Voorwoord. Joost Braspenning Jasper van Sinderen Naomi Eendragt

Transcriptie

1 Voorwoord Voor u ligt de toekomstvisie van koos!. De toekomstvisie is onderdeeldeel van de eindopdracht voor de Minor Business 2020 van de AAFM van Avans Hogeschool Breda. Dit document bestaat uit twee delen. Het eerste deel bestaat uit het projectverslag wat voor u ligt. Het projectverslag heeft betrekking op de organisatie koos!. Specifiek zal er aan de hand van een macro-, meso, microanalyse vier scenarios geschreven worden voor koos!. In alle verslagen zal de naam koos! als zodanig geschreven worden aangezien de oprichter, Koos van Dael, bewust zijn bedrijfsnaam met een kleine letter laat beginnen om onderscheidend te zijn. Het tweede deel van dit document bestaat uit een procesverslag. Hierin staat omschreven hoe bepaalde keuzes zijn gemaakt en welke tegenslagen we hebben ondervonden tijdens dit project. Ook staat hierin beschreven hoe er is omgegaan met deze tegenslagen. Via deze weg willen we zowel Koos van Dael als onze begeleiders Joost van Hilst, Martijn Luijks, Herman van Blitterswijk, Tom Vos en Marieke Glasbergen-Smulders voor een ieders medewerking en begeleiding. Joost Braspenning Jasper van Sinderen Naomi Eendragt

2 Hoofdstuk: Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord... 0 Inhoudsopgave Bedrijfsomschrijving... 3 Het business model canvas... 3 Klantsegmenten... 3 Waardeproposities... 3 Kanalen... 4 Klantrelaties... 4 Revenu Streams... 4 Key resources... 5 Key activiteiten... 5 Key Partners... 5 Kostenstructuur De meso-omgeving... 6 SWOT analyse... 6 Kansen... 6 Sterkte... 7 Bedreiging... 7 Zwakten: De macro-omgeving... 8 De STEEP analyse... 8 Gezinssamenstelling en individualisering... 8 Maatschappelijke betrokkenheid en zorg... 8 Duurzaamheid en innovatie... 9 Vervuiling... 9 Technologische ontwikkeling... 9 Globalisering...10 Internet of things...11 Technologie en nieuwe banen Assenkeuze en toelichting...12 Onderbouwing: individualisering vs. collectief...12 Individualisering...12 Collectief

3 Hoofdstuk: Inhoudsopgave Onderbouwing duurzaam vs. Niet duurzaam...13 Duurzaam...13 Niet Duurzaam Scenario s...14 Collectief-duurzaam: Ecologisch Samenleven...14 Collectief niet duurzaam: Goedkoop Samenleven...15 Individueel-duurzaam: Individualistische duurzaamheid...16 Individueel niet duurzaam: Individualistische dictatuur...16 Advies...18 Bibliografie

4 Hoofdstuk: 1. Bedrijfsomschrijving 1. Bedrijfsomschrijving In dit hoofdstuk zal informatie worden gegeven over het bedrijf koos! koos! is een allround adviesbureau op het gebied van afvalbeheer en beleid. Koos van Deal richtte de organisatie op in 2014 om zijn ideeën en ervaringen te delen met potentiele klanten. koos! is gevestigd in Nijmegen en houdt zich voornamelijk bezig met de onderwerpen; lokale duurzaamheid, circulaire economie en afvalmanagement. Om een beter beeld te krijgen van het business model van koos! hebben we het business model canvas gebruikt waarin door middel van 9 bouwstenen een beeld wordt verkregen van de manier van ondernemen binnen koos!. Het business model canvas Klantsegmenten koos! bedient een gesegmenteerd klantsegment. Dit houdt in dat de organisatie onderscheid maakt tussen marktsegmenten met verschillende behoeften en problemen. koos! bekijkt bedrijven, instellingen of gemeentes vanuit een supervisie en schrijft op basis daarvan een optimalisatieplan. De klanten zijn echter geheel verschillend. Iedere klant vraagt om een specifieke aanpak. De organisatie geeft bijvoorbeeld advies aan twee verschillende bedrijven over hetzelfde onderwerp maar elk bedrijf heeft een andere behoefte. koos! wil zo goed mogelijk inspelen op de behoeftes van verschillende klanten. De klantsegmenten lopen van gemeenten en bedrijven tot personen. In principe is iedereen die geïnteresseerd is in de ideeën een potentiële klant. Waardeproposities Het advies komt niet altijd voort uit vraag en aanbod. koos! is pro-actief in het vinden van verbetermogelijkheden van processen. Vaak ziet koos! een optimalisatie of kans om met een combinatie van processen of activiteiten een optimale inzet te realiseren van goederen, diensten en/of werkstromen. Vanuit die visie word een potentiële klant benaderd. Productfactor natuur staat centraal als drijfveer voor verbetering. Het advies is altijd gericht op optimalisatie en kostenbeperking. Dit is dan ook een belangrijke waardepropositie van de organisatie. Ook is de prijs een waardepropositie van koos!. Omdat koos! een lager uurtarief kan rekenen dan de gevestigde bureaus is dit ook een onderscheidende waarde. Door cocreatie aan te gaan met andere organisaties kan er een hoge kwaliteit geleverd worden tegen een relatief lage prijs. Zo is het project Heen en Weer in Nijmegen een co-creatie tussen verschillende partijen. Ten slotte is er ook sprake van Customization. De ideeën die koos! heeft moeten worden afgestemd op de specifieke behoeften van de individuele klanten en klantsegmenten. 3

5 Hoofdstuk: 1. Bedrijfsomschrijving Kanalen koos! maakt gebruik van een mix van kanalen. koos! creëert awareness door te netwerken bij events en potentiële klanten per mail of telefonisch te benaderen. Koos van Dael houdt vakliteratuur en tijdschriften bij en als hij een kans ziet neemt hij contact op met de betrokken personen. Er wordt persoonlijk contact gezocht of een mail gestuurd met verwijzing richting het artikel met als boodschap: wellicht past ons idee wel bij jullie beleid. Ook gebruikt koos! het opgebouwde netwerk om in contact te komen met personen of instanties die zich bezighouden met optimalisaties.door tijdens het proces steeds contact te houden met de klant worden de diensten van koos! steeds geëvalueerd en bijgesteld naar de verwachtingen van de klant. Op deze manier kunnen klanten specifieke producten aanschaffen. Het uiteindelijke advies zal schriftelijk onderbouwd worden. In een presentatie wordt ook meteen verteld wat het implementatieplan is en wat het aandeel van koos! hierin zal zijn als het bedrijf gebruik van zou willen maken van de diensten. Klantrelaties koos! levert persoonlijke hulp. Dit wil zeggen dat de relatie met klanten is gebaseerd op persoonlijk contact. koos! benadert klanten met een idee door te netwerken, events te bezoeken of personen die een artikel hebben geschreven in een vakblad te contacteren. koos! benaderd zelf organisaties omdat potentiële klanten vaak de (optimalisatie)kansen niet zien of (willen) onderkennen. Wanneer er contact is wordt dit onderhouden via de mail, door middel van meetings en telefonisch afspraken. Daarnaast gaat koos! ook co-creaties aan. Door met diverse organisaties samen te werken wordt een idee van koos! uitgewerkt of geïmplementeerd. Door diverse partijen bij elkaar te brengen wordt het idee zo breed mogelijk gedefinieerd. Een voorbeeld hiervan is het project: Nijmegen heen en weer. Binnen dit project werken Dar NV, (afvalinzameling) Velocity, Binnenstadservice Nijmegen en koos! samen. Natuurlijk is het situatie afhankelijk hoe koos! de potentiële klant benaderd. Revenu Streams koos! functioneert bij diverse projecten als intermediaire dienst. Door verschillende organisaties bij elkaar te brengen en met elkaar in contact te laten komen kan een project worden volbracht. koos! maakt gebruik van een brokerage fee. De brokerage fee van koos! bestaat uit een gedeelte van de vermeden kosten van de klant. De organisatie verdient dus pas iets wanneer het een succesvolle match tot stand brengt. Eerst moet het project worden gegund en dan komen de verdiensten pas. Het nadeel voor koos! hierin is dat de kosten die gemaakt worden voor het omschrijven van het advies en de tijdsintensieve uitwerkingen die gemaakt moeten worden om de vermeden kosten in kaart te brengen niet worden vergoed als het idee niet vertaald word naar een opdracht. Op het moment dat koos! zich verhuurt om op detacheringsbasis te werken, word er gewerkt met een vast uurtarief. De prijszetting van koos! is dus dynamisch. De prijzen veranderen op grond van marktvoorwaarden. Deze marktvoorwaarden komen tot stand door onderhandelingen tussen twee of meerdere partners. Het inkomen wordt gegenereerd door een uurtarief en/of een aandeel in de vermeden kosten. 4

6 Hoofdstuk: 1. Bedrijfsomschrijving Key resources De key resources maken het mogelijk om de waardepropositie te creëren, markten te bereiken, relaties te onderhouden met klantsegmenten en inkomsten te genereren. koos! heeft financiële assets nodig om zijn bedrijfsvoering te bekostigen. Daarnaast heeft koos! een kantoor nodig om ideeën uit te werken en klanten te ontvangen. Key activiteiten De activiteiten van koos! zijn gericht op optimalisatie. Het schrijven van ideeën is dan ook een key activiteit. De ideeën van koos! zijn voornamelijk probleemoplossend. Dit houdt in dat de activiteiten betrekking hebben op het aandragen van nieuwe oplossingen voor individuele klantproblemen. koos! is gespecialiseerd om adviezen uit te brengen op het gebied van afvalmanagement, lokale duurzaamheid en circulaire economie. Key Partners Organisaties en bedrijven creëren allianties om hun business modellen te optimaliseren, risico s te beperken of resources te verwerven. Bij koos! wordt er gestreefd naar strategische allianties waarbij er geen concurrentie is. koos! gaat deze allianties vooral aan om resources en activiteiten te optimaliseren. Ook zijn contacten soms nodig om bij een organisatie binnen te komen. Waar koos! voornamelijk het ideaal naastreeft van het delen van informatie zodat er samenwerkingen ontstaan zonder concurentie is dit niet altijd mogelijk. Als er onder detachering wordt gewerkt is er namelijk wel sprake van concurrentie. Met name bij opdrachten voor de overheid word er gericht op concurrentie omdat de overheid wettelijke verplichtingen heeft als het gaat om aanbesteding. Kostenstructuur Het creëren en leveren van waarde, het onderhouden van klantrelaties en het genereren van inkomsten brengen kosten met zich mee. koos! is een waarde gestuurd bedrijf. Er wordt met name gefocust op waardecreatie voor klanten. Er is sprake van een hoge gepersonaliseerde service. Om dit te kunnen faciliteren heeft koos! vaste kosten bestaande uit de huur, verzekeringen, internet en telefonie. Eventuele variabele kosten hangen af van het advies dat koos! geeft en de co-creatie die daar uit voort kan komen. 5

7 Hoofdstuk: 2. De meso-omgeving 2. De meso-omgeving Om de meso-omgeving in kaart te brengen hebben we gebruik gemaakt van de SWOTanalyse. We hebben gekozen voor de SWOT-analyse omdat deze een beeld geeft van de situatie van de adviesbranche op dit moment. Ook hebben we hierin een gedeelte van onze blik op de toekomst verwerkt. SWOT analyse Hieronder de ingevulde SWOT analyse. In de komende pagina s word het één en ander verder toegelicht. Kans: - Behoefte aan kennis - Optimalisatie/verbeterings management/reorganisatie - Trends - Digitalisering - Technische innovatie - Groeiende markt Sterkte: - Expertise - Innovatie - Onafhankelijke blik op de organisatie - Proffesionalisme - Inspelen op trends en ontwikkelingen Bedreiging: - Toetredingsdrempel is laag dus veel mensen kunnen zomaar adviseur worden. - Trends - Iedereen is professional - Gap tussen adviseur en implementator - Veranderende vraag (de wereld verandert sneller dan de kennis) - Macht ligt bij de Big Five Zwakte: - Klant word niet genoeg betrokken in het proces - Denken in concepten - Niet up to date (slecht aanpassingsvermogen) - Tunnelvisie (denken in concepten) - Maatwerk is expensive - Overmatige aandacht voor ICT Kansen Bedrijven hebben altijd behoefte aan kennis. De digitalisering en enorme technische innovatie van de laatste jaren neemt veel problemen met zich mee. (Szabo, 2013) De adviesbranche biedt professionals die innovatief vanuit een helicopterview een professioneel advies kunnen bieden. Door innovatief advies te geven en specifieke kennis te hebben kan de adviesbranche de markt bedienen. Onze verwachting is dat met name de kleinere adviesbureaus trends ontdekken en zich hieraan aanpassen en dit in passen in hun advies. Bedrijven en overheden hebben bij verschillende trends altijd behoefte aan het inhuren van kennis omdat ze hier zelf geen beschikking over hebben. Voor het optimaliseren van de bedrijfsvoering wat regelmatig gebeurt word er over het algemeen een bureau in de arm genomen om het traject te gaan begeleiden. (Berentsen, 2014) Gezien het verleden verwachten we in de nabije toekomst door de digitalisering en technologische vooruitgang een nieuwe reorganisatiestroom. 6

8 Hoofdstuk: 2. De meso-omgeving Trends binnen de bevolking vertalen zich altijd naar een gedrag op de werkvloer. Om hiermee om te kunnen gaan hebben bedrijven hulp nodig. Trends hebben niet alleen een effect op het gedrag van het personeel. De gehele bedrijfsvoering kan hieraan ten onder gaan. De trend: digitalisering vraagt bijvoorbeeld om een nieuwe manier van communicatie richting klanten en personeel. (P&O Actueel, 2013) Sterkte Voor specifieke problemen huur je een externe professional in. Adviseurs moeten dus niet alles te weten maar hebben veel verstand van specifieke onderwerpen. Omdat een adviseur een externe is kan hij/zij van buiten de organisatie onafhankelijk een beeld vormen van de problemen. De ervaring met specifieke branches en problemen zorgt ervoor dat de onderzoeker organisaties gerichter kan helpen. (Consultancy.nl, 2014) Bedreiging Toetredingsdrempel is laag aangezien de investeringen minimaal zijn. Dit kan ervoor zorgen dat organisaties te maken krijgen met incapabele adviseurs waarna ze bij een slechte ervaring niet snel opnieuw een adviseur in zullen huren. Trends kunnen een negatieve invloed hebben op de adviesbranche. Als mensen namelijk door de nieuwe informatietechnologieën zelf informatie kunnen vinden zal dit een doodsteek kunnen betekenen voor de adviesbranche. (Consultancy.nl, 2014) Als je aan iedereen om je heen vraagt hoe ze met een bepaald probleem om zouden (zijn) (ge)gaan, zijn er altijd mensen die wel met een goede oplossing komen. Organisaties gaan in hun eigen netwerk op zoek naar professionals. (Consultancy.nl, 2014) Omdat de adviseur vaak zijn advies implementeert kan het zijn dat er een gap ontstaat. De implementator interpreteert bepaalde dingen anders en doet het op zijn eigen manier. (Dael, 2014) De wereld veranderd sneller dan we allemaal bij kunnen houden. Het is dus een gevaar dat de kennis die binnen de adviesbranche aanwezig is niet aansluit bij de huidige stand van de techniek. Daarnaast is het zo dat de grote adviesbureaus veel contracten en contacten hebben. Voor kleine adviseurs kan het dus behoorlijk moeilijk zijn om bij grote organisaties binnen te komen. Zwakten: Het gevaar van advisering in een bepaalde branche is dat men denkt in concepten. Een concept werkt echter niet bij iedere organisatie. Iedere organisatie is verschillend en vraagt dus een specifieke aanpak. (Dael, 2014) Het feit dat klanten niet (genoeg) betrokken worden in het proces is een zwakte. Er bestaat dan namelijk een kans dat de adviezen net aansluiten op de behoeften en vragen van de klant. Daarnaast is maatwerk een dure aangelegenheid omdat de adviseur zich moet verdiepen in de organisatie. (Dael, 2014) Bedrijven zullen dus eerder intern naar een goedkopere oplossing zoeken. De wereld veranderd sneller dan we allemaal bij kunnen houden. Het is dus een gevaar dat de kennis die binnen de adviesbranche aanwezig is niet aansluit bij de huidige stand van de techniek. Ook kan het zijn dat de organisaties de trend niet onderkennen en daardoor te laat zijn met reageren. (Consultancy.nl, 2014) 7

9 Hoofdstuk: 3. De macro-omgeving 3. De macro-omgeving De STEEP-analyse is een tool om een macro analyse uit te voeren. De letters STEEP staan voor Sociaal-cultureel, Technologisch, Economisch, Ecologisch en Politiek. We hebben de Foresight Cards gebruikt. Deze Foresight Cards bevatten 125 verschillende krachten die bepalend kunnen zijn voor de toekomst. Samen met de opdrachtgever zijn de krachten die het meeste invloed zijn op het businessmodel geselecteerd. Om een duidelijk beeld te geven van de macro omgeving zijn de meest relevante factoren verder uitgewerkt en toegelicht. De STEEP analyse Gezinssamenstelling en individualisering Op dit moment telt Nederland zo n 16 miljoen individuen. Het aantal huishoudens steeg van 1960 tot 2000 met 40%. De verwachting voor 2020 is dat het aantal huishoudens zal toenemen tot 3042 huishoudens. (Siob, 2014). Op dit moment bestaat 1 op de 3 huishoudens uit 1 persoon. In 1960 was dat nog maar in 1 op de 8 huishoudens het geval. Dit betekent dat de huishoudens steeds kleiner worden. De veranderende gezinssamenstelling is te verklaren door het lagere aantal kinderen per gezin en de stijging van het aantal alleenstaanden. Ook is het steeds normaler dat men op jeugdige leeftijd het huis uit gaat als alleenstaande. Ongeveer 60% van de mensen die uit huis gaan kiezen ervoor om niet gelijk te trouwen, zij willen langer aan hun eigen identiteit en persoonlijk autonomie verbonden blijven. Binnen de huishoudens is er een toenemende trend te zien in de zelfstandigheid, zelfverzorging en zelfvoorziening. Getrouwde vrouwen behouden steeds vaker hun eigen achternaam en partners beschikken steeds minder over elkaars inkomen. Ook is het steeds minder vanzelfsprekend dat men elkaars vrienden en tijd deelt. Daarnaast is het heel normaal dat een kind beschikt over een eigen kamer met een eigen tv, computer (soms zelfs badkamer) en een deur die niet geopend word zonder dat er op geklopt word. Deze verzelfstandiging wijst op erkenning van het recht op privacy van ieder lid van het huishouden, van het recht op een eigen levenssfeer. (Schnabel, 2004) Maatschappelijke betrokkenheid en zorg De maatschappelijke betrokkenheid in Nederland is groot. Er is een hoog niveau van vrijwilligerswerk en ten opzichte van Europa zijn we politiek zeer geïnteresseerd. Na de economische crisis is wel een daling te merken in het donateursaantal van natuur- en milieuorganisaties en is er een stilstand gekomen in de groei van consumentenorganisaties. De politieke partijen hebben al tijden sterk schommelende getallen. Deze zijn dan ook niet te relateren aan de crisis. De ledendaling bij vakbonden is voornamelijk te wijten aan de vergrijzing. De economische crisis heeft er niet toe geleid dat een grotere groep werknemers zekerheid zoekt bij vakbonden. Ongeveer 30% van de Nederlandse bevolking deed in 2013 vrijwilligerswerk. Buurt initiatieven, bejaarden-, of gehandicaptenhulp of vrijwilligerswerk bij sportverenigingen zijn de meest voorkomende vormen. (Sociaal Cultureel Planbureau, 2013) 8

10 Hoofdstuk: 3. De macro-omgeving De komende jaren zal de gezondheidszorg steeds meer verplaatst worden vanuit het ziekenhuis naar dorpen en wijken. Een gezonde leefstijl en eigen regie worden steeds belangrijker. (Het Groene Medicijn, 2014) De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) omschrijft gezondheid als de toestand van lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden. Groene en gezonde natuur en een goed levenspatroon levert kan bijdragen aan een goede gezondheid. Een natuurlijke omgeving vermindert stress, verbetert de concentratie en nodigt uit tot meer beweging. Behalve dat natuur goed is voor de gezondheid levert het ook nog economische baten op. Naast verlaging van de ziektekosten kunnen de kosten van arbeidsverzuim ook flink dalen. De focus van ziekte en zorg verschuift naar gezondheid en gedrag. (Thing, 2013) Duurzaamheid en innovatie Een duurzaam Nederland wordt erg gesteund door de overheid. Duurzame innovaties leveren geld en banen op. De rijksoverheid is voor een duurzame economische groei. Ook wel groene groei genoemd. Dit betekent een toename van de economie in omvang. Maar dan zonder nadelen voor het klimaat, water, bodem, grondstoffen, en biodiversiteit. De rijksoverheid wil de samenleving verduurzamen en tegelijkertijd de economie versterken. De rijksoverheid stimuleert het opwekken van duurzame energie. De doelstelling is dat 14% in 2020 bestaat uit duurzame energievoorziening. In 2050 moet alle energievoorziening duurzaam zijn. De drempel voor bedrijven om te investeren in duurzame energie zijn voornamelijk de hoge investeringen die het met zich meebrengt. Duurzame energie is op dit moment nog duurder dan energie uit kolen, olie en gas (fossiele brandstoffen). Daarom stimuleert de overheid de ontwikkeling van duurzame energie met bijvoorbeeld belastingmaatregelen en tijdelijke subsidies. (Rijksoverheid, 2014) Tegenwoordig ontwikkelt de samenleving zelf steeds meer duurzame plannen. Voorheen moest het vooral vanuit de overheid komen. Burgers en maatschappelijke organisaties werken steeds meer aan duurzaamheid. Ze maken plannen om zelf energie te besparen of meer duurzame elektriciteit op te wekken. (Rijksoverheid, 2014) Vervuiling Over 2013 gezien zijn de milleu-economische indicatoren niet verbeterd. Zo is de uitstoot vergeleken met 2012 praktisch gelijk gebleven. In de landbouw, de dienstverlening en de huishoudens steeg de uitstoot. In de industrie en en bij elektriciteitsbedrijven daalden de emissies. De emissie intensiteit is voor het tweede achtereenvolgende jaar gestegen. (uitstoot van de broeikasgassen gedeeld door het bruto binnenlands product). De uitstoot van verzurende stoffen nam ook toe in 2013, dit was al jaren niet meer voorgekomen. Het energie verbruik en het verbruik van leidingwater voor economische activiteiten bleef min of meer hetzelfde. (CBS.nl, 2014) Technologische ontwikkeling De afgelopen jaren hebben technologische ontwikkelingen enorme impact gehad op de economie. Internettechnologie speelt hier een grote rol in. De belangrijkste technologische veranderingen van de afgelopen 20 jaar zijn dan ook verbonden met communicatietechnologie. Bij bijna alle economische transacties is bijvoorbeeld een computer betrokken. Computers en internet zijn meer weg te denken uit onze samenleving. (Stegeman, 2014) 9

11 Hoofdstuk: 3. De macro-omgeving Door verschillende technologieën hebben computers vaste processen overgenomen. Routinematig werk, zowel complex als niet complex worden door de computer uitgevoerd. De mens hoeft alleen nog maar te bedienen. Het werk binnen verschillende vakgebieden word hierdoor veranderd. De functies worden verbreed en verdiept. Een werknemer kan bijvoorbeeld verschillende processen tegelijk coördineren en beheren vanachter een computer. Door de ontwikkelingen op ICT gebied kunnen werknemers productiever en efficiënter werken. Op verschillende niveaus worden personen vervangen door machines wat leidt tot andere soorten van werk. Zo is op dit moment robotisering een enorme hot item binnen de technologische innovatie. (Stegeman, 2014) Technologische innovatie heeft volgens Deloitte op korte termijn het meeste invloed op de banen van administratief medewerkers, boekhouders en bestuurders van voertuigen. Hun banen kunnen technisch gezien niet alleen sneller geautomatiseerd worden, maar er zijn ook veel mensen werkzaam in deze sectoren. Grote klappen kunnen ook vallen onder verkopers, bouwers en verzorgend personeel. (Delloite, 2014) Mensen die snel vervangen kunnen worden door machines zijn verder lopende band-werkers en laagopgeleiden in de dienstverlening. Ook veel bijbaantjes van jongeren lopen een grote kans geautomatiseerd te worden, zegt Maurice Fransen van Deloitte. Volgens de Britse onderzoekers zou een deel van de banen al binnen tien tot twintig jaar geheel vervangen kunnen worden. Deloitte wil geen uitspraken doen over de snelheid van de automatisering. Uit ons onderzoek komt dat bestuurders zoals taxichauffeurs een hoog risico lopen op vervanging, maar ik zie de zelfrijdende Google Car toch nog niet zo snel rijden hier. Het hangt ook af van de acceptatie van nieuwe technologie en de invoering van nieuwe wetgeving. (Delloite, 2014) Globalisering Door de enorme innovatie op het gebied van communicatie- informatie en internet technologie is de macht van individuen toegenomen. Individuen kunnen zonder al te veel dure fysieke middelen hun ideeën verkondigen aan de wereld. Daarnaast vallen ook afstanden weg omdat men elkaar via videoconferencing kan spreken. Deze ontwikkelingen dragen zorg voor globalisering. De technologische vooruitgang en globalisering zorgen er beide voor 2 trends met betrekking tot personeel. Men is in de toekomst namelijk op zoek naar werknemers met: Generieke, sociale vaardigheden voor relatief lager geschoold werk Specialistische vaardigheden voor hoger opgeleiden. Om te kunnen blijven concurreren heb je dus mensen nodig die relatief goed algemeen ontwikkeld zijn en/of goed opgeleide professionals. Investeren in menselijk kapitaal wordt daardoor nog belangrijker om dat arbeid steeds schaarster word in de westerse wereld. Economische vooruitgang hangt niet meer samen met de hoeveelheid van mensen maar met de efficiënte inzet van deze mensen. (Stegeman, 2014) 10

12 Hoofdstuk: 3. De macro-omgeving Internet of things Internet groeit en gaat verder dan alleen voor pc's en mobiele apparaten. Het is bijvoorbeeld ook terug te vinden in auto's en televisies. Overal verbonden zijn via bijvoorbeeld smartphones of tablets, leidt ertoe dat bedrijven de mobiele klant goed moeten bedienen. Een website voor elk soort apparaat een beetje aanpassen voldoet niet meer. Sterker nog: klanten zullen het komende jaar in toenemende mate wegblijven en/of overlopen naar de concurrent. Een strategie met nadruk op schaalbaar ontwerp, waarbij de bedrijfssite het op elk device moet doen, is volgens het onderzoeksbureau het beste. Veel bedrijven zijn echter nog niet in staat om producten geschikt voor een 'uitbreidend internet' te leveren. (Woude, 2013) De snel groeiende hoeveelheid data maakt goed gebruik van analytics buitengewoon belangrijk. De sleutel tot het succes zit de komende jaren in een goed passende waardebepaling van de antwoorden die Big Data een bedrijf kan bieden. De juiste informatie moet op tijd bij de juiste persoon terechtkomen. Analytics worden in de komende jaren daarom onzichtbaar ingebed in allerlei apparaten en toepassingen. Één en ander leidt uiteindelijk tot slimme apparaten en systemen die op hun omgeving kunnen reageren en zelfs anticiperen. Op die manier kun je uiteindelijk ook je beveiligingsstrategie ontwikkelen; een passend antwoord in plaats van een schot hagel. Technologie en nieuwe banen Voorstanders van internet en robotisering zeggen dan ook dat technologie kan leiden tot het ontstaan van nieuwe banen en juist meer werkgelegenheid. Innovatie brengt namelijk altijd nieuwe pioniers mee op de arbeidsmarkt. Ze zijn de koersbepalers voor de onderstroom. Gaan voorbij aan verouderde principes en denkbeelden en geven nieuwe werkelijkheden vorm. Er zijn al tal van voorbeelden van dergelijke pioniers op dit moment. Ze werken op basis van de gegevensstromen en diensten die ontstaan door het digitaliseren. AirBnB en Couchsurfing bijvoorbeeld zijn nu al de grootste hotelketens ter wereld maar bezitten geen hotels. Thuisafgehaald.nl wordt de grootste maaltijdenverstrekker van Nederland maar bezit zelf geen enkel restaurant. Er is geen bedrijfstak die door deze ontwikkeling niet geraakt gaat worden. (Stegeman, 2014) Afvalmanagement De overheid probeert steeds minder invloed uit te oefenen op het bedrijfsleven. Toch wordt op bepaalde onderwerpen het beleid verscherpt. Een voorbeeld hiervan is het afvalbeleid. De overheid wil afval zo veel mogelijk voorkomen. Het afval dat toch ontstaat moet zoveel mogelijk gerecycled worden. Op dit moment wordt jaarlijks 10 miljoen ton afval verbrand of gestort. Het kabinet wil deze hoeveelheid in 10 jaar halveren. (Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 2014) De samenwerking tussen publiek en privaat is op het gebied van afvalmanagement verbeterd. Uit een artikel van ESB Marktordening blijkt dat gedurende de periode bij veranderingen in de afvalcollectie in 1/3 van de gevallen de gemeenten zelf de collectie gingen regelen en dat in 2/3 van de gevallen deze juist meer geprivatiseerd werd. (ESB Marktordening, 2012) Voor private spelers is naast gemeentelijke afval, commercieel afvalmanagement een belangrijke bron van inkomsten. 11

13 Hoofdstuk: 4. Assenkeuze en toelichting 4. Assenkeuze en toelichting Om de impact van de krachten op het bedrijf te visualiseren hebben we twee assen geformeerd. De horizontale as is bedoelt om de kans aan te geven dat de ontwikkeling doorzet. De andere (verticale) as geeft aan wat de verwachte impact is op het businessmodel van de organisatie. Dit assenstelsel is samen met de adoptieorganisatie ingevuld. Nadat we deze analyse hadden uitgevoerd hebben zijn de volgende maximale onzekerheden geformuleerd voor koos!: Collectief vs. Individualisme Duurzaam vs. Niet duurzaam Onderbouwing: individualisering vs. collectief We zien deze twee extremen als maximale onzekerheden aangezien er op dit moment geen duidelijke trend is te onderscheiden. Waar de laatste jaren individualisering als trend werd gezien durven we dat op dit moment niet meer zo te stellen. De collectieven nemen op dit moment ook erg toe. Of de individualisering of collectiviteit doorzet is van belang voor de manier waarop koos! zijn advies aanbied aan de klant. Hoe kunnen klanten hem vinden en hebben klanten hem nog wel nodig? Individualisering De individualisering is enorm toegenomen. De verwachting is dat deze trend zeker tot 2020 doorzet. Het aantal huishoudens is enorm gestegen en de grootte van deze huishoudens is gedaald. De oorzaken hiervan zijn het lage aantal kinderen per gezin en de stijging van het aantal alleenstaanden. Mensen gaan eerder het huis uit en trouwen minder. Getrouwde vrouwen behouden steeds vaker hun eigen achternaam, partners beschikken steeds minder over elkaars inkomen. Zelfs is het zo dat men steeds minder vanzelfsprekend elkaars vrienden en tijd deelt. Tegenwoordig is het ook heel normaal dat een kind beschikt over een eigen kamer met een eigen tv, computer (soms zelfs badkamer) en een deur die niet geopend word zonder dat er op geklopt word. Deze verzelfstandiging wijst op erkenning van het recht op privacy van ieder lid van het huishouden, van het recht op een eigen levenssfeer. Collectief De trend van individualisering lijkt zijn hoogtepunt te bereiken. Nu het financieel wat minder gaat gaan mensen meer op zoek naar elkaar om samen goedkope initiatieven te ontwikkelen. Een goed voorbeeld hiervan is thuisafgehaald.nl. Via de site van deze community kun je bij een lokale kok eten bestellen tegen inkoopprijs van de ingrediënten. Deze lokale koks kunnen zowel je buurman als je buurvrouw van 3 straten verderop zijn. Een goedkope en gezonde oplossing voor ouders die tot laat werken en weinig tijd hebben of geen zin hebben om te koken. Andere collectieven die we op dit moment erg in opkomst zien zijn energie collectieven en communities via sociale media waarin mensen een lokale marktplaats creëren of spullen met elkaar delen. 12

14 Hoofdstuk: 4. Assenkeuze en toelichting Onderbouwing duurzaam vs. Niet duurzaam We hebben voor deze maximale onzekerheden gekozen omdat op dit moment geen duidelijke trend zien. De overheid wil graag meer duurzaamheid terwijl de economische crisis mensen vaak verplicht tot niet-duurzame goedkope oplossingen. Deze extremen zijn meer gericht op de soort adviezen die koos! verstrekt. Op welke onderwerpen zit de wereld te wachten als één van deze trends doorzet? Duurzaam De rijksoverheid wil de samenleving verduurzamen en tegelijkertijd de economie versterken. Een duurzaam Nederland wordt daarom ook erg gesteund door de overheid. Duurzame innovaties leveren geld en banen op. De rijksoverheid is dan ook voor een duurzame economische groei. Dit word ook wel groene groei genoemd. Dit betekent een toename van de economie in omvang. Maar dan zonder nadelen voor het klimaat, water, bodem, grondstoffen, en biodiversiteit. Een doorbraak is pas mogelijk als iedereen voortaan de echte prijs de ecoprijs voor producten en diensten gaat betalen. Duurzame producten worden dan relatief goedkoop ten opzichte van vervuilende producten. Tegenwoordig ontwikkelt de samenleving zelf ook steeds meer duurzame plannen. Voorheen moest het vooral vanuit de overheid komen. Burgers en maatschappelijke organisaties werken steeds meer aan duurzaamheid. Ze maken plannen om zelf energie te besparen of meer duurzame elektriciteit op te wekken. De doelstelling van de rijksoverheid is 14% duurzame energie in 2020 en een volledig duurzame energievoorziening in Dit gebeurt onder meer door subsidies voor groene energie en belastingen op vervuilende brandstoffen. Niet Duurzaam We zijn het zo gewoon gaan vinden: we kopen goedkope vliegtickets, T-shirts of plofkip, maar eigenlijk weten we wel dat de prijzen ervan niet kloppen. Door ze te kopen houden we onbedoeld het systeem van verkeerde prijzen in stand. Doordat vervuilen, opgebruiken en natuur vernietigen nu gratis is, blijven bedrijven hiermee doorgaan. De kosten ervan worden afgewenteld op de samenleving en op toekomstige generaties. Zolang vervuilen gratis blijft en vervuilende producten het goedkoopst, zal een duurzame economie nooit van de grond komen. (Broekhuizen, 2014) 13

15 Hoofdstuk: 5. Scenario s 5. Scenario s Collectief-duurzaam: Ecologisch Samenleven Mensen beseffen dat het met de huidige manier van leven niet langer goed kan gaan. Als men individualistisch blijft leven komt dat voor de natuur niet ten goede. (Jacobs, 2011) Ook Ook kan er financieel veel bespaard worden als men meer samen gaat werken en meer duurzaam gaat denken.. (Atelier3d, 2014) Op dit moment rijden er nog heel veel auto s op de weg. Er komen steeds meer initiatieven voor het delen van auto s. Je kunt hierbij denken aan diensten als Snappcar en Uber. In de toekomst zou verwachten we dat Nederland word veranderd in een groot autodeel-netwerk. Het is een effectieve manier van het verlagen van kosten en milieuvervuiling. Voorbeelden van dergelijke netwerken vinden we op dit moment al terug in België. (Cambio, 2014) In de afgelopen jaren zijn de coöperaties als paddenstoelen uit de grond geschoten. Van d e in totaal ruim 4000 coöperaties is ongeveer de helft in de afgelopen 10 jaar ontstaan.. (Nuland, 2014) Momenteel zie je steeds meer energie coöperaties die gericht zijn op duurzaam energie opwekken. Het scenario dat heel Nederland een duurzame energievoorziening heeft is daardoor best reëel. Dit is namelijk de doelstelling van de rijksoverheid voor (Rijksoverheid, 2014) Er zullen steeds meer community s komen om de maatschappij zo goed mogelijk te laten draaien Een voorbeeld dat zo n netwerk tot een succes kan lijden is er al: thuisafgehaald.nl dit is een platform waar mensen eten aan kunnen bieden voor andere. Er zijn op dit moment al ruim 9000 koks en afhalers. En daarbij zijn er al ruim ontmoetingen geweest.. (Thuisafgehaald.nl, 2014) Dit is een geweldig collectief-duurzaam idee, waarom zou dit idee voor andere diensten dan niet mogelijk zijn? Social media krijgt nog meer kracht: In de toekomst vormen we 1 grote globale village, we leven in het web. Waar we ook gaan we zijn altijd verbonden met het internet en delen alles. Sociaal media wordt een kennismedia, steeds meer inzichten worden uit onze social talks gehaald. Hoe we ons gezamenlijk voelen blijkt voorspellende te zijn voor de beurskoers, onze koopdrift en het aantal verkeersongelukken op de weg. De sociale media wordt op allerlei manieren ontrafeld. Dit is nuttig voor marketing, essentieel voor uitbraak van ziektes, maar wordt ook gebruikt door spionerende overheden. (Wisdom of the Crowd, 2014) Communicatie met vrienden en familie is dus op alle manieren mogelijk. Als de samenleving gaat verduurzamen betekend het ook dat de producten langer mee moeten gaan en dat er dus minder producten hoeven worden geproduceerd. Dit betekend een afname van de massaproductie en een afname van banen. Ook betekend het dat er minder omzet word gemaakt. Mensen gaan inzien dat producten geen statussymbool meer hoeven te zijn. De samenleving gaat op deze manier dus versoberen. Er wordt minder geld uitgegeven en men gaat steeds meer in duurzame opties denken. Van geld wordt men niet gelukkig, daarom wordt het deels vervangen door sociale munten een stukje liefde, wat extra aandacht of een goede recensie via social media. (Wisdom of the Crowd, 2014) 14

16 Hoofdstuk: 5. Scenario s Er zullen gemeenschappen ontstaan waar mensen samen in een buurt gaan wonen om samen aan een duurzame toekomst te werken. Dit betekent dat ze alles samen gaan doen, van groente verbouwen tot samen eten tot auto s delen. Ecodorp boekel is hier een goed voorbeeld van. In navolging van 4000 andere ecodorpen in Europa wil Ecodorp Boekel als één van de eerste ecodorpen in Nederland een autovrij ecodorp creëren. Er is ruimte voor huurwoningen, een buurthuis, een werkplaats en kantoren met mogelijkheden voor een eigen voedselvoorziening. De eigen energievoorziening, ecologische waterzuivering en duurzame ondernemingen maken het dorp onafhankelijk. Om andere mensen te inspireren komt er een natuurlijke speeltuin en op termijn een maandelijkse streekmarkt.. (Ecodorp Boekel, 2014) We verwachten dat rond 2030 meerdere van deze initiatieven ontplooid zijn en dat gewone dorpen ook collectiever gaan denken en doen. Volgens Erik Brynjolfsson van het MIT Center for Digital Business staat onze westerse samenleving op de drempel van een nieuwe tijd. Het zijn niet langer alleen de fysieke werkzaamheden die steeds meer door machines gedaan worden; robots en algoritmes gaan ook steeds meer middenklasse-werk verrichten. Accountants en kantoorpersoneel maar ook advocaten en beurshandelaren en ingenieurs zullen steeds meer moeten gaan omzien naar ander werk. Als gevolg hiervan leeft samenleving op dit moment op uitkeringen. Meer dan 80% van de Nederlanders heeft namelijk wel ergens recht op. Een oplossing voor de financiële druk die dit geeft is het instellen van een basisinkomen. We schaffen alle uitkeringen af. In een experiment in Canada heeft de effectiviteit al bewezen. (Tegenlicht, 2014) We verwachten dat richting 2030 de eerste veranderingen op dit gebied doorgevoerd zullen zijn. Collectief niet duurzaam: Goedkoop Samenleven We zijn het zo gewoon gaan vinden: we kopen goedkope vliegtickets, T-shirts of plofkip, maar eigenlijk weten we wel dat de prijzen ervan niet kloppen. Door ze te kopen houden we het systeem van verkeerde prijzen in stand. Omdat vervuilen, opgebruiken en natuur vernietigen nu gratis is, blijven bedrijven hiermee doorgaan. De kosten ervan worden afgewenteld op de samenleving en op toekomstige generaties. (Broekhuizen, 2014) Het leven word ondanks dat we voor onze goedkope oplossingen gaan toch steeds duurder. De fossiele brandstoffen raken op. Het word tijd dat we een ander goedkoop alternatief gaan vinden. In het vinden van goedkope initiatieven zijn we goed. We verenigen ons in groepen en gaan samen op zoek naar goedkope oplossingen. Dat hier soms de natuur mee gemoeid is maakt niet uit. Het leven draait toch om geld verdienen en met name zoveel mogelijk geld te besparen? Doordat we ons in groepen verzamelen zijn de investeringen die we moeten doen veel lager. We worden ons ervan bewust dat de grote bedrijven het niet redden zonder ons. Daarom maken we als groep een vuist en gaan we voor nog goedkopere oplossingen. En als de bedrijven niet meewerken? Dan gaan we gewoon naar een ander. De macht ligt bij de consument en we kiezen met elkaar voor een goedkoop hoogwaardige samenleving. Als bedrijven hier niet aan mee willen werken dan laten we ze gewoon klappen. Als er een groep 15

17 Hoofdstuk: 5. Scenario s gelukkig word van een keurmerk zijn we best wel bereid om iets te verzinnen. Iedereen weet toch wel dat het eigenlijk allemaal maar een grote grap is die keurmerken. Alles wat we weten delen we met elkaar op internet. Zo word het overbodig om veel geld uit te geven aan een paar onderzoekers die jarenlang naar iets onbenulligs zitten te kijken. Wij werken met elkaar en we gaan er van uit dat zij ook gewoon moeten werken voor hun geld. Topposities houden we niet van. Gelijkheid en broederschap is het belangrijkste ideaal wat we met elkaar nastreven. De wereld word alleen maar beter als we lief tegen elkaar zijn. Individueel-duurzaam: Individualistische duurzaamheid Het leven word ondanks dat we voor onze goedkope oplossingen gaan toch steeds duurder. De fossiele brandstoffen raken op en zijn slecht voor het milieu. Iedereen wil een goedkope oplossingen energiezuinige oplossingen. Huizen worden zelfvoorzienend wat betreft energie. Status wordt belangrijker, iedereen wil de nieuwste gadgets en auto s. Doordat de bevolking zal gaan groeien en men individualistisch is, zullen het aantal huishoudens nog meer toenemen. (CBS, 2014) Dit zou kunnen betekenen dat er een woningtekort komt. Hierdoor zullen er meer energie neutrale huizen gebouwd worden. Door de tekorten aan bepaalde metalen en brandstoffen worden de bezitters steeds rijker en creeëren ze macht. Iedereen is op zoek naar een baanbrekend en duurzaam idee en beschermt zijn ideeën. Een goed idee is namelijk geld en van geld krijg je status. Daarnaast kun je met geld de technologische ontwikkelingen ondersteunen en nieuwe duurzame ideeën bedenken waardoor je vermogen nog meer zal stijgen. Doordat efficiëntie en duurzaamheid gestimuleerd worden en contact via het web goedkoper is zal het persoonlijk contact verminderen en word er meer gecommuniceerd via sociale media. Telefoons en andere gadgets krijgen dan ook een steeds grotere invloed op ons leven. Individueel niet duurzaam: Individualistische dictatuur We zijn het zo gewoon gaan vinden: we kopen goedkope vliegtickets, T-shirts of plofkip, maar eigenlijk weten we wel dat de prijzen ervan niet kloppen. Door ze te kopen houden we het systeem van verkeerde prijzen in stand. Omdat vervuilen, opgebruiken en natuur vernietigen nu gratis is, blijven bedrijven hiermee doorgaan. De kosten ervan worden afgewenteld op de samenleving en op toekomstige generaties. (Broekhuizen, 2014) Het leven word ondanks dat we voor onze goedkope oplossingen gaan toch steeds duurder. De fossiele brandstoffen raken op. Iedereen wil een goedkope voorzieningen en er wordt niet omgekeken naar het milieu. Status wordt belangrijker, iedereen wil de nieuwste gadgets en auto s. Doordat de bevolking zal gaan groeien en men individualistisch is, zullen het aantal huishoudens nog meer toenemen. (CBS, 2014) Dit zou kunnen betekenen dat er een woningtekort komt. Hierdoor zullen er meer huizen gebouwd worden. Doordat de bevolking 16

18 Hoofdstuk: 5. Scenario s groeit maar de oppervlakte waarop gebouwd wordt afneemt, zullen er kleinere huizen gebouwd worden en word er meer de hoogte in gebouwd. Door de tekorten aan bepaalde metalen en brandstoffen worden de bezitters steeds rijker en creeëren ze macht. Iedereen is op zoek naar een baanbrekend idee en beschermt zijn ideeën. Een goed idee is namelijk geld en van geld krijg je status. Daarnaast kun je met geld de technologische ontwikkelingen ondersteunen. Technologische innovaties zullen op korte termijn het meeste invloed hebben op de samenleving. Zo zullen de banen van administratief medewerkers, boekhouders en bestuurders van voertuigen op termijn verdwijnen. (Delloite, 2014) De werkeloosheid en ongelijkheid zal onvrede en criminaliteit met zich meebrengen. Snelheid en efficiëntie gaat voor groen en duurzaam. De auto s en gadgets hoeven niet perse duurzamer te zijn of groener waardoor het milieu achteruit gaat. Men wil steeds meer concurreren op de arbeidsmarkt en moet dus relatief goed ontwikkeld zijn om een baan te vinden. Economische vooruitgang van organisaties hangt niet meer samen met de hoeveelheid van mensen maar met de efficiënte inzet van deze mensen (Stegeman, 2014) Het fysieke contact zal verdwijnen. Door de technologische ontwikkelingen is het goedkoper en makkelijker om via sociale media contact op te nemen. Daarnaast is het contact hebben met mensen alleen maar nuttig als hier financieel voordeel uit kunt halen. Men maakt steeds minder tijd om naar elkaar toe te gaan en om bijvoorbeeld ouderen te gaan bezoeken. Ziektes zullen hierdoor minder makkelijk worden overgedragen. 17

19 Hoofdstuk: Advies Advies Uit alles blijkt dat de digitale revolutie de eerst komende jaren zal blijven doorzetten. Het is voor koos! dus essentieel dat hier rekening mee wordt gehouden. We verwachten nog niet direct dat de adviesvraag in Nederland zal veranderen. Het is echter wel zo dat adviesbureaus zich onderscheiden door online profilering. Op dit punt liggen de grootste kansen voor koos!. Een website zou de vindbaarheid en geloofwaardigheid van de organisatie enorm ten goede kunnen doen. Het is echter wel belangrijk dat deze website dan representatief en professioneel is opgezet. Een aanvulling op deze vorm van online profilering zou het gebruik van sociale media zijn. In ieder scenario zien we terug dat ook dit een grote rol gaat spelen in de toekomst. Het regelmatig versturen van tweets of berichten via andere sociale media maakt de organisatie beter volgbaar en brengt ook bij ieder bericht de organisatie opnieuw onder de aandacht van zijn volgers. We verwachten dat het onderwerp afvalmanagement op dit moment het meest zekere thema is van koos!. Op dit gebied is namelijk in ieder scenario wel advies nodig omdat afval altijd zal blijven bestaan. We adviseren koos! dan ook zich voorlopig op dit onderwerp te blijven focussen en afhankelijk van het scenario andere onderwerpen in de portefeuille op te nemen. We adviseren om vooral de technologische vooruitgang te monitoren. Een besparing komt tenslotte vaak voort uit deze vorm van innovatie. We verwachten dat robotisering en automatisering een grote rol gaat spelen in het scheiden van afval, het monitoren en verbeteren van energiezuinigheid en het realiseren van besparingen. Ook het monitoren van politieke en internationale richtlijnen op het gebied van energie en afvalmanagement. Op zowel Europees als landelijk niveau word er op dit moment veel aandacht besteed aan het terugdringen van vervuiling en het stimuleren van groene energie. Als deze trend word ondersteund door subsidiemaatregelen zou de manier van acquisitie van koos!, het zelf contacteren van de klant, goodwill kunnen creëren bij organisaties. Daarnaast adviseren we koos! om jaarlijks terug te kijken naar trends binnen de samenleving. Op deze manier kan koos! zich optimaal voorbereiden op de toekomst en bestaansrecht handhaven voor

20 Hoofdstuk: Bibliografie Bibliografie Atelier3d. (2014, oktober 8). Tien Bespaartips. Opgeroepen op december 24, 2014, van Atelier 3d: Berentsen, L. (2014, november 5). Provinties huren op ruime schaal externen in. Opgeroepen op december 2014, van Fiinancieel Dagblad: Broekhuizen, E. (2014). De vergeten oplossing. Cambio. (2014). Autodelen - Zo werkt het. Opgeroepen op december 24, 2014, van Cambio: CBS. (2014). Bevolkingspiramide. Opgeroepen op december 2014, van CBS: CBS.nl. (2014, november 14). natuur en milleu. Opgeroepen op december 16, 2014, van Consultancy.nl. (2014, juli 28). Hoe houden adviseurs vakinhoudelijke kennis op peil? Opgeroepen op december 2014, van Consultancy.nl: Dael, K. v. (2014, december 08). STEEP analyse en toekomstvisie. (J. Braspenning, Interviewer) Delloite. (2014, 10 1). Mogelijk 2 tot 3 miljoen banen op de tocht. Opgeroepen op 12 10, 2014, van Delloite: Ecodorp Boekel. (2014). Ecodorp Boekel. Opgeroepen op december 24, 2014, van Ecodorp Boekel: ESB Marktordening. (2012, juni 22). Heen en weer in privatisering afval. Opgeroepen op december 2014, van CDA: _06_22 Heen_en_w eer_in_privatisering_afval_gradus.pdf Het Groene Medicijn. (2014). natuur en gezondheid. Opgeroepen op december 8, 2014, van Jacobs, F. (2011, Augustus 25). 3 tegenstellingen die de weg naar duurzaamheid verlammen. Opgeroepen op december 24, 2014, van Mira Mero: 19