ROLLENSPEL KLIMAAT EN ENERGIE
|
|
- Stefanie Silke Smeets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ROLLENSPEL KLIMAAT EN ENERGIE
2 Inhoud 1. Inleiding 1.1. Uitgangspunt 1.2. Werkwijze 1.3. Projectdag 2. Les Introductie van het Kyoto-Protocol 2.2. Verder lesverloop 3. Les 2: evaluatie van de stand van zaken 4. Les 3: het debat 5. Nabespreking 6. Eindtermen 7. Beschikbaar materiaal 7.1. Vijf rolbeschrijvingen 7.2. De pers 7.3. Spelverloop 7.4. Goed om weten Initiatiefnemer: provincie Vlaams - Brabant, dienst leefmilieu Concept en grafische vormgeving
3 1. Inleiding 1.1. Uitgangspunt Hoe kan Vlaanderen de vooropgestelde Kyotonorm van 5,2% minder broeikasgassen halen? Dat is het uitgangspunt van het rollenspel dat als doe-activiteit voor de derde graad werd uitgewerkt. Welke maatregelen kunnen we nemen om klimaatveranderingen tegen te gaan of in te dijken? Welke gesprekspartners zijn bij het beleid betrokken en welke zijn hun belangen? Door middel van een maatschappelijk debat leren de leerlingen zich in te leven in een rol en de problemen nauwkeuriger in te schatten; ze worden ook aangespoord om standpunten in te nemen. Ze krijgen daarbij een rolbeschrijving om zich optimaal in hun rol te kunnen inleven Werkwijze Aan de onderhandelingstafel zitten vijf gesprekspartners: de politici, de energieleveranciers, de industrie, de natuurverenigingen en de burgers. Daarnaast is er ook een observerende rol voor de pers. Elke gesprekspartner stelt agendapunten en maatregelen voor die tijdens het debat worden besproken en gestemd. Bedoeling is op het einde van het debat een consensus te bereiken zodat de politici een beleidsverklaring kunnen opstellen. Om alles in goede banen te leiden, speelt de leerkracht de rol van moderator Projectdag Het rollenspel is een interessante activiteit voor een project- of themadag: idealiter worden twee tot drie lesuren aan het rollenspel besteed. 3
4 2. Les Introductie Om het rollenspel toe te lichten is een introductie over het Kyoto-Protocol wenselijk. De leerlingen gaan een rollenspel spelen waarin de verschillende gesprekspartners proberen om samen een plan uit te stippelen om de Kyotonorm te halen. Verschillende stappen: - voorstellen uitwerken om de Kyotonorm voor Vlaanderen te halen - debatteren vanuit verschillende invalshoeken: politici, energieleveranciers, industrie, natuurverenigingen en burgers - standpunten innemen - stemmen - tot een beleidsverklaring komen Het Kyoto - protocol In 1997 komen politici uit de hele wereld bijeen in Kyoto (Japan) om precieze en duidelijke afspraken te maken rond de uitstoot van broeikasgassen. De industrielanden komen overeen de uitstoot van broeikasgassen tegen 2012 met 5,2% te doen dalen tegenover Voor ieder van de deelnemende landen wordt een percentage afgesproken. België moet 7,5% minder CO 2 uitstoten, Europa als geheel 8%. De afspraken worden gebundeld in een verdrag of protocol dat door het leven gaat als het Kyoto-Protocol. In België wordt de Kyotonorm opgesplitst. Vlaanderen, Wallonië en Brussel moeten elk hun deel van de reductiedoelstellingen halen. Voor Vlaanderen betekent dat concreet dat het 5,2% minder broeikasgassen moet uitstoten dan in Dat is geen gemakkelijke opdracht. De uitstoot van CO 2 (het belangrijkste broeikasgas) is immers inherent aan het functioneren van onze samenleving. Bij tal van activiteiten komt CO 2 vrij: een verwarmingsketel op aardgas of stookolie, een ritje met de auto, industriële activiteiten, elektrische centrales die steenkool of aardgas verstoken, enz... Behalve maatregelen in eigen land werd in het Kyoto-Protocol vastgelegd dat de deelnemende landen ook een deel van hun reductie mogen omzetten in maatregelen in het buitenland. Sommige milieugunstige maatregelen zijn daar goedkoper te realiseren dan in eigen land. Ook kunnen landen emissierechten van andere landen kopen, om zo reductietekorten (en dus een overtreding van het verdrag) te vermijden. 4
5 2.2.. Verder lesverloop Deel de klas in vijf groepen (min. 3 max. 6 leerlingen) met telkens één woordvoerder. Verdeel de rollen naar gelang van de interesse van de leerlingen of uw keuze als leerkracht. De zwaarste rollen zijn voor de politici (plaats in deze groep zeker méér leerlingen), de energieproducenten en de industrie. De burgers (drie leerlingen) hebben een lichtere rol omdat hun belangen vaak minder zwaar doorwegen in vergelijking met die van de industrie/economie. En de natuurverenigingen willen veel bereiken maar hebben een welomschreven opdracht. De pers is dan weer op het lijf geschreven van kritische leerlingen die een vlotte pen hanteren. Deel de rolbeschrijvingen uit en laat de leerlingen de fiche lezen. Bezorg aan alle groepen ook de fiche Goed om te weten. Vraag naar eventuele onduidelijkheden of vragen. Tip Leerlingen uit technische- en beroepsrichtingen kunnen sterker bij het rollenspel betrokken worden door in te pikken op hun (toekomstige) beroepskeuze. Ga uit van de veronderstelling dat ze een eigen bedrijf(je) opstarten en laat hen nadenken over een aantal vragen: - hoe kan je in de uitoefening van je beroep voor een zuinig energiegebruik zorgen?; - wat kan de bijdrage van de klant zijn om de CO 2 -uitstoot te verminderen?; met welke argumenten kan je de klant overtuigen?; - welke maatregelen kan de overheid nemen om jullie beroepsvereniging (sector) aan te zetten tot maatregelen die de CO 2 -uitstoot verminderen? - ( ) 5
6 Betrek de praktijkleerkracht bij de voorbereiding. Wellicht vindt u samen interessante invalshoeken en vragen die nauw aansluiten bij de opleiding. Voor de kappersopleiding kan bijvoorbeeld ingespeeld worden op de verlichting van een kapsalon. Een uitgekiend verlichtingsplan vermindert het energiegebruik. Dat is goed voor het milieu én kostenbesparend. Enkele tests met de energiekoffer (doe-activiteit tweede graad) kunnen hen overtuigen. Ook in een project mini-onderneming (bijvoorbeeld binnen de richting handel) kan aandacht besteed worden aan klimaatverandering en het Kyoto-protocol. De leerlingen wenden dan hun ervaring aan in het rollenspel. Geef de opdracht aan de leerlingen om de volgende dagen nog extra informatie te zoeken om zich optimaal in hun rol in te leven. Vragen en aanwijzingen waar ze die extra informatie kunnen vinden, staan op de fiche met de rolbeschrijving. 6
7 3. Les 2 (een gedeelte van een les) Evaluatie van de stand van zaken: Beschikken de leerlingen over voldoende informatie? Kan iedereen zich voldoende in zijn rol inleven? Zijn er nog vragen of opmerkingen? 4. Les 3 Verloop van het debat 1. Voorstellingsronde (15 min): elke groep mag zich kort voorstellen (5x3 min) en de agendapunten aangeven die hij wil bespreken. 2. Zoemfase (10 min) De moderator bepaalt de agenda op basis van de aangereikte agendapunten. De groepjes bereiden hun tactiek voor. 3. Onderhandelingsronde De agendapunten worden één voor één besproken. Verschillende gesprekspartners doen concrete voorstellen. Na elk concreet voorstel volgt een stemming. Elke groep krijgt één stem, de politici een halve stem. Er moet een duidelijke beslissing uit de bus komen. 7
8 4. De politici stellen een beleidsverklaring op Ondertussen kan de pers aan het werk: vragen stellen, groepjes interviewen, enz 5. De politici stellen hun beleidsverklaring voor. 6. Het debat wordt gesloten. Tip Nodig de leerlingen uit om in stadskleding naar het debat te komen. Zorg ook voor badges of naamkaartjes voor de verschillende rollen. 8
9 5. Nabespreking 1. Bespreek de verschillende rollen. Wat was moeilijk aan jullie rol? Wat viel op? Wie domineerde het gesprek? Wat waren de knelpunten? Wie was jullie bondgenoot? Wie was moeilijk te overtuigen? 2. Toets de vooropgestelde maatregelen aan de Trias Energetica. Hoe goed zijn de genomen beslissingen? Zijn ze uitvoerbaar? Is er zo veel mogelijk rekening gehouden met het besparen van energie? Wordt er duurzame energie gebruikt? Wordt het gebruik van fossiele brandstoffen zo veel mogelijk beperkt? Trias Energetica? Een methode in drie stappen om verantwoord om te gaan met fossiele brandstoffen en energie: - Bespaar op energie: door de energievraag te verminderen. - Gebruik duurzame energiebronnen waar dat kan. - Gebruik alleen fossiele energie als het niet anders kan en doe dat op een efficiënte manier. 3. Wat denkt de pers over het rollenspel? Zijn hen bepaalde zaken opgevallen? Hebben ze genoeg informatie voor hun artikel? 9
10 6. Eindtermen Bij het rollenspel zijn o.a. volgende eindtermen voor de derde graad van toepassing: Aardrijkskunde De invloed van menselijke activiteiten op het milieu zoals broeikaseffect met voorbeelden illustreren. Kritisch zijn tegenover aangeboden informatie zoals die m.b.t. ontwikkelings-, welvaarts- en milieuproblemen. Zich bewust zijn van de plaats van de mens in het heelal. Milieueducatie (vakoverschrijdend) Het normverleggend en grensoverschrijdend karakter van milieuvervuiling bij productie en verbruik kunnen illustreren. Bereid zijn actief deel te nemen aan het maatschappelijk debat over natuur- en milieubeleid. Bereid zijn ethische normen te hanteren ten opzichte van scenario's van bijvoorbeeld economische groei, welvaartsontwikkeling, demografische evolutie en biotechnologische ontwikkeling op mondiaal vlak. Bij het kopen van goederen en verbruiken van diensten oog hebben voor nieuwe milieuvriendelijke alternatieven of kleinschalige initiatieven in het kader van een duurzame ontwikkeling. Wetenschappen algemeen Onderzoekend leren/leren onderzoeken Met betrekking tot een concreet wetenschappelijk of toegepast wetenschappelijk probleem, vraagstelling of fenomeen een eigen hypothese (bewering, verwachting) formuleren en aangeven hoe deze kan worden onderzocht. 10
11 Ideeën en informatie verzamelen om een hypothese (bewering, verwachting) te testen en te illustreren. Omstandigheden die een waargenomen effect kunnen beïnvloeden, inschatten. Aangeven welke factoren een rol kunnen spelen en hoe ze kunnen worden onderzocht. Resultaten van experimenten en waarnemingen afwegen tegenover de verwachte, rekening houdend met de omstandigheden die de resultaten kunnen beïnvloeden. Resultaten van experimenten en waarnemingen verantwoord en bij wijze van hypothese veralgemenen. Doelgericht, vanuit een hypothese of verwachting, waarnemen. Alleen of in groep een opdracht uitvoeren en er een verslag over uitbrengen. Nederlands Bereid zijn om te luisteren. Een onbevooroordeelde luisterhouding aannemen. Een ander laten uitspreken. Reflecteren over de eigen luisterhouding. Het beluisterde toetsen aan eigen kennis en inzichten. Standpunten/meningen of oplossingen voor problemen uiteenzetten en motiveren in een gedachtewisseling, discussie, (werk)vergadering. Gespreksconventies hanteren om gesprekken te beginnen, te onderbreken, gaande te houden en af te sluiten. Argumenten herkennen en aanbrengen. Adequaat reageren op de inbreng van gesprekspartner(s). Algemeen Nederlands spreken. Een kritische houding aannemen tegenover hun eigen spreek- en gespreksgedrag. 11
12 7. Beschikbaar materiaal Er zijn vijf fiches met de verschillende rolbeschrijvingen, een fiche voor de groep Pers, een fiche Spelverloop en goed om weten ter beschikking om af te drukken Vijf rolbeschrijvingen Elke groep ontvangt een fiche waarin het in te nemen standpunt en een aantal uit te voeren opdrachten staan. Standpunten zijn devolgende: Politici Vlaanderen moet tegen ,2 % minder broeikasgassen uitstoten dan in De Belgische regering heeft het Kyoto-Protocol getekend, maar moet er nu ook in slagen dat doel te bereiken. Jullie kunnen dat doen op twee manieren. Enerzijds de CO 2 -uitstoot in eigen land verminderen. Anderzijds bijkomende emissierechten kopen in het buitenland. In eigen land moeten jullie met belangrijke factoren rekening houden. Enerzijds de economie die niet altijd met de beschuldigende vinger mag worden gewezen en ook belangrijk is voor de werkgelegenheid. Anderzijds de gezinnen die ook liever niet te veel in hun portemonnee willen tasten. De energiesector toont ook zijn goede wil, maar wil liever niet te veel richtlijnen en maatregelen opgelegd worden. Het komt er dus op aan een evenwicht te vinden. Daarom opteren jullie naast de uitwerking van een Nationaal Klimaatplan ook voor emissierechten uit het buitenland. Dat betekent concreet dat er in het buitenland maatregelen worden genomen om de CO 2 -uitstoot daar te beperken. In industrielanden heet dat Joint Implementation, in ontwikkelingslanden Clean Development Mechanism. 12
13 Energieproducenten Jullie hebben al verantwoordelijkheid op milieuvlak opgenomen, onder meer door het bevorderen van rationeel energieverbruik bij de klanten. De energieproducenten willen allemaal in die richting voort werken en zijn bereid mee te werken om de Kyotonorm te halen. Maar en dit punt is zeer belangrijk! jullie zijn ervan overtuigd dat er niet zozeer extra inspanningen nodig zijn in de energiesector. De meeste broeikasgassen zijn afkomstig van andere sectoren: transport, allerlei industriële processen en verwarming bij gezinnen, kantoren en bedrijven. De energieproductie is maar goed voor 24,5% van de CO 2 -emissies. Maatregelen om het broeikaseffect tegen te gaan, moeten dus vooral van andere sectoren komen. Het is onaanvaardbaar dat er vaak aan voorstellen gedacht wordt om het leeuwendeel van de inspanningen door de elektriciteitssector te laten uitvoeren. Industrie Bij de ondertekening van het Kyoto-Protocol heeft Vlaanderen zich ertoe verbonden om de uitstoot van broeikasgassen met 5,2% te verminderen. Dat legt een aanzienlijke druk op jullie ondernemingen. De industrie wordt vaak ten onrechte met de vinger gewezen als grote en zelfs enige schuldige van de verhoogde CO 2 -uitstoot. Ruim 2/3 (zie tabel CO 2 -uitstoot in Vlaanderen op de fiche Goed om te weten ) hiervan moet immers op rekening geschreven worden van de individuele burger en de transportsector. En hun aandeel is de afgelopen jaren nog gestegen. Door de hoge energieprijzen in België hebben veel bedrijven de afgelopen decennia al veel inspanningen geleverd om hun energieverbruik terug te dringen. Het is dan ook moeilijk haalbaar nog bijkomende energiebesparingsmogelijkheden te vinden. Wel bestaan nog kansen om door verbeteringen 13
14 aan producten indirect bij te dragen aan de vermindering van het energieverbruik. Voorbeelden: productie van zuinigere huishoudtoestellen, gebruik van lichtere materialen in voertuigen, duurzamere en beter recycleerbare materialen, fotovoltaïsche cellen,... WWF De volgende jaren worden heel belangrijk om werk te maken van schone energie en om de klimaatverandering in de hand te houden. De voorbije klimaatconferentie heeft aangetoond hoe we de klimaatverandering kunnen beperken door een sterke vermindering van de CO 2 -uitstoot. Nu moeten we ervoor zorgen dat de overheid en het bedrijfsleven voldoende snel en krachtig vooruitgang boeken om hun beloften waar te maken. We hebben nog maar weinig tijd om de ernstigste gevolgen van het broeikaseffect te voorkomen. Daarom zijn er (wereldwijd) grote inspanningen nodig voor nieuwe vormen van energie zoals wind-, zonne-, biomassa- en geothermische energie en voor een maximale energie-efficiëntie. Zo zou de Europese energieconsumptie met ten minste een derde kunnen verminderen. Het Kyoto-Protocol houdt in dat België zijn uitstoot van broeikasgassen met 7,5% moet verminderen ten opzichte van het niveau van Onze uitstoot is echter nog steeds niet gedaald onder dit niveau, we zijn dus nog ver verwijderd van het bereiken van de doelstelling. Het potentieel in België is nochtans groot, vooral bij de transportsector en de verwarming van gebouwen is de toename van de uitstoot van broeikasgassen sinds 1990 het grootst. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat de meeste Belgen goed weten wat het verdrag van Kyoto is en wat klimaatverandering inhoudt, maar vaak de gevolgen van hun eigen gedrag onderschatten. Ook hier is nog werk aan de winkel. 14
15 De burgers Jullie zijn bereid iets voor het milieu te doen. De klimaatveranderingen baren jullie zorgen. Een paar gevolgen zijn immers nu al zichtbaar: een algemene opwarming van de aarde, zachtere winters, meer neerslag, meer overstromingen en stormen, enz. Er moet dus wel degelijk iets gebeuren. Jullie vinden dat de regering maatregelen moet nemen om de CO 2 -uitstoot die door de industrie en vooral de energieproducenten wordt veroorzaakt, aan te pakken. Want het zijn vooral zij die, volgens jullie, verantwoordelijk zijn voor de grote hoeveelheid CO 2. Om energie op te wekken maken ze hoofdzakelijk gebruik van fossiele brandstoffen en bij de verbranding van die stoffen komt CO 2 vrij. Zelf kunnen jullie ook wel een (klein) steentje bijdragen. Jullie zijn bereid dat te doen, al zijn jullie er enerzijds nog niet helemaal van overtuigd dat het veel zal helpen. Anderzijds mag het ook allemaal niet te veel geld kosten en mogen de werkgelegenheid, economie en welvaart van ons land niet in gevaar komen De pers De persmensen hebben een observerende opdracht en mogen tijdens het debat niet tussenkomen Spelverloop Fiche voor de moderator Goed om weten Elke groep krijgt deze fiche met achtergrondinformatie. 15
16
DE POLITICI. politici 1
DE POLITICI Jullie zijn de vertegenwoordigers van de Vlaamse politiek: de minister-president en de minister van Energie. Jullie stellen het beleid van de regering voor aan de andere gesprekspartners. Standpunt
Nadere informatieSecundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen
Eindtermen educatief project Korstmossen, snuffelpalen van ons milieu 2 de en 3 de graad SO Secundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen I. Gemeenschappelijke
Nadere informatieVakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de klimaatexcursie
Vakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de klimaatexcursie Context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling. De leerlingen: 1. participeren aan milieubeleid en -zorg op school; 2. herkennen
Nadere informatieDe Energiezuinige Wijk - De opdracht
De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie - Moderne Talen AO AV 006 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 28 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Moderne Talen - Wetenschappen AO AV 009 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding...
Nadere informatieEnergieverbruik gemeentelijke gebouwen
MILIEUBAROMETER: INDICATORENFICHE ENERGIE 1/2 Samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 Milieubarometer: Energieverbruik gemeentelijke gebouwen Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Energieverbruik gemeentelijke
Nadere informatie30/01/2012. Wat denk jij over. Wat gebeurt er?
Kraak je energiekosten Wat denk jij over klimaat en energie 2 Flauwekul. Opwarming van de aarde Mijn probleem niet, maar die van de volgende generatie. Bekommerd! Ik wil mee m n steentje bijdragen zodat
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Humane Wetenschappen ASO3 AO AV 008 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 24 Inhoud 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1 Korte beschrijving... 5 1.1.1 Inhoud... 5 1.1.2 Modules...
Nadere informatieENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting
ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 216 Samenvatting EINDVERSIE - OKTOBER 218 1. Samenvatting van de energiebalans 216 Elk jaar stelt Leefmilieu Brussel de energiebalans van het Brussels
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENWERKBOEK DE EINDOPDRACHT Team: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele
Nadere informatieDe auto s van de toekomst Handleiding leerkracht
De auto s van de toekomst Handleiding leerkracht Aantal lestijden: ± 5 Graad: 2 e Jaar: 1 e en 2 e Gelinkte vakken: aardrijkskunde, biologie, chemie, Nederlands, economie, P.O. 1. Korte inhoud De titel
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Economie - Wiskunde AO AV 007 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5 1.1
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten
Nadere informatieDuurzame stroom in het EcoNexis huis
Groepsopdracht 1 Duurzame stroom in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit, en de welvaart stijgt ook steeds meer. Daarom neemt de vraag naar energie (elektriciteit, gas, warmte) wereldwijd
Nadere informatieSTUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Moderne Talen - Wiskunde AO AV 010 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 27 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1 Opleiding... 5
Nadere informatieMinisterie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING. Modulaire opleiding Wetenschappen - Wiskunde AO AV 011
STUDIEGEBIED ALGEMENE VORMING Modulaire opleiding Wetenschappen - Wiskunde AO AV 011 Versie 1.0 BVR Pagina 1 van 26 Inhoud Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 23 november 2006 1 Deel 1: Opleiding...
Nadere informatieVoor alle leraren Nederlands. 'Vergelijkend schema', eindtermen vaardigheden van de 3 graden: tekstsoorten, procedures/strategieën en attitudes.
Voor alle leraren Nederlands 'Vergelijkend schema', eindtermen vaardigheden van de 3 graden:, procedures/strategieën en attitudes. 1 Luisteren 1e graad 2e graad 3e graad uiteenzetting leerstofonderdeel
Nadere informatieVR MED.0081/1
VR 2017 1702 MED.0081/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW MEDEDELING AAN DE LEDEN VAN VLAAMSE REGERING Betreft: Voortgangsrapport van Vlaams mitigatieplan 2013-2020 met Broeikasgasinventaris
Nadere informatieOpdracht Talking Point Leerkrachtenbundel
Opdracht Talking Point Leerkrachtenbundel Doelgroep: Dit is een opdracht die voor elke leerling of cursist geschikt is. In het bijzonder voor anderstaligen (NT1, NT2, OKAN, inburgeringsgroepen) is dit
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieklimaatcasino Stellingenspel
Stelling 1 Dat een klein land als België z n CO 2 -uitstoot terugdringt, helpt niks. De grote landen moeten het doen. Stelling 2 Acties rond de opwarming van het klimaat zijn niet meer nodig omdat iedereen
Nadere informatieWATER- SCHAPPEN & ENERGIE
WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld
Nadere informatieHoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285
Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285 Inhoudsopgave 1 De bekendheid met en het belang van het klimaat- en energieakkoord 5 2 Drijfveren
Nadere informatieKLIMAATVERANDERING. N.B. : Voor de algemene analyse zie de analytische synthese.
Directoraat-generaal Communicatie EENHEID PUBLIEKE OPINIE Brussel, 15/10/2008 KLIMAATVERANDERING Speciale Eurobarometer 300 Voorjaar 2008 Eerste ruwe resultaten: Europees gemiddelde en belangrijke nationale
Nadere informatieDE BAAN OP! Een interessant bedrijf kiezen. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieBeersel wekt op. Klimaatneutraal Beersel 2040?
Klimaatneutraal Beersel 2040? 2013-2014: participatief traject 100 acties voor klimaatplan 2014-2015: inspelen op bestaande initiatieven en acties 2017-2018: Beersel wekt op De zon is van iedereen Zonnelaan
Nadere informatieOverzicht lessenserie Energietransitie. Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les.
1 Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les. 2 Colofon Dit is een uitgave van Quintel Intelligence in samenwerking met GasTerra en Uitleg & Tekst Meer informatie Kijk voor meer informatie
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatie2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST
2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld
Nadere informatieCaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid?
CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? Door Rik Lo & Lisa Gerrits 15-03-13 Inhoud: Inleiding Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag 4 Hoofdvraag & Conclusie
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieLEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
LEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Inhoud 5 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek? 9 10 Het programma Praktische
Nadere informatieLEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
LEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK 2 Inhoud 4 5 8 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek 8 9 10 Het programma Praktische
Nadere informatieDocentenhandleiding Rollenspel Politiek
Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie
Nadere informatieBijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities
Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities Mondiale ambities In 1992 is in Rio de Janeiro in het VN-Klimaatverdrag de doelstelling vastgelegd om de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te
Nadere informatieWerkblad 3. Klimaatconferentie Parijs december 2015
Werkblad 3 Wetenschap versus politiek De tijd loopt! Jean-Pascal van Ypersele, klimatoloog aan de UCL en ondervoorzitter van het Klimaatpanel IPCC van de Verenigde Naties zegt: We moeten volledig stoppen
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieBernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL
Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Greenpeace is een organisatie die ereldijd opkomt voor het milieu. We illen de natuur en de dieren daarin beschermen.
Nadere informatieEindtermen Nederlands algemeen secundair onderwijs (derde graad)
Eindtermen Nederlands algemeen secundair onderwijs (derde graad) Bron: www.ond.vlaanderen.be/dvo 1 Luisteren 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen en probleemstellingen
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieAchtergrondinformatie The Bet
Achtergrondinformatie The Bet Wedden dat het ons lukt in 2 maanden 8 % CO 2 te besparen! In 1997 spraken bijna alle landen in het Japanse Kyoto af hoeveel CO 2 zij moesten besparen om het broeikaseffect
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieet broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces
H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de
Nadere informatieKLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING. Prof. Dr. Luc LAVRYSEN. Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent
KLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING Prof. Dr. Luc LAVRYSEN Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent 1 KLIMAATVERANDERING Toename van concentratie van broeikasgassen in de
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieMevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
Nadere informatie1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE
Methodologische fiche INDICATOR: GEWESTELIJK ENERGIEVERBRUIK THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vragen achter de indicator: Wat is het totaal
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieOVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche
1 OVED Energiecongres 20/10/2009, Gent Toespraak minister Freya Van den Bossche http://www.vlaamsenergiecongres.be/ Als iemand 100 jaar of ouder wordt en dat komt gelukkig steeds vaker voor wordt vaak
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatie1. D U U R Z A A M B O U W E N. Charline Boyer 02 545 58 35 charline.boyer@confederatiebouw.be
1. D U U R Z A A M B O U W E N Charline Boyer 02 545 58 35 charline.boyer@confederatiebouw.be E CO- C O N S T R U C T I E We leven in een wereld waarin natuurlijke hulpbronnen niet onuitputtelijk blijken,
Nadere informatieDe opwarming van de aarde
De opwarming van de aarde De uitstoot van broeikasgassen als gevolg van het verbranden van fossiele brandstoffen is een wereldwijd probleem. Verhoging van de zeespiegel en extreme weersomstandigheden zijn
Nadere informatieInitiatieven CO2 reductie MVOI BV.
Initiatieven CO2 reductie MVOI BV. MVOI BV Versie: 1 Datum: 15-05-2017 Pagina 1 van 6 Inhoud 1 Inleiding...3 2. Initiatieven waarin we zijn toegetreden....4 2.1 Warmtetafel. (Warmtenetwerk)...4 De Warmtetafel
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieDocentenhandleiding Rollenspel Politiek
Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie
Nadere informatieLES 2: Klimaatverandering
LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatie28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs
28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect
Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?
Nadere informatieMilieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018
Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor
Nadere informatieEekhoutcentrum Vliebergh. Wegwijzers voor Aardrijkskunde
Eekhoutcentrum Vliebergh NASCHOLING AARDRIJKSKUNDE Wegwijzers voor Aardrijkskunde Geologie: - Opbouw en structuur van de aarde - Platentektoniek - Geologische geschiedenis Kulak 21/11/15 13h30-16h30 KUL
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieClimate Clash. eindtermen
Climate Clash eindtermen 1 1. vakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de Climate Clash Tweede en derde graad Context 1: Lichamelijke gezondheid en veiligheid. De leerlingen: 5. maken
Nadere informatieEINDTERMEN Bosbiotoopstudie
EINDTERMEN Bosbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde De mens en het landschap Het landelijk landschap 22 milieueffecten opnoemen die in verband kunnen gebracht worden
Nadere informatieLessenserie Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Thema s en onderwerpen Overzicht Lessenserie Energietransitie Thema s en onderwerpen per les De zoektocht naar voldoende energie voor de komende generaties is één van de belangrijkste
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieAlgemene doelen en de link met de vakoverschrijdende eindtermen vind je in de handleiding bij dit lespakket.
Doelstelling(en) Vakgebonden eindtermen 1.1.1 Luisteren 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen, en probleemstellingen door een bekende volwassene m.b.t. een leerstofonderdeel
Nadere informatieINLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatieSPACE MISSION COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
SPACE MISSION COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK 2 Inhoud 4 5 7 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek 7 8 9 Het programma Praktische tips Siteplan en contactgegevens
Nadere informatieFactsheet CO2-Prestatieladder
Beleid Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO: People Planet - Profit) speelt een steeds belangrijkere rol binnen de bedrijfsvoering van A-Garden B.V. Wij zijn ons al langer bewust van onze verantwoordelijkheid
Nadere informatieDagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?
Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatiePrijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?
Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieOVERLEGCOMITE FEDERALE REGERING GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN. Vergadering van 8 maart Het Comité keurt de hierbij gevoegde tekst goed.
KANSELARIJ VAN DE EERSTE MINISTER 1000 Brussel, 8 maart 2004. RP SECRETARIE VAN HET OVERLEGCOMITE OVERLEGCOMITE FEDERALE REGERING GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN Vergadering van 8 maart 2004 Federale
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieWereldoriëntatie. Beginsituatie: Leerlingen hebben verschillende technische beroepen besproken of hebben een bezoek gebracht aan de
Lesvoorbereiding: Transport en logistiek (beroepen: planner, magazijnmedewerker en vrachtwagenchauffeur) Klas: 3de graad basisonderwijs Leervak: WO technologie maatschappij Onderwerp: Atelier i.v.m. de
Nadere informatieEmissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies
Emissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies Door Harry Kloosterman en Joop Boesjes (Stichting E.I.C.) Deel 1 (Basis informatie) Emissies: Nederland heeft als lidstaat van de Europese
Nadere informatieKlimaat: een thema in het Vlaams onderwijs?
Klimaat: een thema in het Vlaams onderwijs? Willy Sleurs Afdeling Kwalificaties & Curriculum AHOVOKS, Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Eindtermen bepaald door de overheid Leergebied-/vakgebonden
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatieINLEIDING FOCUS eerste graad
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
Tekst lezen en vragen stellen 1. Om een tekst goed te begrijpen is het erg belangrijk om een tekst actief te lezen. In de uitleg lees je hoe je dat moet doen. Als je actief leest, dan: - controleer je
Nadere informatieEerste graad A-stroom
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Vijverbiotoopstudie Eerste graad A-stroom Vakgebonden eindtermen aardrijkskunde Het natuurlijk milieu Reliëf 16* De leerlingen leren respect opbrengen voor de waarde van
Nadere informatieThema. Kernelementen. Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips
Thema Kernelementen Oplossingsgericht taalgebruik Voorbeeld van communiceren 10 communicatie-tips Tips voor de trainer: Doseer je informatie: less is more. Beoordeel wat je gymnasten doen, niet wie ze
Nadere informatieLessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
Nadere informatieDOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA
DOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA HOE TE GEBRUIKEN Als leerkracht kun je kiezen hoe je dit lespakket gebruikt in de klas. Je kunt de verschillende delen los van elkaar gebruiken, afhankelijk van de beschikbare
Nadere informatieVLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE. betreffende de verzoening van de behoeften aan energie en aan zuivere lucht in onze maatschappij
VLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE betreffde de verzoing van de behoeft aan ergie aan zuivere lucht in onze maatschappij Het Vlaams Parlemt, gelet op de Verkningsnota voor het ergiedebat in het Vlaams Parlemt,
Nadere informatieOpenbare verlichting in Avelgem
Openbare verlichting in Avelgem Lut Deseyn Schepen van Milieu Lut.deseyn@avelgem.be 1. Inleiding 2. Duiding 2. Het project 3. Kosten en Besparing 5. Opvolging en evaluatie 6. Conclusie 7. Vragen Agenda
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 133 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
Nadere informatieDit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen.
INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatie10819/03 Interinstitutioneel dossier: 2001/0245 (COD)
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 8 juli 2003 (14.07) (OR. en) 10819/03 Interinstitutioneel dossier: 2001/0245 (COD) CODEC 891 JUR 273 ENV 362 MI 157 IND 96 ENER 204 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatie