Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015"

Transcriptie

1 Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015 Op 26 maart 2015 is de voortgang van het Programma Economie besproken in een werkbijeenkomst met de gemeenteraad. De voortgangsrapportage, het nieuwe collegeprogramma en de werkbespreking met de gemeenteraad zijn aanleiding om het werkprogramma economie bij te stellen. De jaarlijkse voortgangsbespreking en eventuele bijstelling door het college worden genoemd in het Programma Economie zoals dat door de gemeenteraad is vastgesteld in december Het nieuwe collegeprogramma heeft belangrijke economische speerpunten overgenomen in het collegeprogramma Voor belangrijke onderdelen van het Programma Economie worden door het college aparte programma s ontwikkeld; te weten voor Food en voor de Kennisas Ede-Wageningen. Ook voor het Buitengebied en Ede Centrum wordt de aanpak herijkt. Het college blijft zich inzetten voor de komst van het World Food Center. In 2015 wordt in de regio het Werkgeversservicepunt (WSP) FoodValley geïmplementeerd. Toerisme vraagt meer aandacht dan bij de vaststelling van het Programma Economie in 2013 was gedacht. Wat betreft toerisme ligt de prioriteit op het opzetten van een duurzame toeristische organisatiestructuur en de toekomstbestendigheid van onze vakantieparken. De accountmanagers van het team economie leggen de focus op de Integrale Aanpak van Bedrijventerreinen en Werklocaties. Dit plan wordt tegelijkertijd met deze notitie aangeboden. Werkprogramma Economie 2015 Onderdeel Food als economische motor Werklocaties Ede Centrum Detailhandel Buitengebied Regionale Arbeidsmarkt Accountmanagement Acquisitie Toegevoegd: Toerisme Uitwerking Programma Food Ontwikkeling World Food Center (WFC) Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties Plan van Aanpak Ede Centrum Prioriteit aan referendum en plan van aanpak Ede Centrum Programma Buitengebied Implementatieplan WSP FoodValley Evaluatie Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt (POA) Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties Toeristische organisatiestructuur Onderzoek toekomstbestendigheid vakantieparken

2 Voortgangsbespreking 2016 In maart-april 2016 willen we de voortgang van het Programma Economie met de gemeenteraad bespreken, zoals we dat ook dit jaar hebben gedaan. We kiezen voor dit tijdstip omdat rond deze tijd de werkgelegenheidscijfers over 2015 bekend zijn. De ontwikkeling van de werkgelegenheid vormt naast de kavelverkoop onze belangrijkste indicator van het functioneren van de economie. Kernindicatoren Programma Economie Kernindicator Uitwerking Werkgelegenheid - Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen houdt gelijke tred met groei inwonertal - Meer arbeidsplaatsen dan beroepsbevolking - Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen positiever dan landelijk gemiddeld - Afname werkloze beroepsbevolking - Minder werkloze beroepsbevolking dan landelijk gemiddeld Kavelverkoop ha per jaar Ontwikkeling Food-sector - Aandeel agrofood-cluster in totale werkgelegenheid - Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen in de Food-sector Kosten en dekking: De kosten en dekking van de onderdelen van het Programma Economie worden per onderdeel geregeld. De voortgangsrapportage en voortgangsbespreking zijn onderdeel van de reguliere werkzaamheden van de beleidsadviseur economie, waarbij gebruik wordt gemaakt van de Provinciale Werkgelegenheids Enquête.

3 Bijlage: Input werkbijeenkomst gemeenteraad over Programma Economie 26 maart 2015 Groep Accountmanagement Dennis Hadderingh/Ina Baar Conclusie op hoofdlijnen: - Positieve feedback over accountmanagement - Ondernemers vragen wat er verbeterd kan worden - Grote groep ambassadeurs kweken buiten de harde kern - Netwerken met je buren voortzetten Ook nog genoemd: - Acquisitie en accountmanagement liggen dicht tegen elkaar aan - Partijen verbinden - Creëren van draagvlak Dit betekent voor 2015: - Doorgaan op de ingeslagen weg - Zie ook Integrale Aanpak van Bedrijventerreinen en Werklocaties Groep Acquisitie Martin Egging/Dion Thielen Conclusie op hoofdlijnen: - Ambassadeursschap - Acquisitie met focus op Food, rode loper - Grote vissen lastig, maar met WFC meer mogelijk - Vele kleintjes maken een grote; start ups aandacht geven/laten landen op Kennisas - Onderscheidende werkmilieus aanbieden Dit betekent voor 2015: - Opmerkingen worden meegenomen in Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties Groep Prioritering Willemien Vreugdenhil/Tjeerd Leistra Conclusie op hoofdlijnen: - Gevraagd: 2x tbv integrale aanpak van bedrijventerreinen, uitstel voor detailhandel en toerisme, economie is kleine afdeling, aandacht voor after sales. - Meer aandacht voor accountmanagement, mensen er bij, werkgelegenheid belangrijk - Geen verzet tegen prioritering Vragen: - Kunnen we het wel? Acquisitie vergt lange termijninvestering, on-edes denken, expertise in huis halen om grote internationale bedrijven te trekken, WFC, samenwerking met Wageningen UR, Stichting Food Valley NL en Oost NV, website in Engels en Mandarijn - Focus op Food, kunnen we ons dat veroorloven? Geen bedrijven weigeren. Harde acquisitie op Food. Vasthouden aan concept duurt langer maar levert wel kwaliteit op. Dit betekent voor 2015: - Prioriteit voor Integrale Aanpak Bedrijventerreinen en Werklocaties - Acquisitie in samenwerking met partners; regio, Wageningen UR, Oost NV

4 - In bovenregionale acquisitie focus op Food, ieder bedrijf is in principe welkom EBC/Ondernemersklimaat/Opvolging BOKS Wim vdbrandt/martin Kraaienvanger Conclusie op hoofdlijnen: - Aandacht voor aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt (elektra, metaal, food). MBO/HBO. Afstemming tussen diverse initiatieven. Laat jongeren zien wat er gebeurt. Laat bedrijfsleven aanschuiven bij structureel overleg onderwijs-gemeente - Transparanter maken van financieringslandschap voor ondernemers. Doel: lokale economie op gang brengen. Fondsen provincie te duur (9% rente). Eerst proefbijeenkomst met EBC, later FOV. Afstemming initiatieven fondsen. - Ondernemersmanifestatie BOKS. Vervolg geven. - Zorg voor Food-opleiding op kenniscampus - Treed als bedrijf meer naar buiten. Laat jongere zien wat er gebeurt. Rol gemeente: breng partijen bij elkaar en verbindt. Dit betekent voor 2015: - Bedrijfsleven wordt betrokken bij aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt - Financieringslandschap wordt in beeld gebracht - Food-opleiding op kenniscampus heeft aandacht van gemeente Groep Werklocaties Jan Paul van de Hoef/Angelique Gerritsen Conclusie op hoofdlijnen: Bestaande bouw nu goedkoper dan nieuwbouw - De markt reguleert zichzelf (opknappen panden ed) maar faciliteren door overheid op gebied van bestemmingsplan - Kennisas is een merk. (JP) Laat hem beginnen bij Nizo/Vika - Bedrijvigheid in een bepaald gebied in een bepaalde sector trekt elkaar aan - Laboratoria zijn nu niet te huisvesten in Ede, vanwege beperkingen bestemmingsplan - WFC is een kans - Foodcluster inrichten, bestem BT De Klomp als Foodbedrijventerrein, want als WFC komt, gaat het los en grote laboratoria kun je niet langs Kennisas kwijt Ook nog genoemd: - Investeer in locaties die je hebt en investeer in de Kennisas - BT A12 is niet aantrekkelijk voor Food-bedrijven - Maak een keuze met BT De Klomp, wat wordt je doelgroep - Betrek het bedrijfsleven bij inkomende missies - Kievitsmeent: Overlast stankoverlast. Let daar op bij bestaand bedrijflseven, zodat men niet vertrekt - Geen concurrentie met Wageningen of Veenendaal. Naar Barneveld vertrekt Logistiek - Logistiek wordt naar Barneveld doorverwezen, maar inherent aan webshops/internetverkopen ook hier behoefte aan ligistieke overslag/opslagcentra - Beeldmerk Food langs A12 + A30 - Brand Foodvalley, zet het bij de ingang van de gemeente, zet het op je briefpapier - Het is goedkoper nu te huren in bestaande bouw dan iets nieuws neer te zetten - Wat is het uitgiftebeleid van de gemeente? - Leegstaande kantoren ombouwen naar wonen; daar waar kan Dit betekent voor 2015:

5 Integrale aanpak van bedrijventerreinen en werklocaties: Bij te ontwikkelen bedrijventerreinen meer aansluiten bij wensen doelgroepen, minder regels, ruimte voor ontwikkeling van het Food-cluster (o.a. laboratoria) Groep ZZP/internet/innovatie Marc vdwoude/sander vdpol Conclusie op hoofdlijnen: Innovatie: Creëer ontmoetingen en maak innovatieve bedrijven zichtbaar Internet: - Zorg dat snel internet op orde is. Ten eerste op bedrijventerreinen, maar ook in woongebieden. Zie het als riolering. - Er is een relatie tussen economische groei en de aanwezigheid van glasvezel - Probeer als overheid optimaal te faciliteren en ga daarin ver, zoek naar nieuwe mogelijkheden

6 Dit betekent voor 2015: - Snel internet aandachtspunt voor gemeente, blijft wel zaak van particulier initiatief - Initiatief provincie voor breedband in buitengebied wordt ondersteund - Netwerkbijeenkomsten primair particulier initiatief. Accountmanagement blijft netwerkbijeenkomsten bezoeken en soms organiseren; zie activiteitenprogramma integrale aanpak bedrijventerreinen en werklocaties Nog opgemerkt in laatste plenaire commentaarronde - Prioritering: Relatie economie met arbeidsmarkt ook belangrijk - Kijk kritisch naar regelgeving - Neem in werkprogramma paragraaf op voor regionaal beleid, laat zien wat Ede voor de regio doet - Ook aandacht voor bestaande bedrijventerreinen - Idee Dennis Hadderingh openbare ruimte BT A12, food, arbeidservaring

7 De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren september 2013

8 Economische ambitie en werkprogramma Inhoud De Economische ambitie van Ede 5 1. Food: de economische motor 7 Innovatie in uitvoering 7 Een ondernemende campus 7 Het World Food Center als icoon 7 Welkom in de Hoofdstad van de smaak 7 2. Ruimte voor ondernemerschap 8 Een breed aanbod aan werklocaties 8 Bedrijventerrein A12 8 Kennisas 8 Ede Centrum 8 Buitengebied 9 3. Een sterke regionale arbeidsmarkt 10 Optimale samenwerking 10 Werkgelegenheid voor iedereen Een ondernemende gemeente 11 Werkprogramma Economie 13 Bijlage 1 : Overzicht werklocaties en ontwikkelingsrichting 21 Bijlage 2: Kernindicatoren economisch beleid 22 Bijlage 3: Uitgebreide Monitor Economie 24 3

9 4

10 Economische ambitie en werkprogramma De economische ambitie van Ede Ede heeft veel ambitie en potentieel, ook op economisch gebied. Strategisch gelegen tussen Ruhrgebied en Randstad, in een regio met een universiteit die bekend is over de hele wereld. De CHE behoort tot de beste hogescholen van Nederland. En Ede beschikt over een nationaal en internationaal toonaangevend bedrijfsleven, grootse natuur om geïnspireerd te raken en te ontspannen en een ondernemersklimaat vol kansen. Ook als de economische conjunctuur tegenzit. Ede wil de werkgelegenheid in de gemeente en de regio krachtig stimuleren. Die groei in werkgelegenheid moet breed (qua sectoren) en duurzaam (toekomst bestendig) zijn. Dat verdienen onze inwoners en dat verdienen onze ondernemers. Hoewel de werkgelegenheid zich breed moet ontwikkelen, kiest Ede er voor niet voor elk thema en elke sector apart beleid te maken, maar volop te gaan voor Food. Daar ligt voor onze gemeente het grootste potentieel. En dat zal een brede uitwerking (spin off) hebben naar alle sectoren. Food is in de komende jaren dé economische aanjager voor Ede, dé bron van nieuw en hernieuwd ondernemerschap en het thema voor succesvolle samenwerking tussen wetenschap en bedrijfsleven. Niet alleen voor nieuwe ondernemingen die in Ede of de regio een mooie vestigingsplaats gaan vinden, maar ook voor bestaande ondernemingen die met deze innovaties een bron van groei zullen vormen. Groei in ondernemerssucces en groei in werkgelegenheid. 5 heen. Ede kan deze ambities niet zelfstandig realiseren. Dat valt of staat met de kracht van de samenwerking tussen Ede en de regio: het bedrijfsleven: lokaal, nationaal en internationaal; de onderwijs- en kennisinstellingen in de regio, zoals de Wageningen UR de Stichting Food Valley NL en Oost NV de provincie Gelderland en onze buurgemeenten Wij kiezen er dan ook voor om te investeren in de goede relaties die er al zijn en het verbeteren van deze relaties waar dat mogelijk is. Meer dan in het verleden zal de gemeente de makelaar spelen om partijen bij elkaar te brengen, bestaande en beginnende ondernemers introduceren bij innovatieve kennisinstellingen en vice versa. Zo draagt de gemeente bij aan economisch succes van lab tot schap, en van onderwijs naar onderneming. Ede verbetert haar ondernemersklimaat waar dat mogelijk is en biedt mooie vestigingslocaties. Kiest een ondernemer er voor om zich elders in de FoodValley te vestigen, dan zijn we daar net zo blij om en trots op. Ede gelooft en investeert in de economische kracht van de FoodValley, maar werkt ook samen met onze andere buurgemeenten en de steden om ons We kunnen het alleen samen.

11 Het team Economie van de gemeente werkt aan een geloofwaardige en authentieke vertrouwensrelatie met het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Een dergelijke relatie is de kritische succesfactor voor een bloeiende en groeiende economie. Daarbij past een team Economie met een open en ondernemende instelling. Ruimdenkend, innovatief en creatief in oplossingen, niet afwachtend maar (pro)actief vanuit haar verantwoordelijkheid, gericht op samenwerking en co-creatie met triple helix-partners. Kortom, een team dat volledig opereert vanuit de merkwaarden open, levendig en ondernemend. De ambitie om de werkgelegenheid krachtig en duurzaam te stimuleren met de focus op Food, vertaalt zich in een werkprogramma dat bestaat uit vier pijlers. Het werkprogramma is tot stand gekomen met de intensieve en enthousiaste inbreng van talloze ondernemers, specialisten en andere betrokkenen. Daarom durven we juist in deze economische tijd vol ambitie uit te dragen: Ede zal samen met haar partners zorgen voor groei in werkgelegenheid. We doen dit door ruimte te bieden aan innovatieve ondernemers en mensen van onze kennisen onderwijsinstellingen, die hun ontdekkingen willen vermarkten. Uiteindelijk profiteert iedereen in de Edese maatschappij en in de regio hier van. De vier pijlers van het werkprogramma Economie zijn: 1: Food: de economische motor 2: Ruimte voor ondernemerschap 3: Stimuleren werkgelegenheid 4: De ondernemende gemeente 6

12 Economische ambitie en werkprogramma 1. Food: de economische motor Innovatie in uitvoering Ede heeft een brede economie waarin bijna alle bedrijfstakken zijn vertegenwoordigd. Dit is een sterk punt. Veel bedrijfstakken werken met Food en verdienen aan Food. Onze bedrijven ontwikkelen en produceren niet alleen Food, ze verzorgen ook de marketing, verkoop, verpakking en transport van Food. De hele Edese economie profiteert van een sterke Foodsector. We zijn er trots op dat de kennis die in onze regio wordt ontwikkeld de hele wereld over gaat. Maar ook zelf kunnen we meer met deze kennis doen. Door meer contact tussen bedrijven, organisaties en kennisinstellingen, maar ook door meer samenwerking tussen de kennisinstellingen onderling. En door ondernemerschap op onze kennisinstellingen te bevorderen. We willen graag dat studenten hun kennis bij ons in praktijk kunnen brengen; bij onze bedrijven of door zelf een bedrijf te beginnen. Een ondernemende campus De Kenniscampus Ede wil een herkenbare en ondernemende campus zijn. De onderwijsinstellingen werken succesvol samen en de campus levert goede werknemers af. De campus werkt ook als een broedplaats voor nieuw ondernemerschap. Daar waar mogelijk streven we naar het uitbreiden van de food-gerelateerde studiemogelijkheden in Ede. De Kenniscampus is onderdeel van de Kennisas Ede-Wageningen. Het World Food Center als icoon Het World Food Center heeft als ambitie dé internationale etalage te worden van de totale Nederlandse Food- en tuinbouwsector. Een ontmoetingsplek voor bedrijven, kennisinstellingen en consumenten met als doel kennis over voeding en gezondheid, verduurzaming, productiemethoden en technische ontwikkelingen te verspreiden. De vele partijen die onderdak kunnen krijgen variëren van producenten en veredelaars tot aan retailers, boeren, vissers, tuinders, chef-koks en gezondheidsspecialisten. Bij het World Food Center is ca 20 ha beschikbaar voor innovatieve Food-bedrijven. 7 Welkom in de Hoofdstad van de smaak In 2014, nog voor het World Food Center gerealiseerd is, zijn we Hoofdstad van de Smaak. Hiermee treedt Ede naar buiten als gemeente waar het goed eten, wonen, werken, recreëren en ondernemen is.

13 2. Ruimte voor ondernemerschap Een breed aanbod aan werklocaties Ede zorgt voor een breed en aantrekkelijk aanbod aan werklocaties; zowel bedrijventerreinen als multifunctionele gebieden. Locaties die aan de wensen van het bedrijfsleven voldoen en toekomstbestendig zijn. Het beheer van bedrijventerreinen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van bedrijven en gemeente. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare ruimte, maar we staan open voor meer inbreng van bedrijven. Bedrijfsbebouwing en parkeren is een verantwoordelijkheid van de eigenaar. We weten elkaar te vinden om samen te zorgen voor een goede uitstraling van het hele terrein. Met de Stichting Bedrijventerreinen Ede (SBE) gaan we in gesprek over het instellen van een Ondernemersfonds. Voor ZZP ers zijn de mogelijkheden voor werken aan huis, flexibele werk- en ontmoetingslocaties zoals seats to meet van belang. Dit moet vooral door bedrijven worden opgepakt, de gemeente heeft hierin een beperkte faciliterende rol. In De Reehost is inmiddels een seats to meet geopend. De bedrijventerreinen, maar ook de andere stadsdelen, de dorpen en het buitengebied dienen aangesloten te zijn op het glasvezelnet. Waar dit nog niet is gerealiseerd, vragen we de markt dit op te pakken, de gemeente heeft een faciliterende rol. Wat werklocaties betreft ligt de focus de komende jaren op: Bedrijventerrein A12 Momenteel bevindt een kwart van de werkgelegenheid zich op de Edese bedrijventerreinen. Hier zijn vooral grotere bedrijven gevestigd, en bedrijven die zich minder goed laten mengen met de woonfunctie of andere functies. We ontwikkelen de laatste fase van Bedrijventerrein A12, De Klomp Oost, als terrein dat geschikt is voor de Foodsector en aanverwante sectoren. Ook in een hogere milieucategorie, zodat ook productiebedrijven zich in Ede kunnen vestigen. 8

14 Economische ambitie en werkprogramma KennisAs Ede - Wageningen Ziekenhuis Gelderse Vallei Cinemec en omgeving Nieuwe woon- /werkgebieden World Food Center Station Ede-Wageningen Locatie voor kennis- /food/agrobedrijven Kenniscampus Ede Kennisas Met de gemeente Wageningen ontwikkelen we de Kennisas Ede-Wageningen. Dicht bij het World Food Center en de Kenniscampus Ede bieden we ruimte voor bedrijven die gevestigd willen zijn in het episch centrum van FoodValley. Het gaat hier om bestaande werklocaties in Ede zoals het kazerneterrein, het Horapark en Stadspoort met ruimte voor herstructurering en nieuwbouw. Dit multifunctionele gebied is bij uitstek aantrekkelijk voor kenniswerkers. In Wageningen maken de A12 campus van Wageningen UR, met ruimte voor R&D-bedrijven zoals Friesland Campina, en het Science and Business Parc onderdeel uit van de Kennisas. Locatie voor kennis- /food/agrobedrijven Bus Auto Nieuwe woongebieden Bennekom Campus WUR Centrum Wageningen Ede Centrum Het centrum biedt ruimte voor ondernemerschap in detailhandel, horeca, leisure en cultuur. In onze regelgeving bieden we ruimte aan meer functies dan alleen detailhandel. Naar het centrum ga je om te winkelen, uit te gaan, vrienden te ontmoeten en inspiratie op te doen. In het centrum wordt ook gewoond. Regelmatig zijn er pop-up-activiteiten en evenementen. Er is WiFi. In het centrum is meer te beleven. Dit moet ook, door de opkomst van internet veranderen de wensen van de consument. De gemeente blijft met de Stichting Binnenstadsmanagement Ede een actieve rol spelen om ondernemerschap aan te trekken, te ontwikkelen en te faciliteren; Het bureau Vitamine E geeft aan het centrum een extra impuls. 9 Buitengebied Vier focuspunten voor ons buitengebied: We werken actief mee aan functieverandering van agrarische bedrijven Streekproducten als Remeker kaas en de producten van Eco Fields zijn bij de kenner bekend. Daar waar mogelijk dragen we bij aan het gebruik en de marketing van onze streekproducten. Ede geeft zelf het goede voorbeeld door waar mogelijk voor streekproducten te kiezen in haar bedrijfsrestaurant. Ede wil niet alleen in het hoogseizoen, maar het hele jaar door aantrekkelijk zijn voor toeristen en streeft naar diversificatie van het aanbod. Recreatiebedrijven moeten kunnen inspelen op veranderende wensen van de consument. Een goed voorbeeld is Droomparken De Zanding. In ons nieuwe bestemmingsplan voor recreatieterreinen kiezen we voor uitnodigingsplanologie 1. Bij Wekerom ontwikkelen we bedrijventerrein Het Laar voor klein/middelgrote bedrijven uit het buitengebied. 1 De gemeente bepaalt op hoofdlijnen waar ontwikkelingen gewenst zijn. Voor ondernemers heeft de gemeente een faciliterende rol.

15 3. Een sterke regionale arbeidsmarkt Optimale samenwerking Goed en bekwaam personeel is een van de pijlers voor een bloeiende economie. Een optimale samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid is daarbij de succesfactor. Als centrumgemeente voor de arbeidsmarktregio FoodValley zet Ede zich in voor een sterke regionale arbeidsmarkt. Voor 1 januari 2015 is er een gezamenlijk arbeidsmarktbeleid, een regionale werkgeversdienstverlening en transparante informatievoorziening. Werkgelegenheid voor iedereen Een sterke regionale arbeidsmarkt betekent ook gebruik maken van alle beschikbare kwaliteiten, diversiteit waarderen en beperkingen omzetten in mogelijkheden. Overheid, ondernemers en onderwijs staan voor de gezamenlijke opgave om zoveel mogelijk mensen een passende plek te bieden op de arbeidsmarkt. Voor mensen met arbeidsbeperkingen geldt dat er wellicht extra inzet nodig is om tot een passende plek te komen. Ede gebruikt de inzet van Social Return on Investment en Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen als belangrijke instrumenten om te bouwen aan een inclusieve arbeidsmarkt. Een vraaggerichte werkgeversdienstverlening helpt werkgevers om meer werkzoekenden aan het werk te helpen. 10

16 Economische ambitie en werkprogramma 4. Een ondernemende gemeente De Economische Ambitie van Ede is gezamenlijk opgesteld met tal van bedrijven en organisaties. Bij het uitvoeren van het Werkprogramma Economie zetten we deze werkwijze voort. In deze samenwerking wil Ede een betrouwbare overheid zijn. Voor iedereen en voor ondernemers in het bijzonder. Dit betekent niet dat we regels breken of buigen (tenzij ze overbodig blijken te zijn, dan schaffen we ze graag af), maar wel dat we creatief en constructief meedenken over hoe ondernemerssucces aangejaagd kan worden. Ook in individuele gevallen. Onze accountmanagers fungeren daarbij als eerste aanspreekpunt en zijn zeer benaderbaar. Ede wil in de samenwerking een waardevolle partner zijn. De rol van de gemeente in de economie ligt deels op het gebied van vestigingsvoorwaarden. We willen het voor bedrijven aantrekkelijk maken en houden om in Ede te investeren. De gemeente zet zich in voor: Behoud en ontwikkeling van aantrekkelijke en goed bereikbare werklocaties Behoud en ontwikkeling van het vestigingsklimaat in Ede in brede zin; als aantrekkelijke gemeente niet alleen om te werken, maar ook om te wonen, te winkelen, te studeren en te recreëren Versterking van ons ondernemersklimaat door goede contacten in de triple helix2 met een focus op Food, maatschappelijk verantwoord ondernemen en het stimuleren van startende ondernemers. Ede spant zich in om gunstige voorwaarden voor ondernemerschap te creëren. Om onze werkgelegenheid verder te stimuleren en om ons te ontwikkelen tot topregio op het gebied van Food gaan we onze acquisitie-inspanningen verhogen. We zijn heel blij dat ondernemers hieraan mee willen werken als Edeambassadeur. Ondernemers die vertellen hoe goed je in Ede kunt ondernemen, maken op bedrijven minstens zo veel indruk als onze accountmanagers. Ook in de acquisitie werken we samen met onze triple helix-partners, want samen hebben we een veel groter netwerk dan alleen. In onze werkwijze willen we aansluiten bij de werkwijze in het bedrijfsleven: Geen zware sectorale beleidsnota, maar een compact ambitiedocument en een integraal en flexibel werkprogramma dat de mogelijkheid biedt om op veranderende omstandigheden in te spelen. Het werkprogramma wordt jaarlijks geëvalueerd met bedrijven en organisaties en vervolgens bijgesteld door het college van B&W. 112 De triple helix bestaat uit kennis- en onderwijsinstellingen, ondernemers en de gemeente.

17 Het team Economie van de gemeente werkt aan een geloofwaardige en authentieke vertrouwensrelatie met het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Een dergelijke relatie is de kritische succesfactor voor een bloeiende en groeiende economie. Daarbij past een team Economie met een open en ondernemende instelling. Ruimdenkend, innovatief en creatief in oplossingen, niet afwachtend maar (pro)actief vanuit haar verantwoordelijkheid, gericht op samenwerking en co-creatie met triple helix-partners. Kortom, een team dat volledig opereert vanuit de merkwaarden open, levendig en ondernemend. 12

18 Economische ambitie en werkprogramma Werkprogramma Economie Het Werkprogramma Economie is opgesteld in samenspraak met bedrijven en organisaties in de gemeente. Op basis van de bespreking van het plan van aanpak in de raadscommissie AZ&M is een aantal thema s geformuleerd die voor de economie van Ede belangrijk zijn. Een tiental groepen met vertegenwoordigers van bedrijven, organisaties en gemeente hebben de thema s uitgewerkt. Naast de Visie Ede 2025 vormen de ideeën van deze groepen een belangrijk onderdeel van het Programma Economie. Het werkprogramma is een overzicht van projecten en andere acties die in 2013/2014 lopen of die we opstarten om de ambities van Ede op het gebied van economie waar te maken. Nu ligt het accent in het werkprogramma nog veel op de gemeente, de komende jaren willen we naar een meer gezamenlijk programma van de gemeente met onze partners. 13

19 Werkprogramma Economie 2013/2014 Algemeen Programmamanagement Projectleider: Leistra O.a. ontwikkelen monitor en jaarlijkse evaluatie en bijstelling Food Valley is een nieuwe economische motor voor Ede Makelen in innovatie Mogelijkheden Stichting Food Valley NL, Oost NV en andere stimulansen voor innovatie onder de aandacht brengen van Edes bedrijfsleven Aanspreekpunt vanuit gemeente: Accountmanagement Kenniscampus Ede Projectleider: Dimmendaal De Kenniscampus Ede (Zandlaan e.o.) ontwikkelt een doorlopende leerlijn en een doorlopende ondernemerslijn. Het project heeft de volgende drie doelstellingen: 1. Een herkenbaar en aantrekkelijk gebied, bebouwing en openbare ruimte vormen een herkenbare campus. De gemeente is hiervan trekker; 2. Goed onderwijs door samenwerking, gezamenlijk gebruik van faciliteiten, gezamenlijke onderwijsprogramma s. De onderwijsinstellingen zijn hiervan trekker; 3. Ondernemend voor bedrijven, instellingen en bewoners; samenwerkingsverbanden met bedrijven, bedrijven en bewoners als klant. Behalve doorlopende leerlijnen ook een doorlopende ondernemerslijn (stimuleren ondernemersschap onder studenten, mogelijkheden voor startende bedrijven, doorstart- en doorgroeimogelijkheden bedrijven). De gemeente is hiervan trekker. In 2013/2014 Centrum voor Jong Ondernemersschap en Loket voor bedrijven (project kopgroep Citymarketing) World Food Center Projectleider: Muller Haalbaarheidsstudie met financier en initiatiefnemer, Hoofdstad van de smaak Stichting wordt opgericht. Contactpersoon gemeente: vd Andel 14

20 Economische ambitie en werkprogramma Werklocaties; met name BT A12 en Kennisas Bedrijventerrein A12 Kennisas Ede-Wageningen Projectleider: Biesta Ontwikkeling en uitgifte BT A12 Marktstudie en planvorming De Klomp Actualisering bestemmingsplan Project met gemeente Wageningen gezamenlijk Projectleider: Dimmendaal Betrokken: provincie, WUR, campus Ede, WFC, andere aanwonenden Drie programmalijnen: ruimtelijke afstemming gebiedsontwikkeling prospectus/acquisitie communitybuilding Majeure investeringen: Nieuwe ontsluiting (Parklaan), nieuw station, ontwikkeling campus, ontwikkeling WFC Glasvezel Parkmanagement Truckparking Haalbaarheidsonderzoek Ondernemersfonds Revitalisering bestaande bebouwing Flexibele werk- en vergaderlocaties ZZP ers Bestemmingsplannen Regionale afstemming Voor bedrijventerreinen is EBC trekker In stedelijk gebied en buitengebied zijn marktpartijen actief. Uitvoering verantwoordelijkheid van EBC. O.a. beveiliging Verantwoordelijkheid bedrijfsleven EBC Revitaliseringsprijs uit te reiken tijdens jaarlijkse bijeenkomst met bedrijfsleven, bijv. bij jaarlijkse monitor van dit programma economie Actie: Accountmanagement Moet door de markt worden opgepakt Gemeente faciliteert (afdeling RO) Scan op voldoende flexibiliteit voor ontwikkeling bedrijven (Leistra met afdeling RO) Contactpersoon gemeente: Leistra O.a. monitor Regionaal Programma Bedrijventerreinen 15

21 Ede Centrum Samenwerking ondernemers In de Stichting Binnenstadsmanagement Ede (SBE) zijn de ondernemers en eigenaren van Ede Centrum georganiseerd. De SBE organiseert evenementen in het centrum, en heeft projecten om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen, zoals het nieuwe winkelen. De SBE wordt gefinancierd door reclamebelasting Accountmanagement gemeente: Voorwinde Nieuwe initiatieven Start van het bureau Vitamine E. Het bureau initieert en stimuleert nieuwe initiatieven zoals pop-up winkels en evenementen die bijdragen aan een meer levendig centrum, en legt contacten met vastgoedeigenaren en financiers. Accountmanager gemeente: VdPol Acquisitie. Belangrijk is het bijhouden van de ontwikkelingen in de landelijke winkelketens, met name de ontwikkeling van nieuwe formules; Ede in de markt zetten voor deze nieuwe formules. Actie: werkgroep acquisitie SBE. Accountmanager gemeente: Voorwinde Consumentenonderzoek Onderzoek doen naar de wensen van de consument en bespreken van de resultaten daarvan met de ondernemers in het centrum. Actie door SBE met team Onderzoek en Statistiek van de gemeente. Evenementen Organisatie door SBE en anderen, zoals de Stichting Heideweek. De SBE is verantwoordelijk voor de evenementenkalender. Coördinatie en evenementenloket gemeente: Lockhorn Detailhandelsbeleid Evaluatie detalhandelsbeleid Internet-winkelen De gemeente evalueert één keer in de twee jaar haar beleid in samenspraak met de ondernemersorganisaties (laatste evaluatie dec 2012) De gemeente maakt afhaalpunten voor de via internet gekochte producten mogelijk (Voorwinde) 16

22 Economische ambitie en werkprogramma Buitengebied Ontwikkeling en uitgifte bedrijventerrein Het Laar Functieverandering agrarische bedrijven Programma Voedselstrategie Vernieuwing recreatiebedrijven Regio Projectleider: Biesta Accountmanager gemeente: Butz - Positieve grondhouding - Regelmatig overleg met LTO - 1x per maand overleg gemeenten/provincie over beleid en lopende verzoeken Verantwoordelijk manager gemeente: Canninga Ongeveer 10% van onze agrarische bedrijven produceert biologisch. Streekproducten als Remeker kaas en Heidebier zijn bij de kenner bekend. De marketing en distributie van streekproducten kan beter. Acties in dit kader worden gedefinieerd in het Programma Voedselstrategie. Het bestemmingsplan recreatiebedrijven wordt 2013 herzien i.o.m. bedrijfsleven. Uitgangspunt voor het nieuwe bestemmingsplan voor recreatieterreinen is uitnodigingsplanologie. Uitnodigingsplanologie houdt in dat de gemeente een faciliterende rol heeft ten opzichte van private initiatiefnemers, minder dichtregelt en vooral anderen verleidt om ruimtelijke ontwikkelingen in te vullen. Hierbij blijft uitgangspunt dat de kwaliteit van natuur en landschap niet achteruit mag gaan, natuur en landschap vormen het sterkste punt van Ede als recreatiegemeente. In de beoordeling van plannen van ondernemers vormt productvernieuwing en kwaliteitsverbetering een belangrijk criterium. Projectleiding: Fokkert/ Riemersma Actieve rol gemeente in regio FoodValley wat betreft agrarische bedrijven (Butz) en op Veluweniveau wat betreft toerisme (Leistra) 17

23 Regionale arbeidsmarkt Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt (POA) Werkgeversbenadering Regio Food Valley Vernieuwing structuur, POA werkt regionaal Contactpersoon gemeente: VdAa Ede is trekker van de regionale portefeuille Arbeidsmarkt (VdAa) Werkgeversbenadering wordt regionaal uitgewerkt Ede neemt deel aan of is trekker van de volgende opdrachten 1. Transparantie van de arbeidsmarkt (arbeidsmarktanalyses en regionaal marktbewerkingsplan) 2. Vraaggerichte werkgeversdienstverlening; 3. Informatisering en automatisering waaronder een operationele verbinding met de UWV-systemen. 4. Sluitende infrastructuur onderwijs Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) Platform MVO Het MVO-platform Ede is een samenwerkingsverband van bedrijven, onderwijsinstellingen, inwoners en gemeente, die gezamenlijk Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in Ede en omgeving willen stimuleren en ondersteunen door kennis, ervaring en ideeën te delen, met elkaar en met de buitenwereld, en door samen te werken. Daarmee kunnen informatie en ideeën ook worden getoetst, kan er meegedacht worden of kunnen anderen op ideeën worden gebracht, wellicht ook in daadwerkelijke zin gefaciliteerd. De samenstelling ervan en vooral die van de werkgroepen is in principe dynamisch en past zich aan aan de actuele behoefte en mogelijkheden. Vanuit de gemeente wordt gezorgd voor een vaste kern als waarborg van continuïteit en afstemming. Projectleider: VdAndel Social Return on Investment. Doel van het project is het realiseren van arbeidsplaatsen of leerwerkplekken ter versterking van de sociale, maatschappelijke en economische ontwikkeling van burgers in z n algemeenheid en van inwoners van de gemeente Ede en Wageningen in het bijzonder. Social Return on Investment is bedoeld voor werkzoekenden die staan ingeschreven bij het UWV of die anderszi ns een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Social Return on Investment creëert extra werkgelegenheid voor de doelgroep en ondersteunt werkgevers bij het vinden van personeel. De aanpak heeft twee lijnen: - toepassing in inkoopbeleid van de gemeente Ede, en - ondersteuning van werkgevers die arbeidsplaatsen aanbieden (ontzorgen). Projectleider: Bottenberg 18

24 Economische ambitie en werkprogramma Accountmanagement Gemeentelijk aanspreekpunt voor bedrijven Afstand tot de arbeidsmarkt Netwerken Stimuleren startende ondernemers De accountmanagers Economie zijn het eerste aanspreekpunt voor ondernemers binnen de gemeente. De focus van accountmanagers ligt op de gevestigde bedrijven in Ede. Daarbij gaat het om het onderhouden en beheren van de contacten met het zittende bedrijfsleven en het leggen van verbindingen tussen ondernemers onderling. Ook begeleiden de accountmanagers startende bedrijven en bedrijven van buiten Ede die vestiging in de gemeente Ede zoeken. Het kabinet werkt aan een nieuwe Participatiewet. Voor uitkeringsgerechtigden blijft het recht op bijstand bestaan, alleen moeten zij hiervoor een tegenprestatie gaan leveren. Het ministerie wil dat gemeenten en bedrijven gezamenlijk deze mensen aan het werk krijgen. Dit geldt ook voor werknemers met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Regio FoodValley werkt aan een gezamenlijke werkgeversbenadering. Een goed accountmanagement voor bedrijven is daarbij essentieel. De accountmanagers hebben een actieve rol in verschillende netwerken zoals 0318Samen, de Edese chapters van Business Network International, en organiseren op de bestaande bedrijventerreinen bijeenkomsten zoals netwerken met je buren. Dit draagt bij aan de zichtbaarheid van de gemeente. De accountmanager detailhandel participeert in de Stichting Binnenstadsmanagement Ede. Nieuwe aandachtspunt: Het ontwikkelen van een Food-netwerk Startende bedrijven zijn belangrijk voor een vitale economie. Startende bedrijven worden ondersteund door middel van het project Ik start smart van de Kamer van Koophandel. Ede heeft een accountmanager voor startende bedrijven (Voorwinde) en organiseert een paar keer per jaar een Starterscafé (Baar) 19

25 Acquisitie Vergroten zichtbaarheid Ede als aantrekkelijke vestigingslocatie Netwerk Ede-ambassadeurs Acquisitie BT A12 Versterking acquisitie Food Accountmanager: Gerritsen Gezamenlijk plan van Accountmanagement en een aantal Edese bedrijven (Veconet, DOT XS, van Maurik ICT Management, Gezondheid aan Huis): - De accountmanagers dragen de succesverhalen die ze horen van bedrijven actief uit, via (social) media en mondeling. - Vergroten zichtbaarheid aantrekkelijkheid Ede als vestigingslocatie in de media: Ede komt minimaal 5 keer per jaar op positieve wijze in de landelijke media. - Exposure langs A12 en A30 (nog uit te werken in welke vorm: bouwbord, logo s, oid). Accountmanager: Gerritsen De accountmanagers Economie benaderen ondernemers of ze als ambassadeur voor Ede willen optreden. Via deze ambassadeurs willen we nieuwe ondernemers kennis laten maken met Ede. De eerste stap bij deze actie is het uitwerken van het profiel van de gewenste ambassadeurs, om vervolgens een ambassadeurs-programma op te zetten. Het ambassadeurs-programma vormt onderdeel van een breder programma, ook voor bewoners en bezoekers, ingesteld vanuit citymarketing. Accountmanager: Gerritsen Acquisitieplan (opsteller: Kraaijenvanger) Uitgangspunten: - Gebruik maken van op te richten Food-netwerk, en van Edeambassadeur(s) - Gebruik maken van belangstelling bedrijven voor het WFC - Ontwikkelen van een acquisitiestrategie voor de Kennisas Ede- Wageningen - Een actieve samenwerking met Oost NV en Wageningen UR - De acquisitie past binnen de strategie voor citymarketing (Citymarketeer: Lameris) 20

26 Economische ambitie en werkprogramma Bijlage 1: Overzicht werklocaties en ontwikkelingsrichting Werklocatie Huidige functie Ontwikkelingsrichting Ede Centrum Vooral detailhandel en Functieverbreding, nieuwe formules, dienstverlening meer beleving Vooroorlogse wijken Ede Wonen en werken gemengd, van Behoud karakter, mits passend bij woonfunctie oudsher gegroeid Naoorlogse wijken Ede Functiescheiding, wijkcentra Winkelvoorzieningen voor dagelijkse boodschappen In woonwijken vooral ZZPdiensten, in wijkcentra, overige werkgelegenheid faciliteren zorg mits passend bij woonfunctie Binnenstedelijke Bedrijventerrein Ontwikkeling naar specifiek of multifunctioneel bedrijventerreinen terrein mits passend bij werkfunctie (Lorentzstraat grootschalige detailhandel, Reehorsterweg campus en wonen) Frankeneng/Heestereng/ Bedrijventerrein Behoud als bedrijventerrein, andere functies Vallei kunnen bedrijvigheid hier belemmeren Kievitsmeent Bedrijventerrein geschikt voor Behoud als bedrijventerrein, andere functies hogere milieucategorie kunnen bedrijvigheid hier belemmeren Bedrijventerrein A12 Nieuw bedrijventerrein In ontwikkeling. Met name voor grotere en geclusterde bedrijven. Geschikt voor de Foodsector (handel, productie) Kennisas Gemengd gebied. Onderdelen: Ontwikkelen en in de markt zetten als stationsgebied, Horapark, hoogwaardige werklocatie voor bedrijven in multifunctionele Reehorsterweg, Kenniscampus, omgeving bij station, campus en WFC, Stadspoort. geschikt voor de Food-sector (m.n. advies) Gebied met relatief veel leegstand Kazerneterrein Kazerneterrein Woongebied, ook ruimte voor werken (levendigheid) mits passend bij woonfunctie. In zuidelijk deel bij station ruimte voor bedrijven bij WFC, zie Kennisas Dorpen Wonen en werken gemengd, Behoud functiemenging in dorpen, mits passend bij van oudsher gegroeid, woonfunctie, op bedrijventerreinen is werkfunctie meeste dorpen hebben ook bepalend. bedrijventerrein Dorpen wat betreft dagelijkse boodschappen zelfvoorzienend. Ontwikkeling nieuw bedrijventerrein Het Laar voor klein/middelgrote bedrijven. Buitengebied Van oudsher agrarisch, ook Versterking streekproducten en recreatie zorg en recreatie belangrijk. Het buitengebied heeft een 21 belangrijke broedplaats-functie

27 Bijlage 2: Kernindicatoren economisch beleid De voortgang van het economisch beleid kan worden gemeten met de volgende kernindicatoren: Werkgelegenheid Functioneren arbeidsmarkt Ontwikkeling Food-sector Ondernemersklimaat Per kernindicator gaan we hieronder in op de doelstelling en de wijze van meten. Werkgelegenheid: Positieve ontwikkeling werkgelegenheid Percentage arbeidsplaatsen ten opzichte van aantal inwoners: 51% Het percentage arbeidsplaatsen ten opzichte van het aantal inwoners wordt al jaren gemeten ten behoeve van de programmabegroting. Deze kernindicator willen we handhaven. De indicator staat al jaren op 51%. De werkgelegenheid heeft zich ontwikkeld van arbeidsplaatsen in 2004 tot in 2008, daarna is de groei van het aantal arbeidsplaatsen gestagneerd. In 2011 werd de piek bereikt van arbeidsplaatsen, in 2012 daalde het aantal arbeidsplaatsen licht naar Het aantal inwoners ontwikkelde zich in dezelfde periode gestadig van in 2004 tot per In 2012 was de verhouding arbeidsplaatseninwoners nog net 51%, maar als de trend van een stagnatie in arbeidsplaatsen en groei van het aantal inwoners doorzet gaat de verhouding naar 50%. Onder een positieve ontwikkeling van de werkgelegenheid verstaan we een positievere ontwikkeling dan landelijk. Het CBS verwacht zowel voor 2013 als 2014 een daling van de werkgelegenheid. Ondanks deze negatieve verwachtingen voor de werkgelegenheid en ondanks het feit dat het aantal inwoners van Ede blijft groeien stellen we onze doelstelling voor 2014 voor wat betreft de verhouding arbeidsplaatsen-inwoners op 51%. 22 De werkgelegenheid in Ede kan groeien als: het World Food Center wordt gerealiseerd (hopelijk in 2014 meer duidelijkheid, oplevering dan verwacht in 2018);

28 Economische ambitie en werkprogramma het bedrijfsleven een rol wil spelen in de acquisitie van Ede; verschillende bedrijven hebben aangegeven dit te willen doen of zijn al Ede-ambassadeur. We streven naar 5 nieuwe Ede-ambassadeurs per jaar; de gezamenlijke acquisitie met Oost NV, Wageningen en de regio vorm krijgt zoals beschreven in het Programma Economie. Functioneren arbeidsmarkt: Meer mensen aan het werk Meetbare doelstelling te bepalen op basis van regionaal plan in 2014 Ede werkt als centrumgemeente voor de arbeidsmarktregio FoodValley aan een beleidsplan voor de arbeidsmarkt in de regio FoodValley. In dit plan zullen doelstellingen worden opgenomen voor wat betreft het aantal vacatures, het aantal werkzoekenden en de omvang van de jeugdwerkloosheid. We verwachten in 2014 een regionaal plan voor de arbeidsmarkt gereed te hebben. De gemeente krijgt een rol in het realiseren van arbeidsplaatsen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Ede wil daarbij aansluiten bij de landelijke richtlijn. Ondernemersklimaat: Uitstekend Ede in de Top-5 van de benchmark ondernemersklimaat voor de grote steden Het kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten (KING) werkt met de grote steden (G-32) aan een benchmark ondernemersklimaat. KING is het bureau achter het Bewijs van Goede Dienst, dat Ede in 2012 de gemeentelijke dienstverlening aan bedrijven heeft onderzocht en een Bewijs van Goede Dienst heeft verleend. De benchmark is nog niet definitief, maar zal zoals het er nu uitziet de volgende elementen bevatten: tevredenheid ondernemers met de directe bedrijfsomgeving, zoals voorzieningen, bereikbaarheid en openbare ruimte tevredenheid ondernemers met de gemeentelijke dienstverlening, zoals vergunningen, regelgeving en accountmanagement tevredenheid ondernemers met het ondernemersklimaat in het algemeen, zoals arbeidsmarkt, kennisinstellingen, veiligheid, woon- en leefklimaat Ede wil participeren in de benchmark. Onze doelstelling is tot de Top-5 te behoren. De 0-meting zal naar verwachting in 2014 worden uitgevoerd. Ontwikkeling Food-sector: Meer Food- en Foodgerelateerde bedrijven, meer werknemers Meetbare doelstelling te bepalen op basis van 0-meting in Ede werkt met de CHE en de provincie Gelderland aan het beter in beeld brengen van de Food-sector en Food-gerelateerde bedrijvigheid in de regio. De 0-meting wordt in 2014 uitgevoerd.

29 Bijlage 3: Uitgebreide Monitor Economie De monitoring van het Programma Economie wordt opgenomen in de Economische Monitor Ede. De Economische Monitor komt twee keer per jaar uit en blikt terug op het voorgaande half jaar. Concretisering doelstelling Meetbaarheid Doelstelling in concept Huidige situatie en autonome Programma Economie ontwikkeling Stimuleren werkgelegenheid Landelijk en in Gelderland Ontwikkeling werkgelegenheid wordt - Groei werkgelegenheid jaarlijks gemeten door provincie - Meer mensen aan het werk stagneert de ontwikkeling van (resultaat beschikbaar in januari), de werkgelegenheid, ook voor de Weergeven voor gemeente en regio, komende jaren wordt stabilisatie en per economische sector. verwacht. Ook in Ede stagneert de - - Of mensen een baan hebben wordt werkgelegenheid één keer per twee jaar gemeten in de gemeentelijke enquete Inwoners aan het woord, te beginnen in 2014 Nieuwe bedrijven Landelijk en in Gelderland neemt Meer nieuwe bedrijven dan Aantal bedrijven wordt jaarlijks gemeten door provincie (resultaat vertrekkende/opgeheven bedrijven het aantal bedrijven toe, o.a. door beschikbaar in januari) een toename van ZZP ers. Ook in Ede neemt het aantal bedrijven per - - Nulmeting Foodbedrijven wordt - - Ontwikkeling Food-cluster (meer jaar nog steeds toe - - Food wordt landelijk gezien als Ontwikkeling gemeentelijk/- regionaal Food-cluster kansrijke en stuwende bedrijfstak werknemers Food-bedrijven, uitgevoerd begin 2014 door afd S&O/CHE/provincie. Gemeten wordt meer Food-gerelateerde voor NL activiteit en aantal werknemers bedrijvigheid) - Krimp agrarische sector Foodbedrijven en Food-gerelateerde - Innovatie in Foodcluster bedrijvigheid - - Ook te meten: Inschakeling Syntens en Oost NV door Edese bedrijven met innovatievraag

30 Economische ambitie en werkprogramma Toonaangevend Food-cluster Cluster wordt landelijk en in Europees verband provinciaal erkend als topsector Sterke regionale arbeidsmarkt Ede trekt in de regio FoodValley het nieuw op te zetten regionale arbeidsmarktbeleid Bedrijventerrein inspelend Uitgifte afgelopen vier jaar op marktvraag en met ruimte gemiddeld 4-5ha, vorig jaar voor Food stagnatie 0,5 ha. Stagnatie is ook landelijke trend - - Realisatie speerpunt-projecten: Kennisas Ede-Wageningen, World Food Center, Europees Food Knowledge & Innovation Center (a) - - Deelname Edese bedrijven aan Europese projecten als Food Future, Food2Market - - Realisatie regionale werkgeversdienstverlening per Gezamenlijk plan van aanpak regionale arbeidsmarkt - - Minder werkzoekenden - - Aantal arbeidsplaatsen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt conform landelijke richtlijnen Doelstelling GREX: - - Uitgifte BT A12 2ha per jaar, vanaf ha, vanaf ha per jaar, - - BT Wekerom 0,5-0,8 ha per jaar Voortgangsrapportage projectleiding (gemeente, Oost NV, Stichting Food Valley NL) Aantal werkzoekenden wordt twee keer per jaar gemeten in economische monitor Wordt gemeten door Grondzaken 25

31 Levendig Ede Centrum Landelijk is de verwachting dat de winkel-leegstand toeneemt door de recessie, opkomst van internetwinkelen en overaanbod. In Ede is de winkelleegstand stabiel, maar neemt de laatste tijd toe, in het centrum neemt het bezoekersaantal af. Vitaal buitengebied Krimp agrarische sector, behoefte aan functie-verandering, behoefte aan productvernieuwing recreatiebedrijven Goed ondernemersklimaat Ede heeft Bewijs van Goede Dienst (landelijke erkenning voor dienstverlening aan bedrijven) Bureau Vitamine E verbindt zich aan: - - Functieverbreding - - Nieuwe creatieve ondernemers in leegstaand vastgoed - - Meer activiteiten om te komen tot een levendig straatbeeld - - Meer bezoekers, meer bestedingen en een langere verblijfsduur - - Mogelijkheden voor functieverandering agrarische bedrijven - - Productvernieuwing recreatiebedrijven (meer divers aanbod) Waardering vestigingsklimaat en gemeentelijke dienstverlening door bedrijven - - Leegstand en passanten worden jaarlijks gemeten (Locatus) - - Waardering inwoners van Ede Centrum wordt één keer per twee jaar gemeten in gemeentelijke enquete Inwoners aan het woord, te meten in 2014 Ingediende en gehonoreerde plannen (te meten bij afd. RO) Deelnemen aan landelijke Benchmark G32-gemeenten, in 2014 nulmeting. 26

32 Economische ambitie en werkprogramma Doelstelling in concept Huidige situatie en autonome Concretisering doelstelling Meetbaarheid Programma Economie Acquisitie en accountmanagement ontwikkeling Veranderende rol: van focus op Vastgoed naar de netwerk- en verbindingskant. - - Investeren in relaties met bedrijfsleven - - Verbindingen tot stand brengen tussen kennis en bedrijfsleven - - Verhogen acquisitieinspanningen, gebruik makend van ons netwerk Concreet: - - Eén keer per twee jaar bedrijfsbezoek Top 20-bedrijven waaronder Top 10 Food - - Vijf nieuwe Ede-ambassadeurs per jaar, programma Ede-ambassadeurs bijeenkomsten per jaar voor bedrijven en kennisinstellingen gericht op innovatie nieuwe contacten tussen bedrijven en kennisinstellingen nieuw landelijk Food-event per jaar - - 6x per jaar vestigingsklimaat Ede positief in landelijke media - - Gezamenlijke acquisitie met Wageningen en Wageningen UR nieuwe leads per jaar - - Aantal deelnemers IkStartSmart Te meten door accountmanagers (a) FoodBEST verenigt het bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen uit Denemarken, Zweden, Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het doel is het opzetten van een Knowledge and Innovation Community (KIC) voor de foodsector, te realiseren in Wageningen 27

33

34 Voortgangsrapportage Programma Economie TL 9 maart 2015 In december 2013 is het Programma Economie door de gemeenteraad vastgesteld. In het Programma staat dat het werkprogramma jaarlijks wordt geëvalueerd met bedrijven en organisaties en vervolgens wordt bijgesteld door het college van B&W. Begin 2015 hebben we de voortgang van de voor 2014 geplande werkzaamheden in kaart gebracht en besproken met de meest betrokken bedrijven. Kerinindicator: werkgelegenheid De kernindicator voor het behoud en versterken van een goede werkgelegenheidssituatie werd en wordt gemeten in het percentage arbeidsplaatsen ten opzichte van het aantal inwoners. In deze voortgangsrapportage hebben we deze doelstelling als volgt uitgewerkt en gemeten: Indicatoren/Meetbare doelstellingen werkgelegenheid - Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen houdt gelijke tred met groei inwonertal - Meer arbeidsplaatsen dan beroepsbevolking - Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen positiever dan landelijk gemiddeld - Afname werkloze beroepsbevolking - Minder werkloze beroepsbevolking dan landelijk gemiddeld Groen: voldoet aan doelstellingen Blauw: voldoet aan belangrijk deel doelstellingen Gegevens % arbeidsplaatsen t.o.v. aantal inwoners Ede 51% 51% 51% 51% 51% 51% Aantal arbeidsplaatsen Ede Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen Ede + 0,5 % + 1,1 % - 0,2% + 0,5% - 0,8% Referentie landelijk ontwikkeling arbeidsplaats - 0,4% +0,5% -0,7% -1,1% - 1,1% Beroepsbevolking Ede jr Aantal niet-werkende werkzoekenden Ede % werkloze beroepsbevolking Ede 3,3 % 3,6 % 3,9 % 3,9 % 5,6 % 6,1 % Referentie landelijk % werkloze beroep 4,8% 5,4% 5,4% 6,4% 8,5% 9,4% Bron: provincie gelderland/zakgeld 2. Voortgang werkprogramma Economie Het werkprogramma economie 2013/2014 bestaat uit een negental programmalijnen met beleidsvoornemens en projecten. In april 2014 is een nieuw college van B&W van start gegaan met een collegeconvenant dat voor de economie een aantal nieuwe accenten legt. 2.1 Food als economische motor Het nieuwe college heeft Food als speerpunt opgenomen in het collegeprogramma. Momenteel worden een Visie Food en een Programma Food opgesteld. De belangrijkste ontwikkelingen in 2014: - in december 2014 heeft de gemeenteraad besloten over een vervolgstap voor het World Food Center; - Ede was in 2014 Hoofdstad van de Smaak - Op de kenniscampus Ede is een Centrum voor Jong Ondernemersschap van start gegaan, het bedrijfsleven is een onderzoek naar de behoefte van personeel Food en Foodopleidingen gestart. 2.2 Werklocaties Overzicht uitgifte bedrijventerreinen ,1 ha 5,1 ha 7,6 ha 1,1 ha 2,2 ha 0,7 ha

Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015

Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015 Bijstelling Werkprogramma Economie 2015 Opsteller: Tjeerd Leistra Datum: 7 mei 2015 Op 26 maart 2015 is de voortgang van het Programma Economie besproken in een werkbijeenkomst met de gemeenteraad. De

Nadere informatie

De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren

De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren september 2013 Economische ambitie en werkprogramma Inhoud De Economische ambitie van Ede 5 1. Food: de economische

Nadere informatie

De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren

De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren De economische ambitie van Ede Krachtig de brede en duurzame werkgelegenheid stimuleren september 2013 Economische ambitie en werkprogramma Inhoud De Economische ambitie van Ede 5 1. Food: de economische

Nadere informatie

Voorstel aan burgemeester en wethouders Zaaknummer 27114. Onderwerp: Voortgangsrapportage Programma Economie

Voorstel aan burgemeester en wethouders Zaaknummer 27114. Onderwerp: Voortgangsrapportage Programma Economie Voorstel aan burgemeester en wethouders Zaaknummer 27114 Onderwerp: Voortgangsrapportage Programma Economie Samenvatting/korte toelichting: In december 2013 is het Programma Economie door de gemeenteraad

Nadere informatie

Plannen Economische Agenda 20113-2014

Plannen Economische Agenda 20113-2014 Plannen Economische Agenda 20113-2014 Aanvalsplan 1: Marketing regio Amersfoort: be good and tell it Wat is het doel: Gerichte marketingcampagnes starten op het gebied van ondernemen in Amersfoort en de

Nadere informatie

Stand van zaken Visie Ede2025 De Estafette van Ede. Ede

Stand van zaken Visie Ede2025 De Estafette van Ede. Ede Stand van zaken Visie Ede2025 De Estafette van Ede Ede Ede kiest voor Food in een jonge stad van ontmoeten en verbinden. Dat is de overkoepelende richting, die de gemeente Ede heeft gekozen in de Visie

Nadere informatie

Voortgangsrapportage Programma Economie TL 9 maart 2015

Voortgangsrapportage Programma Economie TL 9 maart 2015 Voortgangsrapportage Programma Economie TL 9 maart 2015 In december 2013 is het Programma Economie door de gemeenteraad vastgesteld. In het Programma staat dat het werkprogramma jaarlijks wordt geëvalueerd

Nadere informatie

Uitnodiging. Raadsinformatiebijeenkomst. Regionale thema s en projecten. Aan: raadsleden van de regiogemeenten Regio FoodValley

Uitnodiging. Raadsinformatiebijeenkomst. Regionale thema s en projecten. Aan: raadsleden van de regiogemeenten Regio FoodValley Uitnodiging Raadsinformatiebijeenkomst Regionale thema s en projecten Woensdag 23 november 2016 Van 17.30 uur tot 21.30 uur Raadhuis Ede Aan: raadsleden van de regiogemeenten Regio FoodValley Op woensdag

Nadere informatie

Programma uur Inloop

Programma uur Inloop Programma 19.30 19.40 uur Inloop 19.40 19.50 uur Welkom en introductie, door Dennis Straat 19.50 20.20 uur De strategische agenda werkgelegenheid, door Christian Verberne en Lodewijk Kleijn 20.20 20.30

Nadere informatie

OPLEGNOTITIE ECONOMISCHE AGENDA DE BEVELANDEN

OPLEGNOTITIE ECONOMISCHE AGENDA DE BEVELANDEN OPLEGNOTITIE ECONOMISCHE AGENDA DE BEVELANDEN Aan : Kerngroep De Bevelanden Van : Werkgroep Werken Datum : 11-10-2016 Onderwerp : Economische agenda De Bevelanden In het najaar van 2014 heeft het Bestuurlijk

Nadere informatie

FOODVALLEY INNOVEERT FOODVALLEY FOODVALLEY INNOVEERT FOODVALLEY INNOVEERT INNOVEERT FOODVALLEY BOUW MEE AAN HET SUCCES VAN FOODVALLEY! JIJ BENT NODIG!

FOODVALLEY INNOVEERT FOODVALLEY FOODVALLEY INNOVEERT FOODVALLEY INNOVEERT INNOVEERT FOODVALLEY BOUW MEE AAN HET SUCCES VAN FOODVALLEY! JIJ BENT NODIG! Foodproductiecentrum Nijkerk kwalitatieve woningen aantrekken internationale centrum voor arbeidsmobiliteit internationale R&D BOUW MEE AAN HET SUCCES VAN! FoodValley is uitgegroeid tot een aantrekkelijke,

Nadere informatie

Lokaal economisch beleid

Lokaal economisch beleid Lokaal economisch beleid Op weg naar een dynamische agenda voor de toekomst Tweede ondernemersavond 13 oktober 2014 Programma Opening 19:30 Doel van de avond 19:35 Terugblik 1 e ondernemersavond 19:40

Nadere informatie

UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID

UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID UPDATE CITYMARKETING & EVENEMENTENBELEID Apeldoorn, 15 oktober 2015 Geachte heer, mevrouw, De gemeente werkt aan beleid voor citymarketing en evenementen. Wij hebben hierover met veel Apeldoornse partijen

Nadere informatie

Versterken van de topsectoren: Life Science and Health, Ruimtevaarttechnologie, Biobased Economie

Versterken van de topsectoren: Life Science and Health, Ruimtevaarttechnologie, Biobased Economie Economische Zaken Doel Stimuleren van de regionale economie. Versterken van de topsectoren: Life Science and Health, Ruimtevaarttechnologie, Biobased Economie en de Greenports Duin- en Bollenstreek, Boskoop

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 4

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 4 ECONOMISCHE MONITOR EDE 20 / 4 De Economische Monitor geeft een beeld van de economie van de gemeente Ede in de afgelopen periode van 2008 tot 20. De Economische Monitor is verdeeld in twee delen: Het

Nadere informatie

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020

Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Meerjarenprogramma Ambitiedocument 2016-2020 Agribusiness Economie & Logistiek Recreatie & Toerisme maandag 15 juni 2015, bijeenkomst voor raadsleden Naar een nieuw Programma Jaar 2011-2014 2015 2015 2015

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland

De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland Geef fruit de ruimte & innovatie Frank Engelbart 30 september 2015 Werkbezoek Provinciale Staten Provincie Gelderland Over Fruitpact Agenda 2020 Sinds 2007

Nadere informatie

Gemeente Landgraaf. Bijlage(n) Uw brief van Uw kenmerk Documentnummer Landgraaf,

Gemeente Landgraaf. Bijlage(n) Uw brief van Uw kenmerk Documentnummer Landgraaf, Gemeente Landgraaf Aan de Gemeenteraad Landgraaf, 16,06195 lllflllillll Onderwerp Verzonden op Ondernemersvriendelijkheid en rapportage van MKB-vriendelijkste C Apn nntm gemeente 2015/2016 3 '««ö Medewerker

Nadere informatie

Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp

Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp Ondernemers zorgen voor werkgelegenheid, innovatie en productiviteit en dragen daarmee bij aan de welvaart en welzijn

Nadere informatie

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland en de Provincie Gelderland 22 maart 2016 Overwegende dat: De provincie Gelderland veel waarde hecht aan de aanwezigheid van onderwijs/kennisinstellingen in haar Provincie. Uiteraard in hun functie van

Nadere informatie

Triple helix: Strategische Agenda Van denken naar doen!

Triple helix: Strategische Agenda Van denken naar doen! Triple helix: Strategische Agenda Van denken naar doen! Hoe de triple helix in de regio FoodValley werkt aan de realisatie van de gezamenlijke ambities Hoe zat het ook al weer met onze ambities? FoodValley

Nadere informatie

De IVW, daar heb je wat aan!

De IVW, daar heb je wat aan! De IVW, daar heb je wat aan! Samen In Weesp hebben we een unieke samenwerking, waarmee we zaken ook echt voor elkaar krijgen en onze ambities waarmaken. Samen staan we sterk. Cees van Vliet, voorzitter

Nadere informatie

Economische Beleidsvisie Gemeente Berg en Dal. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal

Economische Beleidsvisie Gemeente Berg en Dal. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal Economische Beleidsvisie Gemeente Berg en Dal Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Berg en Dal Berry Roelofs Millingen aan de Rijn, 5 oktober 2016 Inhoudsopgave 1 Economische foto 2 Missie en doelen 3

Nadere informatie

ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY

ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY ICT CAMPUS ICT Campus, part of FoodValley: 1. verbindt ondernemers uit verschillende sectoren en kennisinstellingen met elkaar; 2. faciliteert deze bedrijven en

Nadere informatie

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland

KRIMP INLEIDING. voor de welvaart. Bevolking -1,2% Banen -4% In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland SMART WATER INLEIDING In 2012 hebben het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de provincie Zuid-Holland - nieuw te ontwikkelen) projecten en activiteiten aan worden verbonden en worden KRIMP voor de welvaart

Nadere informatie

Beter worden in wat we samen zijn!

Beter worden in wat we samen zijn! Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.

Nadere informatie

Toeristische visie Regio Alkmaar

Toeristische visie Regio Alkmaar Toeristische visie Regio Alkmaar Conceptvisie en uitvoeringsagenda Proces Toeristische visie Wat Wanneer 1. Start met de Regio Alkmaar Februari 2. Eerste Regioavond 5 maart 3. Stakeholderbijeenkomst 1

Nadere informatie

FOODVALLEY ECONOMISCHE TOPREGIO

FOODVALLEY ECONOMISCHE TOPREGIO FOODVALLEY ECONOMISCHE TOPREGIO VAN DENKEN NAAR DOEN In 2011 was FoodValley nog een abstract begrip met de wens én potentie om uit te groeien tot een krachtige, vitale en duurzame regio. De afgelopen jaren

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 2

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 2 ECONOMISCHE MONITOR EDE 211 / 2 De economische monitor geeft een beeld van de economie van de gemeente Ede in de afgelopen periode van 27 tot 211. De economische monitor is verdeeld in twee delen. Het

Nadere informatie

VOORSTEL INHOUD. Portefeuille: P. Gach Wethouder. No. B Dronten, 11 september 2012

VOORSTEL INHOUD. Portefeuille: P. Gach Wethouder. No. B Dronten, 11 september 2012 Portefeuille: P. Gach Wethouder Dronten, 11 september 2012 Sociaal Economische Agenda, opdrachtformulering kerngroepen Aan de gemeenteraad VOORSTEL Wij stellen u voor: 1. de uitwerkingsopdrachten van de

Nadere informatie

Food als middel punt

Food als middel punt Food als middel punt Food als middel punt Midden in het kennishart van FoodValley ligt het Food&Businesspark Ede: dé groene locatie voor voedselproducerende en -verwerkende bedrijven. Het F&BP ligt in

Nadere informatie

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk

Quick scan coalitieprogramma s Land van Cuijk Quick scan coalitieprogramma s 2014-2018 Land van Cuijk 28 mei 2014 De Rekenkamercommissie heeft de coalitieprogramma s van de vijf gemeenten in het Land van Cuijk naast elkaar gelegd en gekeken of en

Nadere informatie

Werken aan werk voor mensen met een arbeidsbeperking

Werken aan werk voor mensen met een arbeidsbeperking Werken aan werk voor mensen met een arbeidsbeperking Stand van zaken Utrechtse Werktafel Presentatie RIA 17 maart Inhoud 1. Doelstellingen en visie 2. Utrechtse Werktafel binnen brede ambitie Werken aan

Nadere informatie

Titel. Evaluatie Economisch Actieplan 8/12. Subtitel

Titel. Evaluatie Economisch Actieplan 8/12. Subtitel Titel Evaluatie Economisch Actieplan 8/12 Subtitel Doel van het Economisch Actieplan behouden en stimuleren van de bedrijvigheid; verbeteren van het (gemeentelijk)ondernemersklimaat; onderhouden van goede

Nadere informatie

Programma Aan het Werk

Programma Aan het Werk Programma Aan het Werk Ambities van het college op het gebied Economie Arbeidsmarkt en Onderwijs Benen op tafelsessie raad 27-1-2015 Programma Opening Toelichting Programma en werken met een programma

Nadere informatie

Economisch Beleid Gemeente Scherpenzeel Startnotitie

Economisch Beleid Gemeente Scherpenzeel Startnotitie Economisch Beleid Gemeente Scherpenzeel 2014-2018 Startnotitie 1 Inleiding De gemeente Scherpenzeel ligt in de Gelderse Vallei en is een fijne gemeente om te wonen, te werken en te recreëren. De gemeente

Nadere informatie

Kerncijfers & ontwikkelingen Gemeente Ede 2016

Kerncijfers & ontwikkelingen Gemeente Ede 2016 Kerncijfers & ontwikkelingen Gemeente Ede 2016 Gemeente Ede Bergstraat 4 Postbus 9022 6710 HK Ede T: 14 0318 M: info@ede.nl www.ede.nl Voor cijfers op wijk- en buurtniveau: www.ede.buurtmonitor.nl UITGAVE

Nadere informatie

November 2014 PLAN VAN DE ARBEID VOORNE PUTTEN

November 2014 PLAN VAN DE ARBEID VOORNE PUTTEN November 2014 PVDA PLAN VAN DE ARBEID VOORNE PUTTEN Een plan van De Partij van de Arbeid Voorne putten Werkgroep Economie & Werk Voorne Putten PvdA Nissewaard Gert-Jan Alberts Kim van de Kant PvdA Hellevoetsluis

Nadere informatie

De Deventer Omgevingsvisie

De Deventer Omgevingsvisie De Deventer Omgevingsvisie Hoe zien de bedrijventerreinen er straks uit? 16 mei 2019 1 Programma van vanavond Over Omgevingswet en Omgevingsvisie Een verhaal over de bedrijventerreinen Wat staat er in

Nadere informatie

Cluster Agro en Food Regio Zwolle

Cluster Agro en Food Regio Zwolle Cluster Agro en Food Regio Zwolle Dé proeftuin voor duurzame, innovatieve systemen en nieuwe verdienmodellen: een living lab voor Agro en Food Cluster Agro en Food Regio Zwolle Werk en innovatie Sterk

Nadere informatie

Ondernemersavond. Economische Agenda en Recreatie & Toerisme. 13 maart 2017

Ondernemersavond. Economische Agenda en Recreatie & Toerisme. 13 maart 2017 Ondernemersavond Economische Agenda en Recreatie & Toerisme 13 maart 2017 1 Programma 1. Welkom 2. Uitvoeringsprogramma EZ Agenda: resultaten 2016 3. Ondernemend 4. Uitvoeringsprogramma RT agenda: resultaten

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

1. Uitbreiding van de scholenvoorziening met een doorlopende leerlijn op het gebied van metaal en energie; op mbo-niveau 4, hbo en WO.

1. Uitbreiding van de scholenvoorziening met een doorlopende leerlijn op het gebied van metaal en energie; op mbo-niveau 4, hbo en WO. 1 Arbeidsmarkt Creëert een stabiele arbeidsmarkt waarin de werkzoekende centraal staat. Voorzieningen zijn gericht op een leven lang leren. Bedrijfsleven en beroepsbevolking hebben een nauwe relatie, waarbij

Nadere informatie

Halfjaarrapportage juli 2016

Halfjaarrapportage juli 2016 Halfjaarrapportage juli 2016 Voor u ligt de halfjaarrapportage van het Regionaal Werkbedrijf regio FoodValley van het eerste halfjaar 2016. In deze rapportage krijgt u een beeld van de resultaten en activiteiten

Nadere informatie

Startnotitie Strategische visie Food Definitieve versie 24 Februari 2015

Startnotitie Strategische visie Food Definitieve versie 24 Februari 2015 Startnotitie Strategische visie Food Definitieve versie 24 Februari 2015 1 Inleiding In het convenant 2014-2018 Ede smaakt naar meer staat dat het College Food als speerpunt wil verbinden met de belangrijkste

Nadere informatie

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016

Strategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken

Nadere informatie

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid LEEUWARDEN SÚDWEST-FRYSLÂN SMALLINGERLAND HEERENVEEN Versterk Economie en Werkgelegenheid Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord SAMEN WERKEN AAN EEN SLAGVAARDIG FRYSLÂN 2 3

Nadere informatie

Ondernemersloket. Bert ten Veen, Ondernemersloket 11 oktober 2011

Ondernemersloket. Bert ten Veen, Ondernemersloket 11 oktober 2011 Ondernemersloket Bert ten Veen, Ondernemersloket 11 oktober 2011 Inhoud presentatie Organogram Stadsontwikkeling / Ondernemersloket Plaats binnen Stadsontwikkeling Relatie met andere afdelingen Bemensing

Nadere informatie

Tussenrapportage Programma Economie 2013

Tussenrapportage Programma Economie 2013 Tussenrapportage Programma Economie 2013 Evaluatie beleid 2003 Kaders nieuw beleid Voorstellen van gezamenlijke werkgroepen bedrijven, organisaties en gemeenten 8 maart 2013 Samenstelling: Tjeerd Leistra

Nadere informatie

Presentatie Actieplan FoodValley

Presentatie Actieplan FoodValley Presentatie Actieplan FoodValley Doorontwikkeling FoodValley Ambitie 26 oktober 2012 FoodValley: kristallisatiepunt voor innovaties in agrofoodsector (1) Sense of urgency: wereldvoedselproblematiek en

Nadere informatie

AGRO FOOD MONI TOR EDE

AGRO FOOD MONI TOR EDE AGRO FOOD MONI TOR EDE HIGHLIGHTS 2016 Voorwoord Ede ligt in het hart van FoodValley, de internationale topregio voor kennis en innovatie op het gebied van voedselproductie. Food omvat veel schakels in

Nadere informatie

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12

1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12 inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Bevolking 9 1.1 Bevolkingsontwikkeling 9 1.2 Bevolkingsopbouw 10 1.2.1 Vergrijzing 11 1.3 Migratie 11 1.4 Samenvatting 12 2. Ontwikkelingen van de werkloosheid 13 2.1 Ontwikkeling

Nadere informatie

De Deventer Omgevingsvisie

De Deventer Omgevingsvisie 29-5- De Deventer Omgevingsvisie Hoe zien de binnenstad en de vooroorlogse wijken er straks uit? 14 mei 1 In gesprek met Liesbeth Grijsen (wethouder) 2 1 29-5- Programma van vanavond Over Omgevingswet

Nadere informatie

Economische Agenda De Bevelanden

Economische Agenda De Bevelanden Economische Agenda De Bevelanden 2016-2021 Regio De Bevelanden 19 september 2016 2 3 4 5 6 Bron: Stec Groep, 2016 7 8 9 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2015

Nadere informatie

Accountmanagement zijn de ogen en oren van het veld: zichtbaarder zijn. EZ: stop met maken van beleid. Geen woorden maar daden.

Accountmanagement zijn de ogen en oren van het veld: zichtbaarder zijn. EZ: stop met maken van beleid. Geen woorden maar daden. Resultaten Pionierlab 16 maart 2015 14 ondernemers uit de wereld van vastgoed, bedrijventerreinen, mobiliteit, zakelijke en financiële dienstverlening. Thema accountmanagement en dienstverlening Ontzorg

Nadere informatie

Actieplan binnenstad Maassluis

Actieplan binnenstad Maassluis Actieplan binnenstad Maassluis 1 Inleiding De dynamiek in de detailhandel is bijzonder groot en kent vele trends en ontwikkelingen. Een aantal trends is al jaren zichtbaar, zoals schaalvergroting. Andere

Nadere informatie

Economie. Gekwalificeerd personeel voor het bedrijfsleven

Economie. Gekwalificeerd personeel voor het bedrijfsleven Economie Versterking van de onderscheidende duurzame economische positie van met name de agrarische, toeristische en maritieme sector. Hoofddoel thema Bekendheid van de regio AV op internationaal, nationaal

Nadere informatie

De kunst van samen vernieuwen

De kunst van samen vernieuwen De kunst van samen vernieuwen Cultuuragenda gemeente Zutphen 2016 Kunst, cultuur en erfgoed geven kleur aan Zutphen. Ze zorgen voor een leefbare en dynamische samenleving, sociale en economische vitaliteit

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering aanloopstraten. Presentatie 31 mei 2012

Kwaliteitsverbetering aanloopstraten. Presentatie 31 mei 2012 Kwaliteitsverbetering aanloopstraten Presentatie 31 mei 2012 Vooraf Aanleiding: BRO rapportage 2009 Conceptplan Brusselsestraat e.o. 2010 Verandering economische situatie 2009-2012 Vraagstelling: Actuele

Nadere informatie

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West

Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West Station Nieuwe Meer Het internationale & inclusieve woon- en werkgebied van Nieuw West 2030 Station Nieuwe Meer is niet alleen een nieuwe metrostation verbonden met Schiphol, Hoofddorp, Zuidas en de Amsterdamse

Nadere informatie

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020 Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Wil Zuidoost-Nederland als top innovatie regio in de wereld meetellen, dan zal er voldoende en goed

Nadere informatie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Zuid-Limburg Position Paper van de 16 Zuid-Limburgse gemeenten, aangeboden door de voorzitters van het Bestuurlijk Overleg Ruimtelijke Economie en Nationaal

Nadere informatie

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/

snel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/ 2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).

Nadere informatie

Innovatiemonitor. resultaten 2018 samenvatting

Innovatiemonitor. resultaten 2018 samenvatting Innovatiemonitor resultaten 218 samenvatting MPD Groene Energie werkt aan een mix van energie-oplossingen voor een betaalbare, maatschappelijke en energie-verantwoorde toekomst. 2 Innovatiemonitor resultaten

Nadere informatie

Adviesrapport: Krachtige kern Olst. Minor Stedelijke vernieuwing Datum: Klas: MRSVE School: Saxion Hogescholen

Adviesrapport: Krachtige kern Olst. Minor Stedelijke vernieuwing Datum: Klas: MRSVE School: Saxion Hogescholen Minor Stedelijke vernieuwing Datum: Klas: MRSVE School: Saxion Hogescholen 2 COLOFON Opdrachtgever: Ondernemingsvereniging GO-Olst & Plaatselijk Belang Olst Datum: 31 augustus 2015 3 SAMENVATTING In Olst

Nadere informatie

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening

Gemeente Houten Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening ** Vastgesteld oktober 2014 Cluster Ontwikkeling, Sectie Ruimtelijke Ordening Visie verplaatsing nietagrarische bedrijven binnen het buitengebied Status: vastgesteld door de gemeenteraad van Houten d.d.

Nadere informatie

Onderzoek duurzame bedrijfsterreinen

Onderzoek duurzame bedrijfsterreinen Onderzoek duurzame bedrijfsterreinen In de afgelopen maanden heeft de Stichting Groene Hart samen met IVAM en Grontmij hard gewerkt aan het verduurzamen van vier bedrijfsterreinen ITC, gemeente Alphen

Nadere informatie

Terugblik & Toekomst Sociaal Economisch Beleid. 1 december 2014 Jeroen van Wijk

Terugblik & Toekomst Sociaal Economisch Beleid. 1 december 2014 Jeroen van Wijk Terugblik & Toekomst Sociaal Economisch Beleid Datum: Door: 1 december 2014 Jeroen van Wijk Opmerkingen vooraf -Huidig beleid pas in 2012 vastgesteld -Nu evalueren = tussenstand -Bouwen met partners aan

Nadere informatie

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.

Ook Coevorden. Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren. Project Datum Versie Status. Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0. Ook Coevorden Een overkoepelend platform voor alle @Coevordenaren Project Datum Versie Status Opzet platform Ook Coevorden 2 april 2015 0.4 Concept 1. Visie Achtergrond: van twitter via verbinding naar

Nadere informatie

Oplegnotitie Werkbedrijf

Oplegnotitie Werkbedrijf Oplegnotitie Werkbedrijf 1. Onderwerp Marktbewerkingsplan Werkbedrijf Holland Rijnland 2016 2. Regionaal belang De samenwerkende partijen in het Werkbedrijf Holland Rijnland streven naar een inclusieve

Nadere informatie

Economische scenario s West-Friesland

Economische scenario s West-Friesland Economische scenario s West-Friesland 24 april 2014 Opzet presentatie 1. Economische ontwikkeling West-Friesland 2. SWOT economie 3. Trends en ontwikkelingen 4. Prognose economische ontwikkeling 5. Scenario

Nadere informatie

Intentieovereenkomst

Intentieovereenkomst Intentieovereenkomst Actieprogramma Economie Gouda 2014 en 2015 28 januari 2014 Intentieovereenkomst samenwerking Gemeente Gouda Gouda Onderneemt! in het kader van het Actieprogramma Economie Gouda 2014

Nadere informatie

De stad als onderneming?

De stad als onderneming? IkZitopZuidZ id De stad als onderneming? Willem Sulsters & Hidde van der Veer Conferentie Kansrijk ondernemen in de krachtwijken Rotterdam, 14 oktober 2009 IkZitopZuid Wie zijn wij? IZoZ is een privaat

Nadere informatie

Tussenrapportage Programma Economie 2013

Tussenrapportage Programma Economie 2013 Tussenrapportage Programma Economie 2013 Evaluatie beleid 2003 Kaders nieuw beleid Voorstellen van gezamenlijke werkgroepen bedrijven, organisaties en gemeenten 8 maart 2013 Samenstelling: Tjeerd Leistra

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord

Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord Veelgestelde vragen Transformatie Schieoevers-Noord Wat is het plan voor Schieoevers? In 2010 heeft het college van B&W van de gemeente Delft de gebiedsvisie Schieoevers 2030 vastgesteld. De gebiedsvisie

Nadere informatie

Ondernemen op bedrijventerrein Lagekant

Ondernemen op bedrijventerrein Lagekant Ondernemen op bedrijventerrein Lagekant Almere biedt ondernemers met ambitie in het centrum van Nederland alle ruimte zich te vestigen, te pionieren en te groeien. Ondernemen in Almere betekent ondernemen

Nadere informatie

Economisch Actieprogramma 2015 Edam-Volendam

Economisch Actieprogramma 2015 Edam-Volendam Economisch Actieprogramma 2015 Edam-Volendam Opdrachtgever: Contactpersoon: Gemeente Edam-Volendam mevrouw M. Wiffrie Projectteam DTNP: de heer D.J. Droogh de heer R. Eijkelkamp Projectnummer: 985.1110

Nadere informatie

Bedrijventerreinen Noord-Veluwe. Regionale bijeenkomst raadsleden Gerrit Marskamp

Bedrijventerreinen Noord-Veluwe. Regionale bijeenkomst raadsleden Gerrit Marskamp Bedrijventerreinen Noord-Veluwe Regionale bijeenkomst raadsleden 08-02-2017 Gerrit Marskamp Opbouw presentatie De hamvraag/dilemma Wat willen we als gemeenten? Wat hebben we? Wat is het speelveld? Vraag

Nadere informatie

Geen woorden maar daden

Geen woorden maar daden Hans van Rossum Geen woorden maar daden 12-11- 2014 Rotterdam doet het goed Momentum is daar: iconen ontwikkeld Momentum is daar: iconen ontwikkeld Momentum is daar: hippe architectuurstad Stadsvisie 2030

Nadere informatie

World Food Center uit de startblokken!

World Food Center uit de startblokken! World Food Center uit de startblokken! De plannen voor de realisatie van het World Food Center (WFC) zijn in een ver gevorderd stadium. Het WFC wordt een iconisch experience center waar de Nederlandse

Nadere informatie

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers september 208 Regio Food Valley Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers regio Food Valley In aansluiting op de brochure Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers is deze aanvullende

Nadere informatie

Verslag themabijeenkomst Lokale Economie

Verslag themabijeenkomst Lokale Economie Verslag themabijeenkomst Lokale Economie Datum bijeenkomst: 20 november 2012 Auteur: Els Holsappel Locatie: Tjark Riks Centrum Eerbeek Aanwezig: ca 50 deelnemers Doel bijeenkomst Verdiepingsslag op het

Nadere informatie

Bor Veen Algemeen Directeur Werkkracht

Bor Veen Algemeen Directeur Werkkracht JAARVERSLAG 2018 Inleiding We zijn gestart! Met grote dank aan alle medewerkers van Werkkracht, onze opdrachtgever de Gemeente Ede, de Ondernemingsraad en de leden van de Raad van Commissarissen die al

Nadere informatie

Centrum Management - Plan van Aanpak (2013) 1. Inleiding

Centrum Management - Plan van Aanpak (2013) 1. Inleiding Centrum Management - Plan van Aanpak (2013) 1. Inleiding Deze notitie beschrijft het Plan van Aanpak en stappenplan voor de herinvoering van centrummanagement in Valkenswaard. Achtereenvolgens wordt ingegaan

Nadere informatie

Thema avond Economie en Werk 11 maart 2015

Thema avond Economie en Werk 11 maart 2015 Thema avond Economie en Werk 11 maart 2015 Doelen en inspanningen thema economie en Werk Tekst raadsakkoord Anders denken, anders doen Een juiste en tijdige informatievoorziening en duidelijke communicatie

Nadere informatie

INNOVATIEMONITOR. resultaten regiofoodvalley.nl

INNOVATIEMONITOR. resultaten regiofoodvalley.nl INNOVATIEMONITOR resultaten 218 regiofoodvalley.nl Noldus Information Technology uit Wageningen werkt met kennis en begrip van het wetenschappelijk domein aan software, hardware en praktische toepassingen

Nadere informatie

Koopstromenonderzoek 2019

Koopstromenonderzoek 2019 Retailsymposium Koopstromenonderzoek 2019 Onderzoek 2009 Ontwikkelingen vraag Marktconsultatie aanbod gedragen programma van eisen Uitvoering onderzoek 2018 : marktconsultatie 2019 : uitvoering onderzoek

Nadere informatie

Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G.

Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G. S T A T E N V O O R S T E L Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G. Mik Titel : Inzet middelen

Nadere informatie

Dutch Agri Food Week

Dutch Agri Food Week Dutch Agri Food Week Over Dutch Agri Food Week 2 e editie van 12-25 oktober 2016 Events en activiteiten in regio s verspreid over NL Doelen Helder en open zijn als sector, deuren openen en maatschappelijke

Nadere informatie

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad *P DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT T 14 078 F (078) 770 8080 www.dordrecht.nl Datum 4 december 2012 Begrotingsprogramma

Nadere informatie

Registratienummer: GF Datum: 20 september 2011 Agendapunt: 16

Registratienummer: GF Datum: 20 september 2011 Agendapunt: 16 Aan de gemeenteraad Registratienummer: GF11.20084 Datum: 20 september 2011 Agendapunt: 16 Portefeuillehouder: mevrouw C. van der Laan Behandelend ambtenaar: mevrouw M. de Jeu Onderwerp: Economisch beleid

Nadere informatie

Kadernota Evenementen. Provincie Groningen van de

Kadernota Evenementen. Provincie Groningen van de Kadernota Evenementen 2016-2020 van de Provincie Groningen Kadernota Evenementen 2016-2020 van de provincie Groningen Het huidige evenementenbeleid heeft een looptijd tot en met 2015. In deze kadernota

Nadere informatie

CONVENANT ICT CAMPUS PROGRAMMA 2 e FASE

CONVENANT ICT CAMPUS PROGRAMMA 2 e FASE CONVENANT ICT CAMPUS PROGRAMMA 2 e FASE Partijen 1. Namens de onderwijsinstellingen: a. Christelijke Hogeschool Ede (CHE), vertegenwoordigd door mevrouw J. Louisa- Muller, ; b. Hogeschool Arnhem Nijmegen

Nadere informatie

Communicatie kader. Bijlage bij communicatiestrategie juni 2015

Communicatie kader. Bijlage bij communicatiestrategie juni 2015 Communicatie kader Bijlage bij communicatiestrategie juni 2015 Aanleiding Werkgevers, werknemers en gemeenten spraken af uiterlijk in 2026 125.000 extra banen te realiseren en dat er voor de realisatie

Nadere informatie

DE ECONOMISCHE KRACHT VAN ALMERE

DE ECONOMISCHE KRACHT VAN ALMERE DE ECONOMISCHE KRACHT VAN ALMERE Hoofdlijnen van de strategische economische agenda 11 november 2014 2 ONDERNEMERS ZIJN DE ECONOMISCHE MOTOR VAN EEN STAD. OOK IN ALMERE. VOORWOORD Als getogen Almeerder

Nadere informatie

MRA Loket Inclusieve Arbeidsmarkt

MRA Loket Inclusieve Arbeidsmarkt MRA Loket Inclusieve Arbeidsmarkt Over de MRA Regio De Metropoolregio Amsterdam is het samenwerkingsverband van de provincies Noord-Holland en Flevoland, 33 gemeenten en de Vervoerregio Amsterdam. De metropoolregio

Nadere informatie

Groningen Versterken. 15 bedrijven

Groningen Versterken. 15 bedrijven Jaarplan 2019 Groningen Versterken 15 bedrijven GELD EN ADVIES In 2019 scherpt EBG de investeringsstrategie van het GROEIfonds verder aan om de middelen nog effectiever te kunnen investeren.ebg stelt in

Nadere informatie

Strekt ter vervanging. Bijlage bij begroting. Plan van aanpak lokale invulling Floriade.

Strekt ter vervanging. Bijlage bij begroting. Plan van aanpak lokale invulling Floriade. Bijlage bij begroting Strekt ter vervanging Plan van aanpak lokale invulling Floriade. Inleiding Het Floriade-evenement is voor onze regio wellicht het meest in het oog springende evenement van de laatste

Nadere informatie

SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016

SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016 SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD & PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie