Colofon. Het project Winterswijk onder de grond is mede mogelijk gemaakt door subsidie van het Prins Bernhard fonds.
|
|
- Rudolf Meijer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Colofon Dit project is ontwikkeld door Natuuractiviteitencentrum de Huusker en Museum Freriks. De Tijdreis is gemaakt door Hank Brouwer en Jacquelien Kiwitz van NME Doetinchem. De spellen op de website door Impreza; interactieve media. Vormgeving en lay-out in samenwerking met Femke van Wijk. Tekeningen van Steven van de Brand. Met dank aan geologen van de Nederlandse Geologische vereniging afdeling Winterswijk. Het project Winterswijk onder de grond is mede mogelijk gemaakt door subsidie van het Prins Bernhard fonds. En door een cultuursubsidie van de provincie Gelderland. Postadres: Postbus AE Winterswijk Bezoekadres: Frerikshof CD Winterswijk Telefoon:
3 Docentenhandleiding Inleiding De les Winterswijk onder de grond is ontwikkeld voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Het idee is ontstaan bij een aantal Winterswijkse scholen die meegedaan hebben aan het project Verzamelen. Vervolgens werden er lessen ontwikkeld voor deze scholen i.s.m. EDU-ART Gelderland en het Gelders erfgoed. Centraal stond de geologische collectie van Museum Freriks. De les die in deze handleiding beschreven wordt, borduurt hierop verder. De leerlingen bezoeken Museum Freriks. Ervaren de duur van de verschillende perioden waarin de tijdbalk is opgebouwd. Ze gaan aan de slag met geologische vondsten uit de bodem. Ook leren ze meer over sauriërs en andere levende wezens uit de geologie. Achtergrondinformatie Er is geen gemeente in Nederland waar afzettingen uit zoveel verschillende geologische perioden aan de oppervlakte komen als juist in Winterswijk. Men spreekt daarom wel van de geologische mozaïekvloer van Nederland. In veel van deze afzettingen zijn mineralen en fossielen gevonden. Alle vondsten die in de geologische afdeling van Museum Freriks zijn geëxposeerd, zijn in Winterswijk of directe omgeving gevonden. Zij zijn afkomstig uit verschillende geologische perioden, waarvan de afzettingen gedurende vele miljoenen, zelfs honderden miljoenen jaren geleden zijn ontstaan. Door tektonische bewegingen werden aardlagen scheefgesteld of zijn delen van de aardkorst naar boven gekomen, waarna de bovenliggende jongere afzettingen zijn weggesleten. Hierdoor komen oudere afzettingen aan de oppervlakte. Door de hiervoor al genoemde scheefstelling van de lagen en de breuken met verschuivingen, is ook de ondergrond een soort mozaïek, maar dan driedimensionaal. Op de volgende website: is veel interessante informatie te vinden. Over de verschillende geologische tijdvakken, maar ook kunt U klikken op de stip op de kaart waar Winterswijk ligt, vervolgens op Fossielvondsten. Ga naar vindplaatsen en klik op Winterswijk. Verder is in verschillende boeken geschreven over dit onderwerp. Een tip om meer te lezen is het boek: Ontdek de Achterhoek. Een uitgave van IVN in samenwerking met VARA en de WOG. De illustraties in dit boek zijn van Chiel, Rein en Taco Westra. Dit boek is te leen bij de plaatselijke bibliotheken. De informatie voor deze les bestaat uit: -de handleiding voor de docent; -onderzoeksboek voor de leerling; -ouderbrief; -evaluatieformulier; Doelstelling -Leerlingen bekend maken met de begrippen geologie, fossielen en sauriër. -Leerlingen kennis laten maken met de vondsten die gedaan zijn in de bodem van Winterswijk en omgeving. -Leerlingen inzicht geven in de tijdbalk. 3
4 Nevendoel Leerlingen een museumervaring meegeven. Didactische opzet De les die gegeven wordt in museum Freriks is geen op zichzelf staande les. Met hulp van uw methode en/of tips in deze handleiding kunt u op school vooraf aandacht besteden aan dit onderwerp. Verder is er na afloop op school nog de mogelijkheid het onderwerp verder uit te diepen. Hiervoor zijn in deze handleiding ideeën opgenomen. De didactische opzet ziet er als volgt uit: Inleidende les op school De les in museum Freriks Vervolgles op school Evaluatie Nothosaurus 4
5 Overzichttabel: cursief gedrukte tekst zijn onderdelen die als extra gezien kunnen worden. Wat te doen: Wat te verzamelen: Werkvorm Tijdsinveste ring Ouders inschakelen en ouderbrief en onderzoeksboekje geven Onderzoeksboekjes kopiëren voor de leerlingen Inleidende les op school *klassengesprek *tijdlijn maken *interview vragen maken *zelf een afdruk maken * Stroken papier, liniaal. Klei, gips, water, bakje om in te mengen, roller Klassikaal Groepswerk Groepswerk Groepswerk Individueel of in tweetallen 15 min. 20 min. op school, rest thuis. 15 min. 20 min. 10 min. Vervolgles op school *filosoferen *opstel *stripverhaal * Evaluatie *richting Natuuractiviteitencentrum en museum *richting leerling: gesprek over de les, eventueel a.d.h.v. het onderzoeksboek ansichtkaart maken Zie evaluatieformulier Stevig papier in afmeting ansichtkaart klassikaal Individueel Individueel Individueel of in tweetallen klassikaal Individueel 10 min. tot. 20 min.tot. 15 min. 10 min. 5 min. 15 min min. Mocht de les om welke reden dan ook niet door kunnen gaan, dan ontvangen we hier graag ruim op tijd bericht van. Het telefoonnummer van museum Freriks: Telefoonnummer Natuuractiviteitencentrum Haaientand 5
6 Inleidende les(sen) Klassengesprek Als leerkracht kunt u de volgende vragen stellen; Museum: We zullen naar een museum gaan; wat is een museum eigenlijk? Woordenboek: een gebouw waarin voorwerpen van kunst of wetenschap zijn tentoongesteld. Wie is er al eens naar een museum geweest? Welke soorten musea zijn er? Bijvoorbeeld: Rijksmuseum in Amsterdam waar schilderijen hangen van oude meesters. Openluchtmuseum in Arnhem waar je kunt zien hoe mensen vroeger leefden. Naturalis: Museum waar meer dan dieren, planten, stenen en fossielen uit de hele wereld je het verhaal van onze planeet vertellen. Wat is een streekmuseum? Museum Freriks is een streekmuseum. In dit museum zijn vooral dingen te vinden uit Winterswijk en omgeving. Er hangt werk (schilderijen) van vader, zoon en oom Mondriaan; inwoners van Winterswijk. Museum Freriks heeft een archeologie afdeling met vondsten uit Winterswijk (pijpen, potten, urnen etc.) en omgeving. Verder vind je er een keuken, winkel, kapsalon en textiel uit vroegere tijden. En een geologische afdeling. Geologie en archeologie: Wat weten jullie over geologie en archeologie? Geologie Woordenboek: aardkunde: wetenschap die tracht na te gaan hoe de aardkorst is en hoe zij is ontstaan. In museum Freriks zijn vondsten te bewonderen uit verschillende geologische tijdperken. Alles afkomstig uit Winterswijk of directe omgeving. Bijvoorbeeld afkomstig uit de steengroeve en de kleigroeve bij steenfabriek de Vlijt. Archeologie Woordenboek: oudheidkunde;wetenschap van oude historie (en kunst) op grond van bodemvondsten en opgravingen. In museum Freriks zijn archeologische vondsten te bewonderen zoals speer- en pijlpunten en standvoetbekers van ongeveer 3000 jaar voor Christus. Een houten waterput uit de 11 e eeuw en huisnijverheid van later datum. Fossiel: Wie weet wat een fossiel is? Waarom is het belangrijk dat we fossielen vinden? Alles wat bekend is over de fossielen weten we door wat we vinden tijdens opgravingen. Fossielen zijn overblijfselen van dieren en planten die nadat ze dood gingen op een speciale manier bewaard zijn gebleven. Bijvoorbeeld doordat ze meteen bedolven werden onder een laag klei of as. In zee heeft een skelet meer kans om bewaard te blijven omdat het sneller onder een laag zal verdwijnen waardoor er geen zuurstof bij kan komen. Aan land vinden we meestal alleen de harde delen van een plant of dier omdat de rest door de tijd heen weg rot. Verschuivingen in de aardkorst brengen oude aardlagen naar boven waardoor heel oude fossielen dichter bij de oppervlakte komen te liggen. In Winterswijk zijn ook veel fossielen en oude aardlagen gevonden. In de steengroeve van Winterswijk zijn allerlei mineralen, fossielen 6
7 en loopsporen van sauriërs ontdekt. Veel van deze ontdekkingen zijn in Museum Freriks tentoongesteld. Door deze fossielen kunnen we ons een beeld vormen van het landschap. Of er zee of land was en welk klimaat er heerste. Mammoetkies Sauriër: Let op het volgende: De Winterswijkse sauriërs zijn geen dinosauriërs. Het zijn hagedisachtige dieren waarvan in de steengroeve verschillende sporen zijn gevonden. Sleepsporen, loopsporen, botten. Van de Nothosaurus is een model gemaakt. Verschil is er in het bijzonder bij het voortbewegen. Sauriërs lopen als hagedissen, de poten staan als het ware naast het lichaam. Dinosauriërs hebben poten onder zich staan. Sommige dinosauriërs liepen rechtop. Interview Bij opdracht 6 gaan leerlingen een geoloog interviewen. Het is verstandig om de vragen vooraf in de les op school al op papier te hebben. Een tijdlijn maken Om tijd te ervaren gaan de leerlingen een tijdlijn maken. Tijdens de museumles komen ze in aanraking met de verschillende tijdperken. Tijdperken die miljoenen jaren in beslag namen. In een dergelijk tijdperk waren er opvallende gebeurtenissen zoals de ontwikkeling van een plantensoort of diergroep. De leerlingen krijgen vervolgens de opdracht zelf een tijdlijn te maken. Hierin komt de eigen historie te staan. U kunt kiezen om een tijdlijn te laten maken dat de leeftijd van het kind beslaat. Of een tijdlijn van het kind met de ouders, of zelfs tot en met grootouders. (Een mogelijkheid is verder nog een stamboom te maken. Je hebt geen lijn maar een boomvorm waarin familieleden komen te staan. Hierin verwerk je echter geen belangrijke gebeurtenissen in het leven van de verschillende personen.) Nodig: stroken papier, liniaal. 7
8 Werkwijze: Knip een strook papier. Voor de tijdlijn van een kinderleeftijd 10 cm per jaar. Voor een tijdlijn die een langere periode beslaat een cm per jaar. Zet op de strook een aantal jaartallen die opvallen. Overleg met elkaar welke. Vervolgens nemen de leerlingen de tijdlijn mee naar huis en vullen het verder in. Voor de eigen tijdlijn is het leuk te achterhalen wanneer het kind ging kruipen, lopen, fietsen of praten. Wanneer ging je naar school, bij een sport of gebeurde er iets bijzonders. Bij de tijdlijn die een grotere periode beslaat kan ingevuld worden: geboorte, huwelijk, overlijden van familieleden. De tijdlijn uit de les: Zelf een afdruk maken Planten en dieren die vroeger geleefd hebben en waar we nu wat van terug vinden noemen we fossielen. Dat kan van alles zijn. Zaden, schelpen, botten maar ook voetsporen, kruip- en graafgangen. Om te ervaren hoe fossielen ontstaan, maken de leerlingen een afdruk. Leerlingen maken met klei en gips een afdruk van een klein voorwerp. Dit kan van alles zijn; een natuurlijk voorwerp zoals blad, schelp, takje, vrucht van eik, beuk of den. Het kan ook iets zijn dat bij de kinderen in hun laatje ligt. De afdruk die ze in de klei gemaakt hebben noemen we het positief. De opvulling, in ons geval het gips, laat ook een afbeelding zien. Dit noemen we het negatief. Nodig: Klei, gips, water, bakje om water en gips te mengen, roller, voorwerp. Werkwijze: Rol een stuk klei uit tot een plak van ongeveer 3 cm. Maak een gipspapje. Kies een voorwerp waarmee je een duidelijke afdruk kunt maken. Maak die afdruk en vul op met het gipspapje. 8
9 Laat het gips goed drogen en haal de vulling voorzichtig uit de klei. Interactief: Via deze site kunnen een aantal interactieve spelletjes gespeeld worden die aansluiten bij de les Winterswijk onder de grond. Ga je naar dan klik je kidsspel aan, vervolgens op de button Winterswijk onder de grond waarna je verder kunt met; -Memory; zoek het juiste fossiel bij een dier. -Aan de hand van afbeeldingen van verschillende planten en dieren maken leerlingen de afweging of ze; nog bestaan/ nooit hebben bestaan/ hebben bestaan, maar nu zijn uitgestorven -Namen van dinosauriërs; wat is de betekenis? Organisatie Voor de les in museum Freriks moet u de klas in een aantal groepen (maximaal 7, liefst maximaal 5 leerlingen per groep) verdelen. Elke leerling ontvangt van u een onderzoeksboek. Graag zelf zorgen voor voldoende kopieën. Ouders die meekomen, geeft u een ouderbrief en een onderzoeksboekje. De start van de les is bij het Natuuractiviteitencentrum de Huusker. In groepjes lopen de leerlingen met een opdracht naar het museum. Op de deel van museum Freriks wordt een inleiding gehouden. Hierna gaan de leerlingen in groepjes aan de slag. In het museum zal een geoloog aanwezig zijn die een rol speelt bij de opdracht: de Steengroeve. Aan het eind van de les zal de lesbegeleider kort afronden. Als leerkracht bent u verantwoordelijk voor de orde. De les in museum Freriks De leerlingen verzamelen zich bij Natuuractiviteitencentrum de Huusker. Vanaf de Huusker is er een touwtijdlijn gespannen richting museum Freriks. Elke meter stelt 20 miljoen jaar voor. De 230 meter touw stelt dan een periode van 4.6 miljard jaar voor; 230 maal 20 miljoen jaar. De aarde was er al, maar er is inmiddels eenvoudig leven (sporen van algen, oerdiertjes). Tijdens de wandeling naar het museum volgen ze de tijdperken en de ontwikkelingen op onze planeet. De leerlingen doen dit in groepjes van maximaal vijf kinderen. Onderweg noteren ze de namen van de grote tijdperken; Precambrium, Paleozoicum, Mezozoicum en Kenozoicum. Als de leerlingen bij museum Freriks aankomen, zullen ze zich eerst op de deel verzamelen. Hier wordt met behulp van een geschilderde tijdlijn op een rol het ontstaan van de aarde verteld door de lesbegeleider.vervolgens worden in de groepjes de verschillende opdrachten uitgevoerd. De afronding van de les gebeurt centraal op de deel van het museum. Ervaringen worden uitgewisseld en eventuele vragen kunnen nog beantwoord worden. Steengroeve 9
10 Een korte beschrijving van alle opdrachten; Opdracht 1 De tijdlijn Opdracht 2 Winterswijk onder de grond Opdracht 3 De Mammoet Opdracht 3 Winterswijk in zee Opdracht 4 Nothosaurus Opdracht 5 De Steengroeve Opdracht 6 Als fossiel-oloog aan de slag Leerlingen bestuderen de tijdlijn en kleuren onderdelen in. Op verschillende plaatsen in Winterswijk zijn fossielen gevonden. Waar precies? Hoe oud zijn ze? De mammoet staat centraal. In het museum liggen mammoet botten gevonden in het Hilgelo. Welke botten het precies zijn moet uitgezocht worden. In Miste, een buurtschap van Winterswijk is een laag ontdekt met fossielen. Ze liggen hier om uitgezocht te worden door de leerlingen. Ze mogen opgeplakt worden op karton en mee naar huis worden genomen. In de steengroeve zijn sporen gevonden van de Nothosaurus. Een model staat bij deze les. Leerlingen beantwoorden vragen over dit reptiel. In de steengroeve kunnen (amateur)geologen aan de slag op eerste zaterdagen van de maanden april tot en met november. In het museum is een (amateur)geoloog te gast. De leerlingen kunnen vragen afvuren op deze persoon. In deze opdracht gaan leerlingen verschillende fossielen nader onderzoeken. Meten, wegen, ruiken, voelen en goed kijken. Vervolgles(sen) Tijdens de museumles liepen de leerlingen via de touwtijdlijn van de Huusker naar museum Freriks. Van Precambrium naar Paleozoicum, via Mesozoicum naar Kenozoicum. Aangekomen bij het museum zien de leerlingen zichzelf, ze zijn aangekomen in de 21-ste eeuw. Aan de hand van de touwtijdlijn en de klos met touw aan het begin kunt u met de leerlingen filosoferen over de klos touw. Dus over het ontstaan van de aarde. U kunt ook kiezen om stil te staan bij wat er nog komt. We zijn beland in de 21-ste eeuw, hoe ziet de toekomst eruit? Wat is de invloed van de mensen op die toekomst? Hoe zou de wereld eruit gaan zien zonder mensen? Opdracht: maak een opstel. De titel zou kunnen zijn: Op bezoek in het jaar 3000 of Op bezoek in het jaar Hoe is het met de mens in dat jaar? Wonen we nog zoals nu? Ziet de school er nog zo uit? Met pen en papier en de meester voor de klas? Hebben we hier nog hetzelfde klimaat? Zijn er nog Elfstedentochten of hittegolven? Zullen er planten en dieren uitgestorven zijn tegen die tijd of zijn er nieuwe soorten? Of; Mijn toekomst ziet er zo uit. Opdracht: maak het verhaal bij het stripverhaal over de mammoet. 10
11 Hoe word ik een fossiel? Schrijf een spannend, maar waar gebeurd verhaal over de mammoet. Het volgende moet je daarbij weten: Ongeveer jaar geleden, in de laatste ijstijd, leefden hier zoogdieren; mammoet, wolharige neushoorn, steppenwisent, edelhert, reuzenhert en rendier. Ze waren aangepast aan het leven in koude omstandigheden. Door klimaatsverandering werd het leefgebied steeds kleiner. Ook jaagden onze voorouders op deze dieren. 11
12 Evaluatie Terug op school neemt u met de leerlingen het onderzoeksboek door. Een creatieve mogelijkheid tot evalueren is de volgende; Geef de leerlingen de opdracht een ansichtkaart te maken. Ze hebben als het ware een reis in de tijd gemaakt en sturen een kaartje naar huis. Welke periode sprak het meest aan? Wordt het groeten uit het Precambrium. Of toch een ander tijdperk? De ansichtkaart geeft een beeld van die periode. Op de adreszijde komt een stukje tekst over hoe het op de bewuste plek was. Methodeverwijzing Natuurlijk groep 7 Leefwereld jaargroep 8 (oud) Wijzer door de natuur 6 2.1: Leven uit het verleden. Hierin een interessant stukje over strand Westerschelde: vloedmerk. Fossielen die je kunt vinden tussen schelpen en hoe je het verschil kunt zien tussen fossiel of dode kokkel. Blz. 87 handleiding. 2.4: Onder de grond 1: Van kei tot klei 2: De bodem bekeken 6; Monsters uit het verleden 6: Sporen van vroeger Handige adressen
Opdracht 1 De Tijdlijn
590 miljoen Opdracht 1 De Tijdlijn Kleurpotloden Door het werk van geologen is veel duidelijk geworden over planten en dieren die vroeger leefden. Om het overzichtelijk te maken werden ze ingedeeld in
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieTe veel, te rijk, te weinig. Waterpark Lankheet
Waterpark Lankheet Erfgoed/NME project voor groep 8 Handleiding leerkracht Opdrachtgever: Waterpark Lankheet en Commissie Culturele Vorming Haaksbergen Bronmateriaal: Waterpark Lankheet/Historische Kring
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieHet Amsterdam Museum gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen.
2 INTRODUCTIE Het programma is gemaakt door het. Het gaat over Amsterdam. In het museum hangen schilderijen. Een schilderij is gemaakt door een schilder. In het museum zijn ook voorwerpen te zien. Het
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieHoe maak ik... Naam: Groep:
Hoe maak ik... Naam: Groep: Inleiding Een spreekbeurt houden is niet niets! Je moet daar heel wat voor kunnen. Wat dacht je van: Goed kunnen lezen Goed kunnen begrijpen wat je leest Goed dingen kunnen
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieInleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5
Musa Inhoud Inleiding op het lespakket. Blz. 3 Het verhaal van Musa Blz. 4 Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Het koffertje ontdekken. Blz. 6 en 7 Inhoud koffertje. Blz. 8 en 9 2 Inleiding
Nadere informatieVissen op prehistorische botten
Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze Veldwerktip De leerlingen kunnen: vertellen hoe de Noordzee er 10.000 jaar geleden uitzag, vertellen waarom er botten van prehistorische zoogdieren in de Noordzee
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatieDe laatste wens van Maarten Ouwehand
De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee.
Lesbrief websessie Fossielen uit de Noordzee. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving websessie 3. Afsluiting Tijdbesteding
Nadere informatieVoedselweb van strand en zee
Spel Doel: Materialen: Groepsgrootte: Duur: De leerlingen leren dat verschillende zeedieren en planten van elkaar afhankelijk zijn, doordat ze elkaar eten. Alle dieren en planten zijn met elkaar verbonden,
Nadere informatieeen zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd
Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste
Nadere informatieVollenhove Wonen op een havezate
D S T R K C N T Opdracht 1 Nodig: foto van jezelf als klein kind, fotoblad opdracht 1 In Vollenhove staat de havezate Oldruitenborgh. De havezate is al heel oud. Bijna 250 jaar geleden, rond 1770, woonden
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor klas 1 en 2 (VMBO/H/V) lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieFossielen uit de Noordzee
Fossielen uit de Noordzee Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief Fossielen uit de Noordzee 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie
Nadere informatieDinoLab LIVE Lesbrief websessie
DinoLab LIVE Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 6, 7 en 8 1 DinoLab LIVE lesbrief DinoLab LIVE 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie 3 Afsluiting 4 Bijlage:
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieTIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis
De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie
Nadere informatieWerkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:
Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000
Nadere informatieEen doos vol spullen. Colofon. In het kort
N E L L U P S L O V S O O EEN D Project voor groep 3 en 4 In het kort Er is op school een telefoontje gekomen van Historisch Museum Haarlemmermeer, met de vraag of de leerlingen ergens mee willen helpen.
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieIn deze docentenhandleiding vindt u alle benodigde informatie om deze lessenserie uit te kunnen voeren.
Inleiding In deze media lessenserie voor groep 7 en 8 gaan we inzoomen op de theorie van de schepping vanuit de Bijbel en de oerknal vanuit wetenschappelijk oogpunt. De kinderen maken via verschillende
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatieHandleiding Leskist bomen groep 7
Handleiding Leskist bomen groep 7 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van de
Nadere informatieNoot 14 Het maken van een levenslijn of familiestamboom, en het verzamelen van materialen.
Noot 14 Het maken van een levenslijn of familiestamboom, en het verzamelen van materialen. Een levenslijn Tijdens het kennismakingsgesprek of in het eerste themagesprek kunt u met iets bijzonders beginnen:
Nadere informatiedoekaart: HET MUSEUM (afspraken)
doekaart: HET MUSEUM (afspraken) doekaart: HET MUSEUM (afspraken) Een museum is een plek waar kunst bewaard wordt en getoond. Aan de muur hangen schilderijen, in vitrines liggen voorwerpen en op sokkels
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieDrukte bij de molen groep 5/6
Verhalend ontwerp over Olie- en Koren Woldzigt in Roderwolde Drukte bij de groep 5/6 Episode 1: Mensen rond 1900 De leerkracht laat een oud kistje of blikje zien. Daarin zitten allemaal kaartjes. Op die
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 1 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieLesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding
Nadere informatieWerkboek IJstijden groep 5-6
Werkboek IJstijden groep 5-6 Naam Groep Les 1 Groep 5/6 Ontstaan van de ijstijd In het verhaal van Manny heb je kunnen lezen hoelang de ijstijd duurde. Wanneer eindigde de laatste ijstijd? In het verhaal
Nadere informatieLesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8
Lesbrief bij Ik weet je te vinden van Netty van Kaathoven voor groep 6, 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieOP BEZOEK! DE HESSENWEGEN IN MUSEUM LUNTEREN
VROEGER EN NU Erfgoedleerlijn Ede OP BEZOEK! DE HESSENWEGEN IN MUSEUM LUNTEREN Bezoek met uw klas Museum Lunteren en sluit aan op de Erfgoedleerlijn Ede bij het thema ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN groep 5 en
Nadere informatieOnlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek.
Beste docent, Onlangs heeft u met uw klas een bezoek gebracht aan het Kinderboekenmuseum. Wij hopen dat u dit heeft ervaren als een leuk en leerzaam bezoek. De leerlingen hebben in het museum onder andere
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieVakopdrachten. Opdracht Geschiedenis Londen. Voor geschiedenis moet je in het British Museum en in het Imperial War Museum opdrachten doen:
Vakopdrachten Opdracht Geschiedenis Londen. Voor geschiedenis moet je in het British Museum en in het Imperial War Museum opdrachten doen: Maak groepjes van twee of drie personen. Maak in het British Museum
Nadere informatieMiddeleeuws Oldenzaal
D S T R K C N T Opdracht 1 Bekijk de kaart op de volgende bladzijde. 1. Waar kun je aan zien dat dit een oude kaart is? 2. Wat valt je op aan de manier waarop Oldenzaal vroeger gespeld werd? 3. Welke vorm
Nadere informatieBasisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK
Basisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK 1 INHOUDSOPGAVE WERKSTUK I. Keuze. 1 II. Hoe te starten? 2 III. Inhoudsopgave 3 IV. Inleiding 4 V. Indeling 4 VI. Illustraties 7 VII. Taalgebruik 7 VIII.
Nadere informatieHoe maak ik een Spreekbeurt?
Hoe maak ik een Spreekbeurt? Stap 1: Kies een onderwerp. Voordat je kunt beginnen met het maken van een spreekbeurt, moet je natuurlijk een onderwerp kiezen. Het hoeft niet perse een hobby van je te zijn,
Nadere informatieJE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935
JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 1 Wat moet je doen? 1. Maak een presentatie over hoe jouw buurt er omstreeks 1935 uitzag of over de mensen die in die tijd in jouw buurt leefden. Wat kun je te weten komen
Nadere informatieStandbeelden uit een verleden
Opdracht 1 Standbeelden uit een verleden (fotoverhaal) Schrijf samen in een lijstje wat je raar vond in de films die je zag, waar je verbaasd over bent, waar je vragen over hebt of waar je meer over wil
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 2 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieDOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.
Nadere informatielesbrieven water verzamelen avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 1:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 1: water verzamelen Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieRendierjagers. in Westerveld. Leidraad voor de leerkracht. en méér
Rendierjagers en méér inwesterveld Leidraadvoordeleerkracht Inleiding Rendierjagers en méér in Westerveld is een educatief erfgoedproject voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Het is een project van
Nadere informatieOpdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi.
Opdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi. Hoe ziet de woonkamer in jouw huis eruit? Hebben jullie behang met bloemen, zijn de muren in een mooie kleur geverfd of hebben jullie
Nadere informatieTeam 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieVoorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May
Voorbereidende les Het geheim van kapitein Jan May Lesactiviteit: wereldkaart tekenen en een woordweb maken Groep: 7 en 8 Lesdoel: De leerlingen ontdekken dat Nederland slechts een klein onderdeel is van
Nadere informatieTakenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?
Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieRembrandt en de Bijbel
Rembrandt en de Bijbel POSE CHRISTENDOM HAV0/VWO 4 - CSG CALVIJN GODSDIENST De profetie van Simeon aan Maria olieverf op paneel (55 44 cm) 1628 Kunsthalle, Hamburg - Duitsland 1 Wat gaan jullie doen? Als
Nadere informatieDocentenhandleiding Cultuurmenules. Haags Historisch Museum. Help de grote Den Haag Man Groennie Gele
Docentenhandleiding Cultuurmenules Haags Historisch Museum Help de grote Den Haag Man Groennie Gele 1 Beste Leerkracht, Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen van groep 3 het Haags Historisch Museum. De
Nadere informatieAardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieLesbrief online gastles. Een bek vol tanden. Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8
Lesbrief online gastles Een bek vol tanden Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Beschrijving uitzending Online gastles 3. Afsluiting
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 5 en 6 Inleiding De museumles is onderdeel van een lessenreeks met receptieve, reflectieve en actieve onderdelen: - 2 voorbereidende lessen op school door eigen leerkracht
Nadere informatieThema Zintuigen. BSO in 2 nature Bushraft activiteit. www.in2nature.eu info@in2nature.eu. stichting in2nature. www.in2nature.eu info@in2nature.
BSO in 2 nature Bushraft activiteit www..eu info@.eu Thema Zintuigen www..eu info@.eu Johan en Sandra Van der Wielen Verbindingsweg 22 3921DM Elst (ut) 0318-471974 Triodos: 390288675 KvK: 30264584 Inleiding
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieKijken naar sterrenbeelden
Kijken naar sterrenbeelden GROEP 5-6 54 70 minuten 1, 5, 6, 8, 23, 54 en 55 De leerling: (her)kent de sterrenbeelden uit de horoscopen weet dat de sterrenbeelden deel uitmaken van de dierenriem weet dat
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: WATER VERZAMELEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieTijd. een tijdlijn met daarop verschillende gebeurtenissen sinds het ontstaan van het heelal tot nu. 60 minuten
Tijd GROEP 7-8 70 60 minuten 1, 51 en 54 De leerling: leert dat het heelal heel erg oud is ontdekt dat de aarde relatief kort geleden is ontstaan leert dat de mens relatief kort op de aarde is oefent de
Nadere informatieDocentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8
Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieJouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!
Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieSTERREN DANSEN OP DE MUUR WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
STERREN DANSEN OP DE MUUR Als je op een onbewolkte avond naar de hemel kijkt zie je overal sterren. Net zoals je soms in wolken gekke figuren kunt ontdekken, kun je dat in sterren ook. Door lijnen te trekken
Nadere informatieIK ZIE, IK ZIE... BENNER
IK ZIE, IK ZIE... BENNER onderwijsprogramma primair onderwijs groep 5 t/m 8 INLEIDING Gerrit Benner vond de gewone wereld lang niet altijd even leuk, dus die schilderde hij ook niet. Maar achter die gewone
Nadere informatieJij als onderzoeker Docentenhandleiding Groep 4 t/m 8
Docentenhandleiding Groep 4 t/m 8 1 Utrecht, 2016 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma. In deze docentenhandleiding
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieStartpunt. Handleiding voor het bijbelonderwijs op de basisschool. Wat is Startpunt?
Startpunt Handleiding voor het bijbelonderwijs op de basisschool Wat is Startpunt? Startpunt is een handleiding voor leerkrachten op de basisschool, voortgekomen uit de praktijk van de basisschool. Veel
Nadere informatieHET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei
HET TRECHTERBEKERVOLK HET TRECHTERBEKERVOLK het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei Vraag: Waar werd een hunebed in de
Nadere informatieDocentenhandleiding. Het leven in een kasteel. Voor leerkrachten van groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs
Docentenhandleiding Het leven in een kasteel Het leven in een kasteel Voor leerkrachten van groep 1 t/m 8 van het basisonderwijs Voorwoord este leerkracht, Een kasteel is meestal heel oud en er heeft zich
Nadere informatieWinkelen in het bos?
Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.
Nadere informatieDe lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.
De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk
Nadere informatieWie ben jij & wie ben ik? Docentenhandleiding Groep 6 t/m 8
Docentenhandleiding Groep 6 t/m 8 1 Utrecht, 2017 Beste docent(e), Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Dit programma speelt zich
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieDAT VERDIENT EEN BLOEMETJE!
1B DAT VERDIENT EEN BLOEMETJE! - Tuinbouw - "ik hoor en ik vergeet, ik zie en ik onthoud, maar ik doe en ik begrijp" Naam:... Klas:... 1 Probleem Binnen enkele weken is het weer infodag en de directie
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieDE RODE DRAAD VAN TWENTE
groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.
Nadere informatieDocentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen
Docentenhandleiding Coldcase Evolutie van olifantachtigen Doelgroep: 4-5 Havo, 4-6 VWO Leerstofgebied: Biologie (evolutie), Aardrijkskunde (aarde) Werkvorm: digitaal, groepswerk (max. 3 leerlingen per
Nadere informatieEen overtuigende tekst schrijven
Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen
Nadere informatieVoorbereidend gesprek Vragen die de leerkracht kan stellen: Introductielessen Primair Onderwijs. 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein
Introductielessen Primair Onderwijs 1.1- Introductieles 1: Schetsen voor het schoolplein - De leerlingen worden met kunst geconfronteerd - De leerlingen ontdekken dat kunst niet altijd in een museum staat
Nadere informatieDe kunst van het opzetten
De kunst van het opzetten Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief De kunst van het opzetten 1 Introductieles 2 Uitzending 3 Afronding
Nadere informatieDinosauriërs. Inhoudsopgave. 1. Inleiding. 2. Wat is een dinosauriër?
Dinosauriërs Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is een dinosauriër? 3. Wanneer leefden de dinosauriërs? 4. Waar leefden dinosauriërs? 5. Hoe leefden de dinosauriërs? 6. Waarom waren de dinosauriërs zo groot?
Nadere informatieHUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012
HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie
Nadere informatie4-Een vondst beschrijven
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Wanneer een archeoloog een vondst opgraaft, vindt hij/zij vaak alleen nog maar scherven terug. Daarom kan de archeoloog niet zomaar weten wat de vondst precies voorstelt en waarvoor
Nadere informatieKinderzwerfboek laat alle kinderen lezen
Kinderzwerfboek laat alle kinderen lezen Lezen is heel erg belangrijk voor je ontwikkeling. Kinderen die lezen, gaan gemiddeld drie jaar langer naar school. Hierdoor hebben ze later meer kans op een goede
Nadere informatieOmgevingsonderwijs in Ermelo
Omgevingsonderwijs in Ermelo Docentenhandleiding Vakgroep Geschiedenis Juli 2012 Inleiding Voor u ligt een lessenserie en docentenhandleiding die gaan over omgevingsonderwijs in Ermelo. Deze serie is gemaakt
Nadere informatie