Meten van de kwaliteit van het PGB in de Wmo

Transcriptie

1 Meten van de kwaliteit van het PGB in de Wmo Handreiking voor lokale belangenbehartigers Mei 2008

2 Deze Handreiking is een gezamenlijke uitgave van Programma VCP en Per Saldo. Programma Versterking CliëntenPositie (VCP) is een programma van de Chronisch zieken en Gehandicapten Raad (CG-Raad) en de ouderverenigingen van mensen met een verstandelijke beperking Per Saldo is een belangenorganisatie van en voor mensen met een persoonsgebonden budget (PGB). Per Saldo is lid van de CG-Raad en van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie. 2

3 Inhoud Voorwoord blz PGB Wmo thermometer blz Stapsgewijze aanpak voor het werken met de PGB Wmo thermometer blz. 6 Bijlage 1 - PGB Wmo thermometer blz. 8 Bijlage 2 - Internetsites over PGB in de Wmo blz. 14 Bijlage 3 - Voorbeeldpersbericht over de PGB Wmo thermometer blz. 15 3

4 Voorwoord In artikel 6 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de verplichting opgenomen dat gemeenten voor individuele voorzieningen de keuze bieden tussen een persoonsgebonden budget (PGB) en een voorziening in natura (bijvoorbeeld huishoudelijke verzorging, rolstoelen, scootmobielen, woningaanpassingen en vervoersvoorzieningen). De gemeente is verplicht om op grond van dit artikel in de Wmo een gelijkwaardige keuze te bieden tussen een PGB en een voorziening in natura voor individuele voorzieningen. Het PGB is een instrument om de keuzevrijheid en vraagsturing van mensen met een beperking te vergroten. In deze handreiking kunt u lezen hoe u door middel van een meetinstrument de kwaliteit van het PGB in de Wmo vast kan stellen. 4

5 1. PGB Wmo thermometer Met de PGB Wmo thermometer kan uw belangenorganisatie meten hoe het gesteld is met het PGB in de Wmo in uw gemeente. U vindt deze thermometer in bijlage 1. Met deze thermometer kunt u onderdelen van de Wmo meten, die voor budgethouders belangrijk zijn, zoals het tarief voor huishoudelijke hulp. En u kunt in beeld brengen hoe het is gesteld met het PGB voor overige individuele voorzieningen, zoals rolstoelen. In de thermometer zijn alleen onderdelen van de Wmo opgenomen, die daadwerkelijk te meten zijn. De PGB Wmo thermometer is ontwikkeld door budgethoudersvereniging Per Saldo. U kunt de benodigde gegevens voor het invullen van de thermometer vinden in de gemeentelijke verordening individuele voorzieningen Wmo en het gemeentelijke Besluit maatschappelijke ondersteuning. Omdat de ingevulde thermometer alleen een beeld geeft op basis van deze stukken ontbreken de nuances en toelichtingen. Een belangrijk onderdeel van het werken met de thermometer is dat de belangenorganisatie vervolgens de meting met de wethouder bespreekt. Zo kan de lokale invulling van de Wmo tot zijn recht komen. Door in gesprek te gaan met de wethouder over het PGB, ontstaan er ook mogelijkheden om knelpunten en oplossingen in het PGB-beleid aan de orde te stellen en het PGB beleid bij te stellen. Op grond van het gesprek met de wethouder kunnen indien van toepassing de scores van de thermometer bijgesteld worden. Dan pas is de score van de thermometer definitief. Dan kan uw organisatie de resultaten bekend maken. Voorbeelden van al ingevulde Wmo thermometers kunt u vinden op onder PGB Wmo en dan Wmo thermometers. De PGB Wmo thermometer heeft dus twee doelen: - inzichtelijk maken hoe de gemeente (ten opzichte van andere gemeenten) scoort met haar PGB-beleid in de Wmo. - Naar aanleiding van de thermometer met de gemeente in gesprek gaan over het PGBbeleid in de Wmo en zo nodig tot verbeteringen komen. Voor meer informatie over het PGB in de Wmo kunt u de handreiking lezen getiteld: de Wmo en het PGB. Deze handreiking is een gezamenlijk product van Programma VCP en Per saldo en te vinden op Per Saldo heeft in 2006 een handreiking gemaakt om gemeenten bij de invoering van het PGB te ondersteunen (zie de gereedschapskist in In 2008 maakt Per Saldo op verzoek van de staatssecretaris opnieuw handreikingen. Na de zomer 2008 worden deze gepubliceerd. Eén daarvan gaat specifiek over huishoudelijke zorg. De ander gaat over het PGB voor de overige individuele voorzieningen in de Wmo. Tevens zal Per Saldo voorbeeldmateriaal publiceren om de voorlichting over het PGB te verbeteren. Per Saldo biedt haar leden ondersteuning bij de lokale belangenbehartiging voor een goed PGB. Meer informatie bij Chantal van Cappelleveen van Per Saldo, info@pgb.nl. 5

6 2. Stapsgewijze aanpak voor het werken met de PGB Wmo thermometer Als u met de PGB Wmo thermometer aan de slag wilt dan kunt u de volgende stappen zetten. Bepaal of het een goed moment is om de PGB Wmo thermometer in te zetten: is de gemeente bijvoorbeeld binnenkort van plan om haar verordening of Besluit maatschappelijke ondersteuning bij te stellen, dan is de thermometer een goed instrument om de discussie over het PGB nieuw leven in te blazen. Bedenk wie belangrijke samenwerkingspartners zijn als u met de Wmo thermometer gaat werken bijvoorbeeld de Wmo-adviesraad, andere belangenorganisaties, thuiszorgorganisaties, hulpmiddelenleveranciers en dergelijke en informeer hen over uw plan. Kijk of u gezamenlijk op kunt trekken. Vraag de laatste verordening individuele voorzieningen en het Besluit maatschappelijke ondersteuning op bij de gemeente. Laat iemand van uw belangenorganisatie, die deze stukken goed begrijpt de thermometer invullen met behulp van deze gemeentelijke stukken. Nog beter is om de thermometer met meerdere mensen in te vullen (ook van samenwerkingspartners), zodat u zeker weet dat u de thermometer goed heeft ingevuld. Het is aan te raden om hier budgethouders bij te betrekken, omdat zij hun ervaringsdeskundigheid met het PGB Wmo kunnen inbrengen. Schrijf goed op het formulier van de thermometer welke informatie u hebt gevonden bijvoorbeeld het tarief van huishoudelijke hulp (hh)1 en hh2. Bepaal aan de hand van de eindscore het cijfer dat de gemeente krijgt voor haar PGB beleid in het kader van de Wmo. Stuur de resultaten aan de verantwoordelijk wethouder en de Wmo ambtenaar. Geef aan dat u graag een gesprek met hen wilt of de door u gevonden resultaten correct zijn. Bel een paar dagen na het verzenden van de thermometer de wethouder op om een afspraak te maken. Als argumenten kunt u bijvoorbeeld gebruiken dat in de meting mogelijk fouten zijn geslopen en dat die in het gesprek besproken kunnen worden. Daardoor kan er een hoger cijfer uit komen. Ook kan een vraag waarop u geen duidelijk antwoord heeft kunnen vinden, besproken worden en van een score worden voorzien. Een andere belangrijk resultaat van dit gesprek is dat u een aanvullend stukje bij het rapport kan voegen waarbij de gemeente nuances en beleidsvoornemens kan vermelden. Daarmee kan veel goodwill bij de gemeente verkregen worden. Houd het gesprek opbouwend. Benoem de punten waarop de gemeente goed scoort en geef hier complimenten voor. Stel de scores van de thermometer alleen bij als er duidelijke bewijzen voor de aanpassingen zijn. Zorg voor publiciteit over de resultaten van de thermometer bijvoorbeeld via een persbericht (zie bijlage 3 voor een voorbeeld) naar de lokale pers, tv, radio, via uw eigen website en nieuwsbrief voor uw achterban. Stuur de resultaten door naar info@pgb.nl t.a.v. Chantal van Cappelleveen. Als u de Wmo thermometer heeft toegepast zoals in deze handreiking is omschreven, wil Per Saldo deze gegevens op haar site publiceren. Gemeenten kunnen zien hoe ze ten aanzien van het PGB in de Wmo ten opzichte van elkaar scoren. 6

7 Voor ondersteuning bij het werken met de Wmo thermometer kunt u een beroep doen op de consulenten van Programma VCP. Voor ondersteuning aan lokale belangenorganisaties op het gebied van het PGB in de Wmo kunt u een beroep doen op Per Saldo. Bijvoorbeeld: - het informeren van uw achterban, doordat een deskundige spreker van Per Saldo een inleiding houdt over het PGB in de Wmo tijdens een publieksbijeenkomst - ondersteuning op maat van uw organisatie, via een consult met een adviseur van Per Saldo die deskundig is op het terrein van het PGB in de Wmo. 7

8 Bijlage 1 - PGB Wmo thermometer Gemeente: Datum: Criteria (punten waar men een mening over geeft) Pluspunten Uitslag en score Minpunten Uitslag en score Tarieven hulp bij het huishouden 1 (hh1) + 10 punten voor iedere euro boven 15,50-10 punten voor iedere euro onder 15,50 Tarieven hulp bij het huishouden 2 (hh2) +10 punten voor iedere euro boven 20,00-10 punten voor iedere euro onder 20,00 Sociale Verzekeringsbank (SVB) + 10 punten als de gemeente een overeenkomst heeft met de SVB - 10 punten als de gemeente geen overeenkomst heeft met de SVB Verantwoording punten als hulp bij het huishouden geheel of 2.500,- verantwoordingsvrij is - 10 punten als de gemeente hierover niets op papier heeft staan Verantwoording punten als budgethouders eens per jaar verantwoording moeten afleggen - 10 punten als budgethouders vaker dan eens per jaar verantwoording moeten afleggen 8

9 Bestedingsgebied + 10 punten als het gebied breed is geformuleerd, bijvoorbeeld ter compensatie om mee te doen - 10 punten als het gebied sterk afgebakend is, bijvoorbeeld alleen huishoudelijke taken PGB voor alle individuele voorzieningen + 10 punten als er geen individuele voorzieningen uitgesloten zijn - 10 punten als er voorzieningen uitgesloten zijn Tarieven hulpmiddelen: rolstoelen + 10 punten als de gemeente de werkelijke kosten 100% vergoedt - 10 punten als de gemeente alleen de goedkoopste aanbieder biedt, of een vast laag bedrag Bonus SUBTOTAAL De gemeente die expliciet aangeeft dat het lidmaatschap van Per Saldo uit PGB betaald mag worden, krijgt 10 bonuspunten EINDTOTAAL Scorebepaling en rapportcijfer Het rapportcijfer bepaalt u door de score af te ronden naar het getal dat het dichtst bij de score ligt. Dus als de score bijvoorbeeld plus 20 is, dan geeft de thermometer een 6 aan. 9

10 Toelichting bij de meting door (naam organisatie) en datum U kunt hier toelichten hoe u tot een score bent gekomen. Ook biedt deze plek ruimte voor een kort verslag over de manier waarop de informatie over het PGB op de website of de stukken van de gemeente is weergegeven. U kunt ook de punten op nemen die in het gesprek met de wethouder naar voren zijn gebracht. Met name een positieve benadering van het PGB en beleidsvoornemens kunt u beschrijven. De thermometer meet niet alles. Het zou jammer zijn als er positieve zaken aan het PGB beleid en de voornemens niet aangestipt worden. 10

11 Toelichting bij het invullen van de PGB thermometer Wmo Tarieven huishoudelijke hulp (HH1): +10 punten voor iedere volle euro boven punten voor iedere volle euro beneden Belangrijk is om de genoemde puntentelling van de thermometer precies te volgen. Bijvoorbeeld: het tarief voor huishoudelijk hulp is Als het tarief was geweest, had de gemeente er 10 punten bij gehad. Nu krijgt de gemeente deze 10 punten niet. Als het bedrag precies is, scoort de gemeente neutraal met 0 punten. De norm van 15,50 euro is door Per Saldo vastgesteld. Deze is gebaseerd op de voormalige tarieven in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) voor alphahulp en een prijsindexatie voor de gestegen kosten in Tarieven hulp bij huishoudelijke hulp 2 (HH2): +10 punten voor iedere volle euro boven punten voor iedere volle euro beneden Als het bedrag precies is krijgt de gemeente de neutrale score van 0 punten. U vindt de bedragen voor het PGB in het Besluit maatschappelijke ondersteuning. Zorg dat u het allerlaatste besluit raadpleegt. Doorgaans vindt u deze informatie onder hoofdstuk 3 hulp bij het huishouden, artikel 9. Vaak treft u een jaarbedrag aan per klasse. Het uurbedrag berekent u door het jaarbedrag van de klasse te delen door 365 en te vermenigvuldigen met 7. Sociale Verzekeringsbank (SVB): +10 punten als de gemeente een overeenkomst heeft met de SVB. -10 punten als de gemeente geen overeenkomst heeft met de SVB. Ga naar Ga naar PGB en vervolgens naar Wmo. Dan kunt u uw postcode intoetsen en zien of uw gemeente al dan niet een overeenkomst heeft met de SVB. U kunt ook kijken op De taken van de SVB vallen in twee delen uiteen. 1. De taken voor alle budgethouders omvatten: de loondoorbetaling bij ziekte, verzuimbegeleiding, telefonisch beantwoorden van vragen op het terrein van arbeidsrecht, het onderhouden en versturen van modelovereenkomsten, het uitvoeren van een verzekering voor wettelijke aansprakelijkheid bij schade die voortkomt uit de rol als budgethouder en een verzekering voor rechtsbijstand voor budgethouders bij arbeidsrechtelijke geschillen. 2. De taken voor budgethouders die loonheffing afdragen, omvatten: het kosteloos voeren van de salarisadministratie en het verzorgen van betalingen aan hulpverleners en de afdrachten aan UWV (voor reïntegratie en tijdelijk inkomen) en belastingdienst. 11

12 Verantwoording 1: +10 punten als hulp bij het huishouden geheel of 2500 verantwoordingsvrij is. -10 punten als gemeente hierover niets op papier heeft staan. Het bedrag van 2500 verantwoordingsvrij is gebaseerd op het PGB in de AWBZ. Daar is ook 2500 verantwoordingsvrij. Mensen kunnen dit gedrag gebruiken voor bijvoorbeeld telefoonkosten rondom het regelen van het PGB, een bloemetje voor de dienstverlener. De budgethouder hoeft in de AWBZ geen bonnen te overleggen voor dit bedrag. Verantwoording 2: +10 punten als budgethouders één keer per jaar verantwoording moeten afleggen. -10 punten als budgethouders vaker dan één keer per jaar verantwoording moeten afleggen. Informatie over de verantwoording vindt u in het Besluit maatschappelijke ondersteuning onder artikel 4 en 5. Ook in de verordening (en de toelichting hierop) wordt soms onder het artikel over het PGB (artikel 6) iets gemeld over de verantwoording. Bestedingsgebied: +10 punten als het gebied breed is geformuleerd, bijvoorbeeld ter compensatie om mee te doen. -10 punten als het gebied sterk afgebakend is bijvoorbeeld alleen huishoudelijke taken. Informatie over de bestedingsruimte is alleen terug te vinden in de verordening (artikel 6) of het Besluit maatschappelijke ondersteuning als een gemeente daar een vastgesteld beleid voor heeft. In de toelichting op de verordening is dit dan zeker uitgewerkt. Doorgaans is dat nog niet het geval. Dan is alleen terug te vinden dat de voorziening besteed mag worden voor het doel waarvoor geïndiceerd is, bijvoorbeeld hulp bij het voeren van het huishouden. In dit geval is de score -10. Kenmerkend voor het PGB is de zekere bestedingsvrijheid van de budgethouders. Dat betekent dat de gemeente aan de budgethouders de vrijheid kan laten om het budget te besteden aan het doel waarvoor het is verstrekt, zonder precies van hen te verlangen dat zij zich strikt aan een programma van eisen houden. Budgethouders kunnen dan zelf op zoek naar passende oplossingen. Een PGB dat besteed moet worden aan hulp bij het huishouden, zoals de gemeente dat heeft vastgesteld, is beperkt in de besteding. Als het PGB hulp bij het huishouden besteedt mag worden om beperkingen te compenseren en de budgethouder kan zelf bepalen waaraan het PGB besteed wordt, bijvoorbeeld een keer helpen bij het eten koken, dan is dit een vorm van brede bestedingsvrijheid. PGB voor alle individuele voorzieningen: +10 punten als er geen individuele voorzieningen zijn uitgesloten. -10 punten als er individuele voorzieningen zijn uitgesloten. Informatie over uitsluiting van het PGB voor een aantal individuele voorzieningen vindt u alleen als uw gemeente dat heeft vastgesteld. In de verordening zou dat kunnen staan onder hoofdstuk 1 over het PGB, artikel 3 over keuzevrijheid en de specifieke artikelen over uitsluiting. Speur naar zinsneden met tekst als: voorzieningen die alleen in natura verstrekt 12

13 worden. Tarieven hulpmiddelen bijvoorbeeld rolstoelen, scootmobielen, woningaanpassingen en vervoersvoorzieningen: +10 punten als de gemeente de werkelijke kosten voor 100% vergoedt. -10 punten als de gemeente de goedkoopste aanbieder volgt, of een vast laag bedrag vergoedt. Informatie hierover vindt u in het Besluit maatschappelijke ondersteuning onder het hoofdstuk verplaatsen in en rond de woning, in het artikel over het PGB. De tekst is vaak niet altijd even duidelijk. Dit onderdeel zou in een gesprek met de wethouder uitgezocht kunnen worden. Plus tien punten wordt gescoord als het bedrag gelijk is aan de cataloguswaarde. Min tien als het PGB niet hoger is dan het bedrag, verminderd met de korting die de gemeente krijgt. Bonus De gemeente, die expliciet aangeeft dat het lidmaatschap van Per Saldo uit het PGB betaald mag worden, krijgt van Per Saldo 10 bonuspunten. Tel vervolgens de diverse scores op. Het rapportcijfer bepaalt u door de score af te ronden naar het getal dat het dichtst bij de score ligt (zie de getallenlijst onder de thermometer). Toelichting bij de meting De toelichting is een vrij verhaal en kan gebruikt worden om scores toe te lichten. U kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan de onderstaande punten. Het tarief wat de gemeente voor de diverse vormen van huishoudelijke hulp hanteert. Of en waar informatie al dan niet gemakkelijk is te vinden. Gebruik de toelichting ook om aanvullend positieve en negatieve punten in het PGB beleid te benoemen. De thermometer meet niet alles en het zou jammer zijn om positieve punten hier niet te vermelden. 13

14 Bijlage 2 - Internetsites over PGB in de Wmo Voor het PGB in de Wmo zijn op internet de belangrijkste algemene sites: - Per Saldo, vereniging van budgethouders, en - Het College voor zorgverzekeringen (CVZ), - De Sociale verzekeringsbank, servicecentrum PGB, - Overheidsinformatie: en - Over eigen bijdragen: - Naar-Keuze, vereniging voor ouders en familieleden die het PGB besteden aan zorg en begeleiding voor mensen met een verstandelijke handicap en/of autistische stoornis, 14

15 Bijlage 3 - Voorbeeldpersbericht over de PGB Wmo thermometer Kan men met eigen budget goede voorzieningen inkopen? (naam organisatie) heeft in (naam gemeente) gemeten of mensen met een beperking met een persoonsgebonden budget (PGB) goede voorzieningen kunnen inkopen. Per 1 januari 2007 is de gemeente verantwoordelijk voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Op grond van deze wet verstrekt de gemeente bijvoorbeeld rolstoelen, vervoersvoorzieningen, scootmobielen en woningaanpassingen. De Wmo verplicht de gemeente mensen met een handicap te laten kiezen tussen de verstrekking van een voorziening of een budget om de voorziening zelf te kopen. Uit de meting komen de volgende resultaten naar voren: (hier belangrijke resultaten en aanbevelingen noemen). 15

16 Dit is een uitgave van: Programma VCP en Per Saldo. Programma VCP is een initiatief van de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad Nederland (CG-Raad) en de ouderverenigingen van mensen met verstandelijke beperkingen. Per Saldo is een belangenorganisatie van en voor mensen met een persoonsgebonden budget (PGB). Per Saldo is lid van de CG-Raad en van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie. Programma VCP Postbus BA Utrecht T E info@programmavcp.nl W Programma Versterking CliëntenPositie, Utrecht. Deze uitgave mag alleen integraal worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt. 16