Hart voor Brabant. INGEKOME'N o 6 MEI2014 OD Z_. Gemeente Heusden Gezondheid telt!

Transcriptie

1 Hart voor Brabant INGEKOME'N o 6 MEI2014 OD Z_ Gemeente Heusden Gezondheid telt! Gemeente Heusden Het college van burgemeester en wethouders Postbus AA VLIJMEN Kenmerk: UIT Behandeld door: Riny Hoogedoorn Onderwerp: Ontwerpbegroting 2015 Datum: 30 april r.hoogedoorn@ggdhvb.nl Geacht college, Hierbij sturen wij u onze ontwerpbegroting 2015 toe, die past binnen de kaders van de voorjaarsnota 2014 zoals het Algemeen Bestuur die op 10 april vaststelde. In de weken daarvoor gaf een aantal gemeenten hun zienswijze over die voorjaarsnota. De algemene lijn daarvan was: steun voor de inhoud van en het beleid in de voorjaarsnota, maar kanttekeningen bij de financiele aspecten. Hieronder gaan wij daarop in. Begroting en takendiscussie In 2013 deed een breed samengestelde stuurgroep aan het Algemeen Bestuur een aantal aanbevelingen over de rol van de GGD in de gemeentelijke transities, over zijn vraaggerichtheid en over zijn taken. In november rondde het Algemene Bestuur deze discussie af. Bij de vaststelling van de voorjaarsnota benadrukte het Algemeen Bestuur dat, net als de gemeenten, ook de GGD op zijn takenpakket moest bezuinigen. Preventie loont, maar er moeten ook gevolgen zijn voor de taken van de GGD. Een eerste stap zet het bestuur daarvoor in juli, met een besluit over de huisvesting van de consultatiebureaus. Het Algemeen Bestuur besloot verder dat de takenanalyse van 2013 moet leiden tot een uitwerking van substantiele keuzevragen die de GGD (in de begroting) vanaf 2016 ook kan effectueren. Dat traject starten we in het najaar en we betrekken er de gemeenteraden bij. Het resultaat: een aantal (mogelijke) (bezuinigings)voorstellen die uitlegbaar, uitvoerbaar en transparant zijn. GGD Hart voor Brabant Postbus DA Tilburg info@ggdhvb.nl

2 Hart voor Brabant Gezondheid telt! Vervolg Onze begroting 2015 past binnen de kaders van de voorjaarsnota zoals het Algemeen Bestuur die vaststelde en die we, vanwege de nieuwe gemeenteraden, hierbij nog een keer toesturen. Op 10 juli neemt het Algemeen Bestuur een besluit over de begroting. Conform artikel 35, lid 3 van de Wet gemeenschappelijke regelingen kan de raad zijn zienswijze over onze begroting naar voren brengen. Laat uw eigen planning het niet toe om dit v66r eind juni te doen, dan geven we u in overweging om de raad te vragen om de verdere afhandeling van de begroting aan u op te dragen. Hoogachtend, het Oagelijks Bestuur van de GGD Hart voor Brabant, namens deze, directeur publieke gezondheid Bijlagen: voorjaarsnota zoals vastgesteld door het Algemeen Bestuur; ontwerpbegroting 2015 GGD Hart voor Brabant. Cc: - de ambtenaar volksgezondheid (per ); - de griffier (per ).

3 . AB Hart voor Brabant Gezondheid telt! GGD in transitie(s) Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant

4 1. Inleiding De gemeenten zijn volop bezig met het overnemen van een aantal verantwoordelijkheden in het sociale domein en de jeugdsector van het rijk en de provincie. Ze bereiden zich voor op deze transities, die ook een transformatie betekenen van de wijze waarop de overheid en instellingen ondersteuning geven aan burgers, in het ander;- werj:.ew bijzonder de kwetsbare. Verandering dus. De GGD Hart voor Brabant wil graag bijdragen aan deze verandering, vanuit onze rol in de publieke gezondheid en in het domein veiligheid. Dit doen we vanuit onze opdracht: het behalen van gezondheidswinst. lee4wyp In deze nota nemen we u mee in deze ontwikkelingen. In hoofdstuk 2 schetsen we onze omgeving, in hoofdstuk 3 vindt u de speerpunten voor ons werk en in hoofdstuk 4 wat dat betekent voor Hoofdstuk 5 sluit de nota af met de financlele kaders. Verspreid over de tekst vindt u, als illustratie, voorbeelden-uit ons werk. Daarnaast zijn er links naar achtergrondinformatie. De voorjaarsnota 2015 is de basis voor de begroting 2015 van de GGD. een-roi-voor We betrekken de gemeente tijdig bij het besluit over deze begroting. Via raad of elj::e;~i7 commissie kan zij haar opmerkingen doorgeven aan haar portefeuillehouder, die ook lid is van het GGD-bestuur. Na vaststelling door het Algemeen Bestuur (begin april) werken we de begroting uit. Die sturen we in mei naar de gemeenten. De wet verplicht ons om de begroting rond 1 juli vast te stellen. Het beoogd resultaat: een begroting 2015 met programma's en activiteiten die gericht blijven op de gezondheid van al onze inwoners. 's-hertogenbosch, 30 januari 2014, het Dagelijks Bestuur van de GGD Hart voor Brabant, H.A.M. Backx, secretaris W.A.G. Hillenaar, voorzitter Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor 8rabant 1

5 2. Ontwikkelingen om ons heen In de vorige eeuw waren familie- en sociale verbanden sterker en de verschillen in de samenleving kleiner. In deze meer homogene en overzichtelijke samenleving nam de overheid veel verantwoordelijkheden over om de meest kwetsbaren te ondersteunen. eef/i/andere-i:fjh Maar aan de haalbaarheid van de verzorgingsstaat komt een eind. Hierdoor verandert de kijk op en de inrichting van het sociale domein, met daarin andere principes en andere uitgangspunten. De burger: meer op eigen kracht Burgers moeten eerst hun eigen mogelijkheden en die van hun netwerk inzetten. Dit vraagt ook een andere houding van organisaties: meer uitgaan van de mogelijkheden van de burger zelf in plaats van zijn vraag en zijn verantwoordelijkheden overnemen. Wel moeten die organisaties helpen bij het verstevigen van het sociale netwerk en J<7rff signalen en risico's vroeg herkennen om snel te kunnen ondersteunen als dat nodig is. u/aae: ~ En dan zo, dat de inzet van specialistische zorg niet nodig is. Daarvoor moeten organisaties dichtbij de burger staan: in de wijken, in de scholen, in de gezinnen. IrlI ~ TIl'bt,w~wij1v ReWwf toopt: ee-w pyoject: W(:lCt.f" ee-w (GGV-)~ ~ ~er~ ~~ -C-~ ~peuj"j<e, onderjt:e«-l'\~ ent 1l-t:e- UjI'W ~ y>r~ G~ ent y>rftv~(:lct.f" cz doent OOJV t'i1.ee< Ve- ~ cu& t'\.rum.(i ~erkt- m.e.(: het- ~ v. ce-nt'vim'l1$ ~~ ervoor M-t: k.la-n.t'ent m.e.(: 0l'W~ tt ;v~~~ee-wp~~krif~ Wat betekent dit voor de GGD? De GGD moet gezondheidswinst behalen en heeft vanuit dat perspectief ook een opdracht in het domein veiligheid. Gezondheid draagt direct bij aan persoonlljk en sociaal welbevinden, leefbaarheid en prestaties. Zonder gezondheid geen participatie en wie meedoet, voelt zich gezonder. Het bevorderen van gezondheid is daarmee een belangrijke voorwaarde voor het doen slagen van de ambities in het sociale domein. Ook bij de decentralisaties biedt preventie kansen. Onze kerncompetenties liggen bij YUticd", het signaleren van gezondheidsrisico's en het preventief acteren op deze risico's. ewcy~ Daarnaast treden we op bij crisissituaties als de (soclale) veiligheid in het geding is. Daarom willen we onze bijdrage vooral leveren in de o= en 1ste lijn. Vroeg en snel signaleren, doortastend zijn in samenwerking, versterken van de eigen kracht en licht ondersteuneri als dit nodig ls, individueel en collectief. Verder kan de GGD als publieke organisatie de gemeente ondersteunen bij het vervullen van haar verantwoordelijkheden. Te denken valt dan aan de onderzoeks- en beleidsondersteuning en het schakelen naar partijen in de zorgsector zoals huisartsen, Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 2

6 specialisten, maar ook regisseren als de gemeente dit van ons vraagt. En we kijken breder en meer in samenhang naar wat nodig is en brengen onze kennis en onze deskundigheid in in het integrale team op school, in de wijk, in de gemeente. lyobol<iev, 13er~ et'\i TilJ.iiM-g.- werlct- d,e, GGD ~ met" R~ CUM'I/ eefli wi/kf>yofie.!.< ZO!V\I PY~ ~ ~ i.w ~ lun:'1:f4 ~i+1.fr et'\i W~ We- veryij1c.e-yv hetm.et" d,e, ~ Va-r\I d,e, ~ CU;e, er WO"Y\.IWtI et'\i werkeru R~a.ar. eerder i+16pcle-vt, op ~imcd~ et'\i -==:... ~er ~et'\lva-r\i ~ Het betekent dat we onze professionals moeten steunen met de juiste competentieontwikkeling en faciliteiten om hun taak in de wijk goed te kunnen uitvoeren. Onze nieuwe regionale teams bieden een belangrijke voorwaarde voor deze beweging en ze gaan met deze opdracht aan de slag. Onze professionals krijgen daarbij de ruimte om in deze teams hun deskundigheid in ~ te brengen. Ze weten wanneer ze moeten schakelen naar meer specialistische zorg, i-ft,ol,e,wijkt maar ook wanneer weer terug te schakelen naar lichtere zorg en liefst naar de eigen kracht. Samen op zoek naar en organiseren van de beste oplossing op maat. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 3

7 3. Prioriteiten voor gezondheid Onze kerntaak is: gezondheidswinst behalen. In 2011 lagen er de volksgezondheidstoekomstverkenningen, waaruit het Algemeen Bestuur als speerpunten benoemde: 1. ge/ijke kansen: door het terugdringen van gezondheidsachterstanden; 2. gezonde omgeving: door te zorgen voor een gezonde fysieke en sociale omgeving; 3. vitale bevolking: door te investeren in preventie. Deze speerpunten vormen onze missie waarin de kracht en de omgeving van de d..e-7:rurfjey burger centraal staat. We zien ze als belangrijke ankers voor de publieke gezondheid WYlt"rcu;:d, in ons werkgebied. In deze nota verbinden we ze aan de transities die gemeenten nu voorbereiden. Deze accenten zetten we naast onze reguliere taken uit de Wet publieke gezondheid die we voor de gemeenten uitvoeren. Gelijke kansen Er zijn nog steeds grote verschillen in gezondheid: mensen met een lage opleiding leven gemiddeld 6 tot 7 jaar korter dan hoogopgeleiden. En deze verschillen dreigen groter te worden. Vrouwen leven wel langer, maar hebben dan relatief vaak een slechtere gezondheid. En de gezondheid van allochtonen is vaak minder goed dan die van autochtonen. De aanpak van deze achterstanden vraagt dus nog steeds aandacht. Er zijn nu drie grote decentralisaties: de transitie van de jeugdzorg, de hervorming van de Awbz en de participatiewet. Deze trajecten zorgen voor grote veranderingen in ~ de zorq, het welzijn en de gezondheid en voor een andere rol van de gemeente daarin. Maar ze bieden ook veel kansen om preventie te verbinden aan andere voor pnwe-n.t'le/ terreinen en daaraan kan de GGD bijdragen, als uitvoerder van de gemeentelijke taken in de publieke gezondheid. De- GGV COOr~ ae, p:.y~ hulp bij ma,at". Klw.ppeUj~ onrutt Y\.C(/~. we-- liiy1.l7 )(/24 lmm" eeet» }/00ybe.eU ~ VOOY curect;"e" hulp ew wer~ da..cu-bij ~ m..et"~ ~ewpcutner.l'. WekeUj4lifY1.l ei'" 1-2 ~et'4 byvooyb~: Wet'\MWerKhrij~ g.edrcuj't~ l.eet--~of wwfl;t.m,aiedrcwta/. De gemeenten zien ook dat de GGD een goede partner kan zijn in deze transities: vooral de jeuqdgezondheidszorg heeft een belangrijke preventieve rol in het tijdig signaleren en het bieden van lichte ondersteuning en draagt zo bij aan het verrninderen van het aantal kinderen dat zwaardere zorg krijgt. Er ontstaan allerlei samenwerkingsstructuren: (sociale) wijkteams, basisteams, frontlijnteams, jeugdwijkteams. De gemeente vraagt alle partners, dus ook ons, om mee te bewegen in de transformaties. Dat doen we graag, voor zover die ruimte er is. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 4

8 In 2015 zetten we ons in voor een wijkgerichte aanpak. Mensen moeten gezonder kunnen leven, vooral de kwetsbaren, met een lage opleiding of die arm zijn of ziek. ~\loor- Deze groep neemt immers toe, door een economie met hoge werkeloosheid en een k.w~e-i'1/ beperkte kans op werk en door veel mensen onder de armoedegrens, maar ook door de instroom van Oost-Europeanen en de mensen die de tweedelijnszorg niet meer zal opvangen. De medische aspecten krijgen daarbij nog weinig aandacht. Wij nemen graag onze verantwoordelijkheid, samen met gemeenten en partners, bij de preventie en triage op sociaal-medisch terrein. Maar ook als het gaat om de kennis over en het monitoren van deze kwetsbare burgers kunnen wij gemeenten ondersteunen. Toeev er i-w~ i-wm- Meievij et1/ MLdd..ew-'BY~ ~ dodeuj'ke- ilc«:j,;to{fenr v~ door xt'v-<jaar~ le>verm- NovCl.d.io een» vooroeeld- KeYlt"yow M- ljoyfr De- GGV ~M- m,e.t- bijvoorbe.el,d., M-.,'l.ee,y~ op M- ~ et1/ ~M- Y~~et1/ m,e.twa.a.rx:huw~ofpyf!jvent:uwe- ~'Pet'I< Gezonde omgeving De overheid moet beschermen bij gezondheidsbedreigingen. Het bestrijden van infectieziekten blijft daarbij actueel. Vooral in ons werkgebied zijn er veel ervaringen met zoonosen (ziekten die van dier op mens overgaan), denk aan de Q-koorts. Landbouw en veeteelt zijn in onze regio's economisch van groot belang. De dichte bevolking van mens en dier vergroot de kans op besmetting tussen dieren en leidt tot milieubelasting. Voorkomen is niet altijd mogelijk, dus we moeten alert blijven en cu.et'top bedreigende situaties signaleren, zoals zoonosen, resistentie tegen antibiotica, nieuwe bed,y~ infectieziekten, geurhinder en fijn stof. Daarbij is het essentieel om samen te werken met partners in de humane, veterinaire en milieukundige sector. Infectieziekten en milieu zijn vaak niet gebonden aan een gemeente en vergen daarom ook maatregelen van provincie of rijk. Dit vraagt van de GGD: het signaleren van deze thema's en ze af te stemmen bij gemeenten, provincie en rijk en partners. Soms is ook afstemming nodig met grensregio's en/of Europese partijen. GGiJ:i::Orttw~ adf eef'\t ~ voor dei ~et1/vtu'\lm-v~if. Va.ardoor ~ we- cuiv~et1/ over veyp~ of~~ ook: wer7<e-n: Gezondheidswinst is niet alleen te boeken door gezond gedrag, maar ook op gebieden die weinig te maken hebben met zorg. Denk bijvoorbeeld aan goede arbeidsomstandigheden en een veilige omgeving. Die kan het voor mensen moeilijker of makkelijker maken om gezond te leven. Daarom is het belangrijk om in te zetten op de omgeving waar mensen wonen, leren, werken en recreeren. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 5

9 bedy~ C!.leYtop We spelen landelijk een rol bij het vormgeven en invullen van de openbare ruimte door mee te praten over de nieuwe Omgevingswet en door het vertalen van gezondheidsfactoren bij de beoordeling van bijvoorbeeld de intensieve veehouderij. Ook op een andere manier is de omgeving belangrijk voor onze gezondheid: zij kan onveilig zijn door onqewenst gedrag van mensen. Door het wegnemen van fysiek of sociaal onveilige omstandigheden kunnen mensen de kiezen voor de gezonde optie. Dat maakt bewegen aantrekkelijker en verleidt minder tot ongewenst gedrag. Samen bezig zijn met groen in de buurt zorgt voor meer betrokkenheid en een goed contact tussen buren. Daarnaast zorgen een groene wijk en beweegvriendelijke schoolpleinen voor een gezonde omgeving, meer speel- en ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen en minder conf1icten en spanningen. Waar kansen liggen, spelen we erop in. M~ 'het: GY'~ Waud/ Lw Tilburg- WEWti" Lw 2013 het: voorbeeld:py'oject: Va-t'l.l GY'Oet'V VU;ht-EWbij, BU«.Yt'be.wo-ner.svEWbouwlWV er g.yoe-t1.t"iwv lwv ~UiJ<,e,W d,e, tw:.w voor ~ act"wl-teit"lwv ~ kookmjorkmwpr. ElWV deel Va-t'l.l d,e, ~ W ~U;ht-voor ~et1/. Ve-t«.int Wee+1/g.yoot" ~lwv mem.f wiloolv op a.t'l.dere- plek.1ce.w Lw d,e, Wi/kI ~ Y'ea.J.4e.ret1/. Vitale bevolking Nederland vergrijst en niet iedereen is altijd even gezond. Gezondheid is nodig om goed te kunnen participeren in de samenleving. Onderwijs en arbeidsparticipatie leiden tot een hogere sociaal economische positie en daarmee op betere kansen. Preventie wordt daarbij steeds belangrijker. De eerstelijns- en de publieke gezond- ~eyke.w heidszorg beseffen steeds beter dat ze elkaar nodig hebben voor het boeken van WLet- d,e, 1" Ujvv succes. Ze onderkennen ook steeds meer het belang van samenwerken in de wijk. Samenwerken met partners in de wijk en de 1e lijnszorg kan leiden tot een beter afgestemd aanbod van zorg, gezond/preventie en welzijn. Door samen te werken in de wijk sluit de keten van preventie, signalering en effectieve zorg beter aan op de eigen kracht van de bewoners en wordt daarmee effectiever. Ook met private partijen gaan we de samenwerken om preventie en gezondheid meer aandacht te geven. Irv 1te:t Zorrr lwv V~ Hid.d.e,n,..13Y'~ ky"'/ce..yv wer l'1.cuu" d,e, ~ v(;u'v k.w~e- ~ We- WEWke.w dcu;u--bij n.a.«.w ~ met" de; 1e-lWV d,e, 2e-lijrv. De- ~ Tilburg-- heefl;" ee+1/ w.ccewot- lt1.od.et- voor d,e, ~m.e.d4che- ~g-- voor d,e, d.ct1c,.. e-rv~ VaarLw werke.w ~ GGV, ~ e-rv ~$J'V~aar ~ We- ~ l'1.cuu" d,e, ~ ~ werke.w py'o'ac:tt-ei' e-rv Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 6

10 Stuurgroep GGD-taken In 2013 stelde het Algemeen Bestuur een stuurgroep in van gemeentebestuurders en -ambtenaren die de volgende aanbevelingen deed: de GGD in de gemeentelijke transities: werk vanuit de belangrijkste deskundigheid van de GGD: gezondheid. Werk in integrale teams en vertaal de kennis over gezondheid naar nieuw beleid. Werk in de wijken en leg de contacten met de hulsarts, die steeds belangrijker wordt voor de preventie. de taken van de GGD: er ligt nu een compleet overzicht van die taken: het waarom en hoe en waar te bezuinigen is (en waar niet). Dit overzicht is een leidraad als het bestuur aanpassingen wil en daarvoor inhoudelijke keuzes wil maken. de vraaggerichtheid van de GGD: speel als GGD flexibel in op de schaal waarop gemeenten hun (nieuwe) taken organiseren, zorg dat je 'erbij' bent als er beleid tot stand komt en zorg voor een hechte relatie met elke gemeente(raad). Enkele van deze aanbevelingen werken we hieronder uit, verdere uitwerking volgt in 2014, in overleg met de regio's (Commissies jeugdgezondheidszorg). Het sleutelwoord voor 2015 is dus: de (gemeentelijke) transities. Deze leiden tot GGV [..n; andere vragen aan alle organisaties, dus ook aan de GGD. Als GGD sluiten we aan bij tr~t.e{k') de ontwikkelingen in het lokale sociale domein. Dit doen we door vanuit onze (sociaal) medische deskundigheid aan deze ontwikkelingen een optimale bijdrage te leveren. IY1.Ihe:tC[G L~vCVY1.ICu{j'f<;~GGV, R~j~et'\rweY~ i--1u e-y1.i he:t 'R.~ i--1~pe1y'f<; wey1v h«.nt k.rach-t"e-y1.i voor ~ ro-rui- opfj'l"oe.iefl, e-y1.i opv~ VCVY1.I de-jemfjd< NLa de- ~, rn.a.a.r de- VY'~ re4t; wcuu"dooy we- de- VY'~eU,e,y ~ e-y1.i e{fed:'uwey ~ helpen.t. De discussies over het GGD-takenpakket (zie boven) leidden tot veel inzicht en tot mogelijkheden voor bezuinigingen. Maar vanwege de (voorbereidingen op de) tr~~: gemeentelijke transities en de integrale en preventieve rol die gemeenten van de GGD (001<,-) re-ve-y\.t'(, / verwachten, is behoedzaamheid op zijn plaats. P De GGD bezuinigde vanaf 2012 fors. Dit leidde tot een strakke flnanclele sturing en het verhogen van de productieve uren. De effecten waren vooral in 2013 voelbaar: achterstand in de gezondheidsonderzoeken (die we door extra inzet wegwerken); een slechtere financiele positie en lagere (maar nog wel voldoende) reserves; Verdere bezuinigingen zijn direct voelbaar in de diensten aan de klant, want ze leiden tot het echt schrappen van taken of voorzieningen. Daarom stellen we voor om in 2015 geen bezuinigingen op te leggen: we zien het als een overgangsjaar. In 2014/ 2015 concentreren we ons op een adequate dienstverlening en op het meewerken aan de gemeentelijke transities, waarin preventie een belangrijke plaats krijgt. Mocht het Algemeen Bestuur wel kiezen voor een taakstelling, dan zijn de resultaten van de Stuurgroep GGD-taken beschikbaar als basis daarvoor. Voorjaarsnol'a 2015 GGD Hart voor Brabant 7

11 De.~ewV~D~ Cuy'k-, O~ 'Hl~ ewta:burfy wet'"ke-w ieder aa.t'\i het]ogg -'Pn:ifect:: j~ewop ~t.cht: SCt#Wf'lI rn,et- b1fv. onderwif!:; ~EW'~ lj{llenew ew ~ ew wclwyl.wy~uw we4'"~ lf<!/ effect'uif aa.t'\i he:t' OVe4'"~(.cht- VCU'1.tj~e!'\< De- GGD leneyt eef'\i byd.rctfj ' door o-nd.er~ ~en/ ~ ew ~et.etrn~op O;(M ~ewltvwlj'k.ett. Huisvesting Bij de overgang van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) voor de 0- tot 4-jarigen naar de GGD kwamen er ook zo'n 75 nieuwe locaties bij. In onze bijdrage aan de gezondheid van de inwoners heeft ook die huisvesting een belangrijke plaats: het is een van de voorwaarden voor de vraaggerichte manier waarop we werken. We benoemden daarvoor enkele uitgangspunten en legden die, met een uitwerking, voor aan de regionale bestuurlijke overleggen. Het resultaat komt in 2014 terug in het Algemeen Bestuur. Onze uitgangspunten zijn: Tenminste een locatie in elke gemeente waar de GGD jeugdgezondheidszorg aanbiedt. Afhankelijk van het aantal inwoners kunnen dat er meer zijn. VY'~i.cJ\t", - De klant reist maximaal 10 km voor het bezoek aan een locatie (voor jeugdgezondheidszorg); daarbij spelen gemeentegrenzen niet mee. Voor andere diensten in elk van de drie regio's minstens een locatie waar de GGD alle diensten levert; dat hoeft niet per se in hetzelfde gebouw te zijn. Samenwerking zoeken met partners. Ruimere openingstijden om bezetting en service te vergroten. De huisvesting zorgt ervoor dat de klant gemakkelijk zijn weg vindt. De locaties voldoen aan de wettelijke regels en (professionele) richtlijnen en aan een programma van eisen. Ook de huisvesting van de vestigingen in Tilburg en 's-hertogenbosch bezien. ~e- We willen minder locaties die we optimaal benutten, evenwichtig gespreid over de drie regio's, waarbij we kosten kunnen besparen. Gemeenten die meer willen dan deze h«.4v~~ basis, betalen daarvoor meer. Als we, in overleg met de gemeenten, in minder locaties werken, leidt dit tot een structurele bezuiniging van tenminste Actiepunten voor 2015 Basispakket JGZ In 2014 neemt de minister een besluit over een nieuw. landelijk basispakket JGZ. In ee-v VUeM.,W 2015 werken we met dit pakket, met meer ruimte voor het flexibel inzetten van de _1.1._... contactmomenten en een integrale afweging daarover. We kunnen dan ook beter JG-p~ Z deelnemen aan de transities en meer aandacht geven aan de kinderen die het nodig hebben. GGD'ers krijgen ruimte voor de nieuwe, wijkgerichte manier van werken: op maat en afhankelijk van de zorgbehoefte; aansluitend bij de nieuwe lokale structuren (in de wijk); met sterkere relaties de eerste en tweede lijn en met kindercentra en scholen. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 8

12 Het rijk geeft nu een extra bijdrage voor een nieuw contactmoment van de JGZ voor de jongeren vanaf 14 jaar. Bij het besluit van de minister over het landelijke basispakket komt er ook duidelijkheid over dit nieuwe contactm?ment. In 2014 besluiten de drie Commissies jeugdgezondheidszorg over de inzet van deze middelen. Daarmee is er dus maatwerk per regio. Het Algemeen Bestuur sprak af dat er na een jaar een evaluatie komt. Daarna, in het voorjaar van 2015, kan dat bestuur dan een besluit nemen voor de begroting ljd 1'\1180 o:uder~ ~cate-t'\l 01t'!I goea., 01t'!I te- ~ rn.a ~ puber, a.,o:qy ~~ft '\le-t'\li-nti'l.oy~puber~~ v~ o"y\dent~«~ kwcwtt lam.e.i'v rn.a pim'tner~ tot: ~ We- ~haar 1M.:t:uact:'Ul{a.,o:Qy twee-~~i-nt~ ~..1 De jeugdarts in de wijk ~erm:wv Onze medewerkers doen hun werk steeds meer in (samenhang met) de wijkteams die overal ontstaan. Het meest zichtbaar wordt dit bij onze jeugdartsen en jeugdverpleeg- L._ kundigen. Zij werken ook steeds meer samen met de huisarts in de (preventieve) gezondheidszorg en in de toeleiding naar o.a. de jeugdzorg en de jeugd-ggz. Maar het i:n; de- w ' 1<.-- Ij gaat ook gelden voor andere disciplines, zoals onze gezondheidsvoorlichters. ~ by de, GGV t"et"e:c:ht""voor ee-t'\i ( 9YCtt'W) lp".e.e.k«.«r OVey ~ ".e1ctt"'ul4; ~~ etc; (~. /vlcu;w wehied.e-t'v ~J<, OO/V ee-v cllat;~1<heicl: VCNt v~ d,e., tirempelt voor j~e-t'\101t'!i ee-t'\i~nuuvt"e- ~ Kennismakelaar Ook vragen gemeenten ons om vanuit onze expertise informatie!qeqevens te leveren ~ dle zij nodig hebben voor hun beleid. We weten uit onze onderzoeken en vanuit onze,.. _' 7 inhoudelijke kennis, veel over jeugd en andere leeftijdsgroepen. Deze kennis kunnen wo'"~ we nog beter laten aansluiten bij wat de gemeente nodig heeft. S~eit1d,.2013 ~d<miey gebruikt:d,e.,~j~g-het' (Kidol-). J~e-t'\I-verp~ ".~eye-t'\l hieri-nt dageuj'4 ~ lxw~ rn.a k.itid.ere-t'\l e-t'\i~. We-~ i-ntkidoy&.ci.< ofwe- i-nt au.e.-~ d,e., Jc.i.rIde.rew t'!fdi.fr b-ere.ckt' ~ hoe-veel- ~ %'4 Jc.i.rIde.rew ey lif 1'\1 e-v r\cuty W(.e., We- h.e.t'v Vet'"W~ he.bbe.ru Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 9

13 GGD dichtbij Een veranderende omgeving leidt ook tot veranderingen bij de GGD. Meer vraaggericht werken, ons meer richten op de samenwerking met onze klanten en partners en ook intern hechter samenwerken. Vanaf 2012 doen we dat in het project GGD dichtblj, waarvoor het Algemeen Bestuur de volgende doelen vaststelde. We willen: - onze diensten zoveel mogelijk dicht bij de inwoners organiseren; - diensten leveren die inwoners en gemeenten integraal kunnen benutten; - onze diensten leveren volgens afspraak (over inhoud, kwaliteit en prijs); - op een goede manier samenwerken met gemeenten en partners; dat de gemeente de GGD ziet als haar gewaardeerd adviseur en kennisinstituut; dat onze cultuur burgergericht, buitengericht en betrokken is; dat de professionaliteit, expertise en innovatie zijn gewaarborgd; dat er ruimte en verantwoordelijkheid is voor de deskundigheid van medewerkers; - dat er een transparante bedrijfsvoering ls, efflcient en financieel gezond. De organisatiestructuur van de GGD veranderde van een vakgerichte indeling naar een indeling in regionale teams die ieder werken voor een of enkele gemeenten. Daarin namen we ook de medewerkers voor de 0- tot 4-jarigen mee die vanaf 2012 bij de GGD werken. Daarnaast kwamen er drie GGD-brede programma's: Jeugd, Leefomgeving en Veiligheid. Maar GGD dichtbij is niet alleen structuur. Het betekent ook dat onze cultuur veranderde en verandert. We verwachten andere vaardigheden van onze medewerkers. Die competenties hebben we inmiddels beschreven en onze ambities zijn ook de basis voor ons personeelsbeleid. Om GGD'ers klaar te maken voor de toekomst, zetten we vanaf 2014 scholing in, waardoor zij in hun werk n6g meer (samen) zullen uitgaan van de vraag van de klant en de taal van die klant gaan spreken. Het uiteindelijke doel: het versterken van de eigen kracht van de burger. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 10

14 4. Financien Financiele positie In hoofdstuk 3 las u al over de (effecten van de) bezuinigingen in 2012 en Deze en andere ontwikkelingen (zoals de JGZ 0-4) hadden ook gevolgen voor de stand van de algemene reserve: die daalde van 4,3 miljoen begin 2012 naar 2,1 miljoen eind We denken dat dat ruimschoots voldoende is om eventuele schommelingen in de exploitatie op te vangen. In de (beheers) begroting 2014 gaven we al een eerste overzicht van de risico's. Als we die gekwantificeerd hebben (in de jaarrekening 2013), wordt in detail duidelijk hoe de flnanclele positie van de GGD in de komende jaren zal zijn. Gemeentelijke bijdragen De gemeentelijke bijdragen aan de GGD hebben verschillende grondslagen: bijdrage basispakket: een bijdrage per inwoner; bijdrage elektronisch kinddossier: een bijdrage per kind (0-19 jarigen); JGZ 0-4 jarigen: een gefixeerde bijdrage; bijdrage puberconta'ctmoment (bijdrage vanuit het Gemeentefonds). Voor de verdeling van de inwonersbijdragen zou een grondslag wenselijk zijn. Maar omdat dit zou leiden tot (te) grote herverdelingseffecten voor individuele gemeenten, handhaven we voor 2015 de verschillende grondslagen. De inwonersbijdragen van de her in te delen gemeente Maasdonk gaan budgettair neutraal naar de gemeenten 's-hertogenbosch en Oss. Inwonersbijdrage 2015 regio Midden- 's-hertoqen- Brabant- Brabant bosch Noordoost Basispakket na herijking, prijspeil ,49 14,44 13,60 Correctie nominale ontwikkelingen 2013/2014 -/-0,09 -/- 0,09 -/- 0,09 Basispakket, infectieziektenbestrijding (zie onder) 0,19 0,19 0,19 Pubercontactmoment (zie ook blz. 9) PM PM PM Nominale ontwikkelingen ,10 0,11 0,10 Inwonersbijdrage ,69 14,65 13,80 -r- waarvan: uniform deel van het basispakket 12,10 12,10 12,10 lokale accenten binnen het basispakket 1,59 1,59 1,59 autonome kosten (zie toelichting) 0,96 0,11 Vootjaarsnota 2015 GGD Hart voor 8rabant 11

15 Correctie nominale ontwikkelingen 2013/ Nominale ontwikkelingen 2015 De nominale ontwikkelingen krijgen een correctie, gebaseerd op de prognose van de gemeente Tilburg vanuit de gegevens in de Macro Economische Verkenning (MEV) 2014 van het Centraal Planbureau van december Zie verder de bijlage. Autonome kosten Bij de fusie van de drie GGD'en stelden de besturen vast dat er nog verschillen waren tussen de regio's, vooral in het automatiseringsniveau en de huisvesting. Dat leidde tot een extra bijdrage. Deze afspraken lopen tot 2018, daarna is een nieuwe, integrale afweging mogelijk. Bijdrage infectieziektebestrijding Het aantal infectieziekten neemt toe en ze verspreiden zich sneller en breder. De dichte bevolking van mens en dier verqroot de kans op besmetting: mensen kunnen ziek worden van dieren. De GGD is alert op signalen van dreigende infectieziekten en maakt de overheid hiervan bewust. De huidige personeelsformatie was en is daarvoor niet voldoende. Daarom verhoogde het Algemeen Bestuur in 2009 die formatie en financierde dat tijdelijk uit een speciale reserve. Die reserve raakt in 2014 leeg. Maar gemeenten en hun inwoners doen na de Q-koorts steeds meer een beroep op onze expertise: de taken nemen toe. Daarom vragen we de gemeenten om de daarvoor benodigde 0,19 per inwoner structureel te financieren en de formatie daarmee in stand te houden. Voor het resterende tekort gaan we samen met de gemeenten zoeken naar aanvullende financiering (Provincie, Rijk, fondsen). Bron: RIVM Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor Brabant 12

16 Bijlage: berekening nominale ontwlkkelinqen' totaal Prijzen Begroting ,50% 1,50% 0,00% Begroting ,75% 0,75% 0,75% 0,25% -0,75% 0,75% 0,25% Lonen Begroting ,10% 1,50% 0,00% Begroting ,10% 0,75% 0,75% 0,00% -0,75% 0,75% 0,00% Correctie prijsontwlkkellnq 2013 en ,50% Correctie loonontwikkeling 2013 en ,75% Gewogen correctie nominale ontwikkeling 2013/2014-0,65% Gewogen nominale ontwikkeling ,75% Totaal index inwonersbijdrage ,10 0 /0 Index gefixeerde bijdrage 0-4 jarigen ,10% Index structurele EKD- bijdrage ,10% Index bijdrage contactmoment adolescenten 0,10% Index tarieven plustaken ,10% Kosten beheersbegroting 2014 (* c 1.000) afgerond Personele lasten ,51% 60% Materiele lasten ,49% 40% 1 Op basis van de systematiek van de gemeente Tilburg: prijzen: de prijsmutatie van het Bruto Binnenlands Product; lonen: de gemeente Tllburq raamt de loonontwikkeling zelf, op basls van circulaires van het Mlnisterie van BZK, het Centraal Planbureau en aanvullende bronnen. Voorjaarsnota 2015 GGD Hart voor 8rabant 13

17 Hart voor Brabant Gezondheid telt! Begroting egroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 1 van 40

18 Inhoud Inleiding 3 Hoofdlijnen begroting 4 1. Programma publleke gezond heid : Leefomgeving Jeugd Veiligheid 13 2 Flnancien Financiele positie Gemeentelijke bijdragen Bijzondere onderwerpen Tarieven Weerstandsvermogen De risico's Onderhoud kapitaalgoederen Bedrijfsvoering Financiering Verbonden partijen Samenwerkingsverbanden Rechtmatigheid Begroting Exploitatie Toelichting exploitatie Investeringen Kasstroomoverzicht Meerjarenraming Staat van materlele vaste activa Staat van reserves Staat van voorzieningen Bijdrage per gemeente Bijlage 1: Berekening nominale ontwikkelingen 37 Grondslag indexberekeningen 37 Bijlage 2: Tarieven Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 2 van 40

19 Inleiding Hierbij bieden wij u aan de begroting 2015 van de GGD Hart voor Brabant. De gemeenten zijn volop bezig met het overnemen van een aantal verantwoordelijkheden in het sociale domein en de jeugdsector van het rijk en de provincie. Ze bereiden zich voor op deze transities, die ook een transformatie betekenen van de wijze waarop de overheid en instellingen ondersteuning geven aan burgers, in het bijzonder de kwetsbare. De GGD Hart voor Brabant wil graag bijdragen aan deze verandering, vanuit onze rol in de Dublieke gezondheid en in het domein veiligheid. Dit doen we vanuit onze opdracht: het behalen van gezo ndheidswi nst. In deze begroting werkten we de voorjaarsnota 2015 uit zoals het Algemeen Bestuur die op 10 april 2014 vaststelde. In het onderdeel Hoofdlijnen begroting vindt u de omgevingsontwikkelingen waarbinnen de GGD zijn programma Publieke gezondheid wil uitvoeren, met in hoofdstuk 1 de uitwerking van dit programma, verdeeld in de portefeuilles Leefomgeving, Jeugd en Veiligheid. In hoofdstuk 2 Financien lichten we de flnanciele positie en de uitgangspunten van de gemeentelijke bijdragen toe. De bijzondere (wettelijk verplichte) onderwerpen staan in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 vindt u de financlele begroting De wet verplicht ons om de begroting rond 1 juli vast te stellen. Voor 1 mei sturen we het ontwerp naar de gemeenteraden, zodat zij er hun zienswijze op kunnen geven. Samen met die zienswijzen bespreken we de begroting dan in de vergadering van het Algemeen Bestuur van 10 juli Het beoogd resultaat: een begroting 2015 met het programma publieke gezondheid en activiteiten die gericht blijven op de gezondheid van al onze inwoners, in het bijzonder de kwetsbare. 's-hertogenbosch, 24 april 2014, het Dagelijks Bestuur van de GGD Hart voor Brabant, A. van der Zijden, secretaris W.A.G. Hillenaar, voorzitter 8egroting 2015 GGD Hart voor 8rabant Pagina 3 van 40

20 Hoofdlijnen begroting Ontwikkelingen om ons heen In de vorige eeuw waren familie- en sociale verbanden sterker en de verschillen in de samenleving kleiner. De overheid nam veel verantwoordelijkheden over om de meest kwetsbaren te ondersteunen. Maar aan de haalbaarheid van de verzorgingsstaat komt een eind. Hierdoor verandert de kijk op en de inrichting van het sociale domein, met daarin andere uitgangspunten. Oe burger: meer op eigen kracht Burgers moeten eerst hun eigen mogelijkheden en die van hun netwerk inzetten. Dit vraagt ook een andere houding van organisaties: meer uitgaan van de rnoqelljkheden van de burger zelf in plaats van zijn vraag en zijn verantwoordelijkheden overnemen. Wei moeten die organisaties helpen bij het verstevigen van het sociaie netwerk en signalen en risico's vroeg herkennen om snel te kunnen ondersteunen als dat nodig is. En dan zo, dat de inzet van specialistische zorg niet nodig is. Daarvoor moeten organisaties dichtbij de burger staan: in de wijken, in de scholen, in de gezinnen. Wat betekent dit voor de GGD? Gezondheid is: het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociaie uitdagingen van het leven. De GGD moet gezondheidswinst behalen en heeft vanuit dat perspectief ook een opdracht in het domein veiligheid. Gezondheid draagt direct bij aan persoonlijk en sociaal weibevinden, leefbaarheid en prestaties. Zonder gezondheid geen participatie en wie meedoet, voelt zich gezonder. Het bevorderen van gezondheid is daarmee een belangrijke voorwaarde voor het doen slagen van de ambities in het sociale domein. Ook bij de gemeentelijke decentralisaties biedt preventie kansen. Onze kerncompetenties liggen bij het signaleren van gezondheidsrisico's en het preventief acteren op deze risico's. Daarnaast treden we op bij crisissituaties als de (sociale) veiligheid in het geding is. Daarom willen we onze bijdrage vooral leveren in de Ode en lste lijn. Vroeg en snel signaleren, doortastend zijn in samenwerking, versterken van de eigen kracht en licht ondersteunen als dit nodig is, individueel en collectief. De betrokkenheid van gemeenten bij kwetsbare groepen wordt groter. De transities zijn vooral van invloed op mensen in een sociaal kwetsbare positie. Dat zijn vaak mensen met een lagere sociaaleconomische status en meestal met een slechtere gezohdheid. Als gemeentelijke dienst dragen we bij aan een optimale participatie van alle burgers, met extra aandacht voor de kwetsbaren. Dat doen we samen met onze partners, zoal de huisartsen en de geestelijke gezondheidszorg. Verder kan de GGD als publieke organisatie de gemeente ondersteunen bij het vervullen van haar verantwoordelijkheden. Te denken valt dan aan de onderzoeks- en beleidsondersteuning en het schakelen naar partijen in de zorgsector zoals huisartsen, specialisten, maar ook regisseren als de gemeente dit van ons vraagt. En we kijken meer in samenhang naar wat nodig is en brengen onze kennis en onze deskundigheid in het integrale team op school, in de wijk, in de gemeente. Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 4 van 40

21 Het betekent dat we onze professionals moeten steunen met de juiste competentie-ontwikkeling en faciliteiten om hun taak in de wijk goed te kunnen uitvoeren. Onze regionale teams bieden een belangrijke voorwaarde voor deze beweging en ze gaan met deze opdracht aan de slag. Onze professionals krijgen daarbij de ruimte om in deze teams hun deskundigheid in te brengen. Ze weten wanneer ze moeten schakelen naar meer specialistische zorg, maar ook wanneer weer terug te schakelen naar lichtere zorg en liefst naar de eigen kracht. Samen op zoek naar en organiseren van de beste oplossing op maat. Prioriteiten voor gezondheid Onze kerntaak is: gezondheidswinst behalen. In 2011 benoemde het Algemeen Bestuur als speerpu nten: 1. gelijke kansen: door het terugdringen van gezondheidsachterstanden; 2. gezonde omgeving: door te zorgen voor een gezonde fysieke en sociale omgeving; 3. vitale bevolking: door te investeren in preventie. Deze speerpunten vormen onze rnlssle waarin de kracht en de omgeving van de burger centraal staat. We zien ze als belangrijke ankers voor de publieke gezondheid in ons werkgebied. In deze nota verbinden we ze aan de transities die gemeenten nu voorbereiden. Deze accenten zetten we naast onze reguliere taken uit de Wet publieke gezondheid die we voor de gemeenten uitvoeren. Actiepunten voor 2015 Naast deze speerpunten benoemde het bestuur in de voorjaarsnota drie actiepunten voor 2015: Basispakket JGZ In 2014 neemt de minister een besluit over een nieuw, landelijk basispakket JGZ. In 2015 werken we met dit pakket, met meer ruimte voor het flexlbel inzetten van de contactmomenten en een integrale afweging daarover. We kunnen dan ook beter deelnemen aan de transities en meer aandacht geven aan de kinderen die het nodig hebben. GGD'ers krijgen ruimte voor de nieuwe, wijkgerichte manier van werken. De jeugdarts in de wijk Onze medewerkers doen hun werk steeds meer in (samenhang met) de wijkteams die overal ontstaan. Het meest zichtbaar wordt dit bij onze jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen. Zij werken ook steeds meer samen met de huisarts in de (preventieve) gezondheidszorg en in de toeleiding naar o.a. de jeugdzorg en de jeugd-ggz. Maar het gaat ook gelden voor andere disciplines, zoals onze gezondheidsvoorlichters. Kennismakelaar Ook vragen gemeenten ons om vanuit onze expertise informatie/gegevens te leveren die zij nodig hebben voor hun beleid. We weten uit onze onderzoeken en vanuit onze inhoudelijke kennis, veel over jeugd en andere leeftijdsgroepen. Deze kennis kunnen we nog beter laten aansluiten bij wat de gemeente nodig heeft. Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 5 van 40

22 GGD dichtbij Een veranderende omgeving leidt ook tot veranderingen bij de GGO. Dit proces noemen we GGD dichtbij. Het startte al bij de jeugdgezondheidszorg en komt in heel ons werk centraal te staan. Gemeenten zullen merken dat we onze maatschappelijke positie oppakken, vanuit ons streven naar gezondheidswinst en met speciale aandacht voor risicogroepen. Meer vraaggericht werken, ons meer richten op de samenwerking met onze klanten en partners en ook intern hechter samenwerken. Voorgaande is geborgd door het portefeuillehouders overleg per regio. Het Algemeen Bestuur stelde de volgende doelen vast voor GGD dichtbij. We willen: onze diensten zoveel mogelijk dicht bij de inwoners organiseren; diensten leveren die inwoners en gemeenten integraal kunnen benutten; onze diensten leveren volgens afspraak (over inhoud, kwaliteit en prijs); op een goede manier samenwerken met gemeenten en partners; dat de gemeente de GGD ziet als haar gewaardeerd adviseur en kennisinstituut; dat onze cultuur burgergericht, buitengericht en betrokken is; dat de professionaliteit, expertise en innovatie zijn gewaarborgd; er ruimte en verantwoordelijkheid is voor de deskundigheid van medewerkers; er een transparante bedrijfsvoering is, efficient en financieel gezond. Het bereiken van die doelen gaat niet vanzelf. Daarvoor is een andere houding en ander gedrag nodig van alle GGD-medewerkers. We verwachten dat zij: bedreigingen voor de gezondheid tijdig herkennen en vraaggericht aanpakken; zichtbaar en beschikbaar zijn en samenwerken met partners; meer zelfstandig hun professionaliteit inzetten; flexibel zijn, een bredere kijk hebben en kansen zien voor betere ondersteuning; meedenken in en openstaan voor de veranderingen; zelf verantwoordelijk zijn voor de eigen ontwikkeling. Takenanalyse Het historisch perspectief rond de bezuinigingen op de GGD-taken ls als volgt: In 2012 en 2013 bezuinigde de GGD, op verzoek van de gemeenten, 1,70 miljoen (circa 10% van de inwonersbijdrage). Vanaf 2013 drukten deze bezuinigingen volledig op de exploitatie. Ook in 2014 en 2015 bezuinigde de GGD om autonome ontwikkelingen te compenseren en daarmee binnen de budgettaire kaders te blijven. De integratie van de jeugdgezondheidszorg (0- tot 4-jarigen) leidde tot een structureel jaarlijks voordeel voor de gemeenten van (vanaf 2012). Omdat we deze niet konden effectueren, realiseerden we ze op een andere Ckaasschaaf')manier binnen de bedrijfsvoering. In november 2013 rondde het Algemene Bestuur de discussie af over de GGD-taken, als voorfase voor de begrotingen 2015 en De uitgangspunten voor de takenanalyse en huisvesting liggen er al. Over de bezuinigingsvoorstellen op de huisvesting (consultatiebureaus) neemt het Algemeen Bestuur tegelijk met de begroting 2015 een besluit. Op basis van dit voorstel kunnen deze bezuinigingen ingaan in 2015 ( , 0,06 per inwoner) en oplopen tot , 0,37 per inwoner in Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 6 van 40

23 Bij de voorjaarsnota benadrukte het Algemeen Bestuur dat in het verlengde van de bezuinigingen bij de gemeenten ook de GGD op zijn takenpakket moest bezuinigen. Preventie loont, ook in het sociale domein, maar er moeten ook gevolgen zijn voor de taken van de GGD. Het Algemeen Bestuur besloot dat het vervolg op de GGD-takenanalyse (2013) moet resulteren in een uitwerking in 2015 van substantiele keuzevragen/bezuinigingsvoorstellen die de GGD (in de begroting) vanaf 2016 ook kan effectueren. Verder moet er aandacht zijn voor betrokkenheid van het nieuwe Algemene Bestuur en de gemeenteraden en moeten de voorstellen zelf uitlegbaar, uitvoerbaar en transparant zijn qua maatschappelijke effecten. In tijd ziet dit er zo uit: mei juni september oktober november februari GGD: voorstel keuzevragen/bezuinigingen + prestatie-indicatoren (zie onder); GGD: consulteren van een aantal beleidsambtenaren; Dagelijks Bestuur: discussie en richting; Dagelijks Bestuur: vaststellen resultaten en eindvoorstel; Algemeen Bestuur: bespreken eindvoorstel -> voorjaarsnota -> begroting 2016; wethouders: consulteren gemeenteraden. Deze discussie gaan we dus in het najaar voeren. We nemen daarin dan ook de wijze van verantwoording over onze prestaties mee, in termen van resultaat: gezondheidswinst voor de inwoners. Deze indicatoren re!ateren we aan de volgende succesbepalende factoren (zie ook blz. 8): 1. verbeteren van gezondheid van risicogroepen; 2. effectieve preventieve zorg om toestroom van jeugd naar zwaardere zorg te verminderen; 3. vergroten van de fysieke en sociale veiligheid van de bevolking. We gaan (opnieuw) met ons bestuur op zoek naar een set prestatie-indicatoren die de gemeenten inzicht geeft in het effect van ons werk en daarmee de mogelijkheid om daarop te sturen. 8egroting 2015 GGD Hart voor 8rabant Pagina 7 van 40

24 1. Programma publieke gezondheid Missie De GGD bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid van iedereen, met speciale aandacht voor risicogroepen. GGD'ers vinden dat gezondheid de basls is voor een gezond leven: gezondheid telt! Visie De missie van de GGD vertaalden we met het project GGD Dichtbij naar een nieuwe visie: we dragen bij aan het versterken van de eigen kracht van de burgers; we willen in co-productie met partners en burgers gezondheidsverschillen verkleinen; onze kernwaarden zijn: betrokken, burgergericht buitengericht en transparant; onze medewerkers nemen verantwoordelijkheid in professioneel handelen en wij faciliteren hen hierin; we zijn een opleidings-ggd. Strategie We bepaalden ook een nieuwe strategie, die we vertaalden naar succesbepalende factoren: 1. verbeteren van gezondheid van risicogroepen (Iage SES) om gezondheidsverschillen te verkleinen, ook bij volwassenen en ouderen; 2. inzetten van effectieve preventieve zorg op maat om toestroom van jeugd naar zwaardere zorg te verminderen; 3. vergroten van de fysieke en sociale vei1igheid van de bevolking vanuit de publieke gezondheidstaak; 4. bieden van gezondheidsinformatie en beleidsadvies op maat op het niveau van populaties en/of gebieden; 5. inrichten en inregelen van transparante bedrijfsvoering afgestemd op de vraag van de opdrachtgevers; 6. versterken van competenties van management en medewerkers die passen bij de in- en externe ontwikkelingen; 7. maatschappelijke betrokkenheid tonen. In het GGD-jaarplan 2015 werken we uit hoe we deze de succesbepalende factoren specifiek, meetbaar, aanvaardbaar, realistisch en tijdgebonden (SMART) maken. Hierna volgt de uitwerking voor 2015 in de drie portefeuilles Leefomgeving, Jeugd en Veiligheid. 1.1 Leefomgeving Gezondheidswinst is te behalen door gezond(er) gedrag en door een gezonde omgeving. Bij het bevorderen van gezond gedrag sluiten we in 2015 aan bij de speerpunten van het Nationaal Programma Preventie. Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 8 van 40

25 Bij een gezonde omgeving speelt onder andere het wegnemen van bedreigingen. Het bestrijden van infectieziekten blijft daarom actueel. Vooral in ons werkgebied zijn er veel ervaringen met zoonosen (ziekten die van dier op mens overgaan), denk aan de Q-koorts. Landbouw en veeteelt zijn in onze regio's economisch van groot belang. De dichte bevolking van mens en dier vergroot de kans op besmetting tussen dieren en leidt tot milieubelasting. Voorkomen is niet altijd mogelijk, dus we blijven alert en signaleren bedreigende situaties, zoals zoonosen, resistentie tegen antibiotica, nieuwe infectieziekten, geurhinder en fijn stof. Daarbij werken we nauw samen met gemeenten, provincie en rijk en met partners in de humane, veterinaire en milieukundige sector. De huidige personeelsformatie was en is daarvoor niet voldoende. Gemeenten en hun inwoners doen na de Q-koorts steeds meer een beroep op onze expertise: de taken nemen toe. Daarom besloot het Algemeen Bestuur om de huidige inzet voor infectieziektenbestrijding te continueren en te financieren uit een verhoging van de inwonersbijdrage. De GGD gaat ook in gesprek met de provincie over medefinanciering van toekomstige vragen en taken die zij vraagt aan de GGD. Wat willen we bereiken? Beter gezond Hoewel we langer leven en langer gezond blijven zijn de gezondheidsverschillen tussen hoger en lager opgeleiden groot en groeit het aantal chronisch ziekten en zieken. Dit vraagt ook aandacht vanwege de participatie in de samenleving: gezondheid is een belangrijke voorwaarde om mee te doen. We richten ons daarbij op de factoren waar zij de grootste gezondheidswinst kunnen halen: roken, (overmatig) alcoholgebruik, voeding en beweging (om ernstig overgewicht te voorkomen), diabetes en depressie. Het vraagt een gezamenlijke aanpak met focus, met burgers, verenigingen en instellingen, aansluitend bij dat wat er al is en wat er nodig is in een wijk. Een voorbeeld is het beter toegankelijk maken van sportverenigingen voor chronisch zieken. Leefstijl Aanpassen leefstijl door jongeren en hun ouders: samenhangende (individuele en collectieve) maatregelen voor een gezonde start en een gezonde leefstijl. Hiervoor is samenwerking met ouders en (voor)scholen van groot belang. Het Gezonde School programma levert hieraan een belangrijke bijdrage. Leefomgeving Verbeteren van de leefomgeving voor gezondheid: een integrale aanpak in de omgeving waarin mensen wonen, werken, recreeren en leren. Het doel: een gezonde, groene en beweegvriendelijke omgeving die burgers verleidt om gezonder te leven. Denk hierbij aan groene schoolpleinen en moestuinen in de wijken waar die niet aanwezig zijn. Zorg in de wijk Vergroten van de samenhang en toegankelijkheid van de zorg in de wijk: een toegankelijk en samenhangend zorgaanbod (bijvoorbeeld met aandacht voor gezondheid en preventie zoals voeding en bewegen) door liaisonfunctie, informatie en advies op maat aan burgers en partijen Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 9 van 40

26 zoals eerste lijn, welzijn, gemeente en private partijen. Maar ook door het ontwikkelen van een ketenaanpak op leefstijl (overgewicht) vanuit gezondheid en zorg om beperkingen te voorkomen of verminderen (bv diabetes) Eigen kracht Versterken van de eigenkracht en samenredzaamheid van de burgers: aandacht voor het gezond meedoen in de samenleving door ondersteuning van het zelfmanagement/de eigen kracht en samenkracht (mantelzorg) van vooral kwetsbare groepen en groepen die tussen wal en schip (dreigen te) raken (door lage opleiding, armoede, beperking of chronische ziekte). In actie Pro-actief handelen bij dreigende infectieziekten: waakzaam zijn en adviseren bij bekende en nieuwe risico's zoals zoonosen, antibacterlele resistentie en voedselveiligheid. 1.2 Jeugd Algeme.en "Jedere euro voor preventie door de jeugdgezondheidszorg betaalt zich 3 tot 50 maal teruq." Dat is de uitkomst van het onderzoek naar de kosteneffectiviteit van de preventie door de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Dit rapport is een vervolg op het rapport Kosteneffectiviteit van de jeuqdqezondheidszorq, waaruit bleek dat iedere euro die een gemeente jaarlijks investeert in de JGZ 11 euro oplevert en dat door de inzet van JGZ inwoners een jaar langer gezond leven. We willen bijdragen aan het gezond en veilig opgroeien van kinderen tot burgers die optimaal kunnen participeren in de samenleving. Door alle kinderen, jeugdigen en hun gezinnen in beeld te hebben, bewaken we de ontwikkeling van kinderen en ondersteunen we ouders bij het opgroeien en opvoeden van hun kind. We normaliseren, adviseren en versterken daar waar nodig de eigen kracht. Als er risico's zijn voor de gezonde en veilige ontwikkeling van het kind, kijken we samen met de ouders hoe we de risico's kunnen voorkomen en/of bieden we Iichte ondersteuning. Als lichte ondersteuning onvoldoende is, leiden we toe tot zorg. Zo dragen we via preventie bij aan het voorkomen van inzet van zwaardere zorg. De JGZ moet goede netwerken,hebben met andere organisaties en met hen samenwerken. Denk hierbij aan de gezondheidszorg, de (voor)school en de wijk- en buurtteams. Als het kind ouder wordt, wordt de samenwerking met de school en de wijk sterker en leveren partners een grotere bijdrage aan het signaleren van problemen en geven van voorlichting. Ook in 2015 sluit onze inzet aan bij de ontwikkelingen. De jeugdgezondheidszorg is steeds meer onderdeel van een gemeentelijke jeugddomein. Onze professionals nemen deel aan zorg-, basis-, frontlijn-, sociale wijk- en/of CJG-teams. Dit is van belang om een fundamentele bijdrage te blijven leveren aan het gezond en veilig opgroeien van kinderen. Begroting 2015 GGD Hart voor Brabant Pagina 10 van 40