Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP. Maart A. Beschrijving en context Forensisch Milieu Onderzoek (FMO)

Transcriptie

1 Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Maart 2011 (vastgesteld) A. Beschrijving en context Forensisch Milieu Onderzoek (FMO) I. Inleiding In het voorjaar van 2007 hebben de directies van het NIFP en Reclassering Nederland (RN) de intentie uitgesproken hun onderlinge samenwerking en dienstverlening te versterken. Op 14 augustus 2007 is door de directie van het NIFP een plan van aanpak geaccordeerd dat gericht is op verbetering van de dienstverlening tussen NIFP en Reclassering. Als onderdeel van dit plan van aanpak heeft de DR van het NIFP een taakgroep ingesteld met de opdracht te adviseren over: a. voortzetting van de milieurapportage als onderdeel van de ambulante PJ-rapportage b. ontwikkeling van de milieurapportage als onderdeel van de maatregeladviesrapportage c. organisatorische onderbrenging van de milieurapportage (NIFP, reclassering) d. ontwikkeltraject tbv uitwerking van bovenstaande adviezen. Op basis van het advies van de taakgroep Ambulante milieurapportage heeft de Directieraad NIFP besloten tot het verder in ontwikkeling nemen van de ambulante milieurapportage. In het kader van de in 2010 vastgestelde prioriteiten zullen in het kader van productdifferentiatie ook de andere toepassingsvormen van het FMO, gefaseerd, verder ontwikkeld en beschreven gaan worden. In deze notitie wordt weergegeven op welke wijze en in welke vormen het FMO binnen het NIFP zal worden vormgegeven. II. Inhoudelijke definitie milieurapportage + toepassingsvarianten Als uitgangspunt is genomen dat de milieurapportage ondersteunend is aan de gedragsdeskundige rapportage pro justitia. Onder milieurapportage wordt daarbij verstaan: informatie die op een methodisch verantwoorde wijze is verzameld door een milieuonderzoeker van het NIFP of een daartoe door het NIFP opgeleide medewerker van de 3RO 1 of een zelfstandige professional. De milieurapportage levert informatie aan die voor de beantwoording van vragen van de rechter over de persoon van de verdachte vanuit ge- 1 Er zijn in Nederland drie reclasseringsorganisaties actief te weten, de Reclassering Nederland, de Stichting Verslavingsreclassering Geestelijke Gezondheidszorg (SVG) en het Leger des Heils, Jeugd & Reclassering. Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 1 van 17

2 dragsdeskundige optiek relevant is. Daarmee volgt het milieuonderzoek het kader waarbinnen de PJ-rapportage wordt verricht. Het milieuonderzoek kent verschillende toepassingsvarianten waarvan de procedures de komende periode nader uitgewerkt en beschreven gaan worden. De volgende toepassingsvarianten worden onderscheiden: FMO als onderdeel van dubbel onderzoek FMO als onderdeel van triple onderzoek FMO als onderdeel van secundair onderzoek FMO als onderdeel van klinisch GGz onderzoek FMO als onderdeel van klinisch PBC onderzoek. III. Het kader van de Pro Justitia-rapportage De vraag naar de persoon van de verdachte vindt zijn oorsprong in de vraag naar de eventuele aanwezigheid van een delictgerelateerde stoornis en op grond daarvan een advies over de schulduitsluitingsgrond van de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens (art. 39 Sr). Daarnaast heeft de rechter in toenemende mate behoefte gekregen aan een inhoudelijk en uitvoerbaar advies dat duidelijk maakt welke (gedrags)interventies nodig en mogelijk zijn om (maatschappelijk) risico in de toekomst af te wenden. Er is in de strafrechtstoepassing sprake van een toenemend aantal interventiemogelijkheden dat door de rechter kan worden opgelegd, ook zonder dat de vraag naar de stoornis en de schulduitsluitingsgrond op de voorgrond staat of bevestigend beantwoord is. De forensische diagnostiek beperkt zich derhalve niet uitsluitend tot psychodiagnostiek in engere zin en het onderzoeken van de toerekeningsvatbaarheid, maar de forensisch gedragsdeskundige wordt advies gevraagd over de combinatie van zorg- en risicotaxatie cq. -prognostiek, dat zich laat vertalen naar zorg- en behandelarrangementen om eventueel toekomstig gevaar af te wenden. Bovenstaande leidt tot een schematisering van de vraagstelling: Vraagstelling kort Methodische aspecten Vraagstelling voluit A DIAGNOSTIEK A Wie is deze persoon? Beschrijven Objectiveren Onderzoek naar de persoon(lijkheid) ter beantwoording van de volgende vragen: 1 Is er een stoornis? Beschrijven Objectiveren Valideren Is betrokkene lijdende aan een ziekelijke stoornis en/of gebrekkige ontwikkeling van zijn geestvermogens, en zo ja, hoe is dat in diagnostistische zin te omschrijven? 2 Ook tijdens het delict? Reconstrueren Hoe was dit ten tijde van het plegen van het ten laste gelegde B DOORWERKING IN HET DELICT 3 Wat was de invloed op delict? Individualiseren Beïnvloedde de eventuele ziekelijke en/of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens onderzochtes gedragskeuzes en gedragingen ten tijde van het ten laste gelegde (zodanig dat dat mede daaruit verklaard kan worden?) 4 Hoe? Hoe erg? Moet er rekening mee te gehouden worden bij het toerekenen? C PROGNOSTIEK 5 Is er herhalingsgevaar op basis van de stoornis? Of (in combinatie met) overige factoren? Risicotaxatie en -prognose Zo ja, kan de deskundige dan gemotiveerd aangeven: a. op welke manier dat gebeurde, b. in welke mate dat gebeurde, c. welke conclusie aangaande de toerekeningsvatbaarheid op grond hiervan te adviseren is. a. Welke factoren voortkomend uit de stoornis van betrokkene kunnen van belang zijn voor de Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 2 van 17

3 (Hoe zal de stoornis zich verder ontwikkelen?) 6 Wat te doen? Vanuit gedragsdeskundig oogpunt? Binnen welke juridisch kader? (Zorgtaxatie en -prognose) Care, cure, control uitvoerbaarheid condities kans op recidive b. Welke andere factoren en condities moeten hierbij in ogenschouw worden genomen. c. Is er iets te zeggen over eventuele onderlinge beïnvloeding van deze factoren en condities? (nog geen expliciete vraag, wel van belang voor de indicatiestelling forensische zorg) Welke aanbevelingen van gedragsdeskundige en van andere aard zijn te doen voor interventies op deze factoren en condities en hun onderlinge beïnvloeding en binnen welk juridisch kader zou dit gerealiseerd kunnen worden? IV. Opbouw van de pj-rapportage Uitgaande van het vraagschema bestaat een pro justitia-onderzoek dat bruikbare informatie en uitvoerbare adviezen oplevert dan uit de volgende onderdelen: - ontwikkelingsgeschiedenis (autoanamnestisch en heteroanamnestisch) - ziekte-, verslavings- en behandelgeschiedenis (idem) - justitiële geschiedenis - psychodiagnostisch onderzoek (psychiatrisch en/of psychologisch) - delictgeschiedenis en delictscenario (alle beschikbare bronnen) - prospectief onderzoek sociaal systeem - risicotaxatie recidivegerelateerd - zorgtaxatie stoornisgerelateerd - advies zorg- en veiligheidsarrangement V. Toegevoegde waarde van de milieurapportage Om bovenstaande onderdelen goed te kunnen onderzoeken heeft de gedragsdeskundige behoefte aan informatie over de levens-, ziekte- en delictgeschiedenis van betrokkene en over het functioneren van het sociaal netwerk. Deze informatie kan in het kader van een (aanvullend) milieuonderzoek worden verkregen. Milieuonderzoek heeft dan betrekking op één of meer van de volgende als modules van het milieuonderzoek te onderscheiden aspecten: a. Geobjectiveerde algemene ontwikkelingsgeschiedenis. Een relevante beschrijving aan de hand van heteroanamnestische bronnen de ontwikkeling van iemands leven en de sociale context waarin die ontwikkeling heeft plaatsgevonden; b. Objectiveren en valideren van specifieke informatie. Methodisch heteroanamnestisch uitdiepen van specifieke thema s (voortekenen van psychopathologie, ontwikkelingsinterferenties, symptomatologie, gedragskenmerken, behandelgeschiedenis) ter toetsing (weerlegging of onderbouwing) van differentiaal diagnostische hypotheses; c. Delictanalyse. Methodisch (bronnen)onderzoek en beschrijven van omstandigheden betreffende de aanloop tot en de totstandkoming van het delict ter ondersteuning van de delictanalyse; d. Analyse sociaal systeem. Methodisch onderzoeken en beschrijven van het toekomstig sociaal systeem, de beschermende en bedreigende factoren daarin. e. Risicoanalyse. Methodisch onderzoek naar historische en dynamische) risicofactoren (zoals leerstijlen en cognitieve vaardigheden) en de beschermende factoren ten behoeve van risicotaxatie en (risico)behandeladvies in termen van effectieve gedragsinterventies en behandelprognose. Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 3 van 17

4 Voor alle modules gelden daarbij het verzamelen van informatie, dossieropbouw en een heldere en bruikbare rapportage als onderdelen van de activiteiten. VI. Indicatiestelling Bij de indicatiestelling voor het milieuonderzoek geldt als uitgangpunt dat tot milieuonderzoek wordt besloten op basis van concrete vragen die leiden tot gerichte inzet van één of meer modules. Maatwerk en efficiëntie dus. De milieurapportage is immers een kostbaar instrument. Anderzijds kan de inzet van een milieurapporteur de gebruikswaarde van de ambulante pj-rapportage een zodanige meerwaarde geven dat een deel van de dure klinische observaties in het PBC wordt voorkomen. Hoe dan ook, er zal goed gekeken moeten worden in welke casus het toevoegen van een milieurapportage effectief en efficiënt is. Daartoe is het noodzakelijk om duidelijke indicatiecriteria op te stellen en in het proces van rapportagebemiddeling op te nemen. Forensisch milieuonderzoek (fmo) kan plaatsvinden in combinatie met enkelvoudig 2 -, dubbel- 3 of klinisch onderzoek ( GGZ variant in daartoe aangewezen klinieken). In de toekomst is wellicht denkbaar dat, bij afwezigheid van een op diagnostiek gerichte vraagstelling, het milieuonderzoek als zelfstandige onderzoeksvariant wordt ingezet. De indicatiestelling voor een FMO kan in verschillende fasen van het onderzoek tot stand komen. Er zijn twee varianten: 1. De primaire milieurapportage: deze wordt meteen al bij de besluitvorming rond het pj-onderzoek geïndiceerd op basis van BooG, het trajectconsult en/of de matching. Dit gebeurt in die gevallen waarbij de inzet van één of meer modules van het milieuonderzoek nodig is voor de beantwoording van de vraagstelling. 2. De secundair milieurapportage: deze wordt besloten in lopende zaken waarin vanuit het onderzoek een indicatie ontstaat voor één of meer modules van het milieuonderzoek. De indicatiestelling kan bij dubbelrapportages structureel plaatsvinden via een tripleformulier dat met de opdracht meegaat. Inzet van het FMO kan worden overwogen bij voldoende strafrechtelijke ernst van de zaak (af te leiden uit BooG) en indien sprake is van: a. een delictgerelateerde indicatie: - delict in het systeem (in relatiesfeer) - delict door het systeem (door relaties gepleegd groepsdelict) - delict met complexe aanloop en/of veel aspecten en/òf: b. een diagnostiekgerelateerde indicatie - ontbrekend systeem - vermoeden van persoonlijkheidsstoornis en/of comorbiditeit en/of ontwikkelingsstoornissen - lange justitiële voorgeschiedenis nooit goed uitgezocht - problematische hulpverleningsgeschiedenis (veel mislukkingen) en/òf: c. een prognose gerelateerde indicatie - risicoanalyse sociaal systeem - onderzoek zorg- en beveiligingsarrangement Voor een besluit tot een (klinische) triple-rapportage 4 dienen uiteraard, aanvullend, de voor die onderzoeksvarianten geldende indicatiecriteria gehanteerd te worden. 2 Een onderzoek te verrichten door een psychiater of een andere gedrags(des)kundige 3 Een onderzoek verricht door een psychiater en een andere gedrags(des)kundige 4 Rapportages opgemaakt door een twee gedrags(des)kundigen, onder wie één psychiater, aangevuld met een forensisch milieurapporteur. Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 4 van 17

5 Het is de bedoeling om deze indicaties via opname in BooG te onderzoeken op hun gewicht en samenhang voor de vernieuwde differentiatie milieu-rapportage en afhankelijk van de uitkomsten onder te brengen in (de NIFP- en reclasseringsmodule) van BooG. Voor de secundaire milieurapportage gelden in principe de gelijksoortige indicaties. Deze worden echter gesteld door de in de zaak benoemde deskundigen en gewogen c.q. in overleg gebracht met de opdrachtgever vanuit de rapportagebemiddeling van de betreffende vestiging van het NIFP. VII. Tenuitvoerleggingsonderzoeken De vraagstellingen bij tenuitvoerleggingsonderzoeken (verlenging, verloftoetsing, longstaytoetsing) zijn sterk casusgebonden. De indicatiestelling voor een milieuonderzoek zal in die zaken vooral aan de orde zijn als er de noodzaak bestaat voor de modules d. (analyse sociaal systeem) en e. risicoanalyse. VIII. (her)ontwikkeling best practices milieurapportage De gemoduleerde milieurapportage zoals hier beschreven vraagt om het beschrijven van een best practice. Deze best practice moet bestaan uit: - een procesbeschrijving (indicatiestelling, besluitvorming, matching, uitvoering en monitor, toetsing en afwikkeling) - een beschrijving van samenwerking, communicatie, afstemming en rolverdeling, - een inventarisatie van bestaande en te ontwikkelen methoden en instrumenten, - voorwaarden, zoals methodiekontwikkeling en een opleidingsplan. Voor de variant van de triple-rapportage is inmiddels een best-practice tot stand gekomen (zie bijlage). Aanvullend zal een best-practice voor de overige toepassingsvarianten (FMO met enkelvoudige rapportage, FMO met klinische rapportage PBC, FMO met klinisch GGz onderzoek, FMO met secundair onderzoek) ontwikkeld moeten worden. IX. Methodische vernieuwing (modulair aanbod) Er zijn ontwikkelingen in de richting van specialisatie van de vakgroep en differentiatie van het milieuonderzoek als onderdeel van het ontwikkelen van een gedifferentieerd aanbod PJ-rapportage (één van de prioriteiten van het NIFP). Dit zal leiden tot een gemoduleerd aanbod van milieuonderzoek, opdat op een of enkele relevante domeinen uit de levensgeschiedenis c.q..sociaal netwerk gericht onderzoek kan worden ingezet. Deze ontwikkelingen zullen in de toekomst ook leiden tot een (andere) uurnormering van (de diverse modules uit) het milieuonderzoek en wellicht ook een andere positionering (organisatiebinding dan wel freelance) van de milieurapporteur. De modulering van het milieuonderzoek roept als vanzelf de vraag op naar de (organisatie) van de indicatiestelling voor één of meer modules (zie verderop). Aan de andere kant leidt de modulering tot de uitdaging om te werk te gaan op basis van evidence based methodieken. Hier liggen veel mogelijkheden voor methodische vernieuwing. Daarbij kan onder meer worden aangesloten op de What Works-methode, die thans door veel tbs-klinieken wordt gehanteerd, maar ook bij gevalideerde en voorhanden instrumenten, zoals de Forensische Sociale Netwerk Analyse, de SAPROF 5 of onderdelen van Fotres. Voor de verdere ontwikkeling van effectieve methodes voor onderzoek en verslaglegging en ook over de specifieke competenties van de milieuonderzoeker als professional is aansluiting gezocht bij het Lectoraat Werken in een Justitieel Kader van de Hogeschool Utrecht. 5 Structured Assessment of Protective Factors for violent risks Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 5 van 17

6 B. Randvoorwaardelijke aspecten Er is een aantal randvoorwaardelijke aspecten voor invoering van deze best practice. Deze randvoorwaardelijke aspecten hebben betrekking op 1. organisatorische onderbrenging 2. implementatie 3. opdrachtgeverschap 4. positionering van de milieurapporteur 5. positionering NIFP en NIFP medewerkers 6. profiel van de rapporteur, scholing en methodiekontwikkeling 7. financiering en 8. ict-ondersteuning. Deze randvoorwaardelijke aspecten zullen vanwege hun samenhang met andere prioriteiten op beleidsniveau worden uitgewerkt Ad 1. organisatorische onderbrenging De rapportagebemiddeling van de milieurapportage is een onderdeel van de portefeuille rapportaqebemiddeling van het NIFP. De inhoudelijke ontwikkeling van de milieurapportage en coördinatie van milieurapporteurs zal derhalve worden aangestuurd vanuit de portefeuille rapportagebemiddeling. Deze werkzaamheden worden als een taak bij de vakgroepcoördinator forensisch milieuonderzoek van het NIFP belegd. Voor wat betreft de opleiding van milieuonderzoekers is de curriculumontwikkeling en de coördinatie gelegd bij de opleidingscommissie en het opleidingsbureau van het NIFP. Voor wat betreft de onderbrenging van de ambulante milieurapporteurs wordt gekozen voor de variant waarbij vooralsnog de door het NIFP tot milieuonderzoeker opgeleide reclasseringswerkers in loondienst van de 3RO, het milieuonderzoek als onderdeel van hun reclasseringstakenpakket uitvoeren. In rechtspositioneel opzicht wordt er met de 3RO een overleg op gang gebracht om de ambulante milieuonderzoekers in loondienst van de 3RO, het FMO volgens de richtlijnen van het NIFP uit te laten voeren. Ad 2. Implementatie. Implementatie van de Best Practice Tripel vraagt om een goede introductie aan de NIFPmedewerkers van alle ambulante RVE-locaties, goede toelichting voor rapporteurs over wat van hen gevraagd wordt en een strakke begeleiding door NIFP op locatie. Ook dienen de randvoorwaarden ingevuld te zijn. Ad 3. Opdrachtgeverschap. De rechter-commissaris dient opdracht te geven tot één van de varianten van een PJonderzoek, waaronder die met betrekking tot de inzet van een ambulant forensisch milieuonderzoeker, en de deskundigen te benoemen. Vanuit het NIFP wordt geadviseerd ook de ambulant forensische milieurapporteur, ter versterking van diens positie als onafhankelijk rapporteur als deskundige te laten benoemen. Omdat het een niet-geregistreerde deskundige betreft (NRGD) moet die benoeming worden overgelaten aan de rechtercommissaris. Door de benoeming zullen ook de kosten van de milieurapporteur als gerechtskosten kunnen worden aangemerkt. Ad 4. Positionering milieurapporteur. Onafhankelijkheid. De ambulant forensische milieuonderzoeker moet als onafhankelijk rapporteur kunnen optreden. Bij voorkeur is de ambulant forensische milieuonderzoeker een door het NIFP tot forensisch milieurapporteur opgeleide reclasseringsmedewerker Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 6 van 17

7 van RN (of 3RO) die voor het milieuonderzoek door reclassering (3RO) wordt vrijgesteld. Daartoe zal in overleg met 3RO worden getreden. Rechten en plichten. Onafhankelijke positionering heeft wel consequenties die dienen te worden uitgezocht, zoals de beroepsaansprakelijkheid en de verzekering die daartoe dient te worden afgesloten enz. Bevoegdheden. De milieurapporteurs met een dienstverband bij de reclassering (3RO) zijn gebonden aan de regelgeving die uit dat dienstverband voortvloeit. Dat betreft onder andere het privacyreglement van elk van de 3RO's. Dat reglement staat onder andere niet toe het raadplegen van referenten zonder toestemming van onderzochte. Over een verruiming van de bevoegdheden van de als forensisch milieuonderzoeker ingezette reclasseringsmedewerkers op dit punt, vindt overleg plaats tussen de juristen van NIFP, de vakgroepcoördinator forensisch milieuonderzoek NIFP en vertegenwoordigers van de 3RO. Register. Opneming van de milieurapporteur in het deskundigenregister (NRGD) dient te worden overwogen Daartoe zal overleg met het Register worden aangegaan over: A. Twee modellen uitwerken, waarbij onafhankelijkheid de voorkeur lijkt te hebben B. Onafhankelijkheidsmodel vraagt om uitwerking 1. Rechtspositie (aansprakelijkheid en klachtrecht) 2. Financiering en vrijstelling a. Klachtenrecht en aansprakelijkheid b. Aansprakelijkheidsverzekering c. Vakvereniging d. Declareren en/of vrijstellingscontract/contracten met organisaties 3. Vakoverleg Milieurapporteurs NIFP a. Waarvan de voorzitter coördinator MR is. Ad 5. Positionering NIFP en NIFP medewerkers Bij de totstandkoming van pro justitia rapportage heeft het NIFP, als onafhankelijke bemiddelaar, een faciliterende rol. De betreffende rapporteurs en niet het NIFP zijn verantwoordelijk voor de inhoud van het rapport (zie daaromtrent Kwaliteitskader strafrechtelijke pro justitia rapportages NIFP november 2010). Het NIFP is verantwoordelijk voor de matching van de deskundigen en het logistiek faciliteren van het onderzoeksproces (afspraken, ruimte e.d.). De professionals van het NIFP nemen deel aan het overleg tussen de deskundigen en geven daarbij feedback op de bevindingen uit het onderzoek. Ad 6. Profiel van de rapporteur, scholing en methodiekontwikkeling Profiel van de forensische milieuonderzoeker Ingangseisen - HBO-geschoold Maatschappelijk Werk dan wel een andere relevante agogische hogere beroepsopleiding met voldoende aandacht voor systeemtheorie en communicatieleer alsook ruime (theoretische en praktische) aandacht voor interviewtechnieken en (het werken met) cliëntsystemen. - Aantoonbare kennis van psychopathologie - Minstens 4 jaar ervaring i. in sociaal psychiatrisch werk ii. in een gedwongen kader (het forensisch veld) iii. met een taakaccent op onderzoeks- en rapportage - Opleiding Forensisch Milieurapporteur is ondergebracht bij het opleidingsbureau van het NIFP. Inclusief een (verplicht) bij- en nascholingstraject en supervisie Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 7 van 17

8 Opleidingsvereisten zullen worden vastgesteld door het NIFP, eventueel in samenspraak met het register indien de forensisch milieuonderzoeker in het register wordt opgenomen. Met het opleidingsbureau van het NIFP wordt een opleidingsvorm verder ontwikkeld. Ten aanzien van methodiekontwikkeling voert de Hogeschool van Utrecht de minor Werken in Strafrechtelijk Kader een onderzoek uit waarover naar verwachting in 2011 een eindrapportage aan (de commissie rapportage van) het NIFP zal worden voorgelegd. Ad 7. Financiering. De financieringsgrondslag en de betalingsstructuur zullen met reclassering en opdrachtgever nader dienen te worden onderzocht. In de huidige situatie worden de kosten voor de inzet van milieurapporteurs gedragen door de reclassering. Reclasseringswerkers kunnen langs deze weg 68,2 onderzoeksuren inbrengen in de ambulante milieurapportage. Voorkeur heeft het dat de ambulant forensische milieurapporteur declareert en de opdrachtgever aan de reclasseringsinstantie, indien de forensische milieurapporteur bij de 3RO een dienstverband heeft, uitbetaalt. De milieurapporteur zal dan voor de te declareren onderzoeksuren moeten worden vrijgesteld door zijn/haar werkgever. Een tweede financieel aspect is de tarifering en de benodigde onderzoeksuren voor alle rapporteurs. Uitvoering van de best-practice triplerapportage en de overige varianten van het FMO onderzoek vragen extra investeringen van de PJ-rapporteurs. Momenteel wordt gewerkt met fixed-prices voor de PJ-rapportage. Daarin komt de gevraagde extra tijdsinvestering niet tot uitdrukking. Daarover zal in overleg worden getreden met de opdrachtgevers (in het OGO-overleg). Voor de milieurapporteurs zal nog een uurtarief moeten worden vastgesteld. Het benodigde aantal onderzoeksuren zal in de pilot per discipline moeten worden bijgehouden, dat geldt ook voor de tijdsinvestering in de NIFP-begeleiding van deze rapportagevariant. De extra taken als redactiewerkzaamheden en het overleg dient als vanzelfsprekend in de bekostiging te worden opgenomen. Ad 8. ICT. FRIS-aanpassingen kunnen worden doorgevoerd op basis van de bevindingen in de pilot. i. FRIS ii. Aansluiting op DOP tbv FSNA iii. TULP/PEN-dossier iv. JD-online Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 8 van 17

9 C. Best practice beschrijvingen toepassingsvarianten FMO 1. TRIPLE RAPPORTAGE NIFP Inleiding In methodisch opzicht zal een tripleonderzoek 6 zich vooral van bijvoorbeeld de dubbelonderzoek 7 onderscheiden doordat er relatief meer en systematischer overleg zal plaatsvinden tussen de diverse rapporteurs onderling. In dit overleg zullen bevindingen worden gedeeld en onderzoeksvragen worden geformuleerd voor met name de milieurapporteur. Deze vragen kunnen dan betrekking hebben op de ontwikkelingsgeschiedenis, het sociaal netwerk, het delictgedrag en de omstandigheden waaronder dit tot stand kwam, de behandelgeschiedenis enz. Afhankelijk van diagnostische bevindingen uit een eerste onderzoeksgesprek kunnen specifieke zaken nader uitgezocht worden. Denk daarbij aan een hetero-anamnestisch onderzoek gericht op de ontwikkelingsgeschiedenis waarbij onderdelen van dit onderzoek door de gedragsdeskundige zijn over te dragen aan een milieurapporteur. Of aan een sociaal systeemanalyse bij delicten die gepleegd zijn in familie en/of vriendenkring of om zicht te krijgen op de aanwezigheid of het ontbreken van steunende en beschermende factoren in de persoonlijke leefomgeving. Bij personen met een lange ziekte- en behandelgeschiedenis kan het noodzakelijk zijn deze behandelgeschiedenis gedetailleerd in kaart te brengen om meer zicht te krijgen op succes- en faalfactoren daarin. Nadat er een indicatie is gesteld voor tripleonderzoek en dit advies door justitie is overgenomen zal de rechter-commissaris opdracht geven tot de triplerapportage. Op de desbetreffende NIFP-locatie vindt er een matching plaats van de te benoemen deskundigen en over de inzet van een ambulante forensisch milieuonderzoeker zal de vakgroepcoördinator worden geraadpleegd. Vervolgens zal de rechter-commissaris de deskundigen benoemen. De afstemming in het onderlinge overleg tussen de rapporteurs wordt door het NIFP gecoördineerd. Het NIFP zal de rapporteurs vroegtijdig benaderen met een planning voor, in beginsel, een drietal overleggen. Het eerste (start)overleg vindt pas plaats nadat alle drie onderzoekers onderzochte een eerste maal in onderzoek hebben gezien. Bij de besprekingen zijn bij voorkeur alle maar minstens één van de NIFP-disciplinegenoten van de onderzoekers aanwezig. De rolverdeling bestaat eruit dat een NIFP-medewerker de besprekingen technisch voorzit en dat de andere NIFP-medewerker(s) als klankbord dienen. In het eerste overleg, dat door de jurist van het NIFP kan worden voorgezeten, wordt afgestemd over (eerste) bevindingen, worden werkhypothesen opgesteld en wordt de strategie voor het vervolg van het onderzoek bepaald (wie gaat wie spreken, welke bronnen onderzoeken enz.). Indien wordt besloten tot een geïntegreerde rapportage, worden afspraken gemaakt over de redactie van het rapport (wie schrijft wat, wie voegt teksten samen). Bij de eventuele tussenbespreking c.q. de eindbespreking worden de bevindingen geanalyseerd en de (voorlopige) beantwoording van de vragen (waaronder het advies) besproken(eind)conclusies. In het eindverslag wordt expliciet aangegeven en onderbouwd of en in welk opzicht rapporteurs afwijkende meningen hebben ten aanzien van diagnostiek, risicotaxatie en behandel- cq. begeleidingsadvies. De rapportage kan op twee manieren vorm krijgen: - in één geïntegreerd rapport, door de drie rapporteurs ondertekend, met duidelijk onderscheiden rapporteurdelen waar de bevindingen van de rapporteurs betreft, gevolgd door een overlegparagraaf en een analysehoofd- 6 Onder een tripleonderzoek wordt verstaan een uit te voeren pro justitia onderzoek door een (forensisch) psychiater, een (forensisch) psycholoog (of een andere gedragsdeskundige) en een ambulant forensische milieuonderzoeker. 7 Onder een dubbelonderzoek wordt in dit geval verstaan een uit te voeren pro justitia onderzoek door een (forensisch) psychiater en een (forensisch) psycholoog (of een andere gedragsdeskundige). Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 9 van 17

10 stuk waarin ook eventueel onderling afwijkende opvattingen worden beschreven, of - in drie afzonderlijke rapporten die aan elkaar gehecht worden aangeleverd. Indicaties In het Advies Ambulante Milieurapportage NIFP wordt geadviseerd tot een getrapte indicatiestelling, waarbij voorafgaand aan het opstarten van het onderzoek kan worden besloten tot een triple-onderzoek (primair), dan wel waarbij rapporteur(s) in een lopend pjonderzoek op basis van bevindingen kan of kunnen verzoeken om toevoeging van een ambulant forensische milieuronderzoeker (secundair). Om te komen tot een indicatie voor een primair triple-onderzoek moet nog worden onderzocht of BooG-indicatoren voldoende gewicht hebben om in het indicatieadvies tot op het niveau van een triplerapportage te kunnen differentiëren. Totdat de resultaten op dit onderdeel beschikbaar zijn, zal het stroomschema voor de indicatiestelling triplerapportage er aldus uitzien: BooG- OM/RC Enkel Dubbel Vraag NIFP NIFP consultatie rechtspleging Enkel Dubbel Triple Klinisch (GGZ/ PBC) De volgende indicatoren voor een triplerapportage zijn gevonden: a. Delictgerelateerde indicaties - Relatiedelict (delict in relatiesfeer, groepsdelicten) - Complex delict - Vreemd delict - Lange justitiële voorgeschiedenis, maar juist ook First offenders icm overige indicatoren b. Stoornisgerelateerde indicaties: - Vermoeden van bepaalde psychische stoornis waarbij objectiveren van diagnostiek via onderzoek in het milieu nodig is - Gebrekkige onderzoekbaarheid (bijv. bij gebrekkige intelligentie, floride psychose) - Problematische hulpverleningsgeschiedenis (met veel mislukkingen) c. Prognose gerelateerde indicatie - Risicoanalyse sociaal systeem - Onderzoek zorg- en beveiligingsarrangement Exclusiecriteria om middels een triplerapportage deze zaken uit te zoeken zijn: Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 10 van 17

11 - Meerpersoonsdelicten waarbij de interactie tussen daders middels observatie onderzocht dient te worden - Bij justitiabelen die vanwege evident gevaarsprofiel een direct beheersrisico voor de rapporteurs vormen - Zij die in korte contacten slecht onderzoekbaar zijn (paranoïdie) In deze gevallen kan worden geïndiceerd voor klinische observatie in de GGZ dan wel het PBC. - Weigering is niet vanzelfsprekend een exclusiecriterium voor triple of klinisch: op basis van de aard van de weigering (stoornis c.q. overwogen keuze) en de kwaliteit van beschikbare bronnen (bijvoorbeeld recente rapportages over onderzochte) kan mede op basis van de genoemde indicatoren ofwel een triple- dan wel een klinisch onderzoek geïndiceerd zijn. Processtappen STAP WAT TOELICHTING 1. Indicatie via NIFP aan opdrachtgever Bij voorkeur op basis van een voorgeleidings- of trajectconsult NIFP. 2. Matching Criteria voor triplerapporteurs: Ervaren, inhoudelijk sterk, goed in schriftelijke verslaglegging, accuraat en op tijd, goed in samenwerking, flexibel, Bij vaste rapporteurskoppels dient men extra waakzaam te zijn op blinde vlekken en stokpaardjes. 3. Stukken naar psa/pso/mr Via NIFP 4. Planning onderzoek & overleg De jurist NIFP plant met rapporteurs en psychiater en/of psycholoog van het NIFP een drietal besprekingen, met tussenliggend onderzoekstijd. Het eerste startoverleg wordt ingepland op een moment waarop alle onderzoekers onderzochte al een eerste maal in onderzoek hebben gezien. 5. Eerste Onderzoeksronde Alle rapporteurs starten het dossieronderzoek en hebben een eerste onderzoekscontact gehad met onderzochte. 6. Eerste Bespreking -Deelnemers: Jurist NIFP (vz), rapporteurs, psychiater/psycholoog NIFP -Agenda: A. Toelichting op de strafzaak door de voorzitter B. Onderzoeksbevindingen, probleem- en vraagstelling C. Werkhypotheses en bijbehorende onderzoeksactiviteiten D. Inhoudelijke afspraken over het vervolg van het onderzoek, bijv: - Testpsychologisch onderzoek - Specialistisch onderzoek (bijv. neurologisch, somatisch) - Specificeren bronnen en afstemming over het spreken van referenten. Hierbij wordt voorkomen dat een referent meerdere malen hetzelfde gesprek moet voeren, door -indien mogelijk en gewenst- een duogesprek van psychiater/psycholoog en milieurapporteur E. Praktische afspraken - Wie levert wanneer welke teksten in en wie gaat redactie voeren over het eindrapport Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 11 van 17

12 - Inplannen volgende bespreking(en) - Zo nodig extra gasten uitnodigen (bijv. reclassering) 7. Onderzoeksronde Alle rapporteurs doen onderzoek als afgesproken. Milieurapporteur levert conceptrapport van zijn onderzoek in. Mail en telefonische afstemming over voortgang en nut/noodzaak van een tussenoverleg. 8. Tussenoverleg (kan eventueel vervallen) Agenda: A. Onderzoeksbevindingen C. Werkhypotheses en/of (verkennende) voorbespreking van voorlopige eindoverwegingen rapporteurs over diagnostiek, doorwerking in delict, en interventie en mogelijke kaders. In het rapport wordt verslag gedaan van de discussie en de uiteindelijke consensus en/of dissensus tussen rapporteurs op deze onderdelen D. Inhoudelijke afspraken over het vervolg van het onderzoek (zie 6) E. Praktische afspraken (zie 6) - Toewijzing alle onderzoeksparagrafen en afspraken redactie - Zo nodig extra gasten uitnodigen 9. Eindonderzoeksronde Alle rapporteurs doen onderzoek als afgesproken en leveren voorafgaand aan de eindbespreking de conceptteksten aan 10. Eindbespreking -Agenda: A. Bevindingen B. Afronding bevindingen, analyse en beantwoording vragen aan de hand van conceptteksten. D. Afspraken over eindredactie (via mail) E. Afspraken over terugkoppeling aan onderzochte Format triplerapportage te gebruiken bij planning van de redactie I. VOORBLAD - personalia onderzochte - opdrachtgever en opdrachtnemers - datum rapport - inhoudsopgave II. ONDERZOEKSCONTEXT - tenlastelegging - onderzoeksvraagstelling - beschikbare en geraadpleegde stukken - indicatiestelling van het onderzoek - medewerking van onderzochte III. VERVOLGINGSCONTEXT - onderhavige strafzaak - justitiële voorgeschiedenis IV. ONDERZOEKSOPZET - onderzoeksgesprekken door rapporteurs en taakverdeling als onderstaand (V.) V. ONDERZOEKSBEVINDINGEN PSA PSO MR - biografische gegevens / levensgeschiedenis Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 12 van 17

13 - sociaal netwerkanalyse - behandelgeschiedenis - delictanalyse (omstandigheden/scenario) - psychologisch onderzoek - klinisch psychologisch - test psychologisch - delictanamnese - diagnostische overwegingen - Classificatie DSM-IV TR - psychiatrisch onderzoek - specieel psychiatrische anamnese - relevante somatische aspecten - verslavingsanamnese - ontwikkelingsanamnese - psychiatrisch onderzoek i.e.z. - delictanamnese - diagnostische overwegingen - Classificatie DSM-IV TR - ander specialistisch onderzoek - neurologisch, somatisch, overig - onderzoek naar risico- en beschermende factoren VI. MULTIDISCIPLINAIR OVERLEG OVER BE- VINDINGEN Toelichtende paragraaf over consensus / dissensus VII. FORENSISCH GEDRAGSDESKUNDIGE BE- SCHOUWING - Verband diagnose en delict - Risicoprognose - Zorgprognose en responsiviteit - Interventiemogelijkheden en -condities VIII. BEANTWOORDING VRAGEN IX. OVERLEG MET RECLASSERING X. BESPREKING MET BETROKKENE XI. HANDTEKENINGEN zie ook de bijlage met de schrijfversie Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 13 van 17

14 2. DUBBELONDERZOEK (MOET NOG WORDEN UITGEWERKT) Inleiding Indicaties Proces stappen Format Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 14 van 17

15 3. SECUNDAIR ONDERZOEK (MOET NOG WORDEN UITGEWERKT) Inleiding Indicaties Proces stappen Format Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 15 van 17

16 4. KLINISCH PBC ONDERZOEK (WORDT OPNIEUW BESCHREVEN IN HET KADER VAN DE MODULAIRE BEST PRACTICE KLINI- SCHE RAPPORTAGE) Inleiding Indicaties Proces stappen Format Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 16 van 17

17 5. KLINISCH GGZ ONDERZOEK (MOET NOG WORDEN UITGEWERKT) Inleiding Indicaties Proces stappen Format Besluit Forensisch Milieu Onderzoek NIFP Pagina 17 van 17