MARKETING EN PUBLICITEIT VAN DE NEDERLANDSE SPEELFILM OLIVIA SOPHIE VAN LEEUWEN UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM MA MEDIA EN CULTUUR BEGELEIDER

Transcriptie

1 MARKETING EN PUBLICITEIT VAN DE NEDERLANDSE SPEELFILM ADRES DATUM NAAM OLIVIA SOPHIE VAN LEEUWEN OPLEIDING UNIVERSITEIT UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM MA MEDIA EN CULTUUR BEGELEIDER PROF. DR. F.P.I.M. (FRANK) VAN VREE JULI 2009 TELEFOON NIEUWE KERKSTRAAT 7, AMSTERDAM NO

2 VOORWOORD Amsterdam, juli 2009 Wat een ontzettend raar idee dat het straks afgelopen is. Mijn studententijd is over. Eigenlijk voelt dat al een tijd lang zo doordat ik deze scriptie heb geschreven terwijl ik al in de filmwereld aan het werk was. Nu stap ik met dat laatste been dat nog in de Universiteit is blijven staan, helemaal de grote professionele wereld in. Het was leuk om deze scriptie te schrijven. De slagroom op mijn studiejaren. Ik heb ervan genoten en vind het een voorrecht dat ik mijn wetenschappelijke studie heb mogen afsluiten met een scriptie die praktijk georiënteerd is. Van de gesprekken die ik heb gevoerd met de mensen uit de filmwereld heb ik veel geleerd. Dan nu het cliché onderdeel, maar clichés zijn er niet voor niets. Deze scriptie had ik niet kunnen schrijven zonder de steun van mijn lieve broer, vader, moeder en mijn geweldige vriend, die ook nog eens de voorkant heeft ontworpen. Ook wil ik Maarten Jan bedanken en nogmaals mijn broer. Het was een eer om Frank van Vree als scriptiebegeleider te hebben. Olivia

3 THE MARKETING OF DUTCH FILMS This thesis is about the marketing of Dutch films. Three casestudies show the role that marketing plays in the film process. The main question is: To what extent is marketing used as an element in the innovation of the Dutch film? Hofstede theory and Durie s marketingmodels are used as a theoretical framework.

4 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Marketing en innovatie Bestaand onderzoek en theorie Methodologische overwegingen De interviews De opbouw 9 2. Filmmarketing Marketing en publiek Brug tussen productie en consumptie Film en marketing Marketingfases Marketingstrategieën De positie van de Nederlandse film De positie van de Nederlandse film in het wereldstelsel Ontwikkelingen ten aanzien van de Nederlandse film Het filmjaar De Overheid en Fondsen Producenten Omroepen Investeerders Distributeurs Exploitanten Filmpubliek Casestudies De casestudies: samenwerking tussen producent en distributeur De casestudies: marketing in de productiefase De casestudies: doelgroep en positionering De casestudies: voorvertoningen, premières en release De casestudies: marketing in dienst van de film 52 1

5 4.6 De casestudies: recensies, reacties en succes De casestudies: de Nederlandse film en marketing De casestudies: Holland Film en buitenlandse sales De casestudies: goede marketing Conclusie: marketing en de innovatie van film in Nederland Filmmarketing in de praktijk Conclusie Aanbevelingen 73 Bibliografie 77 Bijlage 1: Respondentenlijst 80 Bijlage 2: Informatie over de films 81 2

6 1. INLEIDING 1.1 Marketing en innovatie While a brilliant marketing campaign cannot save an awful picture, a good picture can be lost in the shuffle if it is not marketed well. 1 Voordat een film in de bioscoop draait, worden drie verschillende aan elkaar gerelateerde fasen doorlopen. De te onderscheiden fasen zijn financiering, productie en distributie. Elke fase vergt zijn eigen talent en expertise. Echter, de enige factor die eenheid brengt in alle verschillende fasen van het leven van een film is de marketing. De marketing wordt in elk stadium op de doelgroep afgestemd. Als een film aan de industrie verkocht wordt is de marketing gericht op distributeurs. Als de film uiteindelijk gedistribueerd wordt, is het doel van de marketing het publiek dat naar de bioscoop gaat te bereiken. 2 Voor elk soort film, variërend van mainstream tot filmhuisfilm, wordt een marketingstrategie uitgedacht, gebruikmakend van een set gevestigde marketingtools. Daarbij speelt de marketing van een film een cruciale rol bij het bepalen van het succes van het proces. Een van de grote verschillen tussen de Nederlandse en de Amerikaanse filmindustrie is de manier waarop marketing wordt ingezet. In Hollywood is de marketing al jarenlang een essentieel onderdeel van de ontwikkeling en productie van speelfilms. In Nederland is marketing korter geleden een belangrijke positie gaan innemen. Inmiddels vindt ook de overheid, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, dat de Nederlandse filmindustrie gestimuleerd moet worden door meer aandacht aan marketing en promotie van Nederlandse publieksfilms te besteden. Het is van belang om te kijken hoe Nederlandse producenten en distributeurs marketing actief toepassen in het filmproces. Wordt de ruimte binnen het veld optimaal gebruikt voor marketing? Waar liggen de kansen? Wie benut ze wel en wie benut ze niet? Met het onderzoek daarnaar hoop ik ertoe bij te dragen dat er een beter inzicht wordt verkregen in het marketingbeleid van de Nederlandse filmwereld. Sinds de komst van het internet is er veel verandert. Veel mensen downloaden films via het 1 Lukk, Tiiu. Movie Marketing: opening the picture and giving its leg s. Beverly Hills: Silman-James Press, p. x. 2 Dat geld ook voor de andere kanalen: verkoop van dvd s, verhuur van dvd s, televisie en internet. 3

7 net en kijken ze thuis in plaats van in de bioscoop. Toch gaat het bioscoopbezoek omhoog. Het is van belang om in te zien dat de komst van het internet ook veel marketing mogelijkheden heeft gecreëerd. Trailers en websites, maar ook fora van filmliefhebbers en recensies die online staan zorgen voor een betere positionering van een film. Het besef dat zonder geslaagde marketing zelfs een goede film een flop kan worden, maakte dat ik geïnteresseerd ben geraakt in hoe marketing kan slagen en hoe deze een bijdrage kan leveren aan de innovatie van de Nederlandse film. Hieraan wil ik deze scriptie wijden. Mijn onderzoeksvraag luidt: In hoeverre wordt marketing als element in de innovatie van de Nederlandse film ingezet? Er is nog maar weinig over de marketingsituatie van Nederlandse speelfilms geschreven. 3 Met mijn scriptie hoop ik hier een bijdrage aan te leveren. Dit zal ik doen binnen het kader van de theorie van Bart Hofstede over de positie van de Nederlandse film en de marketingmodellen van John Durie en Anika Pham. Daarnaast doe ik drie casestudies van Nederlandse speelfilms uit 2007, aangevuld door een literatuuronderzoek Bestaand onderzoek en theorie Ik ben niet de eerste die zich verdiept in het onderwerp van filmmarketing. Twee oud-studenten aan de Universiteit van Amsterdam, Olga Kersten (1) en Miranda Sloot (2), gingen mij voor. Daarnaast is er in algeme zin ook over marketinfg van film geschreven (3). 1) In 2002 schreef Olga Kersten haar scriptie over de Marketing van Nederlandse speelfilms aan de hand van een casestudie van de films Costa, Minoes en Nynke. 4 Kersten schrijft in haar scriptie voornamelijk over het product speelfilm en over algemene marketingmodellen. Haar probleemstelling luidde: Hoe verloopt het proces van idee tot realisatie bij de marketing van speelfilms en op welke manier wordt dit 3 Op mijn onderwerp werd door mensen die werkzaam zijn in de Nederlandse filmsector zeer positief gereageerd. Men ziet het belang in van marketing voor de Nederlandse film en wil graag weten wat beter kan. 4 Kersten, O. Marketing van Nederlandse speelfilms, een casestudie van Costa!, Minoes en Nynke. Doctoraalscriptie Universiteit van Utrecht

8 toegepast op de Nederlandse speelfilms Costa, Minoes en Nynke? 5 Kersten beschrijft in haar onderzoek de verschillende fasen die een film doorloopt. Tijdens die fasen vinden vaak gelijktijdig een situatieanalyse, een strategische analyse, marketingbeslissingen op organisatie- en marketingniveau en marketingbeslissingen op instrumentniveau plaats. In de distributiefase worden deze instrumenten daadwerkelijk ingezet. Het valt Kersten op dat bijna alle uit de theorie aangehaalde methoden en middelen ingezet zijn bij haar onderzochte casestudies. Of dit voor het uiteindelijke succes van de film heeft gezorgd heeft zij niet kunnen achterhalen. De conclusie van Kersten is dat het succes van een film wordt bepaald door twee deelgebieden: de film zelf en de campagnes. Volgens Kersten is de productie van de film de taak van de producent en zijn de campagnes de taak van de distributeur. Kersten concludeert dat wanneer één van deze twee componenten niet goed functioneert, de film geen succes kan worden. Dit is volgens mij echter niet zo eenduidig te stellen. Er komen meer mensen bij het filmproces kijken dan enkel de producent en de distributeur. Een heel slechte film kan nog zo goed geproduceerd zijn en geweldig in de markt gezet, maar zal toch nooit een succes worden. Bovendien zijn producenten ook vaak erg betrokken bij de campagnes en is dit niet alleen de taak van de distributeurs. Helaas gaat het onderzoek van Kersten niet verder dan de onderscheiden deelgebieden van producent en distributeur. Bovendien is de informatie die zij geeft eenzijdig, doordat zij alleen de distributeurs interviewt. 2) In 1995 schreef Miranda Sloot een studie over de kansen en bedreigingen voor Europese films waarin Sloot vooral aandacht besteedt aan het MEDIA programma van de Europese gemeenschap dat erop gericht is de Europese film en samenwerkingsverbanden te stimuleren. 6 Sloot besteedt in haar onderzoek ook aandacht aan de marketing van Europese films. Sloot beargumenteert dat er meer aandacht besteed moet worden aan marketing en dat wij kunnen leren van Amerikaanse marketingpraktijken. In haar scriptie geeft zij een uitgebreide beschrijving van de werkzaamheden van het MEDIA programma. Sloot beschrijft dat Europese films het moeilijk hebben op de markt en dat het MEDIA programma daar 5 Kersten, O p.7. 6 Sloot, M. Kansen en bedreigingen voor Europese films. Doctoraalscriptie, Universiteit van Utrecht

9 vooralsnog geen verandering in heeft kunnen brengen. Sloot pleit voor een betere samenwerking tussen de verschillende MEDIA projecten. Sloot benadrukt dat een reorganisatie van het MEDIA programma, opdat meer budget beschikbaar komt voor minder projecten, meer slagvaardigheid tot gevolg zal hebben. Het zou de versnippering van gelden tegen kunnen gaan en de concurrentie tussen de projecten onderling kunnen verminderen. Sloot richt zich in haar onderzoek op de Europese film als geheel en maakt voornamelijk de vergelijking met de grote Amerikaanse studioproducties. De scriptie van Sloot geeft weliswaar een duidelijk overzicht van de werkzaamheden van het MEDIA programma en het Europese filmbeleid maar blijft hierbij te zeer beschrijvend. Door de brede benadering is Sloot weinig zorgvuldig. Alle Europese films worden op een hoop gegooid terwijl er aanzienlijke verschillen bestaan tussen bijvoorbeeld de Nederlandse en de Franse film. 3) Ook over de marketing van speelfilms in algeme zin is al het één en ander geschreven. Vooral marketingexperts John Durie en Anika Pham hebben een belangrijke bijdrage geleverd. Zij schreven onder andere het boek Marketing and selling your film around the world: a guide for independent filmmakers. Over de Nederlandse film zijn diverse boeken geschreven zoals Film in Nederland, De broertjes van Zusje, Van Fanfare tot Spetters en Hollands Hollywood. De boeken van Bart Hofstede steken hier echter bovenuit: In het wereldfilmstelsel, identiteit en organisatie van de Nederlandse film sedert 1945 en Nederlandse cinema wereldwijd: De internationale positie van de Nederlandse film geven een goede en diepgaande beschrijving van de positie van de Nederlandse speelfilm. Deze boeken zijn voor mijn onderzoek van belang. Kersten beschrijft in haar scriptie uitgebreid de filmmarketing strategieën aan de hand van een samenvatting van de door Durie en Pham beschreven marketingmodellen. Ook schrijft zij net als Hofstede over de Nederlandse film. Echter waar zij beschrijvend blijft, geeft Hofstede in zijn boeken een vernieuwende theorie en een duidelijke visie ten aanzien van de vraag hoe de wereldcinema in elkaar zit. In het boek van Hofstede In het wereldfilmstelsel, Identiteit en organisatie van de Nederlandse film sedert 1945 wordt aan de hand van de vier determinanten 7 de positie van de Nederlandse film beschreven. Het theoretisch kader van Hofstede zal ik gebruiken. Daarnaast vormt het model van John Durie en Anika Pham, dat 7 Deze vier determinanten zijn formaat, strategische allianties, taal en innoverend vermogen. 6

10 beschreven wordt in Marketing and Selling your Film around the world (2000) en Selected Strategies for success (2002), een kader voor mijn scriptie. In mijn scriptie zal ik voornamelijk op het onderzoek van Kersten voortborduren. Kersten beschrijft uitgebreid de verschillende fasen die een film doorloopt en geeft antwoord op de vraag hoe het proces van idee tot realisatie bij de marketing van speelfilms verloopt. Met de beschrijving van Kersten als vertrekpunt, / zal ik mij richten op de manier waarop marketing als element in de innovatie van de Nederlandse film wordt ingezet. Dit zal ik doen aan de hand van het marketingmodel van Durie en de theorie van Hofstede. In de casestudies zal ik mijn onderzoek aan de praktijk toetsen en hierin zal ik proberen kritisch en zorgvuldig te zijn. Dit wil ik onder andere doen door telkens meerdere mensen te spreken over dezelfde film. 1.3 Methodologische overwegingen Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie en drie casestudies. De literatuurstudie aan de hand van het werk van Hofstede en Durrie heeft als doel om meer inzicht te krijgen in filmmarketing en om een algemeen beeld te schetsen ten aanzien van de positie van de Nederlandse film. Daarnaast heb ik ervoor gekozen om een casestudy te doen, aangezien een casestudie de meest geschikte onderzoeksmethode is om een onderzoeksobject zoveel mogelijk in zijn natuurlijke context en in samenhang met andere factoren te onderzoeken en omdat het geschikt is om te verklaren waarom een situatie is zoals die is, of waarom een proces op een bepaalde manier verloopt. In een casestudy zoekt men naar de factoren (onafhankelijke variabelen) die van invloed zijn op het te bestuderen object (de afhankelijke variabelen) en hoe deze factoren hun invloed doen gelden. Binnen deze functie kan dan de ontwikkeling van theorie geplaatst worden. 8 In dit geval beschrijf ik hoe marketing en publiciteit (onafhankelijk) van invloed zijn op de positie (afhankelijk) van de Nederlandse film op de Nederlandse markt. Doordat de Nederlandse filmindustrie floreert, bevond ik me in de bevoorrechte positie uit een groot aantal films een keuze te kunnen maken. Ik had kunnen kiezen om alle films die in 2007 zijn uitgebracht in het kort te bespreken, 8 Huttner, Renchstorf, Wester, p

11 maar een diepere analyse leek me een zinvollere bijdrage. Vandaar dat ik me op een beperkt aantal films richt. Voorwaarden bij de keuze was dat de film in Nederland geproduceerd is, dat er Nederlands in wordt gesproken en dat de film mede tot stand is gekomen met financiering vanuit de Nederlandse overheid. De keuze viel uiteindelijk op de drie publieksfilms Alles is Liefde van Joram Lürsen, Moordwijven van Dick Maas en de arthousefilm Tussenstand van Mijke de Jong. Deze drie films zijn alle drie in de winter van 2007 in de bioscoop verschenen. Ook is bij alle drie de films relatief veel aandacht aan de marketing besteed. De films kunnen op verschillende manieren onderzocht worden. Naast literatuurstudie leken mondelinge interviews mij het meest zinvol, omdat zodoende dieper op vragen en onderwerpen in kon worden gegaan. Om een zo volledig mogelijk beeld te presenteren, besloot ik zowel de producent als de distributeur van elke film te interviewen. Vervolgens heb ik ook een medewerker van Holland Film aan een aantal kritische vragen onderworpen, om naast de promotie en marketing van de drie gekozen publieksfilms in Nederland ook meer inzicht te krijgen in de promotie en marketing van deze films in het buitenland. Naast de informatie uit de interviews heb ik aanvullende schriftelijk informatie van producenten en distributeurs ontvangen en in mijn scriptie verwerkt. 1.4 De interviews Data kan op verschillende manieren worden verzameld. Om tot valide uitspraken te komen, is een volledige verzameling van gegevens noodzakelijk. Er zijn interviews afgenomen met producenten, distributeurs en exploitanten. De producent is verantwoordelijk voor de verkoop van een film aan de distributeur en is vanaf het begin betrokken bij de totstandkoming van de film. De distributeur is voornamelijk bezig de film onder de aandacht te brengen van de nationale markt. De exploitant is degene die de film vertoont in de theaters. Voor de volledigheid van de data heb ik zowel producenten, distributeurs, als een exploitant geïnterviewd. Ik wilde de meningen van verschillende posities binnen het marketingproces naar voren laten komen. Deze vorm van data verzameling wordt volgens Huttner, Renchstorf en 8

12 Wester ook wel data triangulatie genoemd. 9 Hierbij worden verschillende databronnen naast elkaar geraadpleegd. De interviews illustreren dat marketing niet los gezien kan worden van publiciteit. Het enige verschil tussen de marketing- en publiciteitafdeling van een distributeur is dat publiciteit alles zonder geld doet en marketing alles met geld. De marketingafdeling heeft een budget waarmee zij een campagne opzetten en sponsoring regelen. Ze plannen een tv- en radiocampagne, de abri s 10 en de advertenties in de bladen. Zij zorgen er voor dat er een hele brede campagne komt voor de film. Publiciteit zorgt ervoor dat die campagne wordt aangevuld met free publicity. 11 Publiciteit is eigenlijk een onderdeel van marketing, maar beter nog is het om te zeggen dat marketing en publiciteit in één adem genoemd moeten worden. Tijdens de interviews passeerde een aantal onderwerpen de revue. Marketing van de films was de voornaamste focus, maar ook over bijkomende onderwerpen zijn vragen gesteld. Ten eerste om de gehele situatie waarin de film is ontstaan duidelijk te maken. Ten tweede omdat deze bijkomende zaken de marketingplannen en de beslissende keuzes kunnen beïnvloeden. In de interviews met de producenten en de distributeurs lag de nadruk vooral op de verschillende fases in het productieproces en de rol van marketing daarin, de samenwerking tussen distributeur en producent, de doelgroep en positionering, de voorvertoningen en de release, de reacties en het succes en de verbetering. Met Holland Film heb ik over de positie van de Nederlandse speelfilm in het buitenland gesproken. Ik zal voor mijn casestudies zowel de producent als de distributeurs interviewen. Ook zal ik een medewerker van het Filmfonds interviewen om op die manier aan betrouwbare en genuanceerde informatie te komen. 1.5 De opbouw In hoofdstuk twee bespreek ik de marketing van film waarbij de nadruk ligt op het marketingmodel van Durie. In hoofdstuk drie zal ik aan de hand van de theorie van Hofstede de Nederlandse filmwereld bespreken en vervolgens de spelers in het veld 9 Huttner, Renchstorf, Wester, p Postercampagnes in bushokjes 11 Dat er zo veel mogelijk en overal over de film gesproken wordt, dat de cast bij alle televisie- en radioprogramma s zit en dat er zo veel mogelijk interviews in de bladen staan. 9

13 uitlichten. Om te kijken welke rol marketing speelt in de filmpraktijk, zal ik in hoofdstuk vier de casestudies behandelen. Hiermee wordt het filmproces van idee tot realisatie in grote lijnen beschreven en wordt gekeken welke rol marketing en publiciteit hierin spelen. De drie cases kunnen echter niet als representatief worden gezien voor de totale Nederlandse filmwereld. Er zijn verschillende soorten films op de Nederlandse markt. Ik beperk me tot de Nederlandse speelfilm, en dan meer specifiek tot de mainstreamfilm en de arthousefilm (zie pagina 21). De scriptie betreft een kwalitatief veldonderzoek. De analyse van een casestudy zal voor een belangrijk deel bestaan uit een kwalitatieve analyse van de beschikbare materialen. 12 Die worden door middel van interviews en research verzameld. Het betreft hier mondelinge, half gestructureerde interviews. De casestudies zullen een inzicht geven in de invloed van marketing- en publiciteitstrategieën op de positie van de Nederlandse film. Ten slotte hoop ik in de conclusie de onderzoeksvraag: In hoeverre wordt marketing als element in de innovatie van de Nederlandse film ingezet? te beantwoorden en zal ik enkele aanbevelingen doen. 12 Huttner, Renchstorf, Wester, p

14 2. FILMMARKETING 2.1 Marketing en publiek Marketing heeft ten doel om het product film op de juiste wijze aan het juiste publiek te laten zien. En dat is precies wat Hofstede beschrijft met de determinant innoverend vermogen. Marketing wordt namelijk ingevoerd als vernieuwend element in het productieproces, om zodoende beter aan te sluiten bij de doelgroep en daarmee het gewenste succes te krijgen in binnen- en buitenland. 13 Hofstede legt de nadruk van marketing echter in de distributiefase. In zijn context is distributie immers de sleutel tot succes in de filmindustrie. John Durie benadrukt, in tegenstelling tot Hofstede, dat marketing niet alleen van belang is in de laatste fase van het productieproces, maar eigenlijk vanaf het begin al een grote rol speelt. Durie is de auteur van het boek Marketing and Selling your Film around the world: a guide for independant filmmakers (2000) en was een aantal jaren werkzaam als adviserende intendant voor het Filmfonds. Door middel van gesprekken met producenten en regisseurs probeerde Durie de makers bewust te maken van de rol die marketing kan spelen in het proces van totstandkoming en welke invloed dit proces heeft op de positie van de Nederlandse film. Volgens Durie is ieder fase in het productieproces van idee tot realisatie een aparte fase, en is marketing de enige integrerende link tussen die fases. Het is dus volgens Durie van groot belang dat men zich al in een vroeg stadium bezig houdt met marketingstrategieën. 14 Durie constateert dat samenwerkingsverbanden met distributeurs vanaf het begin van het filmproces bepalend zijn voor het verdere verloop en het mogelijke succes van de film op nationaal en internationaal niveau Brug tussen productie en consumptie Volgens Verhage denken sommige mensen dat marketing een moderne vorm van verkoop is, of een ander woord voor reclame. 16 Maar verkoop en reclame zijn slechts 13 Hofstede p Durie p Durie p

15 marketingfuncties. Marketing omvat tal van andere activiteiten die organisaties in staat stellen doeltreffend in te spelen op de wensen en behoeften van haar afnemers, om zo haar positie op de markt te versterken. Hierbij kan gedacht worden aan marktonderzoek om bijvoorbeeld de verlangens van de klant en de activiteiten van de concurrent in kaart te brengen. Dit is een vrij onbekend terrein op het gebied van film. Er wordt bijvoorbeeld nauwelijks onderzoek gedaan naar de verlangens van de bioscoopbezoekers. Volgens Verhage is marketing geen exacte wetenschap met een standaardoplossing voor elk probleem, want ieder product vraagt weer om andere strategieën en daarom is marketing een ruim begrip. Marketing omvat in principe alle activiteiten die de koper en verkoper bij elkaar brengen. 17 Doorgaans houden bedrijven zich volgens Verhage bezig met twee terugkerende activiteiten; ze maken producten (of ze verlenen diensten) en brengen deze op de markt. Met ander woorden: ze produceren en ze doen aan marketing. Volgens Verhage is het verschil tussen marketing en verkoop dat wanneer er gesproken wordt over marketing, er sprake is van een maatschappij waarin consumenten kunnen kiezen uit allerlei producten en diensten die nauwkeurig zijn afgestemd op hun wensen en behoeften. Bij verkoop is er sprake van een maatschappij waarin de consument niet of nauwelijks keuzes heeft. Marketing slaat dus een brug tussen productie en consumptie. Volgens Verhage bepaalt de consument de kwaliteit van een product. Het doel van marketing is om de klant goed te leren kennen en te begrijpen dat het product precies is wat hij zoekt. Bovendien gaat het volgens Verhage bij marketing niet alleen om een uitgekiend product, maar ook om het juiste proces van distributie, prijs en promotie. Deze factoren vormen samen de marketingstrategieën Film en marketing Het product film heeft niet dezelfde eigenschappen als pindakaas, software pakketten, tuinmeubilair en andere producten die een vaste vraag kunnen creëren. Films zijn unieke creaties die iedere keer weer op een andere manier onder de aandacht van het publiek worden gebracht. 16 Verhage. Grondslagen van de marketing. Stenfert Kroese p Verhage, p Verhage p

16 Tot tien jaar geleden waren filmmakers eigenlijk helemaal niet bezig met het publiek. 19 Hierdoor was het product film niet direct gelieerd aan een specifieke doelgroep. Ieder film was een creatie op zich. Het publiek wist nooit exact van te voren of de film die zij zou gaan zien aan zijn verwachtingen zou voldoen. Hofstede maakt onderscheid tussen consumptie- en symbolische goederen. Hiermee beargumenteert hij dat een symbolisch goed afhankelijk zou zijn van de invloed van één maker. En dat betekent dat iedere film die geproduceerd wordt, een ander karakter kan hebben dat vervolgens weer een andere uitwerking heeft op het publiek. 20 Marketing kan daarom worden ingezet om de onzekerheid van het publiek weg te nemen. Marketing heeft volgens Verhage het doel producten op een juiste manier onder de aandacht van het juiste publiek te brengen om meer winst te genereren en beide partijen gelukkig te stemmen. 21 Volgens Durie werkt filmmarketing eigenlijk net zo, maar ligt de nadruk meer op het gegeven om een film onder de aandacht van het juiste publiek te krijgen. Pas daarna als het proces voldoende herhaald wordt kan gesproken worden over mogelijke opbrengsten Marketingfases In de preproductiefase komen het idee, het script en de ontwikkeling van een film tot stand. Marketing speelt vanaf de eerste dag een belangrijke rol bij de totstandkoming van een film. De keuze voor de doelgroep is volgens Durie bepalend voor de financiering en de samenwerking met distributeurs en salesagents. De productiefase beslaat de periode waarin het verhaal opgenomen wordt op camera. Volgens Durie speelt de relatie van de producent tot marketing een belangrijke rol in de productiefase. De mate van belangstelling voor marketing is hierin bepalend voor het latere succes. De producent doet er dan ook goed aan om in de productiefase de media op te zoeken. De keuze voor de cast behoort tot één van de marketingstrategieën in de productiefase. Volgens Durie baseert het publiek haar keuze voor een film op een aantal kwaliteitskenmerken. Door marketing kan er beter worden ingespeeld op de wensen van het publiek en het publiek krijgt te zien waar het 19 Durie p Hofstede p Verhage p Durie p

17 om gevraagd heeft. Sterren zijn vaak een belangrijk marketinginstrument voor een film en het centrale punt van de marketingcampagne. De ster zal in vrijwel alle reclame-uitingen terugkomen. Hofstede 23 en Durie beargumenteren dat Nederland geen sterrensysteem heeft ontwikkeld. 24 Adverteren in gedrukte media is belangrijk om het publiek te informeren over een film en de première die gaat plaatsvinden. Interviews met belangrijke sterren, regisseurs of producenten dragen allemaal bij aan de bekendheid van de film. Televisie en radiospotjes lenen zich goed als een verkorte versie van de trailer. Televisiespotjes hebben het voordeel dat ze een massaal bereik hebben en visueel van karakter zijn. Radiospotjes zijn in tegenstelling tot televisiecommercials een stuk goedkoper en doelgroep gerichter. 25 In de postproductiefase is de productie van de film voltooid en kan een film gemonteerd worden. Omdat er in deze fase beeldmateriaal van een film beschikbaar is, kan in samenwerking met de distributeur worden gekeken naar nieuwe marketingstrategieën. Een voorvertoning helpt de filmmakers in te zien of een film aanslaat bij een beoogde doelgroep. De vakterm voor zo n testscreening is Recruited Audience Screening (R.A.S.) en heeft enerzijds tot doel een film aan de doelgroep te testen, anderzijds kunnen de resultaten worden gebruikt om te bepalen hoe het marketingbudget moet worden aangewend. 26 In de postproductiefase is het volgens Durie ook van belang dat de producent samen met de distributeur (en salesagent) kijkt naar de selectie van filmfestivals in binnen- en buitenland. Hiermee wordt de oriëntatie van nationaal naar internationaal niveau bekeken en vastgesteld. In de voltooiingsfase is een film klaar en kan hij onder het publiek worden gebracht. De keuze voor de première is volgens Durie een overwogen marketingstrategie. Het aantal gewonnen prijzen en de selectie op officiële festivals zorgen ervoor dat een film onder de aandacht van het publiek en critici wordt gebracht. 27 Een film heeft een korte release en binnen twee weken kan worden aangetoond hoe een film in eigen land is ontvangen. Hiermee wordt volgens Durie niet alleen de behoefte van het publiek bevredigd, ook vindt er een versterking van de Nederlandse filmindustrie plaats. Hoe meer publiek er naar een film komt, hoe meer 23 Hofstede p Durie, Sperling, p Neeve, de F. Welkom Bagage, Filmbeeld p Nuchelmans, A. De loden last van het Gouden kalf, in Boekman 60. Filmprijzen p

18 bekendheid, hoe meer opbrengst en hoe groter de kans dat een film in het buitenland zal worden vertoond. 28 In de distributie- en salesfase wordt gekeken in hoeverre een film onder de aandacht wordt gebracht van buitenlandse festivals. In hoeverre heeft marketing in eigen land ervoor gezorgd dat de film vertoond wordt in andere landen? De plaatsing van een film op buitenlandse festivals is volgens Durie de manier om in aanraking te komen met buitenlandse distributeurs en salesagents. Deze kopen de rechten van een film over en vertonen de film in eigen land. De vraag is vervolgens in hoeverre distributeurs en salesagents een film op dezelfde manier marketen. Vaak leiden nieuwe marketingstrategieën tot een groter bereik van een nieuw publiek, aldus Durie. In de laatste fase wordt gekeken of een film door middel van andere media wordt aangeboden. Dit kan bijvoorbeeld via televisie, internet of via verkoop van dvd s. Volgens Durie is het bereik van een film middels verschillende media enorm. De berichtgeving in de media, kranten, dagbladen, televisie in binnen- en buitenland versterken het bereik van een medium. Een dvd release is het einde van het filmproces. 2.5 Marketingstrategieën Durie beschrijft in The Film Marketing Handbook de volgende strategieën die een belangrijke plaats in het marketingbudget moeten hebben. Ten eerste is dat de trailer, die in de bioscoop wordt vertoond. Dit is het reclamefilmpje voor een film die nog in première moet gaan. Het is vaak het eerste beeld dat het publiek van een film ziet. Op basis daarvan maakt het publiek de keuze wel of niet naar een film te gaan. Bij het maken van een trailer wordt vaak rekening gehouden met het feit dat een film aantrekkelijk kan zijn voor meerdere doelgroepen (cross over appeal). Volgens Durie is het positioneren van de trailer in de juiste bioscoop op de juiste tijd net zo belangrijk als het positioneren van de film zelf. De trailer moet een aantal elementen bevatten. Zij moet een verhaal vertellen, dat hoeft niet een film zelf te zijn, maar moet wel een kop, midden en een staart hebben. Zij moet emoties teweeg brengen. Naar gelang het genre van een film communiceert zij bijvoorbeeld spanning, ontroering of 28 Durie, p

19 humor. Een trailer gebruikt vaak een voice-over naar voorbeeld van Amerikaanse trailers. 29 De filmposter is veelal de basis van de advertentiecampagne. Het is dan ook van groot belang om aandachtig stil te staan bij deze keuze. Op de poster moet volgens Durie gebruik worden gemaakt van zo weinig mogelijk tekst, bovendien moet de tekst sprekend en helder voor het publiek zijn. Belangrijk is dat het genre van een film door de poster duidelijk wordt gecommuniceerd en ook welke sterren er in de film spelen. Posters hebben het voordeel dat ze overal opgehangen kunnen worden en daardoor goed kunnen worden verspreid. 30 Succesvolle filmmarketing is volgens Durie vaak afhankelijk van het creatieve idee dat geïmplementeerd wordt. Marketing heeft volgens Durie alleen effect als een marketingplan met een realistisch budget wordt geïntegreerd in het filmproces. Het filmproces en de zes fases die hierboven beschreven worden, kunnen als leidraad worden beschouwd voor de praktijk. Filmmakers en producenten zijn zich er in praktijk nog niet volledig bewust van dat marketing een belangrijke rol kan spelen bij het succes van een film. Net als Hofstede, is Durie van mening dat de invloed van Hollywood zijn uitwerking heeft op de rest van de filmwerelden. Om de positie te verbeteren is volgens Durie goede marketing van het filmproces noodzakelijk en moeten landen als Nederland daar hun voordeel uit halen. Iedere film die geproduceerd wordt, ongeacht of het een publieksfilm of een artistieke film is, is een product met een bijzondere creatie. Dat maakt de filmindustrie volgens Durie juist zo verschillend en onderscheidend ten opzichten van andere industrieën. 31 In tegenstelling tot een aantal Europese landen, waar nationale filmindustrieën voornamelijk door de overheid gesubsidieerd worden, domineert in de Verenigde Staten de markt de filmindustrie. 32 De filmwereld heeft altijd goed kunnen groeien in Amerika. Ten eerste komt dat omdat er meer geld beschikbaar is, waardoor grootschalige producties gemaakt kunnen worden. De continuïteit en daarmee samenhangende professionaliteit van filmmakers zijn door de jaren heen toegenomen. Ten tweede worden Hollywood films gemaakt vanuit een commercieel gedachtegoed 29 Rouw, p Sperling, p Durie, p Verstraeten, P. De filmmarkt, marketing en het filmaffiche, powerpoint presentatie VU p

20 met als doel winst te genereren. Bovendien geeft de cast richting aan het succes van een Hollywood film. Vrijwel alle Hollywoodfilms zijn afhankelijk van de bekendheid van de acteurs. Een grotere afzetmarkt zorgt voor een wereldwijde verspreiding. Een ontwikkeling waarvan in Nederland (nog) geen sprake is. 17

21 3. DE POSITIE VAN DE NEDERLANDSE FILM 3.1 De positie van de Nederlandse film in het wereldstelsel De boeken van Bart Hofstede zijn voor mijn onderzoek van groot belang. Hofstede is zowel beleidsadviseur bij het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, als cultureel attaché voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Berlijn. 33 Het wereldfilmstelsel 34 vormt volgens Hofstede een transnationaal netwerk van filmwerelden. Dit transnationale netwerk bestaat uit centrale en perifere filmwerelden, met machtige en minder machtige posities. Het belangrijkste kenmerk van het wereldfilmstelsel is dat het voortdurend in beweging is. De kern van Hofstede s definitie is dat die beweging veroorzaakt wordt door machtsverschillen tussen filmwerelden. Hofstede drukt machtsverschillen uit met een visuele metafoor, namelijk: centraliteit. Om te bepalen hoe centraal een filmwereld is, moet er volgens Hofstede gekeken worden naar de import-exportratio. Hoe meer een filmwereld exporteert, hoe groter de invloed van de filmwereld en hoe centraler hij zich in het stelsel bevindt. De centraliteit van een filmwereld is daarbij afhankelijk van vier determinanten: het formaat van de filmwereld, de taal, de strategische allianties en het innoverend vermogen. 35 Het formaat van de filmwereld bepaalt de mate van centraliteit in het wereldfilmstelsel. Hoe groter de filmwereld, des te groter de centraliteit. En hoe groter de centraliteit, hoe verder weg de periferie. Heilbron verklaart deze factor in zijn studie naar transnationaal cultureel verkeer. Hoe groter een land, des te geringer de neiging zal zijn om transacties buitenlands af te handelen; hoe kleiner een land, des te sterker de noodzaak internationale transacties aan te gaan. 36 Het aandeel van Nederland in de filmwereld is volgens Hofstede klein en dat blijkt ook uit de manier waarop Nederland zijn aandacht vestigt op het buitenland. De dominantie van de Amerikaanse filmindustrie in Nederland is niet meer weg te denken, sterker nog, een groot deel van de Nederlanders zien film vanzelfsprekend als Gebaseerd op de modellen van De Swaan, Van Bootenburg en Heilbron. 35 Hofstede, Bart. Wereldfilmstelsel identiteit en organisatie van de Nederlandse film sedert Delft: Eburon, 2000, p Hofstede, 2000, p

22 een internationaal medium. 37 Een Amerikaanse studio maakt tien films en calculeert daarbij in dat er een deel flopt, waardoor ze het kunnen levelen. Dat werkt zolang de succesvolle films ook inderdaad geld genereren. In Nederland krijgt een producent het maken van tien films in een jaar niet voor elkaar. Er hebben zich ook Amerikaanse distributiebedrijven in Nederland gevestigd, die een groot deel van de markt in handen hebben. Daarnaast is de thuismarkt van de Nederlandse film klein in omvang, de afzetmarkt is er niet of nauwelijks en er zijn weinig investeerders. 38 Het is duidelijk dat Nederland maar een klein aandeel heeft in het wereldfilmstelsel en zich in de periferie bevindt. De overheid, waar de Nederlandse filmwereld van afhankelijk is, is mede bepalend voor de centraliteit van de filmwereld en kan gezien worden als partner in een strategische alliantie. Een filmwereld die een strategische alliantie met een regering sluit kan op cruciale momenten gebruik maken van de rol van smeermiddelen, extra brandstof of zelfs die van breekijzer voor de belangen van de filmindustrie. 39 Volgens Hofstede is taal één van de grootste barrières die de export van Nederlandse films moeilijk maakt. Hoe kleiner het taalgebied, des te kleiner is de kans om grootschalige internationale producties te maken. 40 Er zijn maar weinig landen waarin de Nederlandse taal gesproken wordt, dus films die op de buitenlandse markt worden aangeboden moeten meestal worden nagesynchroniseerd en dat is duur. Wanneer een Nederlandse film wordt ondertiteld voor het buitenland komt zij rechtstreeks in het arthousesegment terecht. Wil Nederland belangrijker worden wat betreft haar aandeel in het wereldfilmstelsel dan zal zij zich meer moeten richten op Engelstalige coproducties, zoals de film Paradise Now van de Nederlandse Palestijn Hany Abu Assad. Het innoverend vermogen is de laatste determinant van Hofstede. Met innoverend vermogen bedoelt hij het vermogen van de industriële organisatie om bepaalde facetten van de bedrijfskolom (productie, distributie, vertoning) dusdanig te vernieuwen dat filmwerelden hierdoor een concurrentievoordeel kunnen ontwikkelen. Volgens Hofstede leidt innoverend vermogen tot inzicht in nieuwe modellen van 37 Hofstede, p Wolfs, p Hofstede p Hofstede p

23 samenwerking tussen verschillende partijen binnen de filmwereld. Soms leiden die nieuwe ontwikkelingen en strategieën tot zichtbare succesfilms 41 zoals Alles is liefde. Die vernieuwing is volgens Hofstede gebaseerd op marketing, publieksonderzoek, het bedenken van nieuwe productmarkt combinaties en de distributie van films. Innovatie speelt volgens Hofstede een belangrijke rol in het filmproces. Met name distributie bepaalt een groot deel van de machtspositie in het wereldfilmstelsel. Een voorbeeld hiervan is de invloed van Hollywood: wie distribueert, die controleert. Volgens Hofstede is distributie de sleutel tot succes in de filmindustrie. 42 Het beheersen van een sterk distributienetwerk is een voorwaarde om als culturele industrie te overleven en moet voortdurend kritisch bekeken worden. Distributie is echter geen doel op zich. Het is een product van gecoördineerd handelen van een aantal organisaties en een middel om te concurreren binnen een filmwereld of daarbuiten. 3.2 Ontwikkelingen ten aanzien van de Nederlandse film De afgelopen jaren zijn er een aantal ontwikkelingen gesignaleerde ten aanzien van de Nederlandse Film. Allereerst zijn de bezoekersaantallen toegenomen, worden bioscopen gerenoveerd en komen er nieuwe multiplexen bij. Ten tweede is door de huidige ontwikkelingen in de informatie- en communicatietechnologie de productie, de distributie, de vertoning en de consumptie van films aan het veranderen. Zo worden er bijvoorbeeld steeds meer films via het internet vertoont en is er met dat zelfde internet een nieuw medium voor promotie ontstaan. Het voordeel ten opzichte van een normale bioscoop is de diversiteit aan films, omdat er meer zalen zijn. De multiplexen bieden het publiek ook meer comfort. De stoelen zitten gemakkelijker en er is voldoende beenruimte zodat bezoekers niet hoeven op te staan als iemand wil passeren. Toch zijn er ook mensen die de voorkeur geven aan een oud filmtheater vanwege de intieme sfeer. Multiplexen noem ik zelf, met een negatieve connotatie, filmkijkfabrieken. Naast de bouw van meer multiplexen is er een andere ontwikkeling in de filmbranche gaande. Grote films komen in steeds meer kopieën tegelijk uit, om in 41 Hofstede p Hofstede p

24 korte tijd zoveel mogelijk geld op te brengen. Dit zorgt voor een minder divers aanbod in de grote zalen. Het precieze effect van deze ontwikkelingen is nog niet duidelijk, aangezien dit pas een recent verschijnsel is. 43 Om deze ontwikkeling tastbaar te maken wordt in toenemende mate onderscheid gemaakt tussen drie typen speelfilms. 1. De mainstreamfilm, ook wel de publieksfilm genoemd. Deze soort film is bedoeld voor het brede publiek. Mainstreamfilms hebben een vlot verteld verhaal en de hoofdrollen gaan naar bekende acteurs uit de film- en televisiewereld. Het zijn vaak genrefilms, zoals de komedie, de thriller of de actiefilm. Deze films zijn meestal high concept wat betekent dat ze zo herkenbaar en eenduidig zijn dat hun verhaal zich in één zin laat vangen. Recente Nederlandse voorbeelden zijn Moordwijven en Alles is liefde, die beide als casestudies behandeld zullen worden Arthousefilms zijn voor een meer sophisticated publiek bedoeld. Deze films zijn eigenzinniger in vorm- en onderwerpskeuze en geven vaak een meer persoonlijke visie van de filmmaker weer. Arthousefilms hebben een kleinere doelgroep. Ze zijn vaak moeilijker en daardoor voor een meer intellectueel publiek. Een recentelijk voorbeeld is de film Tussenstand, die ook als casestudie behandelt zal worden. Als arthousefilms onverwacht meer bezoekers trekken dan op grond van de doelgroep werd verwacht, krijgen ze het predicaat cross-over. Dit wil zeggen dat deze films zowel in arthouse bioscopen als in mainstream bioscopen gedraaid worden Kinderfilms, ook wel familiefilms genoemd, bevatten elementen die aantrekkelijk zijn voor zowel kinderen als de oudere begeleiders van de doelgroep. De familiefilm is verantwoordelijk voor bijna alle grote Nederlandse bioscoopsuccessen van de laatste jaren. Familiefilms kunnen net zoals mainstreamfilms gebruik maken van joint promotion campagnes rond 43 Croon en Bosklopper. 2008, p Croon, Carolien, en Stienette Bosklopper. De filmproducent. Handboek voor de praktijk. Amsterdam: Uitgeverij Thoeris, 2008, p Croon en Bosklopper. 2008, p

25 fast moving consumer goods. Voor een arthousefilm als Tussenstand zal juist niet snel reclame op een pot pindakaas worden gemaakt. 46 De Nederlandse film is in eigen land beperkt vertegenwoordigd. Van de gemiddeld 280 speelfilms die per jaar in Nederland uitkomen worden er maar een paar op eigen bodem geproduceerd. Volgens socioloog en filmexpert Bart Hofstede zijn daarvoor twee redenen, namelijk een inhoudelijke reden en een materiële reden. Het ontbreken van min of meer herkenbare acteurs, zorgt ervoor dat de Nederlandse filmwereld inhoudelijk niet iets op kan bouwen. Daarnaast is de Nederlandse filmwereld in winstgevendheid gelimiteerd. Nederland heeft een kleine markt en omroepen investeren te weinig. Daardoor is het moeilijk om een continuïteit op te bouwen, aldus Hofstede. 47 Nederlandse kinderfilms zoals Timboektoe, Minoes en Het paard van Sinterklaas doen het in Nederland bijzonder goed. Dit ligt aan het feit dat kinderfilms zowel door jong als oud bezocht worden, waardoor de doelgroep per film wordt verdubbeld. Toch blijft het aandeel van de Nederlandse film in eigen land in vergelijking met de Amerikaanse film klein. Het is een gegeven dat Amerikaanse blockbusterfilms de Nederlandse filmwereld domineren. De impact van Hollywood is op mondiaal niveau zo groot dat het voor het Nederlandse publiek volstrekt normaal is een Amerikaanse film in de bioscoop te zien. Het gros van de jongeren wordt opgevoed met de blockbusterfims uit de Verenigde Staten en dat is verklaarbaar door het feit dat er in vergelijking met de Verenigde Staten stukken minder Nederlandse films worden gemaakt en in de Nederlandse bioscopen worden vertoond. De overheid is dusdanig aanwezig dat zij in grote mate de structuur en ontwikkeling van de Nederlandse filmwereld controleert, stuurt en bewaakt. De Nederlandse filmindustrie is dan ook niet te vergelijken met Hollywood. Volgens Hofstede is het wel zo dat Hollywood niet onbesproken kan blijven wanneer een analyse van een filmindustrie plaatsvindt. Volgens Hofstede scoort Nederland vrij laag ten opzichte van andere Europese landen als het gaat om bioscoopbezoek. De reden dat er in Nederland relatief weinig bioscoopbezoekers zijn, is volgens Hofstede te verklaren vanuit 46 Croon en Bosklopper. 2008, p Hofstede, B. In het wereldfilmstelsel, identiteit en organisatie van de Nederlandse film sedert Eburon, Rotterdam p

26 economische, sociologische en technologische ontwikkelingen. 48 De burger wordt blootgesteld aan nieuwe ontwikkelingen op het gebied van internationale economie, politiek en internet. De huidige economie bepaalt enerzijds het budget waarmee films gemaakt kunnen worden, anderzijds bepaalt het budget het bestedingspatroon van de burger. De economische bloei van een aantal decennia geleden heeft geresulteerd in meer werkgelegenheid, meer vrije tijd, een groter bestedingspatroon en een grotere keuzevrijheid. Die keuzevrijheid zorgt ervoor dat film als vrijetijdsbesteding moet concurreren met andere vormen van vrijetijdsbesteding. En dat verkleint de ruimte voor film als vrijetijdsmedium. Iedere Nederlandse film is een creatie op zich en moet door de burger eerst afgetast worden om gekocht te kunnen worden. De burger kan de film niet vergelijken met een ander bestaand product, maar zal een kaartje moeten kopen om daarna pas te kunnen beoordelen of het product het waard was of niet. Een bezoek brengen aan de film moet daarom gedefinieerd worden als een eenmalige aankoop. Deze constatering maakt de vraag naar bioscoopbezoek onzeker. Met de komst van internet is het net zo gemakkelijk geworden om de film in een later stadium te downloaden en voor niets te zien. Bovendien kan men dan altijd halverwege bepalen wat men ervan vindt en is men geen geld kwijt. Ten tweede brengt de komst van dvd-spelers en home cinema sets de burger in de gelegenheid om voor een lagere prijs een eigen thuisbioscoop te creëren. Het wordt daardoor moeilijker de burger in de bioscoop te krijgen. Daarbij komt ook nog eens dat het Nederlandse publiek eerder blockbusterfilms bezoekt dan Nederlandse films. Om continuïteit en succes te boeken, zullen producenten, distributeurs en exploitanten dus maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat het Nederlandse publiek in de toekomst meer bezoeken zal brengen aan Nederlandse films. De stijgende lijn moet zich blijven voortzetten. 3.3 Het filmjaar 2007 Het gaat goed met de Nederlandse film. In 2007 beleefde de Nederlandse film een uniek jaar door in eigen land maar liefs 13,5 procent van alle bezoekers te trekken. Dit 48 Hofstede, B. Rotterdam p

27 is het hoogste percentage van het afgelopen decennium. In totaal trokken de bioscopen ruim 22 miljoen bezoekers. De Nederlandse film is springlevend. Volgens de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten en de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs was 2007 een goed jaar voor het product van eigen bodem. Het succes werd vooral gedragen door de film Alles is Liefde, verantwoordelijk voor veertig procent van alle bezoeken aan een Nederlandse film. 49 Opmerkelijk daarbij is dat het succes van de Nederlandse film in 2007 ook ontdekt lijkt te zijn door buitenlandse investeerders. In 2007 bedroeg de Nederlandse investering in internationale coproducties euro, terwijl investeringen in de Nederlandse film vanuit het buitenland goed waren voor bijna euro. 50 In Nederland leven mensen. De totale subsidie van de Nederlandse regering voor film activiteiten bedraagt euro. Hiervan gaat euro naar het filmfonds, naar overige filmgerelateerde activiteiten en naar de media afdeling. 51 In 2007 waren er 130 bioscopen met stoelen en 553 doeken. Er waren 30 filmtheaters met stoelen en 77 doeken en 70 kleine filmtheaters met stoelen en 166 doeken. De totale filmhuuropbrengst is met 1,3 procent licht toegenomen ten opzichte van 2006, wat in lijn was met de verwachtingen. Daarbij moet echter meegenomen worden dat 2007 slechts 52 speelweken kende, waar het resultaat van 2006 gebaseerd was op 53 speelweken. De bruto recette van 2007 bedroeg 159,7 miljoen euro. Er kwamen 23,1 miljoen bezoekers naar de bioscoop, dat betekent 1,4 bezoeken per inwoner. De recette per bezoeker betrof 6,92 euro. 49 procent van de recette ging naar de film top 20. Er kwamen 292 films uit, waarvan 21 Nederlandse films. De bruto recette van de Nederlandse films was procent en het bezoek aan de Nederlandse films 13,53 procent. Het marktaandeel van de multiplexen, bioscopen met minimaal acht zalen, op basis van bezoek bedroeg 36,80 procent van het totale bezoek en 37,20 procent van de totale recette Huijsden, Jeroen. Nederlandse film heeft topjaar achter de rug. In Holland Film Nieuws nr. 80, jaargang 14, februari p Bul, Adriaan. Jaarrapport over de Nederlandse film in Succes heeft een smalle basis in Film Beeld. Nr. 11, februari p Film Fonds. Film Facts and Figures of the Netherlands, edition summer 2007, Amsterdam. p Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs en Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten. Jaarboek Drachten: Young Creations. P