9* jaargang - september

Transcriptie

1 maaiïtikiaé qtwmé aan hef 9* jaargang - september

2 HET_OPENBAAR_VERVOER Nr. 100-SEPTEMBER I966 abonnementsprijs ƒ 5,25 per jaar J abonnementsprys + bijlage ƒ 6,25 per jaar losse nummers ƒ 0,50 J losse nummers + bijlage ƒ 0,60 redactie en administratie; p.h.kiers van suchtelen van de haarestraat 3 '' amsterdam - osdorp telefoon alle betalingen op gemeentegiro t.n.v. 'het openbaar vervoer', van suchtelen van de haarestraat J '' te amsterdam - osdorp. by' storting via de postgiro vermelden: rekening van het girokantoor der gemeente amsterdam t.g.v. rekening t.n.v. 'het openbaar vervoer', van suchtelen van de haarestraat 3 ' 1» amsterdam - osdorp. INHOUDSOPGAVE blz. l.by het honderdste nummer 97 2.Prioriteit voor het openbaar vervoer 97 3.Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam Schematisch historisch overzicht van de A'drjnse motorwagons Rotterdamse Electrische Tram Haagse Tramweg Maatschappij * Buitenlandse berichten (België en Zwitserland) Trambestuurders. Bijlage Stadsspoor Amsterdam Tijdens een persconferentie op 30 augustus jl. zijn de plannen ontvouwd van het Bureau Stadsspoor betreffende de toekomstige vervoersvoorzieningen in de agglomeratie Amsterdam. Hoewel de Nederlandse Spoorwegen ook reeds jaren plannen hebben het agglomeratiovervoer te bedienen, is pas enige maanden geleden besloten een bestuursgroep, bestaande uit drie directie-afgevaardigden van de N.S. en drie leden van het college van B & W in te stellen om een beginselverklaring voor oen algemeen vervoerplan voor stad en gewest uit te werken. Het is dus zeer goed mogelijk, dat deze commissie tot een geheel ander plan komt dan het Bureau Stadsspoor. Hierna kan pas beslist worden welk plan de voorkeur verdient. Wegens gebrek aan ruimte moeten we de bespreking van de thans gepubliceerde studie uitstellen tot een volgend nummer van ons maandblad. FOTO'S GEMEENTEVERVOERBEDRIJF AMSTERDAM BL lijn 301 bus BL lijn 30;bus BL lijn 70sbus BL lijn 21;bus BL lijn 27i450 BL lijn 27:460 BL lijn 2 ;459 BL lijn 2 :459 BL lijn 2 ;399 BL lijn 9 :456 BL lijn 10:586 BL lijn 10:571 FOTO HAAGSE TRAMWEG MAATSCHAPPIJ BL lijn 9: (links voor), Koninginnegracht bij Javabrug, FOTO ROTTERDAMSE ELECTRISCHE TRAM I BL lijn 15: 7 als oonmanwagen (rechts voor), Weena, Formaat der foto's 7/10 cm; prijs ƒ 0,45 per stuk. Bestellingen via onze giro.

3 BIJ HET HONDERDSTE NUMMER Het honderdste nummer van "Het Openbaar Vervoor" ligt thans voor U. Wij hebben gemeend, dit nummer voor deze gelegenheid eens oen ander pakje te moeten aantrekken. Zodoende is onze voorpagina getooid mot schetsjes van de 1 motorwagens 100 van Amsterdam, s-gravenhage en Rotterdam. Bovendien zult U op pagina 100 aantreffen een tekening van do Amsterdamse Unionmotorwagen 100 on de eerste Amsterdamse autobus, die het nummer 100 droeg. Overigens waren de Amsterdamse nummers 100 geen alledaagse verschijningen. Nadr.t motorwagen 100 reeds jarenlang geen dienst meer had gedaan, schijnt hy slechts in de beruchte sneeuwwinter van 1940 een aantal ritten gemaakt te hebben, hoewel de wagen pas in 1947 gesloopt werd. Autobus 100 brandde in 193b als lijn L op het Mosplein uit, waardoor deze wagen voel eerder gesloopt werd dan zijn soortgenoten , die pas in 1940 hun einde vonden. Deze bussen (Werkspoor-Brockway) werden gebouwd in 1929* "Het Openbaar Vervoer" telt thans dus honderd nummers; in juni verscheen nr. 1; het U allen bekende titelblad zag in juli 1959 het licht. In ons eerste nummer konden we schrijven, dat als proef in Amsterdam een enkelgelede wagen in een dubbelgelede zou worden omgebouwd en dat in Den Haag tramlijnen 1 en 15 in buslynen werden omgezet. Hoe lang lijkt ons dat nu al geleden. "Het Openbaar Vervoer" is dus zo oud ;begonnen als een experiment, bleek spoedig, dat er een grote behoefte aan oen dergelijk tijdschrift bestond, zoda.t het aantal abonnees voorspoedig groeide. Naast vele abonnees in het gehele land, mogen we ons ook verheugen in enige tientallen buiten onze grenzen. Niet alleen de Nederlandse trambedrijven lezen "Het Openbaar Vervoer", maar ook enige buitenlandse bedrijven abonneerden zich, t. rwyl wij ook grote dagbladen, archieven en vervoersorganisr.ties tot onze abonnees kunnen rekenen. Met zustertydschriften uit diverse landen onderhouden wij regelma.tige kontakten, die wij Duitongewoon op prys stellen. Maar de meeste dank zijn wy tenslotte verschuldigd aan al die medewerkers in binnon- en buitenland, die ons regelmatig "nieuws" doen toekomen, wa^ardoor wy' iedere maand opnieuw een nummer van "Het Openbaar Vervoer" kunnen vullen. Vaak is dat zoveel, dat wij een gedeelte ervan maanden moeten la/ten liggen, want het zou voor de redaktie een te grote belasting worden, indien we het tydschrift me^r pagina's zouden geven. Thans bijvoorbeeld ligt nog oen stapel copij over Amsterdam, Arnhem, Nijmegen, Zwitserland en andere landen te wachten, evenals het Amsterdamse metro-ra/pport, dat eigenlyk thans reeds uitvoerig behandeld en van commentaar voorsien had moeten worden. Maar het is tenslotte prettig te weten, dat het openbaar vervoer in ons land en in andere landen ons zoveel te brengen heeft, dat wij ons tydschrift hier iedere maand ruim mee kunnen vullen. Tenslotte danken wy onze lezers voor de vele prettige reakties, die wij in de loop der jaren op ons tijdschrift hebben mogen ontvangen en beloven hen, dat wij in dc richting, die wij thans bevaren, zullen trachten voort te gaan. De redaktie. PRIORITEIT VOOR HET OPENBAAR VERVOER In zyn toelichting op de begroting van verkeer en waterstaat heeft minister Suurhoff meer prioriteit voor het openbare vervoer bepleit. Nagegaan zal worden, welke voorzieningen voor het par-ticulier en voor het openbare vervoer nodig zullen zyn. Het Ryk-zal bijdragon geven voor het uitvoeren van maatregelen, welke het openbare vervoer kunnen bevorderen. Hierbij denkt de minister aan het verschaffen van vrije banen a niveau, incidentele overbruggingen en ondertunnelingen van zwanr bela.sto kruispunten, zodanig dat het openbare vervoer geen belemmering ondervindt van het overige verkeer, het aanbrengen van baanmarkeringon, die het openbare vervoer een vrije baan verschaffen en de halteplaatsen vrijhouden en het verlenen van voorrang aan het openbare vervoer bij kruispunten door middel van verkeerslichtenregeling. Wij zullen op deze voorstellen, die naar wij verwachten, van enige gemeentelyke instanties grote tegenwerking zullen ondervinden, later nader ingaan in de Bijlage.

4 g v b Materieel tram amsterdam"* Van nieuwe rytuignumm. rs voorzien werden motorwagen 469 en bijwagens 731, 979 en 999. Daar thans ook twee assig materieel van het nieuwste type rijtuignummers voorzien wordt, is motorwagen 404 (na een schilderbeurt) aan zyn dorde type. Motorrijtuig 527 is voorzien van een verbouwde bestuurderscabine. Wijzigingen in remiseverdeling (stand per 17 september 1966); van Havenstraat naar Lekstraat gingen 428,442,469,532,533,544,775*804,976,9905 in omgekeerde richting 396, 399, 401, 404, 405, 410, 411, 414» 415, 420, 424» 427,429,432,434,438,439,440,441,446,448,449,455,456,721,725,731,735,739,748, 749,759,784,796,797,807,811,815,817,818,825. De eerste van de 30 nieuwe dubbelgelede wag-ns zal pas in de loop van december worden afgeleverd. De achterdelen worden bij Düwag gebouwd; hiervan zijn er reeds enkele bij Werkspoor afgeleverd (670,671). Hoewel de eerste nieuwe wagen veel later afgeleverd wordt, dan gedacht was, is men toch begonnen aan de sloop ven het materieel, da,t vervangen za,l worden, waardoor de materieelsituatie, die toch al krap was, deze winter wel eens uiterst precair zou kunnen worden. Het motorrijtuig 403 werd op 14,15 en 16 september op het remiseterrein aan de Tollensstraat gesloopt, waarna bijwagen 742 volgde op 21 en 22 september. Op vrijdag 9 september reed als l6e dw op lijn 1 motorrijtuig 440. Wint erdi enstregeling Op 12 september word de winterdienst 1966/1967 ingevoerd. Wij zijn voornemens, in ons volgende nummer de bekende staatjes met aantal wagons en frequenties op te nemen, waarbij wij ook nog die van de afgelopen zomerdienst, die wij wegens diverse omstandigheden hebben moeten laten rusten, volledigheidshalve zullen publiceren. Hieronder vindt U alvast de materieelverdeling op de tramlijnen en de omloopstijd daarop in de middags pits. Lijn 2-assers 3-assers enkelgeleed dubbelgoleed totaal omloopsti i E E 70è Wachtw. 2 l 5 Totaal E E Opmerkingen? de lijnen 1,2 en de wa.chtwagens rijden zonder bijwagen. De extra wagens uit de zomerdienst van de lijnen 1, 7 en 10 zijn vervallen. De GAK-extra van lijn 13 komt weer uit de remise Lekstraat. Op lijn 16 wisselen na uur 5 drie-as si go stellen voor 5 dubbelgelede wagens die afkomstig zyn van lijn 17 Op lijn 24 worden na uur 4 drie-assige stellen uitgewisseld voor 4 onkelgelede wagens, die afkomstig zyn van lijn 1 of 2. Lijn 24 heeft een ochtendspoorwagen gekregen (l3<- dw, geleed), welke om 5«20 uur uit remise Havenstraat en om 5*50 uur van het CS. vertrekt. Van de materieelverdeling wordt wel afgeweken; zo heeft lyn 3 vaak één drie-assig stel i.p.v. oen dubbelgelede wagen en rijden op de wachtwagens 2 drie-assers.

5 - g v b Materieel autobussen Bus 301 word op 23 augustus 1966 op lijn 21 in dienst gesteld. In het najaar komt deze busserie op lyn 15 te rijden (zwaarste buslijn personeel) Een nieuwe microbus, nr. 154 is op 3 september 1966 op lijn 30 in dienst gekomen. Opstelspoor J.W.Brouwersplein buiten gebruik Daar alhier een nieuwe boog zonder aansluiting is aangelegd, zijn de opstelsporon by het Concertgebouw buiten gebruik gesteld. Omleggingen i,v.m. werkzaamheden aan de brug "Hoge Sluis". Op zaterdag 2] er. zondag 2G augustus werden de lijnen 7 en 10 i.v.m. werkzaamheden aan deze brug tussen 7.30 uur en uur omgeleid via Westeinde, Ceintuurbaan, Ruyschstraat en Wibautstraat. Beide lijnen hadden een gewijzigde dienstregeling; lyn 7 10 wagens, omloop 74; lijn wagens, omloop op zaterdag 85 en op zondag 87 minuten. Vanaf 29 augustus vonden deze werkzaamheden gedurende 4 weken 's nachts plaats van 0.50 tot 5.25 uur, behalve in de nachten van zaterdag op zondag en zondag op maandag, waardoor do remiseroute van de eerste en laatste spoortrams van lijn 9 via, v.woustraa.t, Ruyschstraat, Wibautstraat, Sarphatistraat enz. was. Amstelstraat versperd Dinsdag 30 augustus jl. viel in de Amstelstraat om uur oen heistelling om (een wagen van lijn 9 reed er juist onderdoor, doch werd niet beschadigd, daar het pand aan de overzijde van de straat de stelling tegenhield), waardoor lijn 9 tot vrijdagmiddag daarop in de richting Watergraafsmeer via. Utrechtsestraat, Sarphatistraat en Roetersstraat omgeleid moest worden. De dienstregeling werd niet gewijzigd, JCI reden regelmatig do wachtwagens op deze lijn. Omleggingen (bloemencorso) en e::tra wagens(stadion,rai) worden in het volgend nummer vermeld, daar de ruimte het thans niet toelaat. Zelfbedieningssysteem Ook het gemeentevervoerbedrijf begint de mogelijkheden voor de invoering van een zelfbedieningosy3 J eem te onderzoeken. In "Der Werksbotc", het personeelsblad van het Keulse vervoerbedrijf,, is een foto afgedrukt, waarop een aantal hoge functionarissen van bot Amsterdamse vervoerbedrijf aandachtig naar iets staat te kijken, waarbij in het onderschrift vermeld staa.t, dat zij het goed functionerende zelfbedienir.gssysteem van Keulen kwamen bestuderen. Die höllandischen Gaste zeigten sicb von dom roibungslcsen Ablauf der Selbstbedienung sehr beeindrucktj Mogelijkheid tot omlegging van trams bij hot CS. Óp de vluchtheuvel by de kruising Damrak/Oudebrugsteeg is oen klein kastje aangebracht, waarin 2 lampen mot pijion met het woord "tram",wit op blauw veld. Met behulp van de ene pyl,die naar rechts wyst, kan de tramdienstrc-gelaar op het CS. zonodig alle trams via het spoor van lijn 9 leiden; do pijl rechtdoor k~m gebruikt worden cm lyn 9 zonodig via do middentoegangsbrug to laten rijden. Een pijl naar rechts wordt aangebracht aan de kop van de tramhalte.aan de Martelaarsgracht, om do lynen uit die richting eventueel via de Prins Hendrikkano naar het CS. te laten rijden. Aan de luidsprekerpal en op het CP. worden kastjes met "intercom-installaties" aangebracht, waardoor een wagenbestuurder via. een microfoon en een luidspreker, die zich in de kastjes bevinden, mat de chef in de "duiventil" kan sproken. Historisch overzicht matcri_eel_ In verband met het honderdste nummer van dit tijdschrift, menen wij onze lozers een schematisch historisch overzicht van de oudste Amsterdamse motorw.agons aan te moeten bieden. Het betreft de motorw.agons 1-229, dus voora.1 de beroemde Unionwagens Meestal zijn in dit overzicht de eerste twee cijfers van het jaartal (dus 19) weggelaten! 800 is dus augustus 1900; vermeld zijn datum van indienststelling, jaar,waarin de trolley vervangen werd door een beugel, nieuwe aotoren, dichte balkons, vaste truck, range. erwagen, verbouwing tot eenmanwagen (EMW) en evt. terugverbouwing tot tweemanwagen, de nieuwe blauwe kleur (na de oude bruine), karraderen,verzwaarde truck, witte balkons (eerst half, toen geheel wit) en tenslotte h^t jaar, dat de wagen afgevoerd werd.

6

7 Nr. Fabr i.d. bgl_ n.mot d.balc truck werkw E MW rang verbouwd tot 1 Wsp oé Wsp Wsp Wsp Wsp Wsp pekelw.6(35)=p 1(47) 7 Wsp instructiew:19 34 pekelw.7(35)=p 2(47) 8 Wsp pekelw.8(35)=p 3(47) 9 Wsp pekelw.9(35)=p 4(47) 10 Wsp Weyer Weyer Boeker Boeker Kr. Fabr i.d. n.kl EMW v.tr gevorderd terug kamr opmerkingen 15 Raab X 16 Raab X Raab X Raab X 19 Raab X Raab 602 3? X 21 Raab X 22 Raab X 49 opslagwagen(l950) 23 Raab sbremen Raab X 25 Raab X Raab X 27 Raab X 28 Raab ; Linz 46 trammuseum Weert(1947) 29 Raab X werkwagen W l(l947) 30 Raab X 31 Raab X 32 Raab X weer in dienst; Raab X 45? Linz Raab ;Linz Raab Raab werkwagen W 3(1948) 37 Raab Raab 802 2? 39 Raab slypw.l(l94l)=sl 1( Wsp pekelw. 10 (37) =P7 (47) =P1I 41 Wsp pekelw.ll(37)=p8(47) 42 Wsp pekelw. 5(37)=P6(47) 43 Wsp 603 pekelw. 4(37)=P5(47) Wsp Wsp 603 X Wsp X 445Bremen 46 Wsp Wsp Wsp X 44 Bremen ' Raab Raab? Raab Raab /4 54 Raab Raab Raab Raab bijwagen afgev afgev )

8 Nr. Fabr i.d. n.kl EMW 2MW v. tr w.balc gevorderd terug opmerkingen afgev. 58 Raab werkwagen W 5(1947) 59 Raab X 54/ weer in dienst Raab l Raab Raab Raab Raab Raab X 54/ (wegens beschadiging) Raab X 54/ Raab Raab Raab X werkwagen W 6(1948) 70 Raab X werkwagen W 7(1947) 71 Raab / Raab X 40(weer EMW) Raab X Raab X Raab X werkwagen W 8(1947) 76 Raab Raab Raab Raab Raab? Raab? Raab : bijwagen Raab Raab Raab X werkwagen W 9(1948) 86 Raab?03 24 reclamewagen(l935) Raab?03 34 X pekelw.p9(49)=p2(58) Raab Raab Raab Raab Raab Raab /4 94 Raab /4 95 Raab Raab X 54/ Raab Raab >5 99 Raab Raab Raab X Raab X (41;houtw.)W 12(47)=P10(50)=P3(58) Raab /4 31 werkwagen W 13(1947) 104 Raab /4 31 X Raab werkwagen W 14(1947) 106 Raab X dwarsb (4l:houtw.)W 15(47)=Pll(50)=P4(58X Raab X 55 45:Linz Raab (41ïhoutw.) ; bijwagen 109 Raab X Raab X Raab X 55 (49:kamr.) :byw.;50:opslag Raab X 55 (49:k, amr.) 19 :; Raab X Raab X 55 (49:k amr. ) 115 Raab X 55 (49:k amr.)

9 Nr. Pabr i.d. rukl EMW 2MW v.tr w.balc dw.b n.mot gevorderd ter. kam opmerkingen afgev. 116 Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X Raab X 34/ Raab X Raab /4 X 34/ Raab sbyw. 141 Raab Raab X 143 Raab X 144 Raab X 49 :museum 145 Raab X 146 Raab X 147 Raab X Raab /5 149 Raab X 150 Raab X 34/ Raab X 152 Raab X 153 Raab /3 X Raab X 44:Bremen Wsp 6O4 35 X 44 Bremen Wsp /3 X 33 44:Bremen Wsp /5 34 X 43:Schl.Kb Wsp /5 159 Wsp X 33 43:Schl.Kb. 160 Wsp /5 161 Wsp / tweelingw. 162 Wsp X tweelingw. I63 Wsp /5 I64 Wsp X 43:Schl.Kb. 165 Wsp Wsp Wsp X 44:Bremen Wsp X 44:Bremen Wsp X 44:Bremen Wsp /5 33 X 44:Bremen Wsp X 43sSchl.Kb. 172 Wsp X 43:Schl.Kb. 173 Wsp

10 Nr. Fabr i.d. nkl EMW 2MW v.tr w.balc ów.b n.mot gevorderd ter. opmerkingen afgev 174 Wsp X 44 - tremen Wsp /5 x 34/ :ongeluk Wsp X 43:Schl.Kb. 177 Wsp /4),. 178 Wsp ) X Wsp x 1952 versterkte mot. 180 Z&Ch ZiCh Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch Z&Ch x(dubbel verzwaard) 211 Z&Ch X 43 beulen : bywagen Z&Ch X 213 Z&Ch X 214 Z&Ch X 215 Z&Ch X 216 Z&Ch X 43'Keulen Z&Ch X 43 beulen Z&Ch X 1940 : TCS,Hengelo Z&Ch X 220 Z&Ch X 221 Z&Ch X 1940: TCS,Hengelo 222 Z&Ch /4 X 43*Keulen Z&Ch X 224 Z&Ch X 225 Z&Ch X 43:Keulen Z&Ch X 227 Z&Ch X 228 Z&Ch X : bijwagen 229 Z&Ch X : bijwagen

11 r e t TRAMNIEUWS r o t t e r d a m Lijn 5 via enkelspoor Vanaf donderdag 11 augustus 1966 rijden de rijtuigen van lijn 3 op de Groenezoom tussen de Langegeer en de Lede via enkelspoor. Het enkelspoorgedeelte is beveiligd door middel van twee stel seinlantaarns elk bestaande uit een rode en een groene lamp. Werkzaamheden Hofplein Van dinsdag 30 augustus 1966 tot en met vrijdag 2 september 1966 werd het rechterspoor op het Weena richting Hofplein in verband met werkzaamheden buiten dienst gesteld. Alle rijtuigen van de lijnen 1, 3, 4A, 5, 11, 14, 15 en 16 reden gedurende deze periode via het linker spoor. Op zaterdag 3 september 1966 werd het nieuw aangelegde spoor op het Hofplein Zuidzijde in gebruik genomen. Vanaf deze datum beryden de rijtuigen van de lynen 4A, 11, 14, 15 en 16 resp. richting Mariniersweg, Lisplein, Molenlaan, Crooswijk en Oudedijk op het Weena het rechterspoor; de rytuigen van de lijnen 1, 3 en 5, resp. richting Aelbrechtsplein, Blydorp en Schieweg het linkerspoor. Emr. 126 Dit rijtuig kreeg na revisie lyncijferfilms van het nieuwe type. AUTOBUSNIEÜWS Lijnen 30 en 50 In verband met de gedeeltelijke voltooiing van het Hofplein (Zuidzijde), volgen de autobussen van de lijnen 30 en 50 resp. richting Katendrecht en IJsselmonde vanaf 1 september 1966 weer hun dienstroute; lijn 30 via Hofplein - Coolsingel en lijn 50 via Weena - Hofplein - Coolsingel. Extra autobussen op lyn 52 De extra autobussen die by' ^eyenoordwedstrijden op lyn 52 worden ingezet, vertrekken met ingang van zondag 4 september 1966 vanaf de halte Pleinweg (V&D). Tot dusver vertrokken genoemde extra bussen vanaf de halte Henegouwerlaan (bij de Middellandstraat). Verlenging buslijn 42 Tegemoetkomend aan enige verzoeken van bewoners van het Bejaardencentrum Waelestein rijdt m.i.v. maandag 12 september eenmanl per uur een bus van lyn 42 (Rochussenstraat - Boergoensevliet) door naar het Schulpplein, ongeveer op de manier zoals op lijn 33 eenmaa.1 per uur een bus naar de Luchthaven doorloopt. Het betreft een verlenging van buslijn 42 met ongeveer 450 meter. De bussen, die naar het Schulpplein doorrijden vertrekken van de Rochussenstraat op alle dagen om 8.38 uur en vervolgens elk uur tot uur. Van het Schulpplein wordt vertrokken om 9-00 uur en vervolgens elk uur tot 0.00 uur. Gereden wordt via de Kromme Zandweg en de Schulpweg. Kris Kras ritten Do ochtendrit door Rotterdam is m.i.v. maandag 12 september vervallen. De middagritten worden voorlopig nog gehandhaafd. Hierbij is een bezoek aan het Metrostation Stadhuis opgenomen. Op werkdagen wordt de rit uitgevoerd om uur, op zaterdag om uur en op zondag om en uur. Toekomstig tram- en busnet linker Maasoever Op de volgende bladzijde is een kaart opgenomen van het tram- en busnet na het in gebruik nemen van de metro. Het is mogelijk dat de loop der lynen aan da rechterzijde van de kaart iets afwykt van de werkelijke situatie, daar de wijken aldaar nog niet voltooid zijn. METRO Afgeleverd werden de treinstellen A2/B2 (in juli) ; A3/B3 cn A4/B4 (augustus).

12 TRAM - EN BUSNET LINKER MAASOEVER NA-OPENING METRO Q ' f Metro met Tramlyn Buslijn Spoorlijn station

13 - r e t Hieronder volgen nog enige berichten, die wij over de R.E.T. binnenkregen, nadat de beide vorige pagina's reeds gestencild waren; Lijnen 4» 16 en 22 weer via normale route De tramlijnen 4,l6 en 22, die wegens werkzaamheden enige tijd uit de Vieranbachtsstraat gebannen moesten worden, zijn zaterdag 17 september weer op hun normale route teruggekeerd. Routewyziging buslijn 6l M.i.v. zaterdag 17 september is een groter deel van de stadswijk Lombardijen binnen het bereik van buslijn 6l gebracht, daar de bussen een grotere lus in dat stadsdeel beschrijven. Tot dusver keerden de wagens, komend uit de Dumasstraat, via do C-uido Gezelleweg naar de Spinozaweg terug. Thans rijden zij via de Catullusweg naar de Spinozaweg, waardoor lijn 6l de route van lyn 49 rankt. Versterkingen tijdens voetbalwedstrijden Bij do interland-wedstrijd Nederland-Hongarije, welke op woensdag 7 september jl. werd gehouden te uur, reden bij aanvang op de Stadionlyn 20 en na afloop 22 tramstellen. Lijn 2 had 2 dubbelgelede wagens uit de remises Hillegorsberg en Delfshaven. Bij afloop van de wedstryd Sparta-Feyenoord in het Sparta-stadion op zondag 11 september reden op de navolgcndu lijnen extra's: lijn 10: stellen, terwyl 3 gelede diensten voor één rit vervangen werden door 100-stellon. Lijn HF 3 ( ); lijn 16: 10 (100-stellen); lijn 17; 1 ( ), bovendien reed nog stel (welke niet meer nodig was op 16 of 10) over deze lijn, ingetuigd als 17, naar remise Kralingen. 1 htm ' Extra wagens tydens Taptoe, Delft. 1 ï Tydens de Taptoe (eind augustus) werd lyn 1 's avonds den h a a g [ versterkt met 2 extra wagons, welke vanuit Den Haag =====================' (Turfmarkt) resp. om en uur vertrokken. Beide wagens werden tot afloop Taptoe aan de Westvest opgesteld. Op één dezer avonden heeft als extra op deze lyn PCC 1179 (uit Scheveningen, zonder claxon) dienst gedaan. Omleggingen op Prinsjesdag - dinsdag 20 september 1966 De PCC's op lijn 9 werden op het traject Scheveningen - Tournooiveld deze dag weer vervangen door motorwagens van de serie , (6 stuks, nl. 811, 813, 814, ,829),daar dez>. wagens op het Tournooiveld kop kunnen maken. Na afloop koerden deze wagens weer naar remise Lijsterbesstraat terug. Op het traject Hollands Spoor-Turfmarkt (tijdelijk eindpunt) werd de dienst met 3 PCC's (l van 8 en 2 van 9) onderhouden. Lyn 8 bleef tussen Scheveningen en Plein 1813 met 4 PCC's rijden. Bovenstaande wijzigingen vonden plaats van ongeveer uur tot ongeveer Lijn 3 werd tot uur ingekort tot het Kerkplein (met 6 wagons). Om na het vrijgeven van de binnenstad direct.an do passagiorstooloop aan de haltes het hoofd to kunnen bieden, had men vooraf op diverse plaatsen achter het afgesloten gedeelte van do binnenstad extra, trams opgesteld, zoals 3 PCC's voor lyn 3 aan de Koningskade, 3 PCC's voor lijn 9 op do Turfmarkt (spoor ox-lyn 12), 2 PCC's voor lyn 16 op de Nieuwe Haven en enkele PCC's voor lijn 8 by' het H.S. Materieel Van verwarming (zowel op balkons als in de wagen) zijn thans ook voorzien de motorwagens 801, 806, 808, 813 on 8I4. Bijwagon 756 (WV-k?.ntoortje op wielen te Kykduin) is tot het volgende seizoen weer bij de K.T.M. onder dak gebracht. Alle PCC's worden thans van sokjes om de voorste wielen voorzien. PCC 1007 is van Scneveningen (instructie) naar do Fr.Halsstr. (lijn 6) gegaan. Lyn 16 normale route Lijn 16 rijdt sedert 25 augustus weer de normale route. Over enige tyd zullen de lynen 1 en 10 i.v.m. vernieuwing Laakbrug via Laakwcg enz. gaan rijden.

14 BüjETgNLANDSE BERICHTEN BELGIË il.i.v.jj. - BRUSSEL De volgende gelede wagens zijn in dienst gesteld: 4028, 4006, 4OO8. PCC 7119 heeft een reclamebord zoals de autobussen en niet meer een plaat boven op het dak. Ook gelede wagen 4OO6 is vin reclame voorzien. In 4017 is binnenin vooraan een scherm aangebracht tegen zonnestralen. De helft van de voorruit van een aantal wagens is met "stop-ray" (tegen fel licht) afgedekt. Dit betreft de wagens 4008, 4033, 4034, 7000, 7055 en Op de trolleybasis van de 7055 is een lamp aangebracht is regelma.tig in dienst op de lijnen 39? 41 en sedert eind a.ugustus op 40,45- Het stendaard-materieel-overzicht op p:ig.72 (juni 1966) kan aangevuld worden met bywagen 745 De gesloopte wagen 2034 (pag. 60, mei 1966) is natuurlijk een bijwagen. Bij het overzicht van de aantallen wagens op pag.35 (maart 1966) verzuimden wij lijn 56 op zondagen op te nemen. liadat hier 's ochtends 6 PCC's en wagen op gereden hadden, was hot maximum 's middags 8 PCC wagens. Lijn 16 had op werkdagen (pag.34) de 28 opgegeven wagens = totaal 29- Lijn 60 heeft op workdagavonden niet 2, maar 5 wagens (eveneens pag. 34). Lijn 6 reed op workdagavonden met 6 wagens, één ervan is een PCC. De 7e wagen 's avonds op lijn 56 was ook van lijn 8/ll afkomstig. Van de 6 PCC's 's avonds op lijn 9 zijn er 5 van lijn 7 afkomstig. Eén rukt uit. M.M.V.B. Groep Brussel: de lijnen F, M, H, Z en / zyn m.i.v. 17 september 1966 opgeheven. Groep Antwerpen: lyn 64 (Wuustwezel) wordt m.i.v. 1 oktober a.s. opgeheven. T.T.A. De Antwerpse bijwagen 602 zal, evenals de 6l0 (zie pag.71) naar de T.T.A. gaan. Op de 11 exploitatiedagen van 2 tot 23 juli werden 1347 reizigers vervoerd. 552 km werd gereden. De trams reden ook op zondagen 4 en 11 september jl. TENTOONSTELLING Van 5 september tot 30 oktober vindt in hot Noordsta.tion van Brussel een tentoonstelling plaats "Spoorwegen van Gisteren en Vandaag". Ook de Brusselse paardentramwagen 31 zal aanwezig zijn. De openingstijd is van 10 tot 16 uur. ZWIPSERLAND BAS EL De enige ringlijn, tramlijn 2, die in beide richtingen bereden wordt, is per 4 juli 1966 ten dele opgeheven. Verkeorsdeskundigen zijn reeds jaren over de opheffing aan het nadenken; oen goede oplossing schynt moeilijk te vinden te zijn. Ook thans schijnt men tot algehele opheffing niet te hebben kunnen besluiten; slechts een deel van de lyn werd door bussen vervangen, daar vernieuwing van de Johanniter Brücke dit onvermijdelijk maakte, /oor het resterend deel van de lijn heeft men een nieuwe route opgesteld, die in grote trekken de beide stations van de stad met elkaar verbindt. Nadere beschrijving van het tramnet volgt. BERN In 1965 werden de aanhangrijtuigen 205,236,2:1,245 en 250 afgevoerd. Op 10 augustus kwam het door SWS ^n MF0 gebouwde gelede proei'motorrijtuig Be4/4 401 (zie de beschrijving op pag.94 van 1965 HOV) via Worblanfen SZB in Bern aan. Daaraan voorafgaand waren in de week na 29 juli proefritten met het motorrijtuig gehouden op het tramnet van Zürich. NEUCHATEL Daar de proeven met het motorrijtuig uit Genua geslaagd zijn, zullen uit deze stad ook de rytuigen worden overgenomen. Zij zullen door een karossoriefabriek in Solothurn verbouwd worden. ZURICH In 19^5 werden nog gesloopt de motorrijtuigen ; in 1966 ook In aansluiting op de $0 bestelde en reeds ton dele afgeleverde gelede motorrijtuigen is men voornemens nog 36 dergelijke rijtuigen nrs te bestellen. Deze zullen geen conducteursplaats hebben en uitgerust worden mot draaistellen van Schindler en een hete lucht verwarming van Kiepe. Wij komen hier nog op terug.

15 BIJLAGE "bij "Het 02enbaar_Vervoer^_v^_segtember_1966 XVII TRAMBESTUURDERS Eigenlijk had ik dit maal iets willen schrijven over de houding van sommige tramen busbestuurders in Amsterdam thans. Over hun houding tegen passagiers, het te vroeg vertrekken, het niet geven van aansluiting, ook als het wel uitvoerbaar is, bij remise- en ga.ragswagens het niet willen opnemen van passagiers en bij garagebussen het afwijken van hun route om eerder "binnen" te zijn. Je denkt wel eens, dat dit iets van de laatste jaren is, maar als je dan eens bij jezelf nagaat, bemerk je, dat al jaren geleden ook vreemde dingen voorkwamen, al hadden die vaak minder onaangename gevolgen voor het publiek. Nu is het wel zo, en dat zullen alle oudgedienden beamen, de gezellige tijd is voorbij. Toen kenden zij hun collega's, daar er niet zoveel verloop was. Bovendien waren de meesten uit Amsterdam afkomstig, waardoor zij zich nauwer met elkaar verbonden voelden. Maar tengevolge van het grote personecltekort na de oorlog worden in de provincie wervingsacties op touw gezet en jongeren en ouderen uit Groningen, Overijsel en Brabant, zelfs uit België, kwamen het personeelsbestand versterken. Hierbij zullen ongetwijfeld boerenjongens geweest zijn, die voordien nooit een tram gezien hadden en voor wie Amsterdam, behalve een oord van allerlei vermaak, een groot doolhof met tramsporen wa.s. Later kwamen de kleurlingen, vooral uit Indonesië, maar ook uit de West. Bruin, geel, zwart of daartussen in, in het algemeen goede, rustige jongens. BehaJve de weg, kenden sommige van hen nauwelijks de taal, zodat de haltes soms op de vreemdste manieren afgeroepen werden. Tengevolge van de doorstroming zijn vele thans wagenbestuurder of zelfs buschauffeur. Vooral op lijn 17 vraag' je je wel eens af, in welk land je bent, als je hen mot elkaar of met passagiers Maleis hoort spreken. En toen we weer aan de huidskleur van deze bestuurders gewend waxen, kwamen de vrouwen. Eerst nog vreemd in het stadsbeeld, maar nu zijn we er wel aan gewend. Alle soorten zijn erbij: lelijke en knappe, oude en jonge, magere en dikke. Sommige tronen boven alles uit, kaarsrecht zittend als om al hun charmes aan het Amsterdamse publiek tentoon te spreiden. Er zijn ook zedige, die vooral op de drie-a,ssers moeilijkheden ondervinden, zodat ze een reclamebord uit do wagen aan de onderzijde achter de voorruit zetten, om een al te vryelyke inkijk te voorkómen. En dan a.ls het meest byzondere exemplaar een gekleurde bestuurster, zo byzonder, dat er een ka.lenderplaa.t van gemaakt moest worden. Maar ik dacht zo juist al aan het verleden, toen byna alle trambestuurders nog echte Amsterdammers waren. Toen ze nog pruimden, wa.arbij de plaats op de grond naast de handrem altyd het doelwit was voor hun teveel aan bruin speeksel en dit ondanks de bordjes in de wagen "verboden te spuwen" en toen bestuurders nog geen bril mochten dragen, zodat de vérzienden hun dienstregelingtabel op een armlengte voor zich moesten houden, om de vertrektijden te kunnen onderscheiden. Nu heb ik de goeie ouwe tyd ook niet meegemaakt; daar was ongetwy'feld veel over te vertellen geweest. Myn eerste herinneringen op dit gebied dateren van de jaren vóór de tweede wereldoorlog. Ik weet nog, hoe een wagenbestuurder van lijn 1 op een wagen van de sorie I8O-I96 op de Overtoom een flauwgevallen passagier zonder verdere plichtplegingen oppakte, op de vluchtheuvel deponeerde (waar gelukkig enige mensen stonden) en verder reed. In de oorlog mochten vanaf een bepaald moment alleen Duitsers op de voorbalkons (behalve by de éénmanwagens) staan. Een aardigheid van enige bestuurders was de afrybel voor het grootste deel los te schroeven en als dan een Duitser voorop stond juist onder die bel en de conducteur eens flink hard afbelde, was het natuurlijk een ongelukje, waar niemand iets aan kon doen, dat die soldaat de bol precies op zyn hoofd kreeg. Die bel overigens, vonden sommige bestuurders te hard klinken. Een oplossing hiervoor was niet zo moeilijk. Je deed er gewoon een beetje zand in uit de bak voor de zandstrooier. Alleen, als er een passagier onder die bel stond, gebeurde het wel eens, dat hij, als de conducteur afbelde, een beetje zand op zyn hoofd voelde neerkomen, niet begrijpend, waar dat vandaan kwam. Meer vreemde dingen met passagiers kon je op het voorbalkon trouwens doen.

16 XVIII De eennianwagenbestuurders wisten daar wol wat op. Tengevolge van een vernuftige constructie ging, als je een handel overhaalde, de treeplank omhoog, de deur dicht, het licht op hot voorbalkon uit en het gordy'n tussen het voorbalkon en de wagen dicht. Nu was de aardigheid dit juist te doen op hot moment, dat iemand met een hoed op in de afscheiding van de wagen en het balkon stond. Deed je het goed, dan kon je met het gordijn juist zijn hoed afgooien. Ik had het al over sabotage door middel van bellen op Duitse hoofden. Vele bestuurders werden verplicht in Duitsland te werken en kwamen daar ook op de tram terecht. By bedrijven met cnkolsporige trajecten was hot de kunst om "per abuis" by' een wisselplaats niet te wa chten, maar door te rijden, totdat je kop aan kop stond met een tegenligger. Van de dienstregeling kwam dan niet veel terecht! Velen moesten in Erfurt dienst doen. De wissclcontacten waren daar echter nogal ver van het wissel aangebracht. Zo was weer een daad van sabotage het bedienen van een wissel, als de bijwagen van de vorigo tram er nog niot overheen was, zodat deze er naast kwam te staan. Een vlak na de oorlog bekende wagenbestuurder van lijn 25 ging in Erfurt ook eens een weddenschap aan, dat hy langs en niet tegen een uitstekend zonnescherm van een winkel kon ry'den. Nu, zelfs in volle vaart ging het niot en met genoegen verloor hy' do weddenschap en de winkelier (met minder genoegen) zijn zonnescherm. Om weer naar Amsterdam terug te keren: in de eerste oorlogsjaren reden de trams J-s avonds wel en dus in het pikkedonker. Om by'voorbeeld op de Haarlemmerdy'k een beetje hard door te kunnen ry'den, moest je iets kunnen zien. De oplossing daarvoor was, om tegen alle instructies van bedrijf en bezetter in, vlak vóór de afsluiter bij het begin van do Haarlemmerdijk, de wagen zo snel mogely'k op te trekken, waardoor by het "pikken" van de afsluiter oen schitterend vuurwerk ontstond zodat byna. de gehele Haarlemmerdijk verlicht werd. Vlak na. de oorlug werden do potwagens via lyn 25 wel met eenmanwagons van lyn 22 gereden. Op een avond liet eens iemand zo'n wagen stoppen in de Ferd.Bolstraat en beloofde de bestuurder een tientje, als hy mee mocht ryden; hij ging mee. Deze zelfde wagenbestuurder was overigens zeldzaam lui. Hy schakelde byna nooit verder dan de eerste stand parallel en als er dan wat m<nsen in do wagen zaten, wa.s hy soms zelfs to lui om by alle haltes te remmen en liet do passagiers staan. _ Op lyn 24 reden in die tijd trouwens ook mooie figuren. Van een zekere opa W. (zo oud, dat hy op het laatst oen óóncyferig kraagnumraer had) werd gezegd, dat hij, wanneer hij een bepaalde dienst kreeg, de vorige dag eens mot die wagen meeging als passagier, om te kijken hoe het om die tijd van de dag toeging. Era meneer J zette bijna, nooit zijn pet af en wel omdat de ruimte tussen zijn pet en zijn kale schedel gebruikt werd om de gekregen sigaren en sigaretten op te borgen. Ik herinner me ook nog dc wedstrijden, die de bestuurders van lijn 26 1 avonds hielden. Wie in de kortste tijd terug wa.s in do Van Swindenstraat, had de prijs. En die Unions konden zonder bijwagen "lopen" op de Plantage en de GoldersekadeJ Hard ryden kon je trouwens 's avonds altijd wel. Bij de ly'ncn 16, 24 en 25 was het altyd de kunst een vorigo wagen in tc halen bij de Munt (wat toen nog mocht) en nog een wagen op het CS. (hier konden 16 en 24 het niet doen, omda.t ze hetzelfde spoor hadden). Bij een frequentie van 7 minuten en een rijtijd van 40 minuten slaagde een bestuurder van lyn 25 er wel in, eon kwartier te vroeg by' de Rivierenlaan terug te zyn, omdat zijn voorganger ook veel te vroeg wa.s. Sr waren toen nog contacten aan de bovenleiding, waardoor de aankomsttijden van de wagens geregistreerd werden. Je zag dan op de Rivierenlaan 2 wagens aan de standplaats staan on een heol eind daarvoor, nog vóór hot conta.ct, do volgende wagens. Trouwens, op do duistere voorbalcons in de donkere na-oorlogse stra.ten, hebben verschillende tram enthousiasten, gehuld in donkere jassen, het ry'den op een tram wel onder de knie gekregen. Als een passagier dan eons a.an de bestuurder vroeg, wat het voor iemand was, die met do traxi zo door de straten roste, dan was het óf eon leerling óf eon chef in burger. De passagier kon dan hoogstens opmerken, dat het vervoerbedrijf tegenwoordig ook zeor jeugdige personen in dienst nam. Maar al deze mooie dingen zyn voorbij. Helverlichte snelle gelede wagens rijden nu rond of liever? staan een groot doel van hun tyd voor domme rode stoplichten te wachten. Dit is tenslotte de vooruitgang van onze beschaving.