Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel?

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel? Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Joke Vandegehuchte Promotor: Prof. Dr. NINA PERŠAK Commissaris: Prof. Dr. GERT VERMEULEN

2

3 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel? Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Joke Vandegehuchte Promotor: Prof. Dr. NINA PERŠAK Commissaris: Prof. Dr. GERT VERMEULEN

4 Dankwoord Met dit dankwoord wil ik mij graag richten tot allen die mij hebben geholpen en bijgestaan voor het vervolledigen van deze masterproef. Vooreerst wil ik uiteraard Prof. Dr. Nina Persak bedanken voor het opnemen van de taak van promotor bij mijn masterthesis. Zij gaf mij eerst en vooral de kans om dit onderwerp uit te werken en stond mij nadien met raad en daad bij doorheen het ganse proces. Daarnaast ook een welgemeende dank u aan mijn commissaris, Prof. Dr. Gert Vermeulen. Ten tweede wil ik ook alle personen die zijn ingegaan op mijn vraag voor een interview bedanken. Dankzij hen ben ik meer te weten gekomen dan hetgeen ik enkel zou gevonden heb door middel van het lezen van boeken. Bij deze bedank ik dus de dames Evie Embrechts, Katleen Peleman, Ann Lameyse, Lieve Huijskens, Solange Cluydts en Martine Claessens. Ook de heer Oleg Fedosiuk verdient mijn oprechte dank voor de tijd die hij heeft vrijgemaakt om mij van een antwoord te dienen. Daarnaast wil ik ook mijn nicht Anke De Vos bedanken voor de tijd die zij heeft vrijgemaakt om deze thesis na te lezen en haar kritische bedenkingen te uiten. Ten slotte zou ik ook de steun die ik heb gekregen op het thuisfront en in mijn vriendenkring zeker willen vermelden. Zonder de onvoorwaardelijke steun van vooral mijn ouders, zus en vriend was deze opdracht onwaarschijnlijk veel moeilijker geweest. Het is amper uit te drukken in woorden hoeveel ik aan hen te danken heb en hoeveel geduld zij vermoedelijk hebben uitgeoefend om te luisteren naar mijn mijmeringen in verband met dit eindwerk. Mijn oprechte dank aan allen! Joke Vandegehuchte I

5 Artikel I. Inhoudsopgave Dankwoord... I Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel?... 1 Inleiding... 1 Onderzoeksmethode Wat is prostitutie? Criminologische benadering Internationale wetgeving Prostitutie in België, Litouwen en Zweden België Definitie Regelgeving... 8 a. Geschiedenis van de regelgeving... 8 b. Huidige regelgeving c. Beleid Antwerpen d. Beleid Gent Beleid op vlak van vervolging Litouwen Definitie Regelgeving Beleid op vlak van vervolging Zweden Definitie Regelgeving a. Geschiedenis Zweedse wetgeving b. Huidige wetgeving Zweden Beleid op vlak van vervolging Besluit Wat is mensenhandel? Criminologische benadering Internationale wetgeving Mensenhandel volgens de Verenigde Naties Mensenhandel volgens Europa Mensenhandel in België, Litouwen en Zweden België Definitie Regelgeving en strafmaat Litouwen Definitie Regelgeving en strafmaat Zweden Definitie Regelgeving en strafmaat Besluit Verschil met mensensmokkel Statistische gegevens België: aantal prostituees? Litouwen: Slachtoffers van mensenhandel Zweden: Verandering omwille van verbod? Besluit Relatie mensenhandel en prostitutie Onderscheid tussen mensenhandel, gedwongen prostitutie en exploitatie van prostitutie Onderscheid volgens het EU- recht II

6 Onderscheid in het Belgisch recht? Conclusie in verband met onderscheid Gevolgen van de Zweedse wetgeving in Zweden Stigmatisering van de prostituee Gevolgen voor de straatprostitutie Reorganisatie van prostitutie Algemene conclusie Moral panic en prostitutie Gevolgen wetgeving in Litouwen Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel? Verbod op het zichzelf prostitueren Zweeds model: Verbod op de aankoop van seksuele diensten Voorstel toekomstige wetgeving België Conclusie Referentielijst: Wetgeving: Tijdschriften: Boeken: Rechtspraak: Krantenartikelen: Andere onderzoeken: Interviews: Bijlagen Interviewvragen gesteld in België Interviewvragen gesteld ten aanzien van OLEG FEDOSIUK III

7 Leidt een prostitutieverbod tot minder mensenhandel? Inleiding Regulering van prostitutie en de daarbij horende discussie over de relatie van prostitutie met mensenhandel is een zeer actueel thema. Sinds drie jaar komt de discussie ook weer op de politieke agenda van verschillende Europese landen. Toen werd begin december een conferentie georganiseerd waar een pleidooi werd gehouden door tweehonderd vrouwenverenigingen om een Europees verbod in te voeren op de aankoop van seksuele diensten. 1 Hierbij kan onder meer ook gedacht worden aan Frankrijk. Daar werd op 4 december 2012 door het parlement een verbod op hoerenlopen goedgekeurd. 2 Zo wou Frankrijk het voorbeeld van Zweden volgen die dergelijke regelgeving, als eerste land in de wereld, invoerde in Deze wet werd uiteindelijk door de Franse senaatscommissie verworpen, waardoor het verbod op dit moment (nog) niet geldt in Frankrijk. 4 Onlangs heeft de senaat daar beslist om het wetsontwerp te wijzigen en in plaats van de klanten strafbaar te stellen, wil men de prostituees zelf strafbaar stellen. 5 Dit wordt hoogstwaarschijnlijk vervolgd. We hoeven zelfs niet terug te keren tot 2012 om dergelijke initiatieven aan te treffen. Op woensdag 26 februari 2014 werd namelijk een niet- bindende resolutie van het Europees parlement over seksuele uitbuiting en prostitutie en de gevolgen daarvan voor de gendergelijkheid aangenomen. In deze resolutie wordt bepaald dat de lidstaten zelf kunnen beslissen over hun prostitutiebeleid, maar tegelijk wordt een duidelijke voorkeur geuit voor het Scandinavisch model (nr. 29). Daarnaast wordt ook gezegd dat 1 M.L., Verbod leidt tot illegale circuits, De Standaard 2012, 8 december, 2 E.V.G, Frans parlement stemt verbod op hoerenlopen, De Standaard 2012, 4 december, 3 J. LEVY en P. JAKOBSSON, Abolitionist feminism as patriarchal control: Swedish understandings of prostitution and trafficking, Dialectical anthropology 2013, vol. 37, 333; A. REMERIE, P. VAN CAENEGHEM en F. VAN PARYS, Prostitutiebeleid in Scandinavië in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, 535; N. PERSAK, harm and the criminalisation of clients in PAUWELS, L. en G. VERMEULEN (eds.), Update in de criminologie VI: Actuele ontwikkelingen inzake EU- strafrecht, veiligheid, politie, strafprocedure, prostitutie en mensenhandel, drugsbeleid en penologie, Antwerpen, Maklu, 2012, X., Hoe deze ex- prostituee Frankrijk aanspoort prostitutie strafbaar te stellen, De Morgen 2014, 12 oktober, deze- ex- prostituee- frankrijk- aanspoort- prostitutie- strafbaar- te- stellen- a /. 5 L. BEERNAERT, Hoerenloper of prostituee beboeten? Politiek Frankrijk raakt er niet uit, De Morgen 2015, 1 april, of- prostituee- beboeten- politiek- frankrijk- raakt- er- niet- uit- a /27mru6/. 1

8 het legaliseren van sekswerk en het decriminaliseren van de seksindustrie zorgt voor meer geweld en uitbuiting van vrouwen en meisjes (nr. 34). 6 Het valt inderdaad moeilijk te ontkennen dat er nog steeds slachtoffers van mensenhandel zijn. Elk jaar zouden er wereldwijd miljoenen slachtoffers te betreuren zijn, waarvan 70% vrouwelijk was in % van de vrouwelijke slachtoffers tussen 2010 en 2012 werden seksueel uitgebuit. 8 Niet louter in officiële kaders wordt veel aandacht geschonken aan mensenhandel en de eventuele relatie met prostitutie. Ook in mijn vriendenkring wekt het onderwerp van deze thesis veel interesse. Het is duidelijk een onderwerp dat onder studenten leeft. Zo publiceerde het studententijdschrift Schamper in december 2014 het dossier sekswerk waar ook wordt nagedacht over de eventuele legalisering van prostitutie in België. 9 Onderzoeksmethode Ik ben er mij van bewust dat er al meerdere onderzoeken zijn geweest in onder andere Nederland om na te gaan of een legalisering heeft gezorgd voor meer mensenhandel. Mijn bedoeling is echter om omgekeerd te werk te gaan. Als men op dit moment in België een verbod zou opleggen ten aanzien van de prostitutie, zou dit dan positieve effecten hebben op het aantal slachtoffers van mensenhandel? Dit probeer ik te onderzoeken aan de hand van een vergelijkende studie tussen drie verschillende landen, namelijk België, Zweden en Litouwen. Bij alle drie de landen wordt er nagegaan hoe de wetgeving rond prostitutie werkt, hoe die wordt geïmplementeerd in de praktijk, hoe mensenhandel bestraft wordt en ten slotte ga ik na of de wetgeving rond prostitutie enig effect heeft op de mensenhandel. De keuze voor zowel Zweden als Litouwen was snel gemaakt. Zweden is immers het eerste land in de hele wereld dat ervoor gekozen heeft om de aankoop van seksuele diensten strafbaar te stellen, terwijl de verkoop ervan legaal is. Litouwen heeft gekozen voor een heel andere regeling. Daar is prostitutie volledig verboden. Zowel de klant, als de prostituee zelf zijn strafbaar. Daar gaat het echter niet om strafrechtelijke, maar om administratieve sancties (infra). 6 Resolutie van het Europees parlement nr. 2013/2103, 26 februari 2014 over seksuele uitbuiting en prostitutie en de gevolgen daarvan voor de gendergelijkheid. 7 UNODC, Global report on trafficking in persons 2014, Wenen, United Nations publications, 2014, 5, trafficking/2014/glotip_2014_full_report.pdf. 8 UNODC, Global report on trafficking in persons 2014, Wenen, United Nations publications, 2014, 36, trafficking/2014/glotip_2014_full_report.pdf. 9 P. DE SMET, S. BAKISTANLI en L. MASSA, Aan dat moreel paternalisme hebben ze echt niets. Een legalisering van prostitutie?, Schamper 2014, afl. 548,

9 Bij mijn onderzoek ben ik vooral uitgegaan van de bestaande literatuur omtrent zowel prostitutie als mensenhandel. Hoewel er aangaande sommige zaken nog steeds degelijk wetenschappelijk onderzoek ontbreekt, 10 wat ook zal blijken uit deze masterproef, is er toch al heel wat onderzocht en geschreven in verband met prostitutie en mensenhandel. De basis van deze masterproef is dan ook een uitgebreid literatuuronderzoek. Deze literatuurstudie heb ik aangevuld door middel van interviews die ik heb afgenomen van zowel personen die werkzaam zijn binnen de hulpverlening als bij overheidsinstanties en dit voornamelijk in België. Tijdens deze interviews heb ik vooral getracht te weten te komen hoe het zogenaamde probleem van mensenhandel en gedwongen prostitutie wordt aangevoeld in de praktijk. Is er werkelijk een probleem op dit vlak dat dient te worden aangepakt aan de hand van wetgeving omtrent prostitutie? De bedoeling was om ook interviews af te nemen van personen werkzaam in Litouwen en Zweden, maar daar was men helaas iets minder enthousiast voor het beantwoorden van mijn vragen. Naast deze literatuurstudie en interviews heb ik ook onderzoeken bekeken waarbij men aan statistisch onderzoek deed. Door de slechts inleidende lessen statistiek die ik heb gevolgd, kon ik helaas zelf geen statistisch onderzoek uitvoeren, maar kon ik wel degelijke conclusies trekken over hetgeen ik daar las. Van belang is om hier te melden dat ik mij in deze uiteenzetting heb beperkt tot prostitutie door volwassen vrouwen. Ik ben mij er van bewust dat er ook mannen en transgenders in de prostitutie werkzaam zijn, 11 maar aangezien zij in de minderheid zijn en daardoor ook minder vaak het slachtoffer zijn van mensenhandel met als doel seksuele uitbuiting 12, heb ik hen buiten mijn onderzoeksonderwerp gelaten. Europees onderzoek toont immers aan dat 87% van de prostituees vrouwen zijn. 13 Ook minderjarigen worden in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. Het is m.i. immers duidelijk dat er geen discussie zou mogen bestaan over het eventueel toelaten of verbieden van prostitutie van minderjarigen. Zij zouden steeds moeten beschermd worden en voor hen zou prostitutie steeds verboden moeten zijn, zelfs indien ze er zelf mee instemmen. 10 Zie infra. 11 L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari 2015; K. PELEMAN, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 5 februari A. GUTAUSKAS, Human trafficking and its treatment in criminal law, Social Sciences Studies 2009, A. A. ARONOWITZ, To punish or not to punish: what works in the regulation of the prostitution market? in N. PERSAK en G. VERMEULEN (eds.), Reframing prostitution. From discours to description, from moralisation to normalisation?, Antwerpen, Maklu, 2014,

10 1. Wat is prostitutie? Indien we willen spreken over bepaalde fenomenen is het van belang om ook goed uit te maken wat deze fenomenen inhouden. Wanneer we kijken in het Prisma woordenboek vinden we als definitie voor prostitutie: betaalde seksuele omgang. Het Latijnse begrip prostitueren, wat letterlijke betekent openlijk tot ontucht prijsgeven of zich prostitueren, is de voorloper van onze term. 14 In de Belgische wetgeving ontbreekt het aan een wettelijke definitie. Er wordt louter in de memorie van toelichting bij de wet van 21 augustus 1948 tot afschaffing van de officiële reglementering van de prostitutie, in een voetnoot vermeldt dat prostitutie gaat over bezoldigde ontucht. Daarnaast blijkt ook uit rechtspraak dat er niet noodzakelijk sprake moet zijn van geslachtsgemeenschap om te spreken over prostitutie. Ook onzedige aanrakingen tegen betaling vallen onder deze noemer. Het is daarbij niet noodzakelijk dat de prostituee de financiële vergoeding zelf ontvangt of dat de klant zelf betaalt. 15 In artikel 2 van het Wetsvoorstel van Vera Dua dat werd ingediend in de senaat in 1998 kunnen we ook een definitie vinden. Zij omschrijft prostitutie als het vrijwillig verlenen van seksuele diensten aan derden tegen een vergoeding, waarbij een akkoord tussen beide partijen werd bereikt over de voorwaarden en de vormen van deze seksuele diensten. 16 Hieruit kunnen we afleiden dat het inderdaad niet steeds moet gaan om geslachtsgemeenschap, aangezien er een akkoord moet zijn over de vormen van de te leveren seksuele diensten. Dit houdt in dat er ook sprake kan zijn van andere seksuele diensten, dan louter geslachtsgemeenschap. Ook is het woordje vrijwillig van groot belang. Het is duidelijk dat gedwongen prostitutie niet onder dezelfde regels zou mogen vallen als de prostitutie waarvoor vrouwen vrijwillig kiezen Criminologische benadering Het is van belang om een onderscheid te maken tussen wettelijke definities en definities die worden gehanteerd in de sociale wetenschappen. Wettelijke definities mogen immers niet te ver gaan in details waardoor het praktisch onmogelijk zou worden om de constitutieve elementen te bewijzen. Maar ze mogen dan ook weer niet te vaag zijn. In de sociale wetenschappen is het dan weer van belang om zo specifiek mogelijk bepaalde fenomenen te gaan omschrijven M. GRIGNARD, Prostitutie als realiteit, s.l., 1996, NEDERLANDSTALIGE VROUWENRAAD, Dossier prostitutie, s.l., 2003, 5, 16 Voorstel (V. DUA) tot wet tot regeling van de prostitutie, Parl. St. Senaat , nr /1. 17 L. LAMINE, Recht en prostitutie, Jura Falconis ,

11 De criminologie bestudeert het fenomeen deviantie. Prostitutie wordt doorheen de geschiedenis niet steeds gezien als deviant gedrag. Er kan zelfs bewijs worden gevonden voor tempelprostitutie in Mesopotamië en het Nabije Oosten. Toen werd prostitutie gezien als het maken van lofliederen aan de godin. 18 LIESBET STEVENS, docent strafrecht, omschrijft prostitutie in haar doctoraat als volgt: een tegen betaling verkregen seksuele handeling waarbij fysiek contact tot stand wordt gebracht met de persoon die het gedrag verricht en die gericht is op de seksualiteitsbeleving van een persoon die het gedrag verkrijgt. 19 JEAN- GABRIEL MANCINI omschrijft prostitutie in zijn boek in de jaren 60 als volgt: La prostitution est le fait pour une femme de pratiquer contre rétribution, librement et sans contrainte, alors qu elle ne dispose d aucun autre moyen d existence, des relations sexuelles habituelles, constantes et répétées avec tout venant et à la première réquisition, sans choisir ni refuser son partenaire, son objet essentiel étant le gain et non le plaisir. 20 Zoals men kan zien zijn er in de opvatting over prostitutie in de loop van de tijd slechts enkele zaken veranderd. De dag van vandaag is het bijvoorbeeld niet ondenkbaar dat een persoon zich prostitueert, maar daarnaast nog een ander beroep uitoefent of dat men af en toe een klant weigert. De hoofdzaak is echter steeds gelijk gebleven. Professor moraalfilosofie TOM CLAES van de Universiteit Gent ziet prostitutie dan weer als een onderdeel van het veel ruimere domein sekswerk. Sekswerk is het amalgaam van seksuele diensten, het aanbieden en het vermarkten ervan, waarbij de ene pool van het spectrum directe seksuele contacten zijn. 21 Er moet hierbij opgemerkt worden dat men in wetgeving vaker zal spreken over prostitutie, terwijl men in de praktijk of in wetenschappelijk onderzoek vaker het woord sekswerk zal gebruiken. 22 In deze thesis zullen de woorden sekswerk(er) en prostitutie/prostituee door elkaar gebruikt worden. 18 T. SANDERS, M. O NEILL en J. PITCHER, Prostitution: sex work, policy and politics, London, Sage Publications, 2009, L. STEVENS, Strafrecht en seksualiteit. De misdrijven inzake aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, ontucht, prostitutie, seksreclame, zedenschennis en overspel, Antwerpen, Intersentia, 2002, J. G. MANCINI, Prostitution et proxénétisme, Parijs, Presses universitaires de France, 1962, P. DE SMET, S. BAKISTANLI en L. MASSA, Aan dat moreel paternalisme hebben ze echt niets. Een legalisering van prostitutie?, Schamper 2014, afl. 548, A. A. ARONOWITZ, To punish or not to punish: what works in the regulation of the prostitution market? in N. PERSAK en G. VERMEULEN (eds.), Reframing prostitution. From discours to description, from moralisation to normalisation?, Antwerpen, Maklu, 2014,

12 1.2. Internationale wetgeving Op 21 maart 1950 wordt in New York de Overeenkomst ter bestrijding van de handel in mensen en van de exploitatie van een anders prostitutie ondertekend. Deze internationale overeenkomst zal uiteindelijk in 1965 in werking treden bij ons. Hoewel deze overeenkomst een internationale consensus probeert te creëren over prostitutie, zal men nergens een expliciete definitie geven voor deze term. 23 In deze overeenkomst wordt afgesproken dat de landen die toe treden tot de overeenkomst, alle wetgeving rond prostitutie moeten afschaffen en dat de uitbating van prostitutie bestraft moet worden. Men vertrekt hier dus van uit een abolitionistisch standpunt. Prostitutie kan niet aanvaard worden binnen een maatschappij, dus kan die maatschappij prostitutie ook niet reglementeren. 24 Naast deze overeenkomst bestaan er geen andere overeenkomsten waar België bij aangesloten is. Het is duidelijk dat niet veel landen akkoord gaan met de werkwijze van België op het vlak van prostitutie. 25 Ook gaat de regeling die wordt gevoerd door bepaalde steden en gemeenten in tegen de internationale overeenkomst van New York. 26 Het Europees Hof van Justitie spreekt zich in 2001 uit over het vestigingsrecht van Oost- Europese prostituees die zich baseerden op associatieovereenkomsten tussen de EU en respectievelijk Polen en Tsjechië. In dit arrest gaan ze ook een omschrijving geven van prostitutie. 27 Prostitutie is volgens het Hof een activiteit waarbij onder bezwarende titel een dienst wordt verricht ten behoeve van de ontvanger, zonder dat materiële goederen worden geproduceerd of overgedragen. 28 Prostitutie wordt dus gezien als een dienst Prostitutie in België, Litouwen en Zweden In principe kan men spreken over verschillende vormen van beleid die worden toegepast in de praktijk. Ten eerste kan men spreken van een volledig criminaliserend of prohibitionistisch beleid: daarbij worden alle vormen van prostitutie als illegaal 23 Wet van 6 mei 1965 houdende de goedkeuring van de Overeenkomst ter bestrijding van de handel in mensen en van de uitbating van een anders prostitutie en het slotprotocol, ondertekend op 21 maart 1950 te New York, BS 13 augustus Voorstel (V. DUA) tot wet tot regeling van de prostitutie, Parl. St. Senaat , nr /1. 25 Dit kan onder andere worden afgeleid uit de Resolutie van het Europees parlement waarin in overweging nr.34 het regelen van sekswerk en souteneurschap sterk wordt bekritiseerd. Resolutie van het Europees parlement nr. 2013/2103, 26 februari 2014 over seksuele uitbuiting en prostitutie en de gevolgen daarvan voor de gendergelijkheid. 26 P. DE SMET, S. BAKISTANLI en L. MASSA, Aan dat moreel paternalisme hebben ze echt niets. Een legalisering van prostitutie?, Schamper 2014, afl. 548, D. NUYTS, De PECO- arresten en het recht op vestiging (noot onder HvJ 29 januari 2002), T. Vreemd. 2002, HvJ 20 november 2001, C- 268/99, Jany. 6

13 beschouwd. 29 Dergelijk beleid wordt toegepast in Litouwen, waar de prostituees en de klanten een geldboete krijgen opgelegd. Al gaat het daar wel om administratieve verboden en geen strafrechtelijke. 30 Daarnaast heb je de gedeeltelijke criminalisering. Binnen deze categorie kan je twee subcategorieën onderscheiden, namelijk het abolitionistisch beleid en de beperkte legaliteit. Het abolitionistisch beleid houdt in dat sekswerk op zich wel toegestaan is, maar de zaken die ermee gerelateerd zijn niet. 31 Dit is het beleid dat in België wordt gevoerd. Prostitutie op zich is niet strafbaar, maar de exploitatie of de vergemakkelijking ervan wel. 32 Daarnaast heb je dan de beperkte legaliteit. Dergelijk beleid wordt toegepast in Zweden, waar de klanten strafbaar zijn, maar de prostituees zelf niet. 33 Naast een criminaliserend beleid kan men ook spreken van een legalisering en een decriminalisering. Bij een legalisering wordt prostitutie niet alleen uit de illegaliteit gehaald, maar wordt het ook gereguleerd. Dit is het beleid dat momenteel in Nederland wordt gevoerd. Bij een decriminaliserend beleid worden alle bepalingen, zowel strafrechtelijk als burgerrechtelijk in verband met prostitutie, andere vormen van sekswerk en zaken die eraan gerelateerd zijn afgeschaft België Definitie Zoals hierboven al werd aangegeven, ontbreekt er in België een wettelijke definitie voor prostitutie. Cassatie geeft aan dat het aan de feitenrechter is om te oordelen of bepaalde feiten prostitutie uitmaken, zolang hij hieraan de gebruikelijke betekenis toekent. 35 Zo wordt er in een arrest van de Correctionele rechtbank van Dendermonde een definitie gegeven voor prostitutie: het gewoon en tegen vergoeding onderhouden van seksuele 29 D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Art. 182(1) of the Lithuanian Code of Violations of Administrative Law; A. GUTAUSKAS, Trade in human beings in Lithuania in A. JONSSON (ed.), Human trafficking and human security, Londen, Routledge, 2009, 153; EUROPEAN COMMISSION, Together against trafficking in human beings Lithuania, s.l., s.d., trafficking/content/nip/lithuania_en. 31 D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Art quater Strafwetboek. 33 A. A. ARONOWITZ, To punish or not to punish: what works in the regulation of the prostitution market? in N. PERSAK en G. VERMEULEN (eds.), Reframing prostitution. From discours to description, from moralisation to normalisation?, Antwerpen, Maklu, 2014, 232; A. REMERIE, P. VAN CAENEGHEM en F. VAN PARYS, Prostitutiebeleid in Scandinavië in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Cass. 17 januari 2012, AR P N, RW , afl. 24,

14 contacten met anderen, waarbij de vergoeding niet noodzakelijk in geld moet worden uitgedrukt. 36 De lokale overheden van Gent en Antwerpen hebben in hun regelgeving, respectievelijk de Gentse Politieverordening 37 en de Antwerpse Politiecodex 38, elk een definitie gegeven van wat zou moeten verstaan worden onder een prostituee. Deze twee definities vallen nagenoeg samen. Een prostituee wordt in Gent als volgt omschreven: Man of vrouw die zich beschikbaar stelt om seksuele diensten te verlenen aan een ander tegen vergoeding Regelgeving a. Geschiedenis van de regelgeving Hoewel prostitutie doorheen de hele geschiedenis van België nooit strafbaar geweest is (indien het ging om meerderjarige prostituees) is de reglementering wel af en toe veranderd. Ook de klant van de sekswerker is nooit strafbaar geweest, tenzij het ging om een minderjarige. 40 Op 21 augustus 1948 schafte de Wet tot afschaffing van de officiële reglementering van de prostitutie, alle bestaande regelgeving af. 41 Voordien hadden verschillende steden reglementen uitgevaardigd om de prostitutie op hun grondgebied te regelen, maar deze werden dus opgegeven. 42 Men kon echter wel nog verordeningen nemen die tot doel hadden de openbare zedelijkheid en de openbare rust te handhaven. 43 Het oorspronkelijke oogmerk van de wet van 21 augustus 1948 was om de prostitutie te laten verdwijnen, zonder daarbij de prostituees zelf te bestraffen. 44 Men zag hen immers 36 Corr. Dendermonde 8 april 2003, T. Strafr. 2004, 194, noot A. DIERICKX. 37 Politieverordening betreffende de raamprostitutie en het bekomen van een geschiktheidsverklaring bij uitbating van raamprostitutiepanden, 38 Art. 521 Politiecodex Antwerpen. 39 Art. 3, 4) Politieverordening betreffende de raamprostitutie en het bekomen van een geschiktheidsverklaring bij uitbating van raamprostitutiepanden, 40 D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Wet tot afschaffing van de officiële reglementering van de prostitutie, BS 1948, september. 42 L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, L. STEVENS, Strafrecht en seksualiteit. De misdrijven inzake aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, ontucht, prostitutie, seksreclame, zedenschennis en overspel, Antwerpen, Intersentia, 2002, 212; L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, 8. 8

15 als slachtoffers die moesten beschermd worden tegen elke vorm van exploitatie. 45 Dit is ook de redenering die gedurende enige tijd terug opleeft in Zweden, waarover verder meer. Nu is het wel duidelijk dat het doel van de wet niet bereikt werd. Prostitutie is zeker en vast niet verdwenen uit België. Daarnaast zijn de sekswerkers nu ook overgeleverd aan de regels die het milieu zelf implementeert. Daardoor is hun maatschappelijke kwetsbaarheid en marginalisering alleen maar toegenomen. 46 Artikel 121 van de Nieuwe gemeentewet bepaalt sinds 1 juni 1989 dat gemeenten verordeningen kunnen nemen als aanvulling op de wet van 21 augustus 1948, als die tot doel hebben de openbare zedelijkheid en de openbare rust te verzekeren. Hier wordt dus expliciet verwezen naar de wet tot afschaffing van de officiële reglementering van de prostitutie. 47 Het is van belang te melden dat de verordeningen niet de prostitutie zelf mogen regelen, maar louter betrekking mogen hebben op de openbare zedelijkheid en de openbare orde. 48 Het is aan de rechter om na te gaan als een gemeenteverordening wel in overeenstemming is met de wet, zonder daarbij de gepastheid en de doelmatigheid te beoordelen. 49 Dit bleek echter in veel steden niet de juiste aanpak. In 1992 publiceerde de onderzoeksjournalist CHRIS DE STOOP zijn boek Ze zijn zo lief meneer. In dit boek werden de vrouwenhandel, de gedwongen prostitutie en de rol van de Bende van de Miljardair in België gedetailleerd omschreven. Ook werd het gebrek aan degelijke reacties vanuit de overheid aan de kaak gesteld. 50 Als reactie hierop werd op 23 december 1992 een parlementaire onderzoekscommissie geïnstalleerd 51 die zijn verslag uitbracht in De Commissie kwam tot het besluit dat er een aantal zaken moesten veranderen met betrekking tot de politieorganisatie. Daarnaast moest er een heroriëntering komen van het gerechtelijk en strafrechtelijk beleid. Ook werden er aanbevelingen gedaan omtrent administratieve maatregelen, 45 L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, A. LUKOWIAK, Poupées de chiffons, Orde van de Dag 2013, Art. 121 Nieuwe Gemeentewet; Cass. 9 januari 1996, AR P N, Arr. Cass. 1996, 39, Bull. 1996, I, 40 en ; Cass. 28 februari 1995, AR P N, en Arr. Cass. 1995, 240; L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, Cass. 9 januari 1996, AR.P N, Arr. Cass. 1996, 39 en Bull. 1996, I, C. DE STOOP, Ze zijn zo lief, meneer, Leuven, Kritak, 1992, 248p. 51 G. VERMEULEN, Matroesjka s: tien jaar later. Repressie en controle als speerpunten van het vernieuwde mensenhandelbeleid?, Panopticon 2005, Vol. 2, 1. 9

16 internationale hulpmiddelen en de opvang van de slachtoffers. 52 Zolang er geen sprake was van geweld, klachten, minderjarigen of mensenhandel vond de Commissie dat het beter was om de prostitutie sociaalrechtelijk aan te pakken. 53 De onderzoekscommissie leidde tot de wet van 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de kinderpornografie. Deze wet actualiseerde de bepalingen in het Strafwetboek omtrent prostitutie. 54 De invoering van de gemeentelijke administratieve sancties in moest er voor zorgen dat de gemeenten meer slagkracht hadden. Voor deze wet konden zaken van overlast enkel strafrechtelijk worden aangepakt. De politierechtbanken hadden echter geen tijd voor dergelijke kleinere overtredingen, waardoor deze vaak werden geseponeerd. 56 Artikel 119bis, 2 van deze wet bepaalt dat de sancties kunnen bestaan uit een boete, een schorsing of intrekking van een vergunning of een tijdelijke of definitieve sluiting van een instelling. 57 In mijn gesprek met LIEVE HUIJSKENS werd ook al aangegeven dat men vooral door middel van de vergunningen zeer kort op de bal kan spelen. Enkel al indien men een waarschuwing krijgt dat de vergunning kan worden ingetrokken, zorgt men ervoor dat de tekortkomingen worden opgelost. 58 Met de latere wet van 10 augustus 2005 werd opnieuw onder andere het Strafwetboek aangepast met het oog op de versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel. 59 Hierdoor werd de exploitatie van prostitutie beschouwd als een vorm van mensenhandel. 60 In 2013 werd het Strafwetboek nogmaals aangepast. Sinds de inwerkingtreding op 2 augustus 2013 van deze wet wordt prostitutie pas gezien als mensenhandel indien er sprak is van uitbuiting van die prostitutie. 61 Nochtans blijft de 52 Parlementaire onderzoekscommissie naar een structureel beleid met het oog op de bestraffing en de uitroeiing van de mensenhandel, Parl. St. Kamer , nr. 673/7 91/92, D. BOELS, A. VERHAGE en D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Wet van 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de kinderpornografie, BS 25 april 1995, err. BS 17 juni 1995, err. BS 6 juli Wet 13 mei 1999 tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties, BS 10 juni (hierna: GAS- wet) 56 L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, Art. 119bis, 2 GAS- wet. 58 L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari Wet van 10 augustus 2005 tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers, BS 2 september Art. 10 Wet tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers voegt (oud) art. 433quinquies, 1, 1 in het Strafwetboek in. 61 Art. 433quinquies, 1, 1 Strafwetboek. 10

17 exploitatie van prostitutie strikt gezien strafbaar onder artikel 380 van het Strafwetboek. Binnen onze samenleving heersen er nog steeds verschillende meningen over hoe men wettelijk moet omgaan met prostitutie. Sommigen zien liever een strafrechtelijk verbod 62, terwijl anderen liever een legalisering wensen doordat ze het zien als een vorm van werk. 63 b. Huidige regelgeving Volgens het Strafwetboek is prostitutie niet strafbaar, maar het exploiteren van prostitutie wel. 64 Artikel 380, 1 van het Strafwetboek bepaalt het volgende: Met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met geldboete van vijfhonderd euro tot vijfentwintigduizend euro, wordt gestraft : 1 hij die, ten einde eens anders driften te voldoen, een meerderjarige zelfs met zijn toestemming, aanwerft, meeneemt, wegbrengt of bij zich houdt met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie; 2 hij die een huis van ontucht of prostitutie houdt; 3 hij die kamers of enige andere ruimte verkoopt, verhuurt of ter beschikking stelt met het oog op prostitutie met de bedoeling een abnormaal profijt te realiseren; 4 hij die, op welke manier ook, eens anders ontucht of prostitutie exploiteert. 65 De bestraffing is zwaarder indien het gaat om gedwongen prostitutie, nl. als de dader hierbij direct of indirect gebruik maakt van listige kustgrepen, geweld, bedreigingen of enige ander vorm van dwang of misbruik maakt van een kwetsbare toestand van het slachtoffer. 66 Daarnaast worden de straffen ook verhoogd indien er minderjarigen bij betrokken zijn. 67 De boetes die worden opgelegd worden steeds vermenigvuldigd met het aantal slachtoffers die betrokken zijn bij het misdrijf N. MCKEGANEY en M. BERNARD, Sex work on the streets, prostitutes and their clients, Buckingham, Open University Press, 1996, V. JENNES, From sex as sin to sex as work: coyote and the reorganization of prostitution as a social problem, Social problems 1990, 33, Exploitatie van prostitutie zowel van minderjarigen als van meerderjarigen is strafbaar: Art. 379 en art. 380 Strafwetboek. 65 Art. 380, 1 Strafwetboek 66 Art. 380, 3 Strafwetboek. 67 Art. 380, 4-6 Strafwetboek. 68 Art. 380, 7 Strafwetboek. 11

18 De toestemming van de sekswerkers doet er hier in principe niet toe. 69 Het is dus niet louter gedwongen prostitutie die strikt wettelijk strafbaar is. In dit geval zijn de straffen gewoon zwaarder. 70 Ondanks het feit dat het houden van het huis van ontucht en de exploitatie van prostitutie strafbaar is (prostitutie op zich niet) volgens het federaal Strafwetboek, wordt er een gedoogbeleid gevoerd in verschillende steden. 71 Het houden van een huis van ontucht wordt beschreven door het Hof van Cassatie: Het houden van een huis van ontucht kan bestaan in de exploitatie van een inrichting die aldus is georganiseerd dat er geregeld ontucht en/of prostitutie wordt bedreven, uit welke georganiseerde exploitatie de houder rechtstreeks voordeel haalt. Het wordt daarbij aan de feitenrechter overgelaten om te beslissen of een bepaalde instelling een huis van ontucht of prostitutie is. 72 Een vrouw die een huis houdt waar ze louter zichzelf aan ontucht of prostitutie overlevert is niet strafbaar op grond van artikel 380, 1, 2 Strafwetboek. 73 De bedoeling van de dader of de omvang van het eventuele voordeel is onbelangrijk. Het volstaat dat de betrokkene wetens en willens prostitutie of ontucht heeft toegelaten. 74 In het kader van artikel 380, 1, 3 wordt er gesproken over een abnormaal profijt bij het ter beschikking stellen van kamers of ruimtes voor prostitutie. Ook deze term, abnormaal profijt, wordt niet nader omschreven in de wet zelf, dus daarvoor moeten we alweer gaan kijken in de rechtspraak. Cassatie stelt daar opnieuw dat het aan de feitenrechter toekomt om te oordelen naargelang de feiten, van de terbeschikkingstelling van de ruimtes, zijn gebeurd met de bedoeling een abnormaal profijt te realiseren. 75 Hier zal men ook niet louter moeten vergelijken met prijzen in prostitutiebuurten, maar de feitenrechter dient meer algemene criteria toe te passen. De verhuurder is niet strafbaar indien hij geen weet heeft van het feit dat de ruimte wordt gebruikt voor prostitutie. 76 Men heeft deze extra voorwaarde van abnormaal profijt in de wet ingeschreven om te vermijden dat elke vorm van terbeschikkingstelling of verhuring aan een prostituee van een ruimte of een kamer strafbaar zou zijn. Dit zou er immers toe leiden dat de 69 A. DIERICKX, De toestemming: een strafbaarheidsvoorwaarde voor de onder artikel en 4 Sw. als misdrijf omschreven feiten? (noot onder Corr. Dendermonde 8 april 2003), T. Strafr. 2004, Art. 380, 3 Strafwetboek. 71 D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, Cass. 30 april 1985, AR 9248, Vandecasteele, Arr. Cass , Bull. 1985, 1069, JT 1986, 89 en Pas. 1985, I, Cass. 4 september 1984, Arr. Cass , A. DE NAUW, Inleiding tot het bijzonder strafrecht, Mechelen, Kluwer, 2010, Cass. 13 april 1999, AR.P N, Frateur, Arr. Cass. 1999, 489, R. Cass. 2000, 17, noot J. MEESE, Bull. 1999, 504 en 76 A. DE NAUW, Inleiding tot het bijzonder strafrecht, Mechelen, Kluwer, 2010,

19 sekswerkers verplicht zouden zijn om te werken in een ruimte van henzelf. Daarnaast wordt zo ook de mogelijkheid gecreëerd om kamers te verhuren aan een redelijke prijs, bijvoorbeeld door verenigingen in het kader van hulpverlening, om zo de uitbuiters dwars te liggen. 77 Dan is de vraag nog wat precies wordt verstaan onder het exploiteren van prostitutie uit artikel 380, 1, 4 Strafwetboek. Dit begrip zorgt voor de meeste moeilijkheden in rechtspraak en rechtsleer. Exploiteren houdt in dat men rechtstreeks of onrechtstreeks een laakbaar financieel voordeel haalt uit prostitutie of er een laakbare bron van inkomsten van maakt. 78 Volgens het Hof van Cassatie moet het gaan om een abnormaal voordeel. 79 Door dit abnormaal voordeel dat ten goede komt van de exploitant, zal de betrokken prostituee genoodzaakt zijn om de werkdruk op te drijven, maar het is niet vereist dat de sekswerker onder dwang zou werken om te kunnen spreken van exploiteren van prostitutie. 80 Ook hier is toestemming irrelevant. Zoals hierboven omschreven moet het dus gaan om een laakbaar of abnormaal voordeel. Het louter verhuren van een pand voor een normale huurprijs aan een prostituee valt hier dus niet onder. 81 Dit zal, zoals hierboven al werd gesteld, ook niet strafbaar zijn op grond van artikel 380, 1, 3 Strafwetboek aangezien er daar ook sprake moet zijn van de bedoeling om een abnormaal profijt te realiseren. 82 Er moet dus wel een zekere mate van misbruik zijn. 83 Hoewel prostitutie op zich niet vaak voor problemen zorgt, kan het vaak overlast met zich meebrengen. Het is aan de lokale overheden om binnen de schemerzone van de wet een regeling uit te werken zodat de overlast beheersbaar wordt en de criminaliteit die ermee gepaard gaat kan worden bestreden L. STEVENS en D. DEWANDELEER, De zedenwetten van 27 maart en 13 april Wijzigingen van Boek II van het Strafwetboek, AJT , dossier nr. 1, L. STEVENS en D. DEWANDELEER, De zedenwetten van 27 maart en 13 april Wijzigingen van Boek II van het Strafwetboek, AJT , dossier nr. 1, Cass. 21 november 1984, Arr. Cass , 408, Bull. 1985, 365 en Pas. 1985, I, A. DIERICKX, De toestemming: een strafbaarheidsvoorwaarde voor de onder artikel en 4 Sw. als misdrijf omschreven feiten? (noot onder Corr. Dendermonde 8 april 2003), T. Strafr. 2004, L. STEVENS en D. DEWANDELEER, De zedenwetten van 27 maart en 13 april Wijzigingen van Boek II van het Strafwetboek, AJT , dossier nr. 1, 16; Cass. 5 mei 1958, Arr. Cass. 1958, 692; Cass. 16 december 1974, Arr. Cass. 1975, Art. 380, 1, 3 Strafwetboek. 83 A. DE NAUW, Inleiding tot het bijzonder strafrecht, Mechelen, Kluwer, 2010, L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007,

20 Hierna ga ik zeer kort in op het beleid dat gevoerd wordt in Gent en in Antwerpen om een beeld te schetsen op hoe het allemaal kan geregeld worden. Uiteraard geldt hetgeen wat hier uiteen wordt gezet niet voor de regeling van prostitutie in heel Vlaanderen en/of België. c. Beleid Antwerpen In Antwerpen is de bal aan het rollen gegaan in de jaren 90. Voordien bestond er reeds een gemeentelijke politiereglement tot vrijwaring van de openbare zedelijkheid en openbare rust in verband met ontucht en prostitutie, 85 maar die kon er klaarblijkelijk niet voor zorgen dat de prostitutie geen overlast met zich meebracht. Volgens de prostitutieambtenaar van Antwerpen waren de meeste problemen in de Atheneumbuurt met de tippelprostitutie en het Schipperskwartier. In het Schipperskwartier was er sprake van raamprostitutie die gepaard ging met winkels waar namaakgoederen werden verkocht. Dit was volgens haar deels te wijten aan de val van de Berlijnse muur, hierdoor kwamen vele Oost- Europese dames naar hier afgezakt samen met de criminele organisaties die hen omringden. Zowel de Albanese als de Russische maffia domineerden de buurt. 86 Buiten deze twee buurten was er echter ook raamprostitutie te vinden in de Korte en Lange Winkelhaakstraat, homoprostitutie in het stadspark, enkele bars die gelegen waren aan de Leien, escortservices en privékamers. 87 Daarnaast was er ook de animo om zaken aan te pakken. Men had naast de onderzoekscommissie die was geïnstalleerd naar aanleiding van het boek van Chris De Stoop, ook onder andere Patsy Sörensen van Payoke die op de barricades stond om op te komen voor de rechten van de sekswerker. De ultieme doorbraak kwam er echter bij het indienen van een bewonerspetititie in Door middel van een vijfhoeksoverleg (Burgemeester, parket, justitie, lokale politie en federale gerechtelijke politie) 89 is men gekomen tot het beleidsplan integrale aanpak 85 L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari

21 prostitutie. Dit plan is voornamelijk gericht op de raamprostitutie en de straatprostitutie. 90 De uitwerking is zeer bestuurlijk geworden. 91 Er is ervoor gekozen om de straatprostitutie niet te gedogen, ook al was dit voorzien in het oorspronkelijke plan. 92 Er wordt een administratieve boete opgelegd aan zowel de straatprostituee als de klant. 93 Daarnaast is er ook een uitgebreide regeling omtrent de raamprostitutie. Raamprostitutie wordt enkel gedoogd binnen de concentratiezone die is bepaald in de Politiecodex. 94 Elk pand waarin aan sekswerk wordt gedaan moet beschikken over een geschiktheidsverklaring die wordt afgegeven door de burgemeester indien aan de voorwaarden voor de panden is voldaan. 95 De bepalingen hebben betrekking op de indeling van de panden, veiligheid, hygiëne en onderhoud van de panden. 96 In principe kan een pand buiten de concentratiezone meteen gesloten worden. 97 In mijn gesprek met LIEVE HUIJSKENS werd echter aangegeven dat ze dit om pragmatische redenen niet altijd zullen doen, zolang er geen reclame wordt gemaakt en er geen klachten zijn van de buren. 98 Vooraleer het pand gebruikt wordt, moet de pandkalender ook steeds vooraf worden meegedeeld aan de politie. 99 De pandkalender is een lijst met de identiteits- en contactgegevens van en tijdstippen waarop de prostituee zijn/haar activiteiten uitoefent. 100 Gedurende de eerste vier maanden waarin de pandkalender wordt gebruikt zijn er al 1450 personen geregistreerd. 101 Het is van belang om hier te vermelden dat de regeling van andere prostitutievormen, zoals de escortebranche, privé- prostitutie, erotische massagesalons lang niet zo 90 L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari L. VANDE VELDE, S. DE VRIEZE en S. DE PROOST, Prostitutiebeleid in Antwerpen, Brussel en Charleroi in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, Art juncto art. 712 Politiecodex Antwerpen. 94 Art. 515 juncto art. 521 Politiecodex Antwerpen. 95 Art. 521 juncto art. 523 Politiecodex Antwerpen. 96 Art Politiecodex Antwerpen. 97 Art. 564 Politiecodex Antwerpen. 98 L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari Art. 525 Politiecodex Antwerpen. 100 Art. 521 Politiecodex Antwerpen. 101 L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari

22 uitgebreid is. Hierover bestaan nog geen bijkomende specifieke regelingen. Dit wordt als het meest zwakke punt van de regeling beschouwd door de prostitutieambtenaar. 102 d. Beleid Gent In Gent wordt een heel ander beleid gevoerd ten aanzien van prostitutie dan in Antwerpen. Al moet wel gezegd worden dat Gent steeds vaker zaken probeert over te nemen uit Antwerpen, maar dan op hun eigen specifieke manier. Als voorbeelden kan ik hier geven de pandkalender, 103 het opleggen van specifieke vereisten voor de panden en het invoeren van een coördinator voor prostitutie naar analogie van de prostitutieambtenaar in Antwerpen. 104 Gent had naar aanleiding van de afschaffing van reglementering in 1948 enkele bepalingen omtrent prostitutie opgenomen in het politiereglement. De stad werd echter in de jaren 90 geconfronteerd met de gebeurtenissen rond de Bende van de Miljardair 105, samen met schandalen rond corruptie ten aanzien van de prostitutie 106, die aan het licht kwamen door de publicatie van het boek van CHRIS DE STOOP. 107 Hierdoor werd besloten dat het onder andere noodzakelijk was om het politiereglement te moderniseren. 108 In Gent heeft men er voor gekozen om de horeca- wetgeving toe te passen op raam- en barprostitutie. De vrouwen worden ingeschreven als diensters, waardoor ze ook bepaalde sociaalrechtelijke voordelen kunnen opbouwen. 109 Momenteel geldt nog een oude regeling waarbij diensters verplicht zijn om binnen de 48 uur te worden aangemeld of afgemeld, maar dit zou binnen afzienbare tijd moeten worden omgezet in een systeem zoals de pandkalender in Antwerpen L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari L. HUIJSKENS, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 13 februari 2015 en A. LAMEYSE, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 12 maart A. LAMEYSE, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 12 maart D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, J. BAELDE, M. BONTE en S. VAN RUMST, Prostitutiebeleid in Gent, Oostende, Sint- Truiden en Luik in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, C. DE STOOP, Ze zijn zo lief, meneer, Leuven, Kritak, 1992, 248p; D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, D. BOELS, A. VERHAGE, D. BAUTERS, Prostitutie en informele economie: met haken en ogen. De paradoxale aanpak van Sekswerk, Orde van de dag 2013, afl. 64, J. BAELDE, M. BONTE en S. VAN RUMST, Prostitutiebeleid in Gent, Oostende, Sint- Truiden en Luik in G. VERMEULEN (ed.), Betaalseksrecht. Naar regulering of legalisering van niet- problematische prostitutie?, Antwerpen, Maklu, 2007, A. LAMEYSE, Mondelinge mededeling, via bandopname, d.d. 12 maart 2015; BELGA, Gent registreert prostituees net als in Antwerpen, De Morgen 2015, 20 april, 16