staat een eczeembeeld met papels, induratie, lichenificatie en desquamatie op de voorgrond. Kenmerkend voor een contactallergie is het optreden van jeuk waardoor krabeffecten (excoriaties en erosies) frequent bijdragen aan het klinische beeld. Soms kunnen secundaire infecties optreden en de gang van de diagnostiek belemmeren. Figuur 1. Foto van pustuleuze huidreactie tijdens plakproef met chloroquine. heid van eosinofielen beschreven, wat kan resulteren in een maculopapuleus en bulleus exantheem. Type IVc beschrijft de dominerende aanwezigheid van (CD4 + - en/of CD8 + -) T-cellen wat kan resulteren in eczeem, maar ook in maculopapuleus exantheem, bulleus exantheem en/of pustuleus exantheem. De dominerende aanwezigheid van neutrofielen in type IVd kan resulteren in pustuleus exantheem. Het is nog onbekend of deze indeling van toepassing is op andere type IV-overgevoeligheidsreacties, zoals andere contactallergieën. Gezien de aanzienlijke overlap in pathogenese en klinische expressie is dit echter aannemelijk. Bovendien kunnen mogelijk door middel van deze subclassificatie verschillende klinische contactallergische reacties verklaard worden, zoals in de volgende paragraaf nader besproken wordt. Huidbeelden bij contactallergie Klassieke contactallergie van de huid Het huidbeeld van een klassieke contactallergische reactie wordt bepaald door het klinische stadium van de reactie. In het acute stadium staan erytheem, oedeem en vesicels op de voorgrond (tevens bij positieve plakproefreacties tijdens allergologisch onderzoek). Vesicels kunnen conflueren tot bullae. Bullae ontstaan over het algemeen alleen als reactie op sterke contactallergenen in sterk gesensibiliseerde patiënten. 14 De huidafwijkingen ontstaan op de plaats van huidcontact met het contactallergeen. Positieve plakproefreacties tijdens allergologisch onderzoek zijn dus voorbeelden van acute kleine contactallergische reacties en worden gebruikt voor de gradatie van plakproefreacties voor het betreffende contactallergeen. Op plaatsen met losmazig bindweefsel (bijvoorbeeld rondom de ogen en de genitalia) kan het oedeem zeer uitgesproken zijn. Bij voortdurende blootstelling kan een subacuut beeld ontstaan met sterk oedeem, pa- Atypische contactallergie van de huid Bij een atypische contactallergische reactie kan het klinische beeld (overeenkomstig met het allergologische onderzoek) er duidelijk anders uit zien dan boven beschreven. Hieronder worden enkele, niet alledaagse, voorbeelden beschreven. Contactallergenen die een reactie op kunnen wekken die een gelijkenis vertoont met erythema multiforme zijn onder andere exotische planten, nikkel, rubber, para-fenyleendiamine (PPD), colofonium, parfumgrondstoffen (fragrances), epoxyhars en lokale geneesmiddelen. 14,15 Contactallergie kan zich in zeldzame gevallen in de vorm van purpura manifesteren. Geassocieerde contactallergenen zijn voornamelijk azo-kleurstoffen en harsen. 16 Lichenoïde contactallergische reacties kunnen optreden bij contactallergie voor colour developing agents in de fotografische industrie, metalen of geneesmiddelen. 17 Gepigmenteerde contactallergische reacties worden beschreven als gevolg van een contactallergie voor textielkleurstoffen, cosmetica, parfumgrondstoffen (fragrances), nikkel, hout, stof, para-tertiary butylphenol formaldehyde en het geneesmiddel minoxidil. 18 Depigmentatie (ook wel leukodermie genoemd) kan zich voordoen als gevolg van contact met enkele fenolderivaten en catecholen. 14 Pustuleus exantheem is beschreven bij contactallergie voor metalen zoals nikkel en kobalt. De immunopathofysiologie van atypische contactallergie van de huid is waarschijnlijk anders dan bij de klassieke reacties. Mogelijk spelen vergelijkbare of dezelfde mechanismen een rol, zoals door Pichler beschreven voor geneesmiddelenreacties. Uitgelicht: pustuleus huidbeeld bij atypische contactallergie Pichler beschrijft in zijn classificatie het onderliggende mechanisme van huidreacties die ook onder de klassieke contactallergische reacties van de huid kunnen vallen (maculopapuleus, bulleus, et cetera). In de classificatie wordt echter 1 huidbeeld beschreven dat duidelijk niet onder de klassieke contactallergieën valt: een pustuleuze huidreactie met histologisch dominerende aanwezigheid VOL. 8 nr Nederlands Tijdschrift voor Allergie 124
4 A L L E R g i e Aanwijzingen voor de praktijk 1. Houd tijdens de anamnese, plakproeven en behandeling van contactallergie rekening met het mogelijk optreden van late reacties na blootstelling aan contactallergenen. 2. Wees bij negatief contactallergologisch onderzoek en een solide klinische verdenking op een contactallergische huidreactie alert op de eventuele aanwezigheid van local skin memory. 3. Overweeg contactallergologisch onderzoek in loco bij een vermoeden op local skin memory in de vorm van een fixed drug eruption. 4. Overweeg diagnostiek door middel van contactallergologisch onderzoek bij atypische huidbeelden met een solide klinische verdenking op een contactallergische component om een atypische contactallergische reactie aan te tonen of uit te sluiten. In deze context is met name een pustuleus huidbeeld in combinatie met een neutrofielrijk huidbiopt suggestief voor de aanwezigheid van een atypische contactallergische reactie. van neutrofielen. 4,5 In de literatuur worden atypische vormen van contactallergie in combinatie met pustuleuze huidreacties beschreven voor metalen (nikkel, kobalt, et cetera) en geneesmiddelen. Met enige regelmaat worden in de praktijk tevens pustuleuze huidbeelden gezien als gevolg van een contactallergie, bijvoorbeeld tijdens plakproeven met geneesmiddelen en metalen (zie Figuur 1 op pagina 124). Tot dusver werd een pustuleus huidbeeld in de regel niet direct geassocieerd met een contactallergie. De recente inzichten van Pichler kunnen hier wellicht verandering in brengen. Mogelijk kunnen atypische contactallergieën met een pustuleus huidbeeld verklaard worden door de immunopathofysiologie volgens de indeling van Pichler, gezien de aanzienlijke overlap in pathogenese en klinische expressie tussen contactallergie en geneesmiddelenreacties van de huid. Meer bevestigend onderzoek is echter noodzakelijk voordat definitieve conclusies getrokken mogen worden. Gevolgen voor de kliniek Contactallergie van de huid kan zich op verschillende manieren manifesteren. Naast de klassieke contactallergie worden tevens verschillende atypische vormen van contactallergie beschreven. Bij klassieke contactallergie kunnen late reacties en local skin memory verwarring opleveren tijdens het diagnostische proces. Verschillende klinische huidbeelden zijn beschreven in relatie tot atypische contactallergie. Bij een klinisch solide verdenking op een contactallergie in combinatie met een atypisch huidbeeld kan derhalve de diagnose atypische contactallergie overwogen worden. Met name wanneer de huidreactie gekenmerkt wordt door pustels en het biopt veel neutrofielen bevat, is dit suggestief voor een atypische contactallergie. Conclusie Verschillende immunopathofysiologische mechanismen kunnen bij contactallergie betrokken zijn en klassieke, maar ook atypische, contactallergische reacties van de huid veroorzaken. Referenties 1. Beltrani VS, Beltrani VP. Contact dermatitis. Ann Allergy Asthma Immunol 1997;78: Cohen DE. Contact dermatitis: a quarter century perspective. J Am Acad Dermatol 2004;51(1 Suppl):S Mark BJ, Slavin RG. Allergic contact dermatitis. Med Clin North Am 2006;90: Pichler WJ. Delayed drug hypersensitivity reactions. Ann Intern Med 2003;139: Posadas SJ, Pichler WJ. Delayed drug hypersensitivity reactions - new concepts. Clin Exp Allergy 2007;37: Jonker MJ, Bruynzeel DP. The outcome of an additional patchtest reading on days 6 or 7. Contact Dermatitis 2000;42: Moed H, Boorsma DM, Tensen CP, Flier J, Jonker MJ, Stoof TJ, et al. Increased CCL27-CCR10 expression in allergic contact dermatitis: implications for local skin memory. J Pathol 2004;204: Rustemeyer T, De Groot J, Von Blomberg BM, Bruynzeel DP, Frosch PJ, Scheper RJ. Assessment of contact allergen cross-reactivity by retesting. Exp Dermatol 2002;11: Scheper RJ, Von Blomberg M, Boerrigter GH, 125 VOL. 8 nr Nederlands Tijdschrift voor Allergie
5 Bruynzeel D, Van Dinther A, Vos A. Induction of immunological memory in the skin. Role of local T cell retention. Clin Exp Immunol 1983;51: Shiohara T, Mizukawa Y. Fixed drug eruption: a disease mediated by self-inflicted responses of intraepidermal T cells. Eur J Dermatol 2007;17: Pichler WJ. Immune mechanism of drug hypersensitivity. Immunol Allergy Clin North Am 2004;24:373-vi. 12. Roychowdhury S, Svensson CK. Mechanisms of druginduced delayed-type hypersensitivity reactions in the skin. AAPS J 2005;7:E Gerber BO, Pichler WJ. Cellular mechanisms of T cell mediated drug hypersensitivity. Curr Opin Immunol 2004;16: Bauer A. Hand dermatitis: uncommon presentations. Clin Dermatol 2005;23: Wiedemeyer K, Enk A, Jappe U. Erythema multiforme following allergic contact dermatitis: case report and literature review. Acta Derm Venereol 2007;87: Lazarov A, Cordoba M. Purpuric contact dermatitis in patients with allergic reaction to textile dyes and resins. J Eur Acad Dermatol Venereol 2000;14: Torgerson RR, Davis MD, Bruce AJ, Farmer SA, Rogers RS, III. Contact allergy in oral disease. J Am Acad Dermatol 2007;57: Shenoi SD, Rao R. Pigmented contact dermatitis. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2007;73: Ontvangen 31 januari 2008, geaccepteerd 24 juni Correspondentieadres Mw. drs. S.E. Pentinga, arts-onderzoeker Dhr. dr. T. Rustemeyer, dermatoloog VU medisch centrum Afdeling Dermatologie De Boelelaan HV Amsterdam Tel.: Fax: adres: t.rustemeyer@vumc.nl Correspondentie graag richten aan dhr. dr. T. Rustemeyer. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. VOL. 8 nr Nederlands Tijdschrift voor Allergie 126
Allergisch contacteczeem
Dermatologie Allergisch contacteczeem i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is allergisch contacteczeem? De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die gepaard kunnen gaan met jeuk,
Nadere informatieRegistratie-richtlijnen F002 BEROEPSCONTACTDERMATOSEN
BEROEPSCONTACTDERMATOSEN 1 (202: Dermatiden en dermatosen, veroorzaakt door wetenschappelijk erkende allergenen of irritatieve stoffen in het arbeidsmilieu, die niet onder andere posten zijn opgenomen)
Nadere informatie, v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina 1 van 5
2016127797, v16; FK Achtergrondinformatie Contacteczeem Pagina 1 van Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 april 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Plakproef
PATIËNTEN INFORMATIE Plakproef 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u enige informatie geven over het onderzoek. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen.
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 123 Samenvatting Samenvatting De term atopische dermatitis (AD) is voor de kat in 1982 geïntroduceerd door Reedy, die bij een groep katten met recidiverende jeuk en huidproblemen
Nadere informatieCONTACTECZEEM. Wat is contacteczeem?
CONTACTECZEEM Wat is contacteczeem? Bij contacteczeem krijgt u huidafwijkingen door contact met bepaalde stoffen. Er zijn twee soorten contacteczeem: allergisch contacteczeem irritatief contacteczeem Soms
Nadere informatieContactallergologisch onderzoek
Dermatologie Contactallergologisch onderzoek Plakproeven Inleiding U heeft een afspraak gemaakt op de polikliniek dermatologie voor plakproeven. De officiële naam daarvoor is epicutaan allergologisch
Nadere informatieHandboek allergologie
prof.dr. C.A.F.M. Bruijnzeel-Koomen, dr. A.C. Knulst, prof.dr. J.G.R. de Monchy, prof.dr. R. Gerth van Wijk (redactie) Handboek allergologie De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom Uitgeverij, 2008. De auteursrechten
Nadere informatieFranciscus nascholing. Welkom!
Franciscus nascholing Praktische Kindergeneeskunde Donderdag 22 november 2018 Welkom! Nothing to declare! Disclosure belangen sprekers symposium kindergeneeskunde 2018 (Potentiële) Belangenverstrengeling
Nadere informatie6. Contacteczeem. Dermatologie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
6. Contacteczeem Dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is contacteczeem? Bij contacteczeem krijgt u uitslag op uw huid (eczeem) door contact met bepaalde stoffen.
Nadere informatieAllergisch contacteczeem
Allergisch contacteczeem Wat is allergisch contacteczeem? De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die gepaard kunnen gaan met jeuk, roodheid, kleine bobbeltjes (papels), blaasjes, natten en
Nadere informatieDe betekenis van dierexperimenteel onderzoek bij de risicoschatting van allergeenblootstelling
De betekenis van dierexperimenteel onderzoek bij de risicoschatting van allergeenblootstelling C. Frieke Kuper Dieren zijn geen mensen.. 2 Focus Moeten huidcontact en inademing wel gescheiden worden? Bij
Nadere informatieEczeem, allergie, allergisch contacteczeem, irritatief contacteczeem
Contacteczeem Eczeem, allergie, allergisch contacteczeem, irritatief contacteczeem Wat is contacteczeem? Bij contacteczeem krijgt u uitslag op uw huid (eczeem) door contact met bepaalde stoffen. Er zijn
Nadere informatieWelkom. Een diagnostisch stappenplan voor de dermatologie patiënt. Dierendermatoloog M.W. Vroom, dipl ECVD, Udenhout
Welkom Een diagnostisch stappenplan voor de dermatologie patiënt Dierendermatoloog M.W. Vroom, dipl ECVD, Udenhout 1 Presentation Title 00/00/12 (Optional) 5 test Anamnese Kost tijd...die tijd verdient
Nadere informatieAllergie. Benamingen Indeling in type Enkele (misleidende) voorbeelden NIET over de therapie. Component allergie Dr Erna Van Hoeyveld
Allergie Allergie Benamingen Indeling in type Enkele (misleidende) voorbeelden NIET over de therapie Component allergie Dr Erna Van Hoeyveld Allergie Atopie: is de aanleg van een persoon om immunoglubuline
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19745 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Faaij, Claudia Margaretha Johanna Maria Title: Cellular trafficking in haematological
Nadere informatiePlakproef. Op de polikliniek Allergologie
Plakproef Op de polikliniek Allergologie Inleiding De allergoloog heeft in overleg met u een afspraak gemaakt voor een plakproef. De plakproef wordt ook wel patchtest of epicutane test genoemd. Een plakproef
Nadere informatiePlakproeven. Dermatologie. Beter voor elkaar
Plakproeven Dermatologie Beter voor elkaar 2 Waarom deze folder over plakproeven? U heeft zojuist een bezoek gebracht aan de dermatoloog (huidarts) met klachten die kunnen wijzen op allergie (overgevoeligheid).
Nadere informatieUrticaria en angio-oedeem. Sophia Kinderziekenhuis
Urticaria en angio-oedeem Sophia Kinderziekenhuis In deze folder vindt u informatie over de huidaandoeningen urticaria en angio-oedeem. Wij willen u vragen deze folder goed door te lezen, zodat wij u en
Nadere informatiePatiënteninformatie. Contactallergietesten (plaktesten)
Patiënteninformatie Contactallergietesten (plaktesten) 2 Inhoud Inleiding... 5 Soorten allergietesten... 5 Hoe ontstaat een contactallergie?... 5 Hoe verloopt het verrichten van plaktesten?... 6 Voorbereiding...
Nadere informatieThemadag. EczEEm en. 10 maart 2018 Congrescentrum 1931 Brabanthallen Den Bosch Nederland
Themadag EczEEm en Allergie 10 maart 2018 Congrescentrum 1931 Brabanthallen Den Bosch Themadag ECZEEM EN AllErgiE Geachte Collega, Een plotse zwelling in het gelaat, een merkwaardig jeukende dermatose,
Nadere informatiePolikliniek Dermatologie ALLERGIETEST MET PLAKPROEVEN
Polikliniek Dermatologie ALLERGIETEST MET PLAKPROEVEN Binnenkort wordt u op de polikliniek Dermatologie verwacht voor een allergietest met plakproeven, volg route 6. In deze folder leest u over deze behandeling.
Nadere informatieAllergisch contacteczeem
Allergisch contacteczeem Dermatologie Beter voor elkaar Allergisch contacteczeem Wat is allergisch contacteczeem? De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die gepaard kunnen gaan met jeuk, roodheid,
Nadere informatieBijlage II. Wetenschappelijke conclusies en redenen voor schorsing van de vergunningen voor het in de handel brengen
Bijlage II Wetenschappelijke conclusies en redenen voor schorsing van de vergunningen voor het in de handel brengen 12 Wetenschappelijke conclusies en redenen voor schorsing van de vergunningen voor het
Nadere informatieSamenvatting. Figuur 1. Een T cel gemedieerde immuun response. APC: antigen presenterende cel; Ag: antigen; TCR: T cel receptor.
Samenvatting Het immuunsysteem Het menselijke lichaam bevat een uniek systeem, het immuunsysteem, wat ons beschermt tegen ongewenste en schadelijk indringers (ook wel lichaamsvreemde substanties of pathogenen
Nadere informatieSamenvatting 149. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 149 Samenvatting Constitutioneel eczeem is een chronische ontstekingsziekte van de huid gekenmerkt door rode, schilferende en bovenal jeukende huidafwijkingen. Onder de microscoop
Nadere informatieStoffen die contactallergieën kunnen veroorzaken Hoe wordt de diagnose gesteld?
Contacteczeem Uw behandelend arts heeft allergisch contacteczeem bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Wat is contacteczeem? Bij contacteczeem
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem
Patiëntenvoorlichting Urticaria en Angio-oedeem Wat zijn urticaria en angio-oedeem? Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken op de huid met een centrale bleke opheldering. Is er sprake
Nadere informatieContacteczeem. Ingrid Laffra, verpleegkundig specialist dermatologie. 25 mei 2016
Contacteczeem Ingrid Laffra, verpleegkundig specialist dermatologie 25 mei 2016 Inhoud presentatie Inleiding (contact) eczeem Allergie of irritatie? Diagnostiek Werkgerelateerde huidaandoeningen Casuïstiek
Nadere informatieDermatologie AZ Maria Middelares Dr Linda Temmerman Dr Els Van Autryve Dr Veerle Dhondt Dr Jolien Veramme Dr Sam Dekeyser
10 09 2016 Urticaria bij kinderen, praktische aanpak in 2016 Dermatologie AZ Maria Middelares Dr Linda Temmerman Dr Els Van Autryve Dr Veerle Dhondt Dr Jolien Veramme Dr Sam Dekeyser Wat is urticaria?
Nadere informatieALLERGIE ONDERZOEKEN
ALLERGIE ONDERZOEKEN In deze folder geeft het Ruwaard van Putten ziekenhuis u algemene informatie over allergie onderzoeken in ons ziekenhuis. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien
Nadere informatieFragiele intra-epidermale blaren
b Niet compacte bouw (holten) Vesikel (blaasje) Verhevenheid vd huid, gevuld met helder vocht
Nadere informatie1/23/2013. Index. Index. Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept. Vriend of vijand?
//0 Nieuwe strategieën om kinderen met KMA sneller te laten herstellen. Orale tolerantie: Concept Tolerantie wordt gedefinieerd als de actieve non-respons van het immuunsysteem op een antigeen dat via
Nadere informatieDC-SIGN + cellen een rol spelen in de opruiming van dode thymocyten uit de cortex van de humane thymus (Hoofdstuk 2). De co-expressie van het
: Hematopoietische antigeen presenterende cellen in de cortex van de humane thymus: Aanwijzingen voor een rol in selectie en verwijdering van apoptotische thymocyten. Het immune systeem van (gewervelde)
Nadere informatieOnderzoek naar contactallergieën
DERMATOLOGIE Onderzoek naar contactallergieën Plakproef ONDERZOEK Onderzoek naar contactallergieën In overleg met uw arts wordt onderzocht of u allergisch bent voor bepaalde stoffen waar u dagelijks mee
Nadere informatieBiopteren in de eerste lijn. Christiane Hebeda mmv Enny Beverdam dermatologen, locatie Hengelo en Almelo
Biopteren in de eerste lijn. Christiane Hebeda mmv Enny Beverdam dermatologen, locatie Hengelo en Almelo Wat gaan we doen? -techniek van het biopteren -plaats van het biopt in het stappenplan werkwijze
Nadere informatieP-Phenylenediamineallergie
P-Phenylenediamineallergie Dermatologie Beter voor elkaar U bent allergisch voor p-phenylenediamine: Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor p-phenylenediamine (wordt uitgesproken
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatieLate reacties op amoxycilline: implicaties voor de diagnostiek
Late reacties op amoxycilline: implicaties voor de diagnostiek Trefwoorden - amoxycilline - intracutane test - plaktest - late reactie Samenvatting In dit artikel wordt een tweetal casus besproken bij
Nadere informatieKlasse 8: Bijtende stoffen
Klasse 8: Bijtende stoffen De bijtende stoffen (zuren en basen) kunnen afhankelijk van hun oorsprong (organisch of anorganisch) worden onderverdeeld in de volgende groepen: - anorganische zuren, zoals
Nadere informatieGroepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem. Urticaria = galbulten = netelroos
Groepsspreekuur Urticaria & Angiooedeem Urticaria = galbulten = netelroos Urticaria Urticaria komen veel voor: ¼ volwassenen heeft het wel eens gehad Kenmerkend zijn snel wisselende kwaddels (bleek) daaromheen
Nadere informatieUrticariële vasculitis
Urticariële vasculitis een netelige vorm van vasculitis Dr. Deepak Balak Dermatoloog UMC Utrecht d.m.w.balak@umcutrecht.nl SNNDV Themadag Vasculitis 16 maart 2019 Antwerpen Disclosures Deepak Balak (potentiële)
Nadere informatieUrticaria en angio-oedeem
Urticaria en angio-oedeem URTICARIA EN ANGIO-OEDEEM Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken op de huid met een centrale bleke opheldering. Is er sprake van één bult of vlek dan spreekt
Nadere informatieHet fotomateriaal van de casus is afkomstig van de polikliniek Dermatologie
Casus 13A Fase A Titel Mijn handen jeuken Onderwerp Allergisch contacteczeem op basis van een beroepsdermatose. Inhoudsdeskundige W. Bergman (dermatoloog) Technisch verantwoordelijke S. Eggermont Inzet
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieAllergologisch onderzoek
Allergologisch onderzoek Allergologisch onderzoek Klachten van de huid of luchtwegen kunnen soms door overgevoeligheid (allergie) veroorzaakt worden. Bij verdenking op een allergie kan allergologisch onderzoek
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatieDermatologie. Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie
Dermatologie Constitutioneel eczeem en (voedsel)allergie Dermatologie Veel ouders van kinderen, en ook volwassenen, denken dat een allergie de oorzaak is van eczeem. Zij komen met de vraag bij de huisarts
Nadere informatie(PID) CONSTITUTIONEEL ECZEEM
Patiënteninformatiedossier (PID) CONSTITUTIONEEL ECZEEM onderdeel WAT IS CONSTITUTIONEEL ECZEEM? ECZEEM Wat is constitutioneel eczeem? INHOUDSOPGAVE Inleiding...3 Hoe ontstaat constitutioneel eczeem?...4
Nadere informatieChromaatallergie. Dermatologie. Beter voor elkaar
Chromaatallergie Dermatologie Beter voor elkaar 2 U bent allergisch voor chromaat. Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor chromaat. Wanneer u hiermee in aanraking komt, kan
Nadere informatieDecubitus - Smetten - Vochtletsel
WONDVERZORGING INFECTIEBESTRIJDING PREVENTIE Decubitus - Smetten - Vochtletsel WWW.BIOLOGIQ.NL Definitie Decubitus Volgens de NPUAP en EPUAP wordt decubitus als volgt gedefinieerd: Decubitus is een gelokaliseerde
Nadere informatieDr. E.J. van Zuuren, drs. M.M.D. van der Linden, drs. R.J. Borgonjen, drs. M.F.E. Leenarts
Rosacea 22 223 Rosacea Dr. E.J. van Zuuren, drs. M.M.D. van der Linden, drs. R.J. Borgonjen, drs. M.F.E. Leenarts De richtlijn dateert uit 2010 en is geherformuleerd in 2012. Onderstaande samenvatting
Nadere informatieOnderzoek naar contactallergieën
DERMATOLOGIE Onderzoek naar contactallergieën Plakproef ONDERZOEK Onderzoek naar contactallergieën In overleg met uw arts wordt onderzocht of u allergisch bent voor bepaalde stoffen waar u dagelijks mee
Nadere informatieErythematosquameuze laesies De 11 belangrijkste differentiaal diagnosen Dr. Michael Florack, dermatoloog PROVOKE P = plaats R = rangschikking O = omvang V = vorm O = omtrek K = kleur E = efflorescentie
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29019 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ariotti, Silvia Title: Function and behavior of CD8+ T cells in the skin Issue
Nadere informatieNederlandse samenvatting Het immuunsysteem van de huid De vernuftige krijgsmacht van Langerhans cellen
Chapter ten Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem van de huid De vernuftige krijgsmacht van Langerhans cellen 10.1 inleiding De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam en vormt de eerste
Nadere informatieInleiding. Allergische IgE-gemedieerde aandoeningen, zoals waterige rhinoconjunctivitis, asthma bronchiale en constitutioneel eczeem, komen
Inleiding R. Gerth van Wijk. Inleiding Allergie wordt wel eens de ziekte van de 2 e eeuw genoemd. Deze uitspraak berust op de hoge en toegenomen prevalentie van allergische aandoeningen en de associatie
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Plakproef
PATIËNTEN INFORMATIE Plakproef Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u enige informatie geven over het onderzoek. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Eczeem Eczeem is
Nadere informatieDermatologie. Chromaatallergie. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Chromaatallergie Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep U bent allergisch voor chromaat. Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u
Nadere informatie1. Inleiding 1 2. Pathofysiologie 1 3. Klinisch beeld 2 4. Diagnostiek 2 5. Behandeling 3 6. Literatuur 4
Protocol constitutioneel eczeem Annette Blauw, verpleegkundig specialist kinderallergologie Yvonne Duijvestijn, kinderarts Inhoud Pagina 1. Inleiding 1 2. Pathysiologie 1 3. Klinisch beeld 2 4. Diagnostiek
Nadere informatieAllergisch voor P-Phenylenediamine
Allergisch voor P-Phenylenediamine U bent allergisch voor p-phenylenediamine: Wat nu? Uw dermatoloog heft aangetoond dat u allergisch bent voor p- phenylenediamine (wordt uitgesproken als: parafenyleendiamine
Nadere informatieUrticaria en angio-oedeem
Urticaria en angio-oedeem Informatie afkomstig van de Nederlandse Vereniging voor Allergologie (juni 2011) In deze folder vindt u informatie over urticaria en angio-oedeem. Wat zijn urticaria en angio-oedeem?
Nadere informatieA L L E R g i e. L. Brouwer, S.E. Pentinga en T. Rustemeyer. Tr e f w o o r d e n. allergisch contacteczeem, fragrance, kruiden, parfumgrondstoffen
A L L E R g i e Kruidenallergie, onderschat het niet! Auteurs Tr e f w o o r d e n L. Brouwer, S.E. Pentinga en T. Rustemeyer allergisch contacteczeem, fragrance, kruiden, parfumgrondstoffen Samenvatting
Nadere informatieAllergisch contacteczeem door diverse corticosteroïden
Allergisch contacteczeem door diverse corticosteroïden Auteurs Trefwoorden J. Serrarens en T. Rustemeyer allergisch contacteczeem, corticosteroïden, geneesmiddeleneruptie Samenvatting In dit artikel wordt
Nadere informatieProf.dr. R.C. Aalberse en dr. S.O. Stapel
Allergische reacties Prof.dr. R.C. Aalberse en dr. S.O. Stapel Allergische reacties zijn overgevoeligheidsreacties met een immunologische etiologie en onderscheiden zich hierdoor van de zogeheten intoleranties.
Nadere informatieUrticaria en angio oedeem
Urticaria en angio oedeem Haarlem Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken op de huid met een centrale bleke opheldering. Is er sprake van één bult of vlek dan spreekt men in het Nederlands
Nadere informatieAllergisch voor Chromaat
Allergisch voor Chromaat U bent allergisch voor chromaat. Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor chromaat. Wanneer u hiermee in aanraking komt, kan dat aanleiding geven tot
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting Algemene inleiding Primair bot lymfoom is een zeldzame aandoening. Het is een extranodaal subtype van het grootcellig B non Hodgkin lymfoom, dat zich
Nadere informatieREADER. Cursus Sepsis : herkennen en behandelen in de pre-hospitale setting
READER Cursus Sepsis : herkennen en behandelen in de pre-hospitale setting ACHTERGRONDINFORMATIE: PATHOFYSIOLOGIE Pro- inflammatoire en anti-inflammatoire respons Sepsis is de systemische respons van de
Nadere informatieDermatologie. Colofoniumallergie. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 U bent allergisch voor colofonium. Wat nu? Uw dermatoloog heeft aangetoond dat u allergisch bent voor colofonium. Wanneer u hiermee in aanraking komt, kan dat aanleiding
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary)
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) 10 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Chapter 9 122 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Reumatoïde artritis
Nadere informatieDermatologie. Handeczeem. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Handeczeem Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is handeczeem? De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen waarbij jeuk, roodheid,
Nadere informatieHet Arbeidsdermatosen Surveillance project en meldingen vanuit de bouwnijverheid
Het Arbeidsdermatosen Surveillance project en meldingen vanuit de bouwnijverheid Teake Pal Coronel Instituut, Academisch Medisch Centrum Amsterdam Opzet Arbeidsdermatosen surveillance project (ADS) Meldingen
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Opgegeven hoeveelheid Actieve ingrediënt µg/cm² µg/patch
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER TRUE Test, pleister voor cutaan gebruik Plaktest voor allergische contact dermatitis Zelfklevende pleister voor aanbrengen op de huid. Panel 1 Opgegeven hoeveelheid
Nadere informatieAstma: Gedereguleerde immuunrespons. Leo Koenderman Dept. Pulmonary Diseases UMCU Utrecht, The Netherlands. Neutrophil. Basophil. Monocyte Eosinophil
Astma: Gedereguleerde immuunrespons Leo Koenderman Dept. Pulmonary Diseases UMCU Utrecht, The Netherlands Neutrophil Basophil Monocyte Eosinophil ACTIVATION OF INNATE IMMUNE RESPONSES IN THE TISSUE The
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel is een langdurig en kostbaar proces. Een belangrijke reden voor het stoppen van de ontwikkeling van een kandidaat-geneesmiddel is het
Nadere informatieMEER DAN EEN HUIDPROBLEEM
ROYAL CANIN DIEETVOEDINGEN HELPEN UW HUISDIER WEER LEKKER IN ZIJN VEL TE LATEN ZITTEN SOMS IS EEN PROBLEEMHUID MEER DAN EEN HUIDPROBLEEM Wanneer de oorzaak van de huidproblemen gediagnosticeerd is, kan
Nadere informatieDe Legitimiteit Groep. 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest
De Legitimiteit Groep 16 juni 2011 Corpus, Oegstgeest Welkom Robbert Reimering Dagvoorzitter De Legitimiteit Groep Agenda 14.30 uur Welkom, Robbert Reimering 14.35 uur Introductie project, Kevin Zuidhof
Nadere informatieTROLAB. MODULE Package Leaflet
TROLAB MODULE 1.3.1 Package Leaflet 1/9 2.3.S.1.1.1. BIJSLUITER 2/9 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER TROLAB Werkzame bestanddelen 1. kaliumdichromaat 2. kobaltchloride 3. nikkelsulfaat 4. formaldehyde
Nadere informatieSamenvatting van de Productkenmerken SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN. Pagina 1 van 5
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN Pagina 1 van 5 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Conforma Hydrocortisone 1%, crème 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Actief bestanddeel: Hydrocortisone acetaat
Nadere informatieCGM/ Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant Allergens: working safely with recombinant allergenic biologicals
Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 20901 2500 EX Den Haag DATUM 25 februari 2014 KENMERK ONDERWERP CGM/140225-01 Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant
Nadere informatieDe oudere huid De invloed van zon en ouderdom op de huid
De oudere huid De invloed van zon en ouderdom op de huid Henri Post Verpleegkundig Specialist WEC Evean 25 mei 2016 1 Leeftijd en de huid Intrinsieke veroudering Extrinsieke veroudering Huid-oncologie
Nadere informatieALLERGIEDIAGNOSTIEK IN HET LABORATORIUM. S.O. Stapel
ALLERGIEDIAGNOSTIEK IN HET LABORATORIUM S.O. Stapel Er bestaat een algemene neiging om elke overgevoeligheidsreactie te bestempelen als "allergie". Het ontstaan van de tot deze conclusie leidende klachten
Nadere informatieVerdiepingsmodule. Astma bij volwassenen: Aanvullende diagnostiek allergietest (Toets)
1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van oktober 2007 (tweede herziening) Allergie speelt een belangrijke rol in de pathofysiologie van astma: klachten en symptomen kunnen erdoor
Nadere informatieCentraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom. MDO-praatje
Centraal zenuwstelsel betrokkenheid in cutaan T-cel lymfoom MDO-praatje Casus Patient CutaanT-cel lymfoom, type mycosis fungoides met aanwijzingen voor lymfeklierbetrokkenheid (niet PA-bewezen). Buikproblemen
Nadere informatieDermatologie. Patiënteninformatie. Allergie. Plakproef en priktest. Slingeland Ziekenhuis
Dermatologie Allergie i Patiënteninformatie Plakproef en priktest Slingeland Ziekenhuis Algemeen Om vast te stellen of allergie een rol speelt bij uw huidaandoening, krijgt u binnenkort een plakproef en/of
Nadere informatieSAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol
Nadere informatieDe immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor
De immunologische achtergrond van orale tolerantie Femke Broere Assistant professor Artritis (Osteo)artritis Slijtage? Immunologisch? Christopher B. Little & David J. Hunter Nature Reviews Rheumatology
Nadere informatieDermatologie. Lichen sclerosus
Dermatologie Lichen sclerosus 1 Wat is lichen sclerosus? Lichen sclerosus is een (goedaardige) huidaandoening, waarbij de huid langzaam zijn elasticiteit verliest waardoor deze vast en strak aanvoelt en
Nadere informatieVoedselallergie is een veel voorkomende vorm van overgevoeligheid voor voedsel, waarbij immunoglobuline type E (IgE)-antistoffen een rol spelen. Allergische reacties op voedsel staan steeds meer in de
Nadere informatieVOEDSELOVERGEVOELIGHEID BIJ HONDEN EN KATTEN
VOEDSELOVERGEVOELIGHEID BIJ HONDEN EN KATTEN Dr. Esther Hagen-Plantinga, DVM PhD 13 november 2013 Inhoud Wat is voedselovergevoeligheid Hoe vaak komt het voor Veel voorkomende allergenen in honden en katten
Nadere informatieUrticaria en angio-oedeem. Centrumlocatie
Urticaria en angio-oedeem Centrumlocatie In deze folder vindt u informatie over urticaria en angio-oedeem. Wat zijn urticaria en angio-oedeem? Urticaria Urticaria zijn hevig jeukende verheven rode vlekken
Nadere informatieGeneesmiddelenallergie
Geneesmiddelenallergie Drug hypersensitivity Auteur: W.M.C. Mulder Trefwoorden: diagnostiek, geneesmiddelenallergie, huidtesten, provocatietest Keywords: diagnostic procedures, drug hypersensitivity, drug
Nadere informatieederlandse samenvatting
ederlandse samenvatting In hoofdstuk 1 wordt algemene achtergrond informatie gegeven over de diagnose, histologie, pathogenese en behandeling van constitutioneel eczeem (CE). CE is een veel voorkomende
Nadere informatieHAL Allergy Prick Test Positieve Controle 10 mg/ml, oplossing voor huidpriktest
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL HAL Allergy Prick Test Positieve Controle 10 mg/ml, oplossing voor huidpriktest 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Een ml oplossing voor huidpriktest bevat 10 mg
Nadere informatieASO: Toon Schiemsky Supervisor: Prof. Dr. X. Bossuyt Datum: 15 maart Optimalisatie van de pneumokokken polysacharide antistoffen test
ASO: Toon Schiemsky Supervisor: Prof. Dr. X. Bossuyt Datum: 15 maart 2016 Optimalisatie van de pneumokokken polysacharide antistoffen test Inleiding pneumokokken polysacharide antistoffen test Inleiding
Nadere informatieHOVON Educational Hodgkin lymfoom Biologie & Pathologie
HOVON Educational Hodgkin lymfoom Biologie & Pathologie Moderatoren W.J. Plattel, Dr. M. Hoogendoorn Speaker Dr. Arjan Diepstra Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Ons immuunsysteem beschermt ons tegen allerlei ziekteverwekkers, zoals bacteriën, parasieten en virussen, die ons lichaam binnen dringen.
Nadere informatieEen kind met huiduitslag rond de mond
Een kind met huiduitslag rond de mond Auteurs Trefwoorden F.B. de Waard-van der Spek en A.P. Oranje allergisch contacteczeem, contactallergie, contacteczeem, epicutaan allergologisch onderzoek, ortho-ergisch
Nadere informatie