DUURZAME AGRARISCHE SECTOR IN DE AMSTEL, GOOI & VECHTSTREEK

Transcriptie

1 DUURZAME AGRARISCHE SECTOR IN DE AMSTEL, GOOI & VECHTSTREEK De Nederlandse melkveehouderij is een efficiënte en concurrerende sector vergeleken met andere Europese landen. Er wordt in de bedrijfsvoering volop rekening gehouden met de omgeving. Agrariërs ondernemen met respect voor de natuur en streven naar een zo duurzaam mogelijke wijze van produceren, uiteraard wel met inachtneming van een eerlijke prijs voor de producent. Op diverse duurzaamheidsthema s is de afgelopen decennia flink vooruitgang geboekt. De agrarische sector heeft de afgesproken reductie van CO2 en broeikasgassen reeds ruimschoots gehaald en is bovendien goed voor 42 procent van alle hernieuwbare energie in ons land. De sectoren werken steeds duurzamer in productieketens die hun verantwoordelijkheid nemen en waarmaken. Vanuit een gezamenlijke aanpak met zuivelondernemingen, overheid en onderzoek wordt de melkveehouderij nóg duurzamer. Bijvoorbeeld via het initiatief Duurzame Zuivelketen (DZK). Belangrijke doelen vanuit de Duurzame Zuivelketen zijn: Klimaatneutrale ontwikkeling; Behoud van biodiversiteit en milieu Continue verbetering van dierenwelzijn en diergezondheid en behoud van weidegang Via het stimuleren van innovatie, het beschikbaar maken van kennis en instrumenten, monitoring en (niet-vrijblijvende) maatregelen streeft de sector ernaar deze doelen te realiseren. Dit document geeft een overzicht van de activiteiten en initiatieven die (mede geïnitieerd of ondersteund vanuit LTO-Noord) door agrariërs in de Amstel, Gooi en Vechtstreek worden opgepakt ten behoeve van een duurzame agrarische sector. KLIMAAT EN ENERGIE De zuivelketen streeft naar klimaatneutrale ontwikkeling: men wil broeikasgassen met 20 % reduceren en klimaatneutraal groeien. Verder wordt nagestreefd om in de zuivelketen in % duurzame energie te produceren en de energie-efficiency met gemiddeld 2% per jaar verbeteren in de periode tot Om dit te bereiken worden in de hele keten maatregelen genomen. Duurzame energie De melkveehouderij kan een grote bijdrage leveren aan de winning van duurzame energie. De ontwikkelingen op het gebied van energieopwekking uit mest, zonlicht en wind maken samen met energiebesparing een energieneutrale zuivelketen in 2020 mogelijk. Dit maakt de sector een onmisbare partner voor overheden en andere bedrijven om hun energiedoelen te behalen. Om gezamenlijk aan de slag te gaan met energiebesparing en opwekking, is in Utrecht-West een Werkgroep Energie opgericht. Doel is om regionaal vraag en aanbod van energie bijeen te brengen, met agrariërs, ondernemers en landgoedeigenaren als primaire doelgroep en samenwerkingspartner.

2 Agrariërs in de Amstel, Gooi & Vechtstreek hebben de mogelijkheid gehad om een energiescan uit te laten uitvoeren. Door het uitvoeren van een dergelijke scan hebben ondernemers inzicht gekregen in: - Mogelijkheden om energie te besparen, zowel voor bestaande apparatuur als nieuwe maatregelen (bijvoorbeeld gebruik van een voorkoeler, een warmteterugwininstallatie of energiezuinige verlichting, maar ook eenvoudige maatregelen zoals het schoonmaken van filters); - Mogelijkheden om duurzame energie te produceren (zon, biomassa of wind); - Het energieverbruik ten opzichte van vergelijkbare bedrijven; Met dit inzicht is het voor bedrijven makkelijk(er) om te sturen op energiebesparing en -opwekking. De regionale stimuleringsregeling Agrarische Sector Groene Uitweg biedt een financiële bijdrage voor activiteiten die bijdragen aan de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen door een zuiniger energiegebruik, reductie van het gebruik van fossiele energie door omschakeling op hernieuwbare energie of de productie van hernieuwbare energie (bijv. zonnepanelen/waterbesparingstechnologieën, etc.). Deze regeling is mede op initiatief van LTO Noord en agrarische natuurvereniging Vechtvallei ontwikkeld, in samenwerking met de provincie Noord-Holland. Ook komt er beweging in monovergisting. Dit is het verwerken van dierlijke mest voor het opwekken van biogas. Dat kan een bijdrage leveren aan de productie van duurzame energie en kan leiden tot een reductie van de uitstoot van broeikasgassen. Er wordt momenteel landelijk gewerkt aan de ontwikkeling van een aantal proefopstellingen. Ook het gebruik van zonne-energie wordt gestimuleerd. LTO Noord heeft samen met agrarische natuurvereniging Vechtvallei de mogelijkheid geboden aan agrariërs in de Amstel, Gooi & Vechtstreek om collectief zonnepanelen in te kopen en asbest te saneren. Ook werden de ondernemers begeleid bij het proces van vergunning- en subsidieaanvraag. Ondernemers in de regio kregen tevens de mogelijkheid om (vrijblijvend) berekeningen te laten maken van terugverdientijden. Momenteel kunnen agrariërs gebruik maken van het landelijke stimuleringsproject Vraagbundeling van zonnepanelen, waarin zonnepanelen collectief worden aangeschaft. Ook vanuit de regeling Agrarische Sector Groene Uitweg wordt de aanschaf van zonnepanelen gestimuleerd. De meeste melkveebedrijven in de gemeente Ronde Venen hebben de beschikking over een warmtewisselaar. Hierdoor wordt de warmte van de melk en/of koelmotor weer gebruikt bij het opwarmen van het water voor o.a. de reiniging. Tevens wordt er op veel bedrijven regenwater opgevangen, wat weer wordt benut en deze dient dan weer voor reiniging van o.a. de melkstal. Emissie Doelstelling is dat landen tuinbouw zo veel mogelijk CO2- en emissieneutraal produceert. Zo maakt de melkveehouderij zich sterk voor een reductie van uitstoot van 20%.

3 Het gebruik van duurzame energiebronnen en productie van duurzame energie (zoals hierboven beschreven) draagt hier aan bij. Productie van duurzame energie draagt eveneens bij aan de nieuwe inkomensbronnen voor ondernemers in de landen tuinbouw. Het LEI heeft praktische kengetallen benoemd waar melkveebedrijven mogelijk op kunnen sturen om de emissie van broeikassen terug te dringen. De sector werkt ook hard aan innovaties op het gebied van huisvesting, mestbewerking en veevoeding. Bijvoorbeeld het gebruik van emissiearme stalvloeren of stalsystemen, speciale aandacht voor veevoeding (als een groot deel van de energie in het voer benut wordt door de koe, is het verlies en uitstoot van methaan beperkt) en mestopslag- en aanwending. Deze ontwikkelingen dragen bij aan emissiereductie en worden dan ook door LTO Noord ondersteund. Op een agrarisch bedrijf worden veel machines en tractoren gebruikt. Op de brandstof die deze machines verbruiken, bovenal diesel, kan in veel gevallen worden bespaard. Tijdens een bijeenkomst die is georganiseerd door LTO-Noord en Vechtvallei, zijn agrariërs in de regio bewust gemaakt van de mogelijkheden om brandstof te besparen. Deze bijeenkomst werd goed bezocht en vond plaats bij een loonbedrijf in t Gein in Abcoude. BIODIVERSITEIT EN MILIEU Mest Het mestbeleid is een onderwerp wat alle landbouwsectoren in Nederland raakt. Of het nu gaat om de veehouderij die mest produceert en op eigen of andermans grond aanwendt, of om akkerbouw waar een flink aandeel van de bemesting komt van dierlijke mest. Sinds 1 januari 2014 is de nieuwe mestwetgeving van kracht. Iedere ondernemer in de veehouderij is verantwoordelijk voor een verantwoorde afzet van mest. Een overschot aan mineralen kan worden be- of verwerkt tot passende producten voor andere sectoren of marktsegmenten. De agrarische sector streeft er naar dat de Nederlandse landen tuinbouw op efficiënte wijze mineralen in het productieproces gebruikt. Ondernemers in de Amstel, Gooi & Vechtstreek hebben zich middels praktijkdemonstraties en studiegroepen verdiept in het scheiden van mest. Hierbij wordt drijfmest gescheiden in een dunne fractie met een relatief hoog watergehalte en hoog stikstofgehalte en een dikke fractie met een relatief laag watergehalte en hoog fosfaat gehalte. De dunne en dikke fractie bieden de mogelijkheid gerichter te bemesten (stikstof en fosfaat kunnen namelijk op maat worden toegediend) of in geval van overschot te worden afgevoerd. Door mest te scheiden kan het dus optimaler worden benut. Dikke fractie Dunne fractie

4 Mineralen Op veebedrijven wordt vanuit de kringloopaanpak bij de bemesting van gewassen zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de op het bedrijf geproduceerde mineralen in dierlijke mest. Een gezonde bodem staat centraal bij de plantaardige productie. Er wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van in Nederland beschikbare mineralen en organische meststoffen. Fosfaatgiften zijn in overeenstemming met de opname van fosfaat door de plant, met inachtneming van de beschikbare fosfaat in de bodem en het behoud van bodemvruchtbaarheid. Er kan worden gestuurd op mineralenefficiëntie met de KringloopWijzer. NZO en LTO Nederland hebben met andere partijen hard gewerkt aan het doorontwikkelen van de KringloopWijzer. De KringloopWijzer brengt voor een specifiek bedrijf eenvoudig de mineralenkringlopen in beeld. Uit de kringlopen volgen dan weer kringloopscores als excreties van stikstof en fosfaat, overschotten van stikstof en fosfaat, mineralenbenuttingen en ammoniakemissie. Broeikasgasemissies zullen nog toegevoegd worden. Het instrument stelt veehouders in staat hun bedrijfsvoering te optimaliseren en maakt het mogelijk dat de sector zich op verantwoorde wijze kan ontwikkelen binnen de milieurandvoorwaarden. Optimaal gebruik en beheer van het grasland maken het eveneens mogelijk om kostbare nutriënten zo goed mogelijk tot waarde te brengen. In een door LTO- Noord en ANV Vechtvallei georganiseerde praktijkdemonstratie zijn diverse mogelijkheden getoond. In de Amstel, Gooi & Vechtstreek zijn ondernemers in studiegroepen onder begeleiding van adviseurs aan de slag gegaan met de Kringloopwijzer en het efficiënt benutten van mineralen. Tevens biedt de regionale stimuleringsregeling Agrarische Sector Groene Uitweg subsidiemogelijkheden voor activiteiten die bijdragen aan een geringer grondstoffengebruik en een gesloten kringloop. Resultaat van deze activiteiten moet een vermindering zijn van de emissie van milieubelastende stoffen naar bodem, lucht en grond- en oppervlakte water en minder uitputting van hulpbronnen en grondstoffen. Goed bewaren van het veevoer en daarmee een optimale benutting van de minderalen, heeft in de Amstel, Gooi & Vechtstreek een hoge prioriteit. Afgelopen jaren zijn vele euro s geïnvesteerd in een goede voeropslagen, die niet verzakken in de veengrond. In andere delen van het land kennen de veehouders dat probleem niet. PAS In de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) werken rijk (EZ, IenM, Defensie), provincies, natuurorganisaties en ondernemers samen aan een evenwicht tussen een veerkrachtige natuur en een gezonde economie. Met de PAS wordt de achteruitgang van de natuurkwaliteit in Natura gebieden, voor zo ver die het gevolg is van stikstofdepositie, tot staan gebracht en omgezet in herstel. Aan de andere kant wordt er weer ruimte gemaakt voor economische activiteiten in de buurt van die gebieden. De PAS steunt op twee pijlers om de doelen van Natura 2000 zeker te stellen: daling van stikstofdepositie en ecologische herstelmaatregelen. De PAS bepaalt ook dat een deel van de daling van de stikstofdepositie mag worden ingezet voor nieuwe projecten of projecten waarin uitbreiding van bestaande stikstofemissie aan de orde is. Dit noemen we de ontwikkelingsruimte. Op deze manier blijft de stikstofdepositie dalen, terwijl er ook ruimte is voor de gewenste economische

5 ontwikkeling. En daarmee ook voor investeringen in schonere productietechnieken, zoals emissiearme stalsystemen in de veehouderij. Zo ontstaat een evenwichtige benadering, waarbij economische activiteiten mogelijk blijven onder voorwaarde dat de gestelde natuurdoelen worden gehaald. Diverse stallen in de gemeente Ronde Venen beschikken reeds over een emissiearm systeem. Milieu In en op veel stallen en opslagruimten die gebouwd zijn tot aan 1993, is asbest verwerkt. Dit betekent een risico voor de gezondheid van de agrarische ondernemer én voor het milieu! Sanering van deze asbesthoudende constructies is daarom zeer noodzakelijk. Bij het vervangen van het dak, zouden in veel gevallen zonnepanelen geplaatst kunnen worden. Hiermee worden de milieu- en gezondheidsrisico s door het gebruik van asbest beperkt en zal er meer duurzame energie kunnen worden geproduceerd. Via de provinciale subsidieregelingen Asbest eraf, zonnepanelen erop wordt dit mede gestimuleerd. Ook via het LTO Stimuleringsprogramma asbestveilige sector in 2024 willen de samenwerkende partijen het proces van asbestverwijdering door de agrarische sector vergemakkelijken, verbeteren en versnellen Daarnaast wordt op initiatief van LTO-Noord ook collectief landbouwplastic ingezameld. Dit gebeurt in elk jaar bij de familie Gijsen aan de Winkeldijk in Abcoude. Biodiversiteit De zuivelketen streeft er naar om de biodiversiteit te behouden. Hiertoe wordt momenteel een monitoringssystematiek ontwikkeld. Ook vanuit de regionale stimuleringsregeling Agrarische Sector Groene Uitweg worden activiteiten gestimuleerd die bijdragen aan behoud en versterking van de biodiversiteit en de omgevingskwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan natuurprojecten, vermindering milieubelasting door helofytenfilter, etc. Veel ondernemers in de Amstel, Gooi & Vechtstreek dragen ook bij aan de biodiversiteit door middel van agrarisch natuurbeheer: zij beschermen de weidevogels, beheren landschapselementen als poelen en houtsingels, zorgen voor nestgelegenheid voor vogels en passen hun bemesting aan zodat soortenrijke akkers en akkerranden ontstaan. De agrarische natuurverenigingen De Amstel en Vechtvallei en de Utrechtse Venen werken nauw samen met LTO-Noord. Door de oprichting van het collectief Rijn en venen wordt naast weidevogelgeheer ook gewerkt aan schoner water. Dit gebeurt in samenwerking met het waterschap door het beheer van slootranden. DIERGEZONDHEID EN DIERENWELZIJN De sector streeft naar gezonde dieren die veilig voedsel produceren in een omgeving die past bij natuurlijk gedrag en waar de dieren oud kunnen worden. De huisvesting van de dieren dient plaats te vinden in stallen die passend zijn voor mens, dier en omgeving.

6 De sector monitort continue op de diergezondheid en het dierenwelzijn. Hiertoe bestaan voor de verschillende sectoren diverse kwaliteitssystemen en certificeringssystemen. Via deze systemen kan de sector ziektes tijdig signaleren en kan zij slagvaardig en alert optreden. De melkveehouderij zet ook actief in op het verminderen van antibioticagebruik. De melkveehouderij streeft naar 70 procent reductie ten opzichte van het referentiejaar Dat het gezamenlijke beleid van veehouders en dierenartsen werkt, bewijst het feit dat het gebruik in 2014 ten opzichte van 2013 met 20% gedaald is. In de gemeente Ronde Venen ligt DAP Vinkeveen met hun praktijk iets onder het landelijk gemiddeld. Deze wordt uitgedrukt in de dierdagdosering. Weidegang De zuivelindustrie staat voor een verantwoorde ontwikkeling van de melkveehouderij, waarin grondgebondenheid en behoud van weidegang voor koeien centraal staan. De Nederlandse zuivelsector neemt daarom extra maatregelen om het niveau van weidegang op melkveebedrijven op peil te houden. Streven is om het niveau van weidegang van 2012 te behouden: toen paste 81,2 % van de bedrijven een vorm van weidegang toe. Bij een aantal zuivelondernemingen krijgen melkveehouders een beloning als zij hun koeien buiten laten lopen. De weidegangpremie wordt betaald uit hogere verkoopprijzen van weidemelkproducten, een eigen bijdrage van sommige zuivelondernemingen en door inhoudingen op het melkgeld van melkveehouders. In de gemeente Ronde Venen past 96% (108 van de 110 bedrijven, meitelling 2014) weidegang toe. Door vrijwillige kavelruil is in de Waardassackerpolder bij een paar veehouders de huiskavel vergroot, hierdoor is het gemakkelijker werken, geeft minder landbouwverkeer op de weg, maar bovenal een stimulans voor de weidegang.

7 Naast een verhoging van de weidegangpremie hebben zuivelondernemingen samen met LTO Nederland het initiatief genomen tot een aantal projecten, waarmee veehouders worden gestimuleerd weidegang toe te passen op hun bedrijf. Voor bedrijven met een melkrobot is toepassing van weidegang in de praktijk niet altijd vanzelfsprekend. Vanuit het programma Duurzame Zuivelketen loopt het project Robot & Weiden. Daarmee worden melkveehouders gestimuleerd en ondersteund om hun melkkoeien te weiden. In het project kunnen zij kennis en ervaring opdoen over de combinatie robotmelken en weidegang. REGIONALE LIGGING Door de ligging van de onze gemeente vlakbij de stad worden diensten en producten uitgewisseld. Door het afval van de levensmiddelenindustrie weer te gebruiken, is er sprake van een circulaire economie. Zo worden de schillen van de sinaasappels weer als veevoer gebruikt, net als de bostel uit de bierfabriek van Heineken en pulp van de suikerfabriek. Anderzijds worden producten als vlees en zuivel aan de stad geleverd. Door grote bedrijven als de boerencoöperatie Friesland Foods, maar ook kaasfabriek Leerdammer en Cono welke leveren aan de supermarkten. Kleine initiatieven als een eigen kaasproductie en verkoop van deze kaas aan huis zijn er ook in onze gemeente. Vlees uit eigen gemeente is ook goed verkrijgbaar. Diverse boerderijen verkopen hun eigen vleespakketten. Om het de consument nog gemakkelijker te maken is er bijvoorbeeld De koeien van deze website worden alleen in zijn geheel verkocht, dus niet alleen de biefstuk, maar ook de andere delen van de koe. Als 30 kopers zijn gevonden, dan wordt de koe geslacht. De koeien komen hiervoor uit de regio en worden de laatste maanden gehouden in Baambrugge. Op de boerderij is van alles te beleven. Ook is het belangrijk dat consumenten zien waar de melk en vlees vandaan komen. Tuinieren, ouderen zorg, kinderopvang, boerderij educatie, vergaderen, logies zijn op de boerderijen in onze gemeente te vinden. Voor de stedeling beheren wij het landschap, zodat de wielrenner vanuit Amsterdam s avonds zijn gedachten kan verzetten na een dag op kantoor en in het weekend met zijn gezin ervan kan genieten. Ook kunstenaars en televisiemakers maken dankbaar gebruik van ons landschap, zie bijvoorbeeld dit filmpje, met op achtergrond de dijk van rivier de Winkel voor promotie van shirts en tassen: Ook Vorstmedia te Abcoude maakt gebruik van het landschap bij het maken van hun programma s, zoals Ik zorg voor jou. Maar ook zijn wij waterbuffer voor de stad. Als daar veel wateroverlast dreigt, dan wordt het water opgevangen in de sloten en op de weilanden.

8 TOT SLOT Al eeuwenlang beheren agrarische ondernemers in de gemeente Ronde Venen hun bodem en daarbij wordt gedacht aan de opvolger, zodat we niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst te eten hebben. CONTACT & MEER INFORMATIE Dit document geeft een overzicht van de duurzaamheidsaspecten waar de agrarische sector in de Amstel, Gooi & Vechtstreek zich mee bezig houdt. Meer informatie over de LTO-Noord afdeling Gooi, Vecht & Amstelstreek is te vinden op onze website Ook kunt u contact opnemen met onze secretaris René Sonneveld, rson@planet.nl