Verantwoordelijke uitgever: Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers

Transcriptie

1

2 Verantwoordelijke uitgever: Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers Voor inlichtingen: RKW Departement Ondersteuning Research en Financiën Trierstraat Brussel of Bijkomende exemplaren kunnen op aanvraag verkregen worden. Deze gegevens mogen enkel worden overgenomen met vermelding van de bron. Deze studie is louter informatief en mag niet beschouwd worden als een document waarop aanspraak op sommige rechten kan worden gebaseerd.

3 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 I. De algemene bestanden Evolutie Daling van 1993 tot Recente stijging van de effectieven na Karakteristieken van de kinderen van vreemde rechthebbenden De leeftijd De schaal Aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende II. De effectieven per land De belangrijkste landen Historiek van de immigratie De evolutie van de rechthebbenden De evolutie van de rechtgevende kinderen Kenmerken van de kinderen van vreemde rechthebbenden Verdeling volgens schaal Aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende Actuele tendensen III. De gewaarborgde gezinsbijslag Besluit BIJLAGEN Bijlage I: Vreemde rechthebbenden die met hun gezin in België verblijven Globale resultaten van het werknemersstelsel Bijlage II: Vreemde rechthebbenden die met hun gezin in België verblijven Detailgegevens per land van het werknemersstelsel Bijlage III: Vreemde rechthebbenden die met hun gezin in België verblijven Het stelsel van de gewaarborgde gezinsbijslag 2

4 Inleiding De statistiek van de rechthebbenden van vreemde nationaliteit telt het aantal vreemde 1 rechthebbenden die met hun gezin in België verblijven op 31 december 2009, evenals het aantal rechtgevende kinderen waarvoor deze rechthebbenden het recht op kinderbijslag openen. De statistiek is tweejaarlijks. De toekenning van kinderbijslag aan kinderen die opgevoed worden in België maar een vreemde werknemer als rechthebbende hebben, stemt volledig overeen met de algemene regels betreffende de toekenning van kinderbijslag aan gezinnen van werknemers uit België (met name voor wat de bedragen van de kinderbijslag betreft). De rechthebbende werknemers van vreemde nationaliteit maken dus gewoon deel uit van het werknemersstelsel. In een eerste deel worden de algemene bestanden besproken. Er wordt gekeken naar de evolutie van de effectieven ten opzichte van de vorige telling maar ook naar de evolutie sinds het begin van de tellingen in De evolutie van de algemene bestanden van de rechthebbenden van vreemde nationaliteit worden ook vergeleken met de demografische data van de AD SEI 2 van de FOD Economie. Daarnaast wordt aan de hand van een aantal parameters dieper ingegaan op de karakteristieke kenmerken van de kinderen van vreemde rechthebbenden. In het tweede deel van de studie wordt de focus verlegd van de algemene bestanden naar de effectieven van de verschillende landen afzonderlijk. Eerst komen de vijf meest voorkomende nationaliteiten aan bod. Voor elk van de nationaliteiten worden de evolutie en de kenmerken van de bestanden besproken. Daarna wordt gekeken naar de bestanden van de nieuwe lidstaten van de Europese Unie. De toetreding van deze nieuwe lidstaten tot de Europese Unie heeft immers een weerslag op de statistiek van de vreemde werknemers. Het laatste deel richt zich op de gegevens met betrekking tot de gewaarborgde gezinsbijslag voor personen van vreemde nationaliteit. De bijlagen bevatten naast de globale resultaten ook een gedetailleerd overzicht van de specifieke cijfers en evoluties voor elk land afzonderlijk. 1 Dit zijn de personen die niet over de Belgische nationaliteit beschikken. 2 Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie. 3

5 I. De algemene bestanden 1. Evolutie Het kinderbijslagstelsel voor werknemers telde op 31 december rechthebbenden en rechtgevende kinderen van vreemde nationaliteit. Dit is een stijging van 2,48 % bij de rechthebbenden en 1,66 % bij de rechtgevende kinderen ten opzichte van Grafiek 1: Evolutie van de rechthebbenden en de rechtgevende kinderen binnen de statistiek van de vreemde rechthebbenden van 1977 tot Rechthebbenden Rechtgevende kinderen Grafiek 1 hierboven geeft de evolutie weer van het aantal rechthebbenden en het aantal rechtgevende kinderen met een vreemde nationaliteit in het kinderbijslagstelsel voor werknemers. In de beginjaren van de telling kende deze statistiek een grillig verloop: stijgingen en dalingen wisselden elkaar af. In 1993 was er een sterke stijging van de effectieven: rechthebbenden en rechtgevende kinderen. Deze sterke stijging leidde tot het hoogste aantal effectieven sinds het begin van de tellingen in 1977, respectievelijk rechthebbenden en

6 rechtgevende kinderen. In de periode daarna daalde het aantal effectieven. Tot 2001 was er sprake van een sterke daling, daarna was de daling minder uitgesproken. Tussen 1993 en 2005 daalde het aantal rechthebbenden met 27,34 % ( eenheden) en het aantal rechtgevende kinderen met 37,46 % ( eenheden). In 2007 kwam er een einde aan deze dalende trend. Ook in 2009 zijn de effectieven opnieuw toegenomen. Niet enkel de aantallen varieerden doorheen de tijd, ook hun aandeel in het totale werknemersstelsel bleef niet constant, zoals af te lezen valt uit grafiek 2. Bij het begin van de tellingen in 1977 bedroeg het aandeel vreemde rechthebbenden in het totale werknemersstelsel 10,62 % en het aandeel vreemde rechtgevende kinderen 12,45 %. Het hoogste aandeel werd bereikt in 1993, met 11,76 % vreemde rechthebbenden en 14,56 % vreemde rechtgevende kinderen. Daarna volgde een daling. In 2009 bedroeg het aandeel vreemde rechthebbenden nog 8,44 % en het aandeel vreemde rechtgevende kinderen 8,72 %. Grafiek 2: Evolutie van het aandeel vreemde rechthebbenden en hun rechtgevende kinderen in het totaal van het werknemersstelsel van 1977 tot ,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% Rechthebbenden Rechtgevende kinderen 5

7 In grafiek 3 wordt de evolutie van de bestanden van de vreemde rechthebbenden in het kinderbijslagstelsel voor werknemers vergeleken met de statistiek van de vreemdelingen van de AD SEI. Meer bepaald wordt het aantal rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden in het werknemersstelsel vergeleken met het aantal kinderen van vreemde nationaliteit van 0 tot 25 jaar bij de AD SEI. Alvorens de vergelijking te maken dient er eerst op gewezen te worden dat het verband tussen de beide statistieken niet eenduidig is vermits er verschillende definities gehanteerd worden. In de bestanden van de vreemde rechthebbenden in het werknemersstelsel is de statistische eenheid de rechthebbende van vreemde nationaliteit. De rechtgevende kinderen zijn dus niet noodzakelijk allemaal kinderen met een vreemde nationaliteit. Het is niet uitzonderlijk dat Belgische kinderen deel uitmaken van het gezin van een vreemde werknemer. 3 Het kind staat in de telling van de vreemde rechthebbenden geregistreerd onder de nationaliteit van de rechthebbende. In de bestanden van de vreemdelingen bij de AD SEI gaat men daarentegen uit van de nationaliteit van het kind zelf. Daarenboven hebben de statistieken van de vreemde rechthebbenden enkel betrekking op het werknemersstelsel, terwijl de cijfers van de AD SEI de ganse vreemde bevolking betreffen. Zo zijn er bijvoorbeeld ook vreemdelingen die onder het sociaal statuut van zelfstandige in België werken en verblijven. Zij zijn wel opgenomen in de bestanden van de AD SEI, maar niet in de bestanden van de RKW. Uit de grafiek blijkt dat de beide tijdreeksen in de beginjaren sterk uiteenlopen. Vanaf 1993 worden de verschillen tussen beide tijdreeksen kleiner en benadert het aantal rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden dichter het totale aantal kinderen met vreemde nationaliteit in ons land. Vanaf 1993 vertonen beide statistieken bovendien een quasi-evenredige afname van het aantal kinderen. Er zijn verschillende factoren die de verschillen tussen beide statistieken kunnen verklaren. Hierboven werd reeds uitgelegd dat de twee statistieken verschillende definities hanteren. Daarnaast zitten in de telling van de AD SEI alle kinderen van vreemde nationaliteit vervat, terwijl de telling van de RKW enkel betrekking heeft op de vreemde rechthebbenden in het werknemersstelsel. Ook het gegeven dat de kinderbijslag na de leeftijd van 18 jaar slechts onder bepaalde voorwaarden verschuldigd is (tot 21 jaar of tot 25 jaar), kan een verklaring zijn voor het verschil tussen beide 3 Bijvoorbeeld omdat de vreemde werknemer een gezin vormt met een Belgische moeder (vestiging van een recht voor kinderen waarvan hij de vader niet is) of omdat zijn wettige kinderen voldoen aan de voorwaarden om de Belgische nationaliteit te verkrijgen (vreemd kind van de derde generatie in België of van een Belgische moeder, ). 6

8 statistieken. Immers de statistiek van de vreemde rechthebbenden bevat enkel die kinderen die rechtgevend zijn op kinderbijslag, terwijl de telling van de AD SEI alle kinderen tot 25 jaar bevat. Grafiek 3: Evolutie van de kinderen van vreemde nationaliteit (AD SEI) en de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden in het werknemersstelsel (RKW) van 1989 tot Kinderen met vreemde nationaliteit 0-25 jaar (AD SEI) Kinderen van vreemde rechthebbenden in het werknemersstelsel (RKW) Uit bovenstaande grafiek blijkt ook dat de aantallen van beide statistieken tot 1993 een lichte stijging kenden. Vanaf 1993 echter kenden beide bestanden een daling van de effectieven, die voortduurde tot en met De laatste jaren is er opnieuw een lichte toename van de aantallen in beide statistieken. De oorzaken van de daling tussen 1993 en 2005 en van de recente stijging worden hierna besproken. 4 De gegevens van de AD SEI zijn maar beschikbaar vanaf 1989 tot en met

9 1.1. Daling van 1993 tot 2005 Tussen 1993 en 2005 werden de bestanden van de werknemers van vreemde nationaliteit gekenmerkt door een sterke daling (- 27,34 % bij de rechthebbenden en - 37,46 % bij de rechtgevende kinderen). Een eerste mogelijke oorzaak zou een stijging van de emigratie van vreemdelingen uit België kunnen zijn. Dit zou betekenen dat het aantal vreemdelingen dat België verlaat, stijgt. De evolutie van het aantal emigraties in grafiek 4 op de volgende pagina geeft echter een ander beeld weer. Tussen 1993 en 2005 waren er zowel stijgingen als dalingen en de variatie in aantallen was eerder beperkt. De verklaring voor de daling van de bestanden dient dus elders gezocht te worden. De daling van de aantallen zou ook veroorzaakt kunnen worden door een daling van het aantal immigraties. Dit zou betekenen dat het aantal buitenlanders dat naar België immigreert afneemt. Tussen 1994 en 1997 was dit schijnbaar het geval 5, maar vanaf 1998 steeg het aantal immigraties fors. Dit wordt ook geïllustreerd door het migratiesaldo. Het migratiesaldo 6, ook wel netto immigratie genoemd, wordt berekend door het aantal emigraties van het aantal immigraties af te trekken. Uit de grafiek blijkt dat het migratiesaldo van de buitenlanders sinds 1998 sterk is toegenomen. 5 Deze daling kan grotendeels verklaard worden door het gegeven dat vanaf 1994 aangekomen asielzoekers in België ingeschreven worden op een wachtlijst en dat hun aantal niet langer opgenomen is in de immigratiegegevens. 6 In de grafiek wordt het migratiesaldo van de buitenlanders weergegeven en niet het totale migratiesaldo. In het totale migratiesaldo zitten namelijk ook de migraties van de Belgen vervat. 8

10 Grafiek 4: Evolutie van de migraties en het migratiesaldo van de buitenlanders van 1989 tot Emigraties Immigraties Migratiesaldo Bron: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport De oorzaak van de daling moet dan ook gezocht worden in de evolutie van de naturalisaties. De daling van het aantal vreemde rechthebbenden en het aantal rechtgevende kinderen van vreemde nationaliteit kan toegeschreven worden aan de toename van het aantal naturalisaties. Door deze naturalisaties stijgt de Belgische bevolking en daalt de buitenlandse bevolking met hetzelfde aantal. 7 In 1984 werd in België het wetboek van de Belgische nationaliteit ingevoerd. 8 Dit wetboek werd van kracht in 1985 en leidde in datzelfde jaar tot een enorme toename van het aantal naturalisaties. Sindsdien werd het nog driemaal gewijzigd (in 1991, 1995 en 2000), waarbij de verwerving van de 7 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport Wetboek van de Belgische nationaliteit, 28 juni

11 Belgische nationaliteit telkens versoepeld werd. 9 Dit leidde telkens tot een opvallend hoog aantal verwervingen van de Belgische nationaliteit. Grafiek 5 geeft de evolutie weer van het aantal vreemdelingen dat de Belgische nationaliteit heeft verworven. Op deze grafiek zijn vier jaren (1985, 1992, 2000 en 2001) te zien die gekenmerkt worden door een hoog aantal naturalisaties ten gevolge van versoepelingen in het wetboek van de Belgische nationaliteit. Grafiek 5: Evolutie van het aantal naturalisaties van 1983 tot Bron: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport Na het eerste piekjaar (1985) zakte het aantal naturalisaties de daaropvolgende jaren terug tot het vroegere niveau (ongeveer 8.000). Maar na de eerste wijziging van het wetboek (1991) met bijhorend piekjaar in 1992, daalde het aantal naturalisaties niet meer tot het vroegere niveau. Sinds 1993 ligt het aantal verwervingen van de Belgische nationaliteit elk jaar boven de De wijzigingen in het wetboek hebben dus een duurzaam effect. Het permanent hogere aantal 9 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport 2009, p

12 naturalisaties vanaf 1993 verklaart de daling van het aantal vreemde rechthebbenden en het aantal rechtgevende kinderen van vreemde nationaliteit vanaf datzelfde jaar. De invoering van de zogenaamde Snel-Belg-wet in 2000 zorgde zowel in 2000 als in 2001 voor een toename in het aantal naturalisaties. In de loop van deze twee jaar zijn er meer dan nieuwe Belgen bijgekomen. In werden opnieuw wijzigingen aangebracht aan het wetboek, die het verwerven van de Belgische nationaliteit enigszins beperkten. Dit leidde vooralsnog niet tot een daling in het aantal naturalisaties. Sinds 2003 zijn er meer dan naturalisaties per jaar. 1.2 Recente stijging van de effectieven na 2005 Sinds 2007 kent de statistiek van de vreemde rechthebbenden opnieuw een stijging van de aantallen. In vergelijking met 2005 zijn de rechthebbenden met 6,41 % en de rechtgevende kinderen met 3,50 % toegenomen. De stijging van de bestanden van de vreemde rechthebbenden in de kinderbijslagregeling voor werknemers komt overeen met een toename van het aantal vreemdelingen in België in de statistieken van de AD SEI. Tussen 1 januari 2006 en 1 januari 2008 steeg de vreemde bevolking in België met eenheden (+ 7,88 %). 11 De toename van het aantal vreemdelingen in België kan in de eerste plaats toegeschreven worden aan een stijging van het aantal immigraties van vreemdelingen naar België sinds In 2006 is het aantal immigraties van vreemdelingen gestegen met 7,78 % en in 2007 met 11,93 %. In diezelfde periode bleef het aantal emigraties van vreemdelingen uit België nagenoeg stabiel. Hierdoor is het migratiesaldo of het aantal netto immigraties van de vreemdelingen toegenomen. In 2006 bedroeg het aantal netto immigraties van vreemdelingen , dit is een stijging met 13,16 % in vergelijking met In 2007 bedroeg het migratiesaldo van de vreemdelingen of een jaarlijkse stijging met 24,49 % Wet houdende diverse bepalingen (I) van 27 december 2006, BS 28 december FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie: 12 FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport

13 Het stijgend migratiesaldo kan echter niet de volledige verklaring zijn voor een toename van de vreemde bevolking. Het migratiesaldo is immers al sinds 1998 fors toegenomen en toch daalde het aantal vreemdelingen in België tot 2003 (zie pagina 8-10). Daarom moet ook gekeken worden naar de naturalisaties. Tot en met 2003 lag het aantal naturalisaties hoger dan het migratiesaldo van de vreemdelingen. De toename van de vreemde bevolking als gevolg van migratie werd als het ware volledig weggewerkt door een grotere afname van de vreemde bevolking als gevolg van naturalisatie. Vanaf 2005 echter ligt het aantal netto immigraties van vreemdelingen hoger dan het aantal naturalisaties. Hierdoor stijgt de vreemde bevolking in België. Tot slot moet ook verwezen worden naar de erkenning en de regularisatie van vluchtelingen. Bij de start van een asielprocedure worden asielzoekers ingeschreven in het wachtregister. Hun aantal wordt niet meegerekend bij het aantal immigraties. Wanneer ze het statuut van vluchteling krijgen of op een andere basis geregulariseerd worden, worden ze ingeschreven in het vreemdelingenregister en komen ze zo in de statistiek van de vreemdelingen terecht. Sinds 2005 is het aantal regularisaties fors gestegen. Jaarlijks werden er meer dan personen geregulariseerd, tegenover ongeveer in de jaren 2003 en De toename van het aantal regularisaties zorgt bijgevolg voor een stijging van het aantal vreemdelingen FOD Binnenlandse Zaken, Dienst Vreemdelingenzaken, Activiteitenrapport

14 2. Karakteristieken van de kinderen van vreemde rechthebbenden In dit deel wordt, aan de hand van een aantal parameters, dieper ingegaan op de karakteristieke kenmerken van de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden. Ook worden de kinderen van vreemde rechthebbenden vergeleken met alle rechtgevende kinderen uit het werknemersstelsel De leeftijd Tabel 1 geeft de verdeling van de kinderen volgens leeftijdsgroep. De grootste leeftijdsgroep is die met kinderen van 0 tot 5 jaar (30,58 %). Bovendien kende deze leeftijdsgroep de sterkste stijging in vergelijking met 2007, namelijk 6,63 %. De leeftijdsgroep met kinderen van 12 tot 17 jaar is de tweede grootste. In vergelijking met 2007 kende deze groep wel een daling van 3,09 %. De groep van de 18 tot 24-jarigen daarentegen steeg met 3,38 %. Tabel 1: Verdeling van de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden volgens leeftijdsgroep ( ) Leeftijd van het kind Aantal % Aantal % Verschil jaar ,15% ,58% 6,63% 6-11 jaar ,29% ,96% 0,43% jaar ,39% ,07% -3,09% jaar ,56% ,81% 3,38% +25 jaar ,60% ,59% -0,30% Totaal ,-% ,-% 1,66% Uit een vergelijking van de rechtgevende kinderen van vreemde werknemers met de volledige populatie rechtgevende kinderen uit het werknemersstelsel blijkt dat er slechts minieme verschillen zijn tussen beide groepen. De rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden zijn iets meer vertegenwoordigd in de leeftijdscategorie 0 tot 5 jaar. Omgekeerd is het aandeel rechtgevende kinderen in het totale stelsel talrijker in de leeftijdsgroep 18 tot 24 jaar. 13

15 Grafiek 6: Verdeling van de rechtgevende kinderen naar leeftijdsgroep in % 30% 25% 20% 30,58% 28,90% 26,96% 26,95% 27,07% 27,11% 15% 10% 14,81% 16,21% 5% 0% 0-5 jaar 6-11 jaar jaar jaar 0,59% + 25 jaar 0,83% Vreemdelingen Totaal stelsel 2.2. De schaal Voor meer dan 3 op de 4 rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden werd in 2009 kinderbijslag betaald op basis van de gewone schaal (artikel 40) (zie tabel 2). Ten opzichte van 2007 is hun aantal met 3,58 % gestegen. Het aandeel rechtgevende kinderen dat kinderbijslag ontvangt op basis van de verhoogde schalen is in 2009 gedaald. De daling was het grootst in de verhoogde schaal art. 42bis (- 5,86 %). De daling in de verhoogde schaal art. 50bis bedroeg 2,38 %. Wat de verhoogde schaal art. 50ter betreft bleef het aandeel nagenoeg gelijk. 14

16 Tabel 2: Verdeling van de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden volgens schaal ( ) Schaal Aantal % Aantal % Verschil Artikel ,38% ,80% 3,58% Artikel 42bis ,53% ,31% -5,86% Artikel 50ter ,63% ,54% -0,10% Artikel 50bis ,45% ,36% -2,38% Totaal ,-% ,-% 1,66% In grafiek 7 wordt de verdeling weergegeven van de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden en de rechtgevende kinderen in het totale werknemersstelsel volgens de schaal. Uit deze grafiek blijkt dat het aandeel rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden in de gewone schaal opmerkelijk lager ligt dan het aandeel rechtgevende kinderen in het totale werknemersstelsel, respectievelijk 76,80 % en 84,24 %. Omgekeerd zijn de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden oververtegenwoordigd in de verhoogde schalen. Het aandeel rechtgevende kinderen waarvoor kinderbijslag wordt betaald op basis van schaal art. 42bis is bij de vreemde effectieven anderhalf keer zo groot als in het totaal van het werknemersstelsel. Ook het aandeel rechtgevende kinderen in de schaal art. 50ter (invaliden) en de schaal art. 50bis (wezen) is hoger bij de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden dan in het totale werknemersstelsel. In elk van de verhoogde schalen worden dus in verhouding meer rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden geteld. Een mogelijke verklaring voor de oververtegenwoordiging in de schaal van de werklozen (art. 42bis) is de hoge werkloosheidsgraad bij de vreemdelingen. In 2007 bedroeg de werkloosheidsgraad van de personen met de Belgische nationaliteit 6,8 %, bij de Europese staatsburgers is dit 9,8 %. Voor de onderdanen van landen buiten de Europese Unie bedroeg de werkloosheidsgraad 29,6 % FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport

17 Grafiek 7: Aandeel rechtgevende kinderen volgens schaal in 2009 Vreemde rechthebbenden Totale stelsel 10,07% 15,31% 5,54% 2,36% Art. 40 4,06% 1,64% 76,80% Art. 42bis Art. 50ter 84,24% Art. 50bis 2.3 Aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende In 2009 had 45,50 % van de vreemde rechthebbenden één rechtgevend kind. In vergelijking met 2007 is het aantal vreemde rechthebbenden met één rechtgevend kind met 3,73 % toegenomen. Ook het aantal rechthebbenden met twee rechtgevende kinderen is toegenomen (+ 2,42 %). In 2009 had 34,51 % van de vreemde rechthebbenden twee rechtgevende kinderen. 1 op de 5 rechthebbenden had drie of meer rechtgevende kinderen. In vergelijking met het totale werknemersstelsel tellen de vreemde rechthebbenden een groter aandeel rechthebbenden met drie of meer rechtgevende kinderen (17,00 % versus 19,98 %). Omgekeerd zijn er minder vreemde rechthebbenden met twee kinderen (34,51 %) in vergelijking met het totaal van het stelsel (37,72 %). Het aandeel rechthebbenden met 1 rechtgevend kind is nagenoeg gelijk. 16

18 Grafiek 8: Evolutie van het aantal rechtgevende kinderen per vreemde rechthebbende van 1993 tot en met % 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% of meer kinderen 2 kinderen 1 kind Zoals blijkt uit bovenstaande grafiek, is het aandeel vreemde rechthebbenden met drie of meer rechtgevende kinderen afgenomen. In 1993 bedroeg hun aandeel nog 29,41 %, in 2009 was het nog maar 19,98 %. Het aandeel vreemde rechthebbenden met één rechtgevend kind is daarentegen toegenomen van 38,20 % in 1993 tot 45,50 % in Het aandeel vreemde rechthebbenden met twee rechtgevende kinderen is over de ganse periode slechts licht toegenomen. Een daling van het aandeel vreemde rechthebbenden met drie of meer kinderen en een stijging van het aandeel vreemde rechthebbenden met één kind heeft tot gevolg dat het gemiddeld aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende gedaald is. Dit wordt duidelijk geïllustreerd in grafiek 9. In 1977 bedroeg het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen per vreemde rechthebbende 2,20. In de daaropvolgende jaren nam het gemiddelde aantal kinderen per vreemde rechthebbende toe tot 2,28 in Vanaf 1989 daalde het gemiddelde aantal kinderen tot 1,84 in

19 Grafiek 9: Evolutie van het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende van 1977 tot ,40 2,30 2,20 2,10 2,00 1,90 1,80 1,70 1,60 1,50 Totale werknemersstelsel Vreemde rechthebbenden In 1977 was er een aanzienlijk verschil wat betreft het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen tussen de vreemde rechthebbenden en het totale werknemersstelsel: 2,20 versus 1,87. In de daarop volgende jaren werd dit verschil zelfs nog groter omdat het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen bij de vreemde rechthebbenden toenam terwijl het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen in het totale werknemersstelsel daalde. Het verschil was het grootst in 1987: gemiddeld 2,28 rechtgevende kinderen per vreemde rechthebbende tegenover gemiddeld 1,76 rechtgevende kinderen per rechthebbende in het totale werknemersstelsel. Vanaf 1989 werd het verschil tussen beide steeds kleiner. In 2009 telde een vreemde rechthebbende gemiddeld 1,84 rechtgevende kinderen, een rechthebbende in het totale werknemersstelsel telde gemiddeld 1,78 rechtgevende kinderen. De daling van het gemiddeld aantal rechtgevende kinderen per vreemde rechthebbende vanaf 1989 kan toegeschreven worden aan verschillende factoren. In de eerste plaats is er een sterke daling van het gemiddeld aantal rechtgevende kinderen bij bepaalde nationaliteiten met veel rechtgevende 18

20 kinderen per rechthebbende, zoals Marokkanen en Turken. 15 Ook het feit dat het aandeel van beide nationaliteiten in het totaal van de vreemde rechthebbenden sinds 1995 steeds kleiner wordt, draagt bij tot de daling. Tot slot is er de toename van het aandeel van nationaliteiten met een laag gemiddeld aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende, namelijk Polen, Roemenen en Bulgaren Zie Aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende, pagina Zie 2. Actuele tendensen, pagina

21 II. De effectieven per land 1. De belangrijkste landen In dit hoofdstuk zal dieper ingegaan worden op de evolutie van de effectieven van de meest voorkomende nationaliteiten in de statistiek van de vreemde rechthebbenden. Tabel 3 geeft voor het dienstjaar 2009, in aflopende volgorde, de belangrijkste nationaliteiten van de vreemde rechthebbenden en hun rechtgevende kinderen weer. De tabel bevat enkel de nationaliteiten die meer dan rechthebbenden tellen op 31 december Tabel 3: Rechthebbenden van vreemde nationaliteit en hun rechtgevende kinderen in 2009: de belangrijkste landen Rechtgevende Rechthebbenden Land kinderen Aantal % Aantal % Italië ,76% ,65% Frankrijk ,82% ,71% Marokko ,04% ,16% Nederland ,30% ,07% Turkije ,32% ,61% Spanje ,61% ,49% Portugal ,07% ,59% Polen ,83% ,29% Verenigd Koninkrijk ,84% ,97% Duitsland ,78% ,74% Roemenië ,19% ,02% Griekenland ,12% ,05% Andere landen ,32% ,65% Totaal 12 landen ,68% ,35% Totaal EU ,25% ,50% TOTAAL ,-% ,-% 17 Een gedetailleerd beeld van de resultaten per land is terug te vinden in bijlage II van dit document. 20

22 In 2009 waren er twaalf landen met meer dan rechthebbenden. Deze 12 landen omvatten samen 81,68 % van alle vreemde rechthebbenden en 81,35 % van hun rechtgevende kinderen. De Italianen vormen de grootste groep: 22,76 % van de rechthebbenden en 20,65 % van de rechtgevende kinderen. Frankrijk staat op de tweede plaats met 13,82 % van de rechthebbenden en 13,71 % van de rechtgevende kinderen. Marokko is het grootste niet-europese land met een aandeel van 11,04 % van de rechthebbenden en 13,16 % van de rechtgevende kinderen. Op de vierde plaats staan de Nederlanders met 8,30 % van de rechthebbenden en 9,07 % van de rechtgevende kinderen. Turkije vervolledigt, als tweede niet-europees land, de top vijf met een aandeel van 6,32 % van de rechthebbenden en 6,61 % van de rechtgevende kinderen. De aanwezigheid van de Nederlandse en Franse rechthebbenden en rechtgevende kinderen kan verklaard worden door de territoriale nabijheid. De grote aantallen Italiaanse, Marokkaanse en Turkse rechthebbenden en rechtgevende kinderen vinden hun oorsprong in historische immigratiegolven. Alvorens de evolutie van de bestanden van de belangrijkste landen te bespreken wordt eerst een historisch overzicht gegeven van de immigratie in België Historiek van de immigratie Een eerste migratiegolf van Italianen naar België vond plaats na de Eerste Wereldoorlog. Door de wederopbouw was er een tekort aan arbeidskrachten, vooral in de industrie en de mijnen. Dit tekort werd voornamelijk door Italiaanse arbeiders opgevuld. In enkele jaren tijd vertienvoudigde het aantal Italianen in België. Ook na de Tweede Wereldoorlog werden op grote schaal Italiaanse arbeiders gerekruteerd om het tekort aan arbeidskrachten in de mijnen op te lossen. Een overeenkomst tussen België en Italië voorzag in het vertrek van arbeiders per week uit Italië. Deze aanvoer van Italiaanse arbeiders naar de Belgische mijnen bleef ononderbroken doorgaan tot de mijnramp in Marcinelle in Deze mijnramp betekende het einde van de immigratiegolf van Italiaanse mijnwerkers. Toch bleef de continue stroom van Italiaanse immigranten - nu voornamelijk afkomstig uit het zuiden van Italië - aanhouden tot in In dat jaar telde België om en bij de vreemdelingen van Italiaanse afkomst. 18 De immigratie van Turkse en Marokkaanse arbeiders in België speelt zich af vanaf de jaren 60. Na de stopzetting van de officiële Italiaanse immigratie naar België ten gevolge van de mijnramp in 18 Morelli A., Geschiedenis van het eigen volk. De vreemdeling in België van de prehistorie tot nu, Leuven, Kritak,

23 1956, sloot België akkoorden met andere landen, voornamelijk uit het Middellandse Zeegebied, om het grote tekort op de arbeidsmarkt op te vullen. Zo werden er bilaterale akkoorden gesloten met onder meer Spanje, Griekenland, Turkije, Marokko, Tunesië en Algerije. Tussen 1961 en 1967 werden er in België arbeiders uit Noord-Afrika en Turkije aangeworven in de mijnen, de metaalindustrie en de bouw. 19 In het begin van de jaren 70 kende België een economische crisis. Als gevolg daarvan werd in 1974 een immigratiestop uitgevaardigd door de Belgische overheid. Deze migratiestop leidde niet tot de massale terugkeer van de buitenlandse werknemers naar hun thuisland. In het begin van de jaren 80 leidde dit wel tot een beperking van het aantal buitenlandse immigraties, met een negatief migratiesaldo als gevolg. Maar vanaf 1984 was de instroom van vreemdelingen in België weer groter dan de emigratie uit België en nam het aantal immigranten opnieuw toe. Dit kwam onder meer door de gezinshereniging. 20 Vanaf het begin van de jaren 90 neemt de immigratie snel toe. Dit is niet alleen het gevolg van de gezinshereniging en de Europese immigratie (meer dan de helft van de immigranten waren EUonderdanen). Maar ook als gevolg van een derde fenomeen: de spectaculaire toename van het aantal asielaanvragen sinds In de jaren 80 schommelde het aantal asielaanvragen gemiddeld rond per jaar. In de jaren 90 bedraagt dit gemiddelde al aanvragen per jaar. Het hoogtepunt was het jaar 2000 met asielaanvragen. Daarna is het aantal asielaanvragen opnieuw gedaald tot in De voorbije jaren steeg het aantal asielaanvragen opnieuw: in 2009 dienden vreemdelingen een asielaanvraag in in België. 22 De uitbreiding van de Europese Unie met 10 lidstaten in 2004 en met 2 lidstaten in 2007 leidde vanaf 2005 tot een toename van immigranten uit deze nieuwe lidstaten en dan vooral uit Polen, Roemenië en Bulgarije Zie voetnoot Groupe d étude de Démographique Appliquée (UCL) & Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, Statistisch en demografisch verslag 2008: Migraties en migrantenpopulaties in België, juni Zie voetnoot Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatslozen, 23 Zie voetnoot

24 1.2. De evolutie van de rechthebbenden Vandaag vormen de Italianen nog steeds de grootste groep in de statistiek van de vreemdelingen met kinderbijslag in het stelsel voor werknemers. Toch is hun aantal sinds het begin van de tellingen in 1977 gehalveerd. In 1977 waren er Italiaanse rechthebbenden. In 2009 waren dit er nog maar (- 50,65 %). Ook hun aandeel in de totale groep van vreemde rechthebbenden is gedaald: in 1977 had 40,88 % van de vreemde rechthebbenden de Italiaanse nationaliteit; in 2009 is dit nog 22,76 %. De evolutie van de Franse rechthebbenden kent een wisselend verloop. Tot en met 1999 werden kleine stijgingen afgewisseld met kleine dalingen. 24 In 2001 en 2003 was er echter een sterke stijging van het aantal Franse rechthebbenden, respectievelijk 25,05 % en 17,30 %. In 2005 werd het hoogste aantal Franse rechthebbenden geteld, namelijk Dit is een stijging met 63,96 % in vergelijking met Sindsdien is hun aantal opnieuw gedaald. In 2009 bedroeg het aandeel Franse rechthebbenden 13,82 %. Het grootste aandeel rechthebbenden van een niet-europese land is voor Marokko. In 1977 waren er rechthebbenden van Marokkaanse nationaliteit. Daarna steeg het aantal continu. In 1995 werd het hoogste aantal Marokkaanse rechthebbenden geteld, namelijk Dit is meer dan een verdubbeling ten opzichte van Sindsdien is het aantal Marokkaanse rechthebbenden bij elke telling gedaald. Vooral in 2001 en 2003 was er een opmerkelijke daling van respectievelijk 24,92 % en 22,77 %. In 2009 telde de statistiek van de vreemde werknemers rechthebbenden van Marokkaanse nationaliteit; dit is 11,04 % van het totaal. 24 Uitgezonderd een sterke stijging in 1985 gevolgd door een even sterke daling in

25 Grafiek 10: Evolutie van de rechthebbenden van vreemde nationaliteit van 1977 tot 2009 van de 5 belangrijkste landen Italië Frankrijk Marokko Nederland Turkije Op de vierde plaats in de ranglijst van belangrijkste nationaliteiten staat Nederland. Tot en met 2001 kent de evolutie van de Nederlandse rechthebbenden een wisselend verloop: kleine stijgingen worden afgewisseld met kleine dalingen. Vanaf 2003 zijn er echter grotere stijgingen. Sinds 2001 is het aantal rechthebbenden van Nederlandse nationaliteit toegenomen met 83,67 %. Dit maakt dat in ,30 % van de vreemde rechthebbenden de Nederlandse nationaliteit bezaten, tegenover slechts 4,86 % in De toename van het aantal Nederlanders in België kan toegeschreven worden aan twee factoren. Enerzijds liggen de woningprijzen lager in België. Anderzijds kunnen Nederlanders die in het buitenland wonen er sinds 1 januari 2001 voor kiezen om onder het Nederlandse belastingsregime te blijven vallen, wat in bepaalde gevallen een financieel voordeel kan opleveren Harmsen C., Emigratie van autochtonen naar België, Bevolkingstrends, 2 de kwartaal 2006, Van Agtmaal-Wobma E., Harmsen C., Dal L. & Poulain M., Belgen in Nederland en Nederlanders in België, Bevolkingstrends, 4 de kwartaal 2007,

26 Turkije is het tweede niet-europese land in de top vijf. Op grafiek 10 is te zien dat de evolutie van de Turkse rechthebbenden hetzelfde verloop kent als die van de Marokkaanse rechthebbenden. Eerst is er een stijging van rechthebbenden in 1977 tot in 1995 (+ 119,81 %), gevolgd door een daling tot rechthebbenden in 2009 (- 64,48 %). Ook hier werden de sterkste dalingen genoteerd in 2001 en 2003, respectievelijk 32,44 % en 19,04 %. In 2009 had 6,32 % van de vreemde werknemers de Turkse nationaliteit. Zoals reeds aangehaald werd en zoals ook blijkt uit grafiek 10 is het aantal Turkse en Marokkaanse rechthebbenden in de jaren 2001 en 2003 sterk gedaald. Dit is niet het gevolg van een plotse stijging van de emigratie van Marokkaanse en Turkse rechthebbenden uit België. Maar wel van de enorme toename van het aantal naturalisaties ten gevolge van de inwerkingtreding van de nieuwe naturalisatiewet op 1 maart Tabel 4: Verwerving van de Belgische nationaliteit volgens de oorspronkelijke nationaliteit ( ) Land Marokko Turkije Italië Kongo (DR) Rusland / Rwanda / / Frankrijk Algerije Nederland Pakistan / Polen Roemenië / Andere Totaal Bron: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, De immigratie in België: aantallen, stromen en arbeidsmarkt. Rapport Deze wijziging aan het wetboek van de Belgische nationaliteit, de zogenaamde snel-belg-wet versoepelde de voorwaarden voor het verwerven van de Belgische nationaliteit. 25

27 Uit tabel 4 blijkt dat de jaren 2000, 2001 en 2002 gekenmerkt worden door een hoog aantal naturalisaties. In die drie jaren verwierven vreemdelingen de Belgische nationaliteit. Daarvan hadden personen (36,02 %) oorspronkelijk de Marokkaanse nationaliteit en personen (23,03 %) hadden de Turkse nationaliteit. Het grote aantal naturalisaties bij personen van Marokkaanse en Turkse origine tussen 2000 en 2002 verklaart de sterke daling van het aantal rechthebbenden met Marokkaanse en Turkse nationaliteit in het kinderbijslagstelsel voor werknemers in dezelfde periode. Het gemeenschappelijk aandeel van de vijf belangrijkste nationaliteiten in het totaal bedroeg 62,24 % in Dit aandeel is de laatste tien jaar bij elke telling afgenomen. In het begin van de tellingen bedroeg dit steeds meer dan 70 % en tussen 1985 en 2001 zelfs meer dan 75 %. Deze daling is het gevolg van een sterke daling van de Italiaanse, Marokkaanse en Turkse rechthebbenden, die slechts gedeeltelijk gecompenseerd wordt door de stijging van de Franse en Nederlandse rechthebbenden. De diversiteit wat betreft de nationaliteiten neemt dus toe De evolutie van de rechtgevende kinderen De statistiek van de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden geeft in grote mate dezelfde trends weer als de statistiek van de rechthebbenden van vreemde nationaliteit. Ook bij de rechtgevende kinderen is het belangrijkste land van herkomst Italië, met rechtgevende kinderen. Hun aantal blijft echter jaar na jaar afnemen; in vergelijking met 1977 is hun aantal afgenomen met eenheden (of 59,25 %). Hun aandeel in de totale groep van rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden bedroeg in 2009 nog maar 20,65 %, terwijl dit in 1977 nog 37,64 % was. De rechtgevende kinderen van rechthebbenden met Franse nationaliteit vormen, met eenheden, de tweede grootste groep in de statistiek van de vreemde werknemers. In vergelijking met de telling in 2007 is dit een daling van 8,23 % ( rechtgevende kinderen). Maar in vergelijking met 1977 is hun aantal toegenomen met 43,90 %. Hun aandeel in de totale groep van rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden bedraagt 13,71 %. De derde grootste groep wordt gevormd door de rechtgevende kinderen van Marokkaanse rechthebbenden. In de jaren 90 vormden zij nog de grootste groep, in tegenstelling tot het aantal Marokkaanse rechthebbenden (cfr. grafiek 10). Maar net zoals het aantal rechthebbenden, is het 26

28 aantal rechtgevende kinderen sinds 1995 gedaald, met een zeer sterke daling in 2001 (- 30,96 %) en 2003 (- 27,39 %). In 2009 waren er kinderen van rechthebbenden van Marokkaanse nationaliteit, dit is 13,16 % van het totaal. Net zoals bij de vorige tellingen, is ook in 2009 het aantal rechtgevende kinderen van Nederlandse rechthebbenden toegenomen. De Nederlandse rechthebbenden tellen rechtgevende kinderen. Dit is een toename met eenheden (+ 12,24 %) in vergelijking met de vorige telling. Hun aandeel in de totale groep bedraagt 9,07 %. De top vijf wordt, net zoals bij de rechthebbenden, vervolledigd door Turkije, ondanks een afname van hun aantal sinds In 2009 waren er rechtgevende kinderen van Turkse rechthebbenden. Dit is 6,61 % van alle rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden. Ter vergelijking: in 1995 waren er nog rechtgevende kinderen van Turkse rechthebbenden, wat overeenkwam met 15,99 % van het totaal. Grafiek 11: Evolutie van het aantal rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden van 1977 tot en met 2009 (5 belangrijkste landen) Italië Frankrijk Marokko Nederland Turkije 27

29 Net zoals bij de rechthebbenden komen ook bij de bestanden van de rechtgevende kinderen de effecten van de versoepeling van de naturalisatiewetgeving in 2000 duidelijk tot uiting. Tussen 1999 en 2003 is het aantal rechtgevende kinderen van Marokkaanse en Turkse rechthebbenden gehalveerd. Het gemeenschappelijk aandeel van de vijf belangrijkste landen wordt bij de rechtgevende kinderen, net zoals bij de rechthebbenden, gekenmerkt door een daling. In 2009 bedroeg het gemeenschappelijk aandeel 63,20 %, terwijl dit voorheen steeds tussen de 75 % en 80 % lag Kenmerken van de kinderen van vreemde rechthebbenden Verdeling volgens schaal In het globaal overzicht, eerder in deze studie, werd vastgesteld dat de rechtgevende kinderen van vreemde rechthebbenden oververtegenwoordigd zijn in de verhoogde schalen en ondervertegenwoordigd zijn in de gewone schaal. In wat volgt wordt nagegaan hoe de rechtgevende kinderen van de landen uit de top vijf verdeeld zijn. Tabel 5: Verdeling van de rechtgevende kinderen over de verschillende schalen in 2009 (5 belangrijkste landen) Land Gewone schaal Werklozen Invaliden Wezen art. 40 art. 42bis art. 50ter art. 50bis Italië 74,92% 15,09% 7,38% 2,60% Frankrijk 83,57% 10,41% 3,93% 2,10% Marokko 54,53% 30,06% 11,15% 4,26% Nederland 87,96% 8,57% 2,52% 0,94% Turkije 61,77% 24,05% 10,50% 3,69% Totaal vreemdelingen 76,80% 15,31% 5,54% 2,36% Er bestaan duidelijke verschillen tussen de verschillende landen. Nederland is het land met het grootste aandeel rechtgevende kinderen in de gewone schaal (art. 40), namelijk 87,96 %. Frankrijk staat op de tweede plaats met 83,57 %. Marokko heeft, met 54,53 %, het kleinste aandeel rechtgevende kinderen in de gewone schaal. Ook het percentage Turkse rechtgevende kinderen in de gewone schaal is met 61,77 % eerder laag. Het cijfer van de Italiaanse kinderen (74,92 %) ligt 28

30 duidelijk hoger dan dat van de Marokkaanse en Turkse kinderen, maar lager dan dat van de Franse en Nederlandse kinderen. In de verhoogde schalen is de situatie omgekeerd. Voor 3 op de 10 Marokkaanse en voor net geen 1 op de 4 Turkse kinderen wordt kinderbijslag uitbetaald in de verhoogde schaal voor langdurig werklozen en gepensioneerden (art. 42 bis). Bij de rechtgevende kinderen van Franse rechthebbenden is dit 1 op de 10 en bij de rechtgevende kinderen van Nederlandse rechthebbenden 8,57 %. Voor Italië bedraagt het cijfer 15,09 % en daarmee bevindt het zich op hetzelfde niveau als de totale statistiek van de vreemde werknemers. De situatie voor de verhoogde schaal voor invaliden (art. 50ter) is dezelfde als voor de schaal art. 42bis. Ongeveer 1 op de 10 Marokkaanse en Turkse rechtgevende kinderen bevinden zich in deze schaal, terwijl dit bij de Franse en Nederlandse rechtgevende kinderen respectievelijk 3,93 % en 2,52 % is. Het percentage van Italië bedraagt 7,38 %. Marokko telt, met 4,26 %, het hoogste aandeel rechtgevende kinderen in de verhoogde schaal voor wezen (art. 50bis), gevolgd door Turkije met 3,69 %. Nederland heeft het kleinste aandeel rechtgevende kinderen (0,94 %) in deze schaal. Het aandeel van Frankrijk bedraagt 2,10 % en dat van Italië 2,60 %. Daarmee bevinden deze landen zich op ongeveer hetzelfde niveau als de totale statistiek van de vreemde werknemers. De rechtgevende kinderen van Marokkaanse, Turkse en in mindere mate Italiaanse rechthebbenden zijn dus duidelijk oververtegenwoordigd in de verhoogde schaal voor langdurig werklozen en gepensioneerden en in de verhoogde schaal voor invaliden. Omgekeerd zijn zij ondervertegenwoordigd in de gewone schaal. Dit houdt in dat deze bevolkingsgroepen ondervertegenwoordigd zijn op de arbeidsmarkt Aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende Eerder in deze studie werd vastgesteld dat er in de statistiek van de vreemde werknemers proportioneel meer rechthebbenden zijn met drie of meer kinderen en minder rechthebbenden met één kind dan in het totale werknemersstelsel. Tabel 6 geeft de verdeling van de rechthebbenden volgens het aantal rechtgevende kinderen voor de landen van de top vijf. 29

31 Tabel 6: Verdeling van de rechthebbenden volgens het aantal rechtgevende kinderen in 2009 (5 belangrijkste landen) Land 1 kind 2 kinderen 3 of meer kinderen Gemiddeld aantal kinderen per rechthebbende Italië 50,44% 35,98% 13,58% 1,67 Frankrijk 44,96% 35,48% 19,57% 1,83 Marokko 38,69% 27,81% 33,50% 2,19 Nederland 36,52% 38,17% 25,31% 2,01 Turkije 42,49% 32,43% 25,08% 1,92 Totaal vreemdelingen 45,50% 34,51% 19,98% 1,84 Er zijn duidelijke verschillen tussen de 5 onderscheiden landen. Italiaanse rechthebbenden tellen het hoogste aandeel rechthebbenden met één kind (50,44 %). Bij de Nederlandse en Marokkaanse rechthebbenden is dit maar respectievelijk 36,52 % en 38,69 %. Omgekeerd heeft 33,50 % van de Marokkaanse rechthebbenden minstens drie kinderen, terwijl dit bij de Italiaanse rechthebbenden slechts 13,58 % is. Daarnaast tellen de Marokkaanse rechthebbenden proportioneel weinig rechthebbenden met twee rechtgevende kinderen in vergelijking met de andere landen en met het totaal van de vreemde rechthebbenden. De verschillen in de verdeling van de rechthebbenden volgens het aantal rechtgevende kinderen hebben ook een weerslag op het gemiddelde aantal kinderen per rechthebbende. De Italiaanse rechthebbenden, waarvan de helft slechts één rechtgevend kind heeft, hebben gemiddeld 1,67 rechtgevende kinderen per rechthebbende. Daarmee zitten ze onder het gemiddelde van het totaal van de vreemde werknemers. De Marokkaanse rechthebbenden met proportioneel veel rechthebbenden met minstens drie kinderen, hebben gemiddeld 2,19 rechtgevende kinderen per rechthebbende. Dit is beduidend meer dan het gemiddelde van de totale statistiek van de vreemde werknemers (1,84 rechtgevende kinderen per rechthebbende) en dan het gemiddelde van het werknemersstelsel (1,74 rechtgevende kinderen per rechthebbende). Er zijn dus duidelijke verschillen tussen de landen wat betreft het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende. Grafiek 10 toont aan dat de verschillen in het verleden nog veel groter waren. Vooral het hoge gemiddelde aantal rechtgevende kinderen van Marokkaanse en Turkse rechthebbenden is opvallend. In 1977 hadden de Marokkaanse rechthebbenden gemiddeld 3,21 rechtgevende kinderen. De jaren daarna steeg dit nog verder, tot 3,74 in Sindsdien is het 30

32 gemiddelde aantal rechtgevende kinderen per Marokkaanse rechthebbende sterk gedaald. Ook bij de Turkse rechthebbenden was het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen, met 3,05, hoog bij het begin van de tellingen in Daarna nam het telling na telling verder af. Daarmee evolueren Marokko en Turkije meer en meer in de richting van het gemiddelde van de totale statistiek van de vreemde werknemers. Het gemiddeld aantal rechtgevende kinderen per Nederlandse rechthebbende is sinds het begin van de jaren 90 toegenomen. In 1991 hadden de Nederlandse rechthebbenden gemiddeld 1,82 rechtgevende kinderen. In 2009 bedroeg het gemiddelde 2,01 rechtgevende kinderen per rechthebbende. Grafiek 12: Evolutie van het gemiddelde aantal rechtgevende kinderen per rechthebbende van 1977 tot 2009 (5 belangrijkste landen) 4,00 3,75 3,50 3,25 3,00 2,75 2,50 2,25 2,00 1,75 1,50 Marokko Nederland Turkije Frankrijk Italië 31

33 2. Actuele tendensen Tot nog toe werd enkel gefocust op de vijf belangrijkste landen binnen de statistiek van de vreemde werknemers. De aanwezigheid van de effectieven uit deze landen kan wat betreft Frankrijk en Nederland verklaard worden door de territoriale nabijheid en wat betreft Italië, Turkije en Marokko door historische immigratie. Er is echter gebleken dat het gemeenschappelijk aandeel van deze vijf landen in het totaal van de bestanden van de vreemde werknemers sinds 1997 bij elke telling gedaald is. Het aandeel van de effectieven uit andere landen neemt dus telling na telling toe. Daarom wordt in dit deel gekeken naar de actuele tendensen die de statistiek van de rechthebbenden van vreemde nationaliteit die met hun gezin in België verblijven beïnvloeden. In dit kader moet de uitbreiding van de Europese Unie met tien landen 27 op 1 mei 2004 en met twee landen 28 op 1 januari 2007 aangehaald worden. De toetreding van de tien nieuwe lidstaten op 1 mei 2004 had in de telling van 2005 nog geen invloed op de statistiek van de vreemde werknemers, zoals blijkt uit tabel 7. Uitgezonderd Polen telden de nieuwe lidstaten slechts een klein aantal effectieven. Deze kleine aantallen kunnen verklaard worden door de speciale overgangsmaatregelen die in België van kracht waren op 8 van de 10 nieuwe lidstaten. 29 Uit vrees voor een toevloed van arbeidsmigranten uit de nieuwe lidstaten konden de bestaande lidstaten overgangsmaatregelen invoeren die het vrij verkeer van werknemers beperkten. 30 Deze overgangsmaatregelen werden van kracht in België op 1 mei 2004 voor een periode van twee jaar. In 2006 werd beslist om deze overgangsmaatregelen voor een periode van drie jaar te verlengen (tot 1 mei 2009). Bovendien zijn deze overgangsmaatregelen ook van toepassing op Bulgarije en Roemenië sinds hun toetreding op 1 januari Het gaat om Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slovakije en Tsjechië. 28 Het betreft Roemenië en Bulgarije. 29 Voor Malta en Cyprus waren de overgangsmaatregelen niet van toepassing. 30 Het vrij verkeer van werknemers voor onderdanen van de Europese Unie houdt in dat de onderdanen van de lidstaten van de EU vrijgesteld zijn van de verplichting tot het verkrijgen van een arbeidskaart. Voor de onderdanen van de lidstaten waarvoor de overgangsmaatregelen nog gelden (meer bepaald Bulgarije en Roemenië) is het verkrijgen van een arbeidskaart nog steeds verplicht. De overgangsmaatregelen hebben enkel betrekking op arbeid in loondienst. Het vrij verkeer van diensten en het vrije vestigingsrecht voor zelfstandigen zijn wel van toepassing. 32