ASPO Nederland Nieuwsbrief #6 - November 2006

Transcriptie

1 ASPO Nederland Nieuwsbrief #6 - November 2006 Stichting Peak Oil Nederland, Postbus 10056, 1001 EB Amsterdam, Telefoon: +31 (0) , contact@peakoil.nl Shell wil zoals elk energiebedrijf haar olie- & gas productie blijven verhogen. Door het natuurlijke verval in productie in Europa en de VS moet de productie echter in toenemende mate komen uit regio s die onstabiel zijn, of uit oliesoorten die forse milieukundige en technologische uitdagingen met zich meebrengen. De productiedoelstelling voor het 2de kwartaal van dit jaar van 3.6 miljoen vaten per dag werd niet gehaald, Shell produceerde maar 3.2 miljoen vaten per dag, ook in het 3e kwartaal. De cijfers liegen er niet om, sinds 2003 daalt de productie van Shell alleen nog maar. Optimistisch ingesteld als het bedrijf is, verkondigde ze aan haar aandeelhouders een productie van 4.5 á 5 miljoen vaten per dag aan olie equivalenten tegen 2014, voornamelijk uit aardgas. Shell is daarmee wellicht de eerste, maar zeker niet de laatste oliemaatschappij, die haar toekomstige bestaansrecht haalt uit de productie van aardgas. Rembrandt Koppelaar, voorzitter Stichting Peakoil Nederland Inhoudsopgave: Pag. Pag. 2 t/m 4 Pag. 5 Pag. 6 - Olieproductie en Reservestatus - Productie vooruitblik Shell - Shell en Peakoil - Shell, Sakhalin en milieuwetgeving Stichting Peak Oil Nederland is de Nederlandse tak van de Association for the Study of Peak Oil & Gas (ASPO). Een internationaal netwerk van wetenschappers met als doelstellingen: 1. Het evalueren van de wereldvoorraad van olie en gas; 2. Het bestuderen van uitputting; waarbij economie, vraag, technologie en politiek in ogenschouw wordt genomen; 3. Het bewerkstelligen van bewustzijn over de gevolgen van fossiele uitputting voor de mensheid. Oliereserves wereld (Miljard vaten) Totaal ontdekt 922 Geproduceerd 073 Toekomst IEA* EIA** ASPO*** Huidige Reserves Nog te ontdekken Overig 1 Totaal Olieproductie (miljoen vaten per dag) Land Status Piek 2 Algerije Stijgend 200 Indonesië Gepiekt 99 Iran Stijgend 207 Kuweit Stijgend 205 Libië Stijgend 205 Nigeria Stijgend 206 Qatar Stijgend 202 Saoedi-Arabië Stijgend 2020 VAE Stijgend 208 Venezuela Stijgend??? Irak ??? Neutrale zone Plateau 2003 VS Gepiekt 970 Canada Stijgend??? Mexico Plateau 2004 Argentinië Gepiekt 998 Brazilië Stijgend 204 Colombië Gepiekt 999 Ecuador Stijgend 2009 Peru Gepiekt 982 Trin. & Tobago Gepiekt 98 Overig Amerika Stijgend - Denemarken Gepiekt 2004 Engeland Gepiekt 999 Noorwegen Gepiekt 200 Italië Plateau 2007 Roemenië Gepiekt 982 Overig Europa Gepiekt - Oman Gepiekt 200 Syrië Gepiekt 996 Yemen Gepiekt 2002 Ov. Mid.-Oosten Gepiekt - Angola Stijgend 203 Kameroen Gepiekt 985 Cong. Brazz Plateau 200 Egypte Gepiekt 996 Gabon Gepiekt 997 Tunesië Gepiekt 982 Overig Afrika Stijgend - Australië Gepiekt 2000 Brunei Gepiekt 979 China Stijgend 2006 India Plateau 2008 Maleisië Plateau 2007 Pap. N. Guinea Gepiekt 993 Vietnam Stijgend 200 Ov, Azië-Pacific Stijgend - Azerbaijan Stijgend 202 Kazachstan Stijgend 2025 Rusland Stijgend 200 Oezbekistan Gepiekt 2003 Overig v. Sovjet Plateau - Raffinage winst Wereld Reservegroei en/of onconventionele olie, diepzee is bij huidige reserves meegeteld 2. Piekproductieverwachting Stichting Peak Oil Nederland *International Energy Agency (IEA) **Energy Information Administration (EIA) ***ASPO database bijgehouden door Dr. Colin Campbell

2 Productie vooruitblik Shell Shell publiceerde op 25 oktober haar cijfers over het derde kwartaal van De kranten stonden vol van de recordwinst die geboekt werd, maar laten we eens kijken naar de cijfers van wat er echt toe doet: de olie,- en gasproductie. Ten opzichte van 2005 is in de eerste drie kwartalen van dit jaar de olieproductie met 5% gedaald. De gasproductie steeg nauwelijks. als oliereserves beschouwd. Shell mag ze dus niet als zodanig in de boeken zetten. Het bedrijf probeert SEC te bewegen hier soepeler mee om te gaan, tot nu zonder resultaat. Shell claimt dat hierdoor de gestreefde 100% vervanging van geproduceerde olie met nieuw gevonden olie niet gehaald is. Dit jaar lijkt men te blijven steken op 67%. (duizend vaten olie equivalent per dag) Shell olie & gas productie Kwartalen 1ste 2de 3de Aardolie 2,274 2,2 2,359 2,333 2,73,998,889,85,956 Teerzanden Aardgas,46,535,60,526,59,425,780,356,96.9 Totaal 3,690 3,746 3,960 3,905 3,772 3,58 3,746 3,253 3,250.9 Sinds het reserveschandaal in 2004 heeft Shell haar oliereserves met 30% zien dalen. Een forse aderlating. Shell produceerde in het tweede kwartaal 2006 een totaal van 3,2 miljoen vaten per dag olie equivalent (mboe/d), ter vergelijking, in het tweede kwartaal 2005 was dat nog 3,5 mboe/d. Shell had eerder de verwachting van een productiestijging naar 3.6 mboe/d uitgesproken, maar de realiteit bleek anders. Het streefgetal van 3.6 mboe/d is inmiddels dan ook naar beneden bijgesteld. De blijvende schade van de orkanen in de Golf van Mexico en de toenemende onrust in Nigeria treffen de twee belangrijkste productiegebieden van Shell. 16% van de productie van Shell komt uit de VS, 11 % komt uit Nigeria. De olieproductie in het deltagebied in Nigeria ligt voor een groot gedeelte stil, en dat scheelt meer dan vaten per dag. De productie van olie en vloeibaar aardgas op zee gaat overigens gewoon door. Shell bewezen olie & gasreserves (miljard vaten) Voorlopig komt een groot gedeelte van de totale olieproductie van Shell nog uit stabiele westerse landen. De VS zijn goed voor 16%, Groot Britannië voor 12%, Nederland voor 8% en Denemarken voor 6%. Zowel de VS (voornamelijk Golf van Mexico) als de Noordzee zijn olieregio s die over hun piekproductie heen zijn, de productie daalt daar jaar na jaar. Overigens weigerde Shell bij het onderzoek voor dit artikel inzage te geven in de productiedata per regio. Uit publieke cijfers is alleen te halen dat er in Europa vaten ruwe olie per dag minder wordt opgepompt in 2006 ten opzichte van Tussen 2001 en 2005 daalde de productie van Shell in de VS met 23% en in Groot Britannië met 21 %. (Vanwege aflopende contracten daalde de productie in Oman met 49%.). De totale productiedaling van aardolie tussen 2001 en 2005 lag op 10%. Na het reserveschandaal van 2004 is Shell er erg op gebrand om nieuwe olie en gasvelden in productie te nemen. Van de Veer benadrukt keer op keer dat Shell 20 miljard vaten aan reserves heeft die nog ontwikkeld kunnen worden. Opvallend is zijn verzoek aan de financiële wereld om geen appels met peren te vergelijken als het om olie gaat. Oftewel, om niet de totale productie van Shell met die van BP of Exxon Mobil te vergelijken. In plaats daarvan ziet van der Veer liever vergelijkingen per soort olie en per soort vindplaats, dus van BP diepzee Verdeling olie & gasproductie Shell per regio Volgens Shell topman Jeroen van der Veer is het tijdperk van gemakkelijk produceerbare olie voorbij. Er is bij Shell in toenemende mate een verschuiving naar gas, onconventionele olie, olie van moeilijk bereikbare plekken en onstabiele regio s te zien. Probleem daarbij is dat de Amerikaanse beursautoriteit (SEC) deze bronnen niet 2

3 Productie vooruitblik Shell projecten en Shell diepzee projecten, ExxonMobil teerzandolie met Shell teerzandolie. De grote vraag blijft of de investeringsplannen van Shell genoeg zijn om niet alleen de afname in productie in haar kerngebieden tegen te gaan, maar ook of ze de beoogde groei naar 4,5 tot 5 miljoen vaten per dag in 2014 waar kan maken? De oliemaatschappij wil tegen die tijd een aandeel van 15% van de oliewinning afkomstig uit onconventionele bronnen. Shell is van plan flink uit te breiden in Rusland (Sakhalin), Canada (teerzanden), Qatar ( GTL Gas To Liquids) en Nigeria, zowel op land als offshore. Daarnaast heeft ze een nieuw diepzeeproject aangekondigd in de Golf van Mexico. Allemaal projecten waar de nodige gevaren aan kleven. Een flink deel van de projecten gaat pas produceren na 2009, pas dan is er een substantiële productiestijging te verwachten. Laten we de verschillende projecten en gebieden eens onder de loep nemen. Nigeria Shell hoopt in 2014 hier 18% van zijn totale productie vandaan te halen. Om dat te verwezenlijken moet de productie van vaten per dag nu uitgebreid Nigeria - Projecten onder ontwikkeling (boe/d) Project Start Aandeel shell Prod. Type Bonga % 225,000 Aardolie EA % 60,000 Aardolie Erha/Erha North % 80,000 Aardolie Gbaran/Ubie ph. I % 90,000 Aardolie Bosi oil % 00,000 Aardolie Gbaran/Ubie ph. II % 00,000 Aardolie NLNG train % 300,000 Aardgas Qatargas 4 LNG 20 30% 240,000 Aardgas Olokala LNG % 300,000 Aardgas H Block % 40,000 Aardgas worden naar vaten per dag. De productie op land ligt stil, maar zich concentreren op offshore productie ziet Shell niet zitten. Het bedrijf hoopt in de tweede helft van dit jaar de productie op het land weer op te kunnen starten. Onbekend is hoeveel moeite dat gaat kosten, maar bekend is dat een deel van de infrastructuur is vernield door sabotage en diefstal. Bovendien zijn er volgend jaar verkiezingen, en de verwachting is dat dit veel onzekerheid gaat opleveren, en toenemende politieke spanningen. Het lijkt een grote gok om hitber de belangrijkste productieregio van te willen maken, maar nu de olie op begint te raken heeft Shell weinig andere keus. Er zijn sterke geruchten dat de Amerikanen hun bemoeienis met Nigeria willen uitbreiden, inclusief de vestiging van troepen in het land. Opvallend is dat er in de presentatie van de halfjaarcijfers nog met voorzichtige hoop werd gesproken over de kansen voor oliewinning in Nigeria. Bij de presentatie van het 3e kwartaal meldt Shell alleen dat er een productiedaling van vaten per dag is, en dat dit zeker dit jaar niet meer gaat veranderen. Canada, Teerzanden. Met de recente aankoop van Black Rock in Canada en de aangekondigde overname van de vreemde aandelen van Shell Canada, heeft Shell zijn aandeel in de teerzandwinning flink uitgebreid. En hoewel de productiekosten van teerzandolie flink gestegen zijn, maakte Shell er in het tweede kwartaal van 2006 een leuke winst, ruim 19 dollar per vat. De kosten stijgen door een toenemende prijs van gas (nodig om de olie uit het zand te koken), sterk gestegen prijzen van staal, krapte bij toeleverende bedrijven, en stijgende loonkosten. De teerzandrush in Canada begint dermate uit de hand te lopen dat de Canadese overheid er aan denkt voorlopig minder concessies uit te geven om te voorkomen dat Canada - Projecten onder ontwikkeling (boe/d) Project Start Aandeel shell Prod. Type Peace river % 50,000 Teerzand AOSP bottlenecking % 30,000 Teerzand AOSP Expansion % 00,000 Teerzand de lokale economie in de teerzandgebieden overkookt. Op de langere termijn dreigt er een tekort aan water en aardgas. De gasproductie in Noord Amerika daalt en de vraag hoe teerzandwinning te combineren met landbouw, verwarming van huizen en elektriciteitsproductie wordt steeds dringender. Het gastekort lijkt weg te werken te zijn door het uitkoken van de olie met aardgas te vervangen door verhitting op basis van kernenergie. Een recente proefballon in deze richting van oliemaatschappij Total werd echter door de Canadese overheid met weinig enthousiasme ontvangen. Een andere mogelijkheid is het ondergronds scheiden van zand en olie. Dit doormiddel van de verbranding van een gedeelte van de teerzanden ondergronds, om voldoende hitte voor scheiding te creëren waarna de olie die vrijkomt opgepompt kan worden. Deze techniek is alleen nog zeer experimenteel, zij moet zich nog bewijzen. Het toenemende watertekort blijft een probleem, al wordt er wel gezocht naar oplossingen. Ook de mogelijke aanleg van een pijplijn van Alberta naar de kust bij Britisch Colombia lijkt op het nodige verzet te gaan stuiten van de milieubeweging en de lokale First Nation stammen daar. Belangrijk voor Shell is sneller nieuwe technieken voor teerzandwinning te ontwikkelen om daarmee een concurrentievoordeel op te bouwen. De verwachting is dat de teerzandproductie van Shell groeit van 97 mb/d in 2006, naar 151 mb/d in Qatar en Iran, Gas To Liquids Shell is van plan tussen de 12 en 18 miljard dollar te investeren in een Gas to Liquids project in Qatar, en daar in totaal 3 miljard vaten olie equivalent te gaan produceren. Daarmee wordt Qatar een van de nieuwe poten onder de productieplannen van Shell. Shell overweegt ook om te gaan investeren in het naastgelegen Iran. Ook daar gaat het naar alle waarschijnlijkheid om een gas to liquids project. Qatar zelf is een redelijk stabiel land, onder andere door de aanwezigheid van het Amerikaanse 3

4 Productie vooruitblik Shell leger, die daar hun hoofdkwartier voor de regio hebben gevestigd. Tegelijkertijd is de Amerikaanse aanwezigheid ook de grootste risicofactor. Qatar ligt vlakbij Iran en zal in geval van een oorlog tussen Iran en de VS een van de doelwitten zijn. Iran wil zoveel mogelijk profiteren van zijn olierijkdommen. Het is daarom de export van gas aan het intensiveren. Om die redenen zijn Shell en Iran in gesprek over mogelijke investeringen van Shell in de gasindustrie van Iran. Shell zit echter met het dilemma dat het enerzijds toegang wil tot Iran, maar anderzijds de Amerikanen niet voor het hoofd wil stoten. De ontwikkelingen in het conflict tussen Iran en de VS zijn daarom van cruciaal belang voor Shell. De Amerikaanse wens voor economische sancties tegen Iran kan investeringen in de weg staan, evenals een mogelijk Iraans besluit tot een olieboycot. Shell zou gebaat zijn bij een snelle en diplomatieke oplossing van het conflict, maar de kans hierop lijkt erg klein. Of wel het komt tot een gewapend treffen, of de kwestie blijft door slepen. In geval van een gewapend treffen zal zeer waarschijnlijk de export uit de Golfregio tijdelijk stil komen te liggen. De conclusie is helder, Shell wordt door het natuurlijke verval in productie in toenemende mate gedwongen zich te begeven in olie regio s die onstabiel zijn, of in de productie van oliesoorten die vanwege de plaatselijke milieuomstandigheden onzekerheden en forse uitdagingen met zich mee brengen. Shell probeert naar buiten toe zelfvertrouwen uit te stralen, zeker als het gaat om het behalen van de gestelde doelstellingen. De vraag is echter hoe reëel die doelstellingen zijn, en hoezeer Shell grip heeft, of überhaupt kan hebben op de externe omstandigheden die de productie beïnvloeden. De doelstelling van 4.5 á 5 miljoen vaten per dag kon daarom wel eens niet gehaald worden. Het is waarschijnlijker dat de productie blijft dalen tot aan 2008, en dan pas weer gaat stijgen. Coal to Liquids, Australië / China Een ander opvallend pilotproject is het Coal to Liquidsproject in Australië. Shell is een van de koplopers op het gebied van de ontwikkeling van deze techniek. In Australië gaat het om het vergassen van bruinkool om vervolgens het gas om te zetten in zo goed als zwavelvrije synthetische diesel. Het project is een joint venture met Anglo American. Diepzee, Golf van Mexico. In samenwerking met Chevron en BP gaat Shell op een diepte van 8000 voet gas en olie produceren. Het gaat om vaten olie en 200 miljard kubieke meter gas per dag. Ook hier is Shell niet echt scheutig met precieze data. Het project zal volgens de planning rond 2010 gaan leveren. Energieproductie shell (miljoen vaten per dag) 4

5 Shell en Peakoil Easy Oil has Peaked Bij de presentatie van de jaarcijfers over 2005 (een jaar met een recordwinst) vroeg de britse journalist David Strahan Shell-CEO Jeroen van der Veer naar de mening van Shell over Peak Oil. En als Shell bij de huidige krapte op de markt recordwinst na recordwinst boekt, wat er dan gebeurt als de wereldwijde olieproductie gaat dalen. Jeroen van der Veer antwoordde daarop dat Peakoil klopte wanneer toepast op regionale productiegebieden en conventionele olie vlakbij de markt, maar dat de wereld als geheel nooit een Peak Oil moment gaat meemaken. Daarvoor was het fenomeen te complex: In feite ga je verschillende pieken krijgen, een voor olie, een voor teerzanden, een voor kolen. En van die laatste twee is nog niet te voorspellen wanneer er een piek komt. Als Shell een schone kolen technologie kan ontwikkelen dan is er niet één piek, maar zijn er meerdere. Hoe die zich ontwikkelen, en welk tijdspad ze gaan hebben is voor ons niet te voorspellen. Daarom denken wij dat het voor ons bedrijf verstandig is om uit te gaan van vele verschillende prijsscenario s Strahan vroeg daarna of Jeroen van de Veer verwachtte dat de teerzandproductie de teruggang in productie van conventionele olie op zal kunnen vangen. Jeroen van der Veer: Wat ik verwacht is dat tegen het huidige prijsniveau er een enorme stimulans is om aanvullende energiebronnen te ontwikkelen. Of dat nu koolwaterstoffen zijn of alternatieve energiebronnen, mensen zullen reageren, maar dat kost tijd. In januari van dit jaar schreef van der Veer een ingezonden stuk in de Financial Times waarin hij dieper inging op Peak Oil. Ook daar eenzelfde soort reactie. De goedkope olie is gepiekt, maar met genoeg investeringen en technologische innovaties kunnen we dat gat opvullen met een mix van andere fossiele brandstoffen en alternatieve bronnen van energie. olieproductie in de Verenigde Staten (exclusief Alaska en Hawai) zou tussen 1966 en 1971 structureel en onomkeerbaar gaan dalen. Zelfs enkele minuten voor de lezing probeerde Shell Hubbert er nog van te weerhouden om te spreken over de piek van de Verenigde Staten. Hubbert was echter een koppig man en gaf de lezing niettemin. Nadien wist Shell de geschreven versie van de lezing weg te censureren. De precieze voorspelling werd in de conclusie ergens de komende decennia. Afgaand op wat je kunt vinden aan publieke uitspraken lijkt Shell nu juist het debat te zoeken en open kaart te spelen. Shell is er het bedrijf er niet naar om net als recent ExxonMobil openlijk en agressief stelling te nemen tegen Peak Oil. ExxonMobil deed dat door advertenties te plaatsen in enkele Amerikaanse kranten. Of is het een slimme public relations strategie? Shell weigert in te gaan op uitnodigingen voor een rechtstreeks debat met Peakoilers en heeft tot nu toe niet de moeite gedaan om met eigen data te reageren op de beweringen van ASPO. Uit betrouwbare bron weten we ook dat er vanuit het hoofdkantoor een oekaze is uitgegaan die het Shell medewerkers verbiedt om op een dergelijke uitnodiging in te gaan. Ondanks de zorgen die enkele Shell medewerkers hebben over de toekomst van de fossiele brandstofvoorraden. Misschien begrijpelijk vanuit de positie van Shell, die zijn aandeelhouders niet ongerust wil maken, maar twijfelachtig vanwege de grote publieke belangen die op het spel staan bij het leveren van energie voor de 21ste eeuw. Sinds het reserve schandaal reageert Shell krampachtig op alles dat een bedreiging kan zijn voor de geloofwaardigheid van haar oliereserves. Het is dus niet onbegrijpelijk dat Jeroen van der Veer geruststellende woorden wil spreken. Ja misschien gaat de conventionele olie ooit wel pieken, maar we hebben nog genoeg teerzanden en kolen, dus gaat u rustig slapen. Een reactie die goed te vergelijken is met de eerste reacties van het bedrijf op klimaatverandering. Tegelijkertijd is het te verwachten dat Shell een van de eerste bedrijven is die Peak Oil gaat toegeven. Net als ze ooit een van de eerste oliebedrijven waren die publiekelijk toegaven dat klimaatverandering bestond. De Peak Oil beweging heeft zijn ontstaan aan een Shell medewerker, en ook toen (in 1956) was de reactie van Shell duidelijk: we willen niets horen over Peak Oil. M King Hubbert was een van de meest gewaardeerde geologen op het Shell lab in Houston, Texas. Totdat hij op een congres van het Amerikaanse Petroleum Instituut een lezing wilde geven over zijn laatste ontdekking. De 5

6 Shell, Sakhalin en milieuwetgeving Shell ligt onder vuur van de Russische autoriteiten omdat het de milieuvergunningen van het Sakhalin II project geschonden zou hebben. Er zijn maar weinig mensen die geloven dat de Russische overheid serieus bezorgd is om het milieu op dit eiland. Het lijkt vooral een manier om de onderhandelingen tussen Shell en Gazprom onder druk te zetten. Shell ontkent dan ook dat er iets mis is met zijn milieubeleid op Sakhalin. Dat is misschien wel erg kort door de bocht. Het immense project heeft een aantal redelijk schadelijke gevolgen voor de lokale bevolking en natuur en milieu op het eiland. Gevolgen die ondanks kritiek van milieuorganisaties en lokale bevolking vooral beantwoord worden met public relations. Het eiland Sakhalin ligt ten noorden van Japan en bestond tot voor kort vooral uit natuur. De lokale economie is voor een groot deel van zijn inkomsten afhankelijk van visvangst (zalm) en een deel van de bevolking (vooral de inheemse niet-russische bevolking) leeft van jacht, visserij en kleinschalige landbouw. Het gebied is ongerept en ruig, en erg gevoelig voor aardbevingen. Het Sakhalin II olie en gas project is een joint venture van Shell (55%) en twee Japanse bedrijven, Mitsui en Mitsubishi. Gazprom probeert een deel van het project te verwerven. SEIC (Sakhalin Energy Investment Company) is de werkorganisatie die het project voor Shell, Mitsui en Mitsubishi uitvoert. Het project behelst onder meer het aanleggen van een pijpleiding over een groot gedeelte van het eiland, een LNG fabriek en twee platforms op zee. De oost Europese milieuorganisatie Bankwatch publiceerde september 2006 de resultaten van onderzoek naar de lokale gevolgen van het project. Gebrek aan water, te veel aan bouwverkeer. De lokale bevolking heeft vooral last van de bouw van de LNG fabriek. De fabriek wordt gebouwd op het strand naast het plaatsje Korsakov ( inwoners). Zij hebben vooral last van de enorme hoeveelheid bouwverkeer door het plaatsje. Hiervoor zijn onder meer wegen in het stadje verbreed door de wandelpaden weg te halen. Ondanks klachten hierover weigert SEIC meer te doen dan het uitgeven van foldertjes over verkeersveiligheid. De investeringen in infrastructuur die SEIC gedaan heeft op het eiland lijken alleen plaats te vinden op delen van het wegennet die belangrijk zijn voor SEIC. Het bouwverkeer heeft veel schade aangericht aan het lokale wegennet. De toename van het verkeer heeft een merkbaar negatief effect op de gezondheid van de kinderen in de stad. paaigronden heeft. Die worden bij de bouw al vervuild door erosie. SEIC weigert ook te investeren in adequate bescherming tegen erosie en bescherming tegen leidingbreuken. Onvoldoende nagedacht over ongelukken. Naast het feit dat SEIC een oliepijplijn bouwt in een gebied dat bekend staat om zware aardbevingen, heeft zij volgens een nieuw rapport van het Wereld Natuur Fonds onvoldoende nagedacht over het effect van een olielek (bijvoorbeeld door een aardbeving) onder de ijzige omstandigheden van Sakhalin in de winter. De conclusie is kort gezegd dat er gedurende zes maanden per jaar, als de Aniva Baai bedekt is met ijs, geen mogelijkheden zijn om een olielek te bestrijden. De conclusie van de gezamenlijke milieuorganisaties is dat Shell en de andere deelnemers aan Sakhalin II inderdaad de Russische milieuwetgeving overtreden. In hoeverre dat echt een zorg is voor de Russische autoriteiten blijft onduidelijk. Ondertussen heeft het Russische ministerie van milieu besloten de schorsing van de milieuvergunning van Shell met een maand te verlengen en is een prijskaartje aan de schade op het eiland gehangen. Volgens de Russische regering bedraagt de schade zo n 100 miljoen dollar. Minister van Mijnbouw Yuri Trutnev zegt volgens de St Petersburg Times van 31 oktober dat het niet de bedoeling om Shell uit Sakhalin weg te krijgen, maar wel om ze te laten betalen voor de schade die is aangericht. Stichting Peak Oil Nederland steunen De Stichting is ontstaan uit vrijwillig initiatief en bestaat vooralsnog geheel bij gratie van vrijwilligers. Voor het opstarten van een Secretariaat zijn donaties welkom. Indien u de stichting een warm hart toedraagt kunt u deze storten op: Girorekening t.n.v. Stichting Peak Oil Nederland te Amsterdam, Bic code PSTBNL21. De Stichting is ingeschreven bij de kamer van koophandel onder nummer , zij staat bij de belastingdienst bekend als een goed doel. Bij voorbaat dank voor uw steun! Daarnaast zijn twee van de drie waterbronnen van de stad afgesloten, en is er een kampement voor de werknemers gebouwd, waardoor er een watertekort is in de stad. Oliepijplijn bedreigt lokale visstand. Veel zorgen zijn er ook voor de lokale visstand, de broodwinning van rond de mensen op het eiland. De pijpleiding doorkruist veel riviertjes waar de zalm zijn 6