DE TiRIEFS-imiEIIDfe.

Transcriptie

1 DE TiRIEFS-imiEIIDfe. NOG EEN WOOED DË MATERIËLE BËLANGEIV VAN NEDERLAND IN HET ALGEMEEN EN VAN DE HOOFDSTAD IN HET BIJZONDER ^ J DOOR li EN AMSTEL Le mieiix nat renuemi ilu Ineti. Prijs 25 Cents. AMSTERDAM, JOH. VISSER

2

3 I ï DE TARMFSBlRZIEilNIi^..^ J Jii.^ -1.1 irhl-.-w I

4

5 it NOG EEN WOOED wu OVER S RE VAN NEDERLAND IN HËT ALGEMEEN EN VAN DE HOOFDSTAD IN IIET BIJZONDER DOOK Lo micux cut I'ennerai tin bieii. =S5 <S>M:=»««=* AMSTEEDAM, JOH. VISSER

6

7 Vrijheid! Ziedaar een tooverwoord, dat ieder meiisch electriseert; een woord, dafc veel goed en schoon en nuttig tot stand heeft doen brengen, maar dat ook het masker is geweest van vele buitensporigheden. Wij voor ons waren altijd voorstanders van vrijheid, maar in echt Nederlandschen zin. Wij verlangen de vrijheid opgevat te zien in dien geest, waarin het belang van het maatschappelijk zamenstel dat gebiedend vordert. In geen opzigt mag vrijheid absoluut zijn, xvil zij niet in losbandigheid ontaarden, en aanleiding geven tot verderfelijke resultaten. De maatschappij eischt dat ieder individu, dat elke tak van volksbestaan, dat elk onderdeel in één woord iets van zijne vrijheid ojjoffere in het algemeen belang; waar dit niet het geval is, valt de georganiseerde maatschap in duigen. Deze stelling is overal, op elk gebied en door eiken wetgever erkend, maar bovenal in ons land. Onze voorouders waagden alles voor en om de vrijheid, maar het besef van orde en gematigdheid was tevens zoo sterk, dat het spreekwoordelijk werd. Bezadigdheid is bij ons gewoonte en wet; zij komt overeen met ons volkskarakter en met onze behoeften. Laten wij dan alle excentriciteiten en het voorthollen en drijven naar uitersten aan anderen over, en moge het voorbeeld van onze vaderen steeds tot rigtsnoer strekken. De tijden mo-

8 6 gen veranderen, de gïondtrekken van het karakter eener natie worden niet ligt uitgewischt. Wanneer wij het oog slaan op de stoffelijke belangen van ons land, dan is het bovenstaande eveneens van toepassing. Wij bewonen een klein land, bijna overal door magtige naburen omringd. Wij bezitten onschatbare koloniën, maar die door duizende uren afstand van het moederland verwijderd zijn ; wij hebben velerlei bronnen van volksbestaan, die de oorzaak van onze welvaart zijn, maar die somtijds schijnbaar strijdige belangen hebben. Dat alles te zamen genomen noopt ons om steeds rondom ons te zien en te zorgen met het streven naar algemeenen vooruitgang mede te gaan ; maar juist diezelfde redenen waarschuwen ons om het nationaal karakter in geen enkel opzigt te verloochenen en steeds met voorzigtigen tred voort te streven. Proefnemingen mogen anderen zich veroorloven; middehnaet is de beste staet''\ sprak reeds vader Cats. Toen wij eenige maanden geleden de pen hebben opgevat om in eene toen versclienen brochure de materiële belangen des lands te bespreken, hebben wij aangetoond, welke gewigtige aangelegenheden op materieel terrein het tegenwoordige ministerie te regelen had. Wij hebben toen ons vertrouwen in het destijds opgetreden kabinet Kochussen~van Bosse in ondubbelzinnige woorden aan den dag gelegd. Wij hebben veel van mannen verwacht, die, bekend met den toestand des lands en door zoovele banden aan de hoofdstad geliecht, in hunne banier het motto: gemauc/d liberalisme voerden. Wij vatten thans de pen op met een gevoel van teleurstelling, da(, wij niet gemeend en gem'cnfccht hadden reeds nu lucht Ie moeten gevëtn

9 7 Wij zullen in weinige bladzijden de gronden daarvoor ontwikkelen. Als voorstanders van vrijheid hebben wij ons ook steeds verklaard voor handelsvrijheid. De banden, die vroeger 'de betrekkingen tusschen de onderscheidene natiën belemmerden, verdienden naar onze wijze van zien afkeuring, en hetgeen de Ecgering met opoflering van tonnen schats dan ook in de laatste jaren heeft gedaan om de vrijheid van den handel te bevorderen, achten wij in het belang van het land. Maar handels^ vrijheid is ook een theoretisch beginsel. Het is de grondslag van die kennis, welke zich bij uitsluiting BE wetenschap noemt. Elke theorie, elke wetenschaj) nu is slechts vatbaar voor toepassing tot zekere hoogte, en de vrijheid mag ook hier alleen in zooverre worden gegeven als nuttig is om de belemmeringen in do beweging uit den weg te ruimen; nooit in zooverre dat de regten van anderen daardoor worden gekrenkt. Een der grootste Pransche Staathuishoudkundigen, Jean Baptiste Saj, stelde dan ook voorop, dat de wetenschap niet absoluut is. En zeker in Nederland, dat onder zoo bijzondere omstandigheden verkeert, moet de wetgeving dien stelregel in het oog houden. Het bezit van onze koloniën vordert eene voorzigtige toepassiii"- van de lessen der wetenschap; geene luchtsprongen of vermetele grepen. Wij hebben toch meer noodig dan zeevaart en handel, om de voortbrengselen van den arbeid van den Javaan te realiseren; wij moeten er ook iets voor in de plaats kunnen geven. De verschillende takken van volksbestaan hebben dus eeneriei belang, dat zich resumeren kan i)i den eisch van eiken welgeordendc maatschap; gemutigdo vrijheid, De ia^^

10 8 dustrie moet den haudel de hand reiken en men mag het belang van den eenen tak van volksbestaan niet ten offer brengen aan slechts schijnbare voordeden voor den ander, want dan gaat de wetgever en de man van wetenschap zijne taak te buiten en verdiept zich in holle theoriën. Ziedaar de taal, zal men zeggen, van een conservateur, van een voorstander van bescherming, een monopolist. Groote en ijdele woorden, waarmede men buitensporige eischen zoekt door te drijven! Woorden en niets meer, waarvoor de bezadigde man niet terugdeinst. Omdat vrijheid van handel tot grondslag wordt genomen, moet men niet overdrijven. Het is gemakkelijk een ieder, die niet met de theoretici overeenstemt, deze woorden naar het hoofd te werpen. Er was ook eens een tijd, toen men om Galilee lachtte of toen de voorstanders eener vrijzinnige grondwetsherziening voor rood-republikeinen en Jakobijnen werden uitgekreten. Ieder zijne beurt. Als bewoners van de hoofdstad, die zoo velerlei belangen in zich vereenigt en waarmede, naar onze wijze van zien, de bloei van het Vaderland zamenhangt, zullen wij niet voor zulke magtspreuken terugdeinzen, maar met openhartigheid tot onze medeburgers het woord rigten. De hoofdstad leeft van handel, maar ook de industrie geeft aan duizenden en duizenden brood; zoo menig gezin heeft reeds in de laatste jaren de treurige gevolgen van te ver gedrevene theoriën ondervonden, dan dat wij meenen te mogen zwijgen. Onze suikerfabrieken zijn er het voorbeeld van; en daar waar 70,000 menschen somtijds ondeistand uit de algemeene kas genieten, willen wij pogen te verhoeden dat dit getal nog met duizenden vermeerderd wordt.

11 9 Wij zeggqn dat het belang van de industrie in de hoofdstad groot is; maar niet alleen voor ééne stad is dit het geval; geheele provinciën bloeijen daardoor; Gelderland, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg staan of vallen met de industrie. Het is dus een groot, een algemeen belang dat wij voorstaan. Welke is nu de toestand van de industrie in Nederland? Yóói 25 jaren bestond door de vereeniging van het handeldrijvende Noorden en het fabriekwezen in het Zuiden, in Noord-Nederland geene inlandsche nijverheid of althans niet in die mate om eenia- sewio-t in de schaal te kunnen leggen. De Belgische provinciën konden in onze toen veel geringere behoeften aan voortbrengselen van de industrie niet alleen voorzien, maar zij hadden onder Koning Willem I de wetgeving weten te schoeijen op de leest van bescherming, ten nadeele van den handel. Die band werd losgemaakt en de handel is meer en meer vrij geworden. Maar die handel had behoefte aan ruilingsmiddelen en daardoor werd de industrie in het Noorden geboren, eerst zwak en klein, nu vau groot belang. In 20 jaren tij ds en op een' enkelen tak na zonder eenige de minste ondersteuning van overheidswege, wist zij zich tot eenc verbazende hoogte te ontwikkelen. Zij had intusschen met ontzaggelijke bezwaren te kampen, want behalve de natuurlijke nadeelen, als de duurte der arbeidsloonen en der levensmiddelen en het gemis aan sommige grondstoffen, die van elders moesten worden ontboden, bestond er gebrek aan kennis en aan geoefende werklieden. Andere rijken ondersteunden hunne onderdanen door hooge regten, proliibitie, door premiën en somtijds door reglstreckschc hulp. De luinde!, die nu echter vrij

12 10 was in ons land en die het hoe langer des te meer werd, wist ook de wetgeving in zijn belang te regelen, en de herhaalde wijzigingen in onze tarieven bragten dikwijls een- toestand van spanning en onzekerheid te weeg, die voorzeker nadeelig moet zijn voor de industrie, want kapitaal is daarvoor eene eerste behoefte en de kapitalist is vreesachtig. En toch ontwikkelde zich de industrie, eerst onder het stelsel der dillerentiële regten, daarna onder het zoo matige tarief van 1S45. Zij breidde hare takken naar alle zijden uit, ondanks de kracht der concurrentie, en ofschoon het stelsel van handelsvrijheid bij ons op het stuk van tarief- en handelswetgeving eene libcraliteit deed ontstaan, waarvan de vreemdeling een ruim gebruik maakte en waardoor het kleine Nederland op dat gebied het meest vrijgevige in geheel Europa werd. Dat is wel het bewijs, dat de nijverheid in ons land leven kan, zoo men haar niet doodt en wil dooden. Maar gedurige inspanning van krachten maakte dien tak van volksbestaan steeds gevoeliger voor elke aanraking. Nu zij op zekere hoogte IS gekomen en ondanks zoovele bezwaren de mededinging met den vreemde kan volhouden, stuiten hare pogingen om debouches te krijgen op de barrières van prohibitie en hoogc regten af. De vreemdeling kan tot ons komen en onze markt overstroomen met zijne producten; wij zijn in een keurslijf geprangd en zien ons omringd door concurrenten, die gewapend zijn met al de voordeden van hunne hooge toltarieven. Wat heeft de handelsvrijheid intusschen uitgewerkt? De scheepvaart moge hier en daar van belemmeringen ontheven zijn, verder is men niet gegaan, Engeland, ]ie( grootc iciiul der nijverheid, heeft het voor-

13 11 beeld van vrijzinnige scheepvaarl-wetgevmg gegeven en lokt de grondstoffen voor zijne fabrikaten tot zich, maar het heft hooge heschermende regten ten behoeve van zijne fabrieken. Wij zuilen het bewijzen. Van ijzeren ornamenten heft Engeland bij den invoer 75 pct. van de waarde; van Eransche zijden goederen 15 pct.; van chocolade ƒ 22, Nederland ƒ8 per 100 pond; van manufacturen zonder onderscheid, wollen of linnen fabrikaat ƒ 132 per 100 pond; van hop / 53,16, wij 60 cents per 100 pond; van kurk f 66, wij ƒ20; van glas- en aardewerk het dubbele van Nederland ; van borduursel op alle stoffen 15 pct. der waarde, en eindelijk 10 pct. van de volgende artikelen : geweren en pistolen, geelkoper in blokken, geelkoper dubbeling in bladen, essence van spruce, Brusselsche kanten, extract van Cardemon, gezette bijoutiriën, alle artikelen van leder gefabriceerd, muziek-instrumenten van allerlei aard, en platen. De verstandige Engelsche staatslieden wisten dus zeer goed wat zjj deden. Zij hebben de grondstoffen en de eerste levenshejioeften tot zich gelokt oi de scheepvaart vrij gegeven, maar zij sluiten de deur voor vreemd fabricaat, ten einde Europa te voorzien door hunne fabrieken. Zij wachten zich wel het stelsel van vrijheid van handel ten nadeele van hunne eigene belangen toe te passen; zij bewijzen daardoor practisch te handelen en geenszins tot buitensporigheden te willen vervallen of aan het najagen van theoriën de welvaart van duizenden te willen opofferen. België, Frankrijk en Duitschland, wij behoeven het niet te bewijzen, zijn uilen de een nog meer dooi-

14 12 trokken van den geest van prohibitie en protectie dan de ander. Men kan de bijzonderheden daarvan in ciifers nagaan in de Fergdyking van hei hestaanch ia^ nef van m. en niigaande regten, met het nieuw ontworpene, benevens met de tarieven van België van 1 October 1855, Frankrijk, My, 1856, DuUschland, 1 Januarij 1857, Hngeland 1855, door een groot aantal mdustrieelenin het hertogdom Limburg, February U^S En wat doen wij? Wel verre van het voorbeeld van Engeland, anders onze meester op dat gebied, in het oog te houden, willen wij eene theorie tot in het uiterste tot regel verheffen. Wij hebben in 1851 bij tractaten onze regten verlaagd en nu, in 1858 wordt aan de Staten-Generaal een wetsontwerp tot herziening van het tarief van regten van in-, uit- en doorvoer aangeboden, dat, volgens de verklaring van alle belanghebbenden, den doodsteek moet g^.,m aan onze industrie, want er is nog slechts één stap noodig om de grenzen tolvrij open te stellen. Een beginsel van heffing van 5 pct. van het gewigt der goederen en voor sommige nog minder - is tot grondslag aangenomen. Is de aanneming van die wet nuttig.? Is de klagt van de industrie ongegrond? Brengt het belang van Nederland niet veeleer de verwerping mede? Wij hebben het gezegd: wij zijn voorstanders van vrijheid, maar een vijand van alle uitersten. De vorige Eegering heeft het tarief voorgedragen, en de heer v^n Bosse heeft de stoutheid om op dien weg voort te gaan. Kon het anders? Het departement van financiën buigt voor den invloed van den staatsraad BoEioE ; dien invloed moest de heer Vrolik zich laten welgevallen, want de vroegere rauntmeester was

15 13 toch niet geheel bekend met alle takken van zijn bestuur. De heer VAN BOSSE is evenwel een kundig financier; hij verstaat de kunst r^«grouper les cu^rel, al zijn alle groeperingen niet even juist, getuige een' vorig minister van Oorlog. Maar, zoo wij wel onderrigt zijn, in 1848 werd eene portefeuille aan den heer BoEijE aangeboden, waarvoor hij bedankte, en den heer VAN BOSSE aanwees. Ziedaar Ie secret de la comêdie, want de tegenwoordige Minister van Financiën zacr' nu steeds in vele opzigten door en met de oogen van zijn tegenwoordigen directeur-generaal. Van daar d(i weder indiening van het tegenwoordige wetsontwerp dat waarheid moet geven aan het woord: ik zal L mjverheid niet aan eene beroerte, maar aan de tering doen sterven. Zien wij, bewoners van de hoofdstad, echter groote belangen opgeofferd aan holle theoriën' waarvoor enkelen zich hebben opgewonden en wier volledige toepassing in strijd is met onzen landaard, en aan groote woorden, dan willen wij Eegering en Vertegenwoordiging voorlichten, zooveel wij dit kunnen. Het tegenwoordige tarief zal onze nijverheid vernietigen, ons land benadeelen en ons aan de fabrieknijverheid van Engeland en België aan handen en voeten gebonden overgeven. Die twee landen toch zijn onze grootste concurrenten. Wij hebben aangetoond wat Engeland wil. Werpen wij nu een blik op onzen zuidelijken nabuur en vragen wij ons af, of de vriendschappelijke betrekking met dat land zulke groote offers waard zijn. Toen België zich van ons land had afgescheiden voerde het een stelsel van protectie van zijn fabrieks-' wezen in, dat gelijk stond met wering van alle an-

16 14 derc producten en waardoor de bloei van zijne fabrieken tot cene ongehoorde hoogte werd opgevoerd. Wij behoeven ons niet in cijfers te verdiepen ora aan te toonen, dat de wetgeving van dat land geheel en al increrifft is om hooge inkomende regten van vreemd fabrikaat te heffen; het is eene algemeen erkende waarheide Nederland, de nabuur, die handel en een vloot had, was intusschen het meest natuurlijke debouché voor de fabriekatcn, en terwijl men onze ontluikende industrie den weg versperde en de mededinij-ing op eigene markt onmogelijk maakte, breidde Belo'ië zijne relatiën hoe langer des te meer uit, Tractaat op tractaat verzekerde aan onze zuidelijke naburen groote voordeelen voor hun fabriekwezen, waar» teo-en zij luttele concessiën overstelden, want onze koloniale waren, die men onder eenigzins voordeeiige voorwaarden toeliet, waren voor hen eene volstrekte behoefte geworden. liet traktaat van 1851 was dan ook hoogst gunstig voor België, maar toen het zijne differentiële regten afschafte voor alle natiën, meende men te Brussel daaruit tegenover Nederland een bijzonder voordeel te kunnen trekken, en de opzegging van het handelstractaat was er het gevolg van, terwijl deskundigen hier te lande, en met veel regt, volhielden, dat onze vrijzinnige handelswetgeving racdebragt dat wij die overeenkomst zouden verbreken, ten einde voordeeliger voorwaarden voor het handelsverkeer te bedingen. Onze diplomatie vatte zijne taak aan en ook de staatsraad BÜEIJB begaf zich naar België en bleef daar geruimen tijd. Wat was het resultaat? Een tractaat, dat onder den schijn van reciprociteit werd gesloten, kwam eiken Nederlander zoo nadeelig voor,

17 15 dat iiietiiiuid er door bevrediy-d werd, waiii tegenover enorme concessiën van onze zijde en de toepassing van onze vrijgevige beginselen, stonden andere bepalingen ten onzen nadeele over, waardoor vroegere voorregten, waarvan wij bet genot badden gebad, beliendig waren ter zijde gesteld. Daarbij kwam dat onss vorig ministerie het vraagstuk omtrent het al of niet voortbestaan van diflerentiële regteu in onze koloniën in dat tractaat had uitgemaakt en aan België niets meer of niets minder had toegekend dan de vrije vaart op onze Indische bezittingen. Die greep in ons koloniaal stelsel vond algemeene afkeuring, want met bet stelsel der differentiële regten in Indië ten voordeele van de voortbrengselen van Nederland hangt niet alleen ons tolstelsel in Indië te zamen, maar ook het stelsel van consignatie der produkten, en bijge volg het stelsel der kultures. Onze bewindslieden stemden er akoo in toe, dat Antwerpen nu even goed het depot van onze Indische producten zou worden als Amsterdam en Eotterdam, zonder behoorlijk te hebben overwogen of dit niet eene verlegging van den handel en 'het verdwijnen van de millioenen der koloniale baten ten gevolge zou hebben, waardoor onze financiën uit hunnen eenmaal zoo benarden toestand zijn gebragt. Het stelsel van vrijheid van handel, de theorie, hadden dan intusschen al weder eene schrede ver - der cedaan ; de reede van Batavia zou dan misschien met Transche, Engelsche en Belgische schepen gevuld worden, en er niet langer do Nederlandsche vlag waaijen, of alleen bij wijze van uitzondering, maar 'Périssent les colonies, vivent les principes. De Nederkndsche Staten-Generaal wan echter een weinig voor-

18 16 aigtiger en met algemee7ie stemmen (op ééiie na) werd het tractaat verworpen. De industrie eu onze handel juichten, maar er bleef toch nog iets voor België over. Het tarief zou welligt de voordeelen in ruime mate kunnen te goed doen, die het tractaat anders had kunnen verleenen. Dit tarief toch stelt den invoer voor Belgische fabrikaten op een uiterst gunstigen voet. De Belgische Minister van Financiën heeft toch bij de memorie van toelichting, waarbij hij het tractaat aan de goedkeuring der Belgische Kamers aanbood, het navolgende gezegd : // Het totaal bedrag van den handel tussehen Bel- //gië en Nederland heeft, in 1856, 181,787,000 frcs. //bedragen, den doorvoer daaronder begrepen. //Van dit cijfer bedroeg de UITVOER VAN BELGI- //SCHE PRODUCTEN ongevcer 57 millioen francs. // Wij verkoopeu aan Nederland bijna zooveel als // aan Engeland (59 millioen); meer dan aan het Zoll- //verein (36 millioen); meer dan aan Amerika, Afrika // en Azië te zamen (36 millioen). Het is opmerkelijk 1/dat dit débouché, om zoo te zeggen aan onze deur f/geopend, van onze VA.B^\V;.MÏ^^ eene hoeveelheid koopt, //zooals wij die nergens elders kunnen afzetten. Het f/voornaamste gedeelte van dien uitvoer van 57 tnil- II Hoen francs hestaat uit KATOENEN WEEFSELS, LIN- //NEN, MACHINES, IJZER- OF KOPERWERK, SPIJKERS, //GT,ASWERK OF KRISÏAT,, CHEMISCHE VOORWERPEN,»enz. enz., tenoijl de grondstof en het grootste gedeelte,t uitmaken van onze verzendingen naar Frankrijk en ff zelfs naar Zvjitserland, en met de eerste levensheu hoef ten al onze handel met 'Engeland uitmaken. Ik //wil niet zeggen dat de handel in grondstoffen eu

19 17 //eetwaren niet belangrijk of voordeelig zou zijn, maar //die van bewerkte voorwerpen heeft met het oog op '/ den daaraan besteeden handenarbeid, eene ontnis- // kenbare superioriteit." Daarbij kwam dat de bepaling in het eerste ontwerp-iarief was gemaakt, dat wij van de linnen manufacturen 5 pct. van de waarde zouden heffen, in plaats van 1 pct., een voorstel, dat geen oogenblik ernstig gemeend was en eene bedreiging tegen een' tak van Belgische industrie scheen, die onze Eegering zich intusschen haastte om nog tijdens de otiderhandelingen uit den weg te ruimen; de kunstgreep was te onhandig om te kunnen worden volgehouden. Daarop doelende zeide de Belgische minister verder, dat Nederland, na Frankrijk, de grootste consument van dat artikel was en dat wij in 1856 de volgende hoeveelheden Belgisch fabrikaat hadden verbruikt: //Katoenen manufacturen voor 7,696,000 frcs.; //Wollen en Lakens, 3,349,000 frcs.; andere Wollen //Weefsels 1,517,000 frcs. en linnen 3,906,000 frcs." Onze lezers zullen hieruit zien, welk een onbegrijpelijk geschenk nu het tarief voor de Belgische nijverheid zal zijn, want wij consumeren niet alleen de meeste fabrikaten, maar juist die artikelen vormen bijna het totaal van den handel, die bij ons het zwaarst door de tariefherziening worden getroffen en waarvoor de concurrentie dus onmogelijk wordt. Gaan onzefabrieken dus te niet, België zal er van profiteren. Maar dat land is immers, volgens de officiële taal, eene zoo bevriende naburige natie. België toch vernietigt de welvaart van onze zuidelijke provinciën, door ons het Maaswatcr te ontnemen, ten einde zijne heide

20 IS gronden to bcspvoeijen (w onzen iuinilc! vdn 's Ilcrtogenbosch, Amsterdam en Rotterdam door ecn canal <l(i jonciion van de Maas met do Schelde naar Antwerpen te verleggen. België heeft immers een tracfcaat tot wering van dén nadruk onzer boeken?esloten, maar weet dat het daardoor den ondergane»- van onze papierfabrieken bevordert, omdat de boekdrukkerijen te Brussel zeer goedkoop werken en men nu boeken aldaar kan laten drukken en zonder eenig regt naar Nederland overbrengen, waardoor de Ncderlandsche drukkerijen en papierfabrieken een gevoeligen slag; lijden, nadat België jaren lang de voortbrengselen van den geest van Nederlandsche en Pransche schrijvers, zonder eenig honorarium te betalen, Iiad ])agedrukt. Hetgeen wij hier zeggen, berust op goede gronden, Alzoo zal het tarief ]?elgië onschatbare voordeelen aanbrengen, ten koste van onze industrie. Het zal echter zijne wetgeving niet vrijgeviger maken dan wanneer het, even als Engeland, geeiic bescherming voor zijne industrie meer noodig heeft, want do protectie was zoo lang ecn levensbeginsel voor dat land, dat het die alleen op goede gronden kan laten va> ren. Maar het lacht en juicht intusschen over onze uitzinnige theoriën, die het zich wel zal wachten na te volgen. frankrijk en üuitschland hebben evenzeer toltarieven, die oneindig hooger zijn dan het onze en het eerstgenoemde land is er nog zoo ver af vrijheid van handel te willen aannemen, dat de keizer nog voor weinige dagen op het punt stond de schaalregten op de granen weder ia het leven te roepen. Wat volgt uit dit alles? Dat de verlaging van ons tarief ons den roem van wereldburgerschap zal

21 19 verlcenen, maar duizende onzer iandgenooten broodeloos maken. Zoo andere landen ons den toegcanec tot hunne markten verleenden, dan eischte eene gezonde staathuishoudkunde dat wij niet langer regten op den invoer behouden. Maar wij zijn omringd door eeu wal van hooge regten; wij kunnen niet uitvoeren, maar wij verschalfen de gelegenheid om onze koloniën en ons land van vreemd fabrikaat te voorzien. Is dat verstandi;?? Wanneer wij tocli het nieuwe ontwerp-tarief in handen nemen, dan zien wij tot regel gesteld een inkomend regt van 5 pct, Het linnen blijft echter op 1 pct, en het leder op 2 pot. De kramerijen betaalden daarentegen sedert lang 3 pct. en het geslagen ijzerwerk 2 pct, Waar blijft dus de consequentie van de Eegering? Waarom moet aan den anderen kant tot gemak van de administratie voor sommige artikelen een hooger regt worden gevorderd? Het een noch het ander begrijpen wij. Maar wij begrijpen wel, dat in het algemeen onze fabrieknijverheid een' overgang zal moeten verduren, die te -sterk en te plotseling is. Men vergeet onze hooge arbeidsloonen ; men vergeet dat bij ons het accijnsstelsel en op vele plaatsen nog het gebrek aan spoorwegen, die eerst over jaren tot stand kunnen zijn gebragt, onze nijverheid drukken. Men geeft, ja, sommige rijksaccijnsen vrij, maar de gemeenten moeten die behouden of hunne financiën raken in de erootste verwarring. Wij vermijden liefst, hier in de hoofdstad, van inkomsten of equivalentsbelasting te spreken. Nu heeft de Minister van Financiën wel voorgesteld de afscliaffing' van den accijns op de brandstoffei), maar al wordt die wet door de Staten-Generaal aangenomen, dan moet men toch niet voorbijzien dat h(4 itijk reeds ^^^ aan 2

22 20 sommige en 7jo vrijdom aan andere fabriekanten heeft toegekend en dat het voordeel dus zoo enorm niet is. Wat echter het grootste bezwaar tegen de nieuwe wetgeving uitmaakt, is het ongelukkige begrip om alles te brengen op üe toaarde en de heffing naar het gewigt uit onze tariefwetgeving te schrappen. Eenparig verklaren toch de industriëlen (en wij mogen niet aannemen dat zoovele achtenswaardige mannen daaromtrent iets anders dan waarheid verkondigen), dat de heffing naar die maatstaf geene behoorlijke controle toelaat, zoodat het allergemakkelijkst valt en in de vele gevallen zal plaats hebben, dat slechts een gedeelte van de waarde wordt opgegeven en zoodoende de regten niet 5 pct., maar slechts 3 of 2.1 pct. zullen bedragen. Daartegen kan niet behoorlijk worden gewaakt. Er zijn een tal van artikelen, waarbij do controle onder de mogelijkheden behoort, vooral wanneer zij in eeno baal bij elkander gevoegd zijn. ])e eerlijke handelaar zal daardoor een lokaas krijgen om de wet te ontduiken en de Zedelijkïieicï onzer ambtenaren zal er niet bij winnen. Ilct stelsel van benadering, dat men als waarborg daartegenover stelt, heeft zoo groote bezwaren en moet den kleinhandel zoo groote schade veroorzaken, wanneer de ambtenaar als mededinger van den kleinhandelaar optreedt, dat zelfs de voorstanders van het tarief in de Tweede Kamer naar middelen gezocht hebben om iets beters te vinden. Waarom heeft de Eegering een' weg verlaten, die in alle andere landen gevolgd wordt en die sedert 25 jaren de proef hier te lande had doorgestaan? De schatkist moet daarbij een aanzienlijk verlies lijden, want wanneer zij rekent op eene opbrengst van 5 pct. en de helft of een derde

23 ^.1 gedeelte wordt verzwegen, dan moet voor haar oen aanzienlijk verlies ontstaan ; do opbrengst der in- en uitgaande regten bedraagt bijna 3 millioen 'sjaars. Maar wat schaadt een millioen meer of minder als de wetenschap en de theorie slechts zegevieren! De bezwaren tegen dat beginsel zijn nergens wederlegd en toch houdt de Minister van ïinantiën daaraan vast. De minister vcrldaart toch in de Memorie van Toelichting, bij het nieuwe wetsontwerp gevoegd, -~ waarbij do vrijdommen alweder aanmerkelijk zijn uitgebreid en sommige regten nog lager zijn gesteld, - dat hij de bezwaren niet kan deelen tegen de heffing van 5 pct. voor katoenen, manufacturen, geslagen ijzerwerk en kramerijcn, in het voorloopig verslag ontwikkeld. De eenige reden nu, die de regering daartoe bewogen heeft, is»dat zij het bedrag aan inkomsten dat de schatkist uit de invoerregtcn trekt, niet te zeer wil verminderen." Hij acht bet ondenkbaar dat de verhooging van ^ of 1 pct. zoo belemmerend is voor den handel, dat daardoor een minder vertier of verbruik zou ontstaan. Wij verklaren openhartig deze redeneringen in den mond van een free'-trader, en tevens van een minister van Financiën, niet te begrijpen. De minister verklaart toch hetzelfde bedrac^ aan inkomende rechten te willen heffen als vroeger ; de industrie toont hem aan, dat de toepassing van het beginsel van heffing naar de waarde, alle waarborgen doet verdwijnen voor de opbrengst der 3 millioen, en nu verhoogt hij liever de regten op artikelen, die vroeger lager gesteld waren en drukt daardoor den handel, dan een bepaald verkeerd beginsel te latciu varen.

24 S2 ije njiuister verklaart verder, dat de verliooging van inkomend regt van I of 1 pct. geen invloed zal hebben op het vertier. Waarom heeft hij dan het geheele tarief voorgesteld? Als een pct. meer of minder den handel niet deert, ten opzigte van manufacturen en ijzervvaren, dan vragen wij: welk bewijs bestaat er dat hetzelfde niet geldt voor alle andere artikelen? Waarom moet dan ten nadeele van de industrie alleen een voordeel in andere opzigten aan den buitenlander worden gegeven, dat voor onze belangen zoo nadeelig zal werken? Maar //de vroegere lagere regten op de genoemde artikelen waren alleen met het oog op buiteulandsche belangen vastgesteld" zegt de minister. Wij hopen dat de door ons aangegevene cijfers en gronden hem dan ook de overtuiging zullen geven, dat de geheele taiïefsherziening eigenlijk ten voordeele van den buitenlander strekt. Wanneer de minister getrouw blijft aan de beginselen, in de tegenwoordige Memorie van Toelichting op bladz. 3 en 4 nedergelegd, dan moet hij ua de lezing van dit geschrift het wetsontwerp intrekken, of hij maakt zich schuldig aan de meest schromelijke inconsequentie. De minister zegt eindelijk in de Memorie, dat de heffing bezwaren oplevert, maar hij acht die tegen het beginsel van belasting naar de waarde toch niet van zoo ernstigen aard, dat zij afkeuring zouden verdienen. Hij cijfert al hetgeen tegen het stelsel van benadering is gezegd, weg met de verklaring, dat ieder ander stelsel zijne bezwaren heeft, en de deur nog wijder voor misbruik en oneerlijkheid zou openzetten. Jlet bewijs ontbreekt echter en tegenover dat gevoelen staat de meeninu' van alle industriëlen in den

25 0l\ lande. Zal de mioistcr dai bewijs kuiuiuu Icvcrcu? Het beroep op de meerderheid van de Tweede Kamer is even ongegrond, want wij lezen wel degelijk in het Voorloopig Verslag van 12 Januarij, dat zeer vele leden zich tegen het stelsel van het wetsontwerp verklaarden, en daar nu slechts een SOtal leden aan het onderzoek in de afdceliiigen heeft deelgenomen, bewijst niets dat de meerderheid van 68 leden onze Etenswijze niet deelt. In eik geval is dat punt niet uitgemaakt. Wij hebben genoeg gezegd om te doen uitkomen, dat het tarief aan onze industrie een o)ieindig groot nadeel zal doen. AVat staat daartegenover? Zeker lid der Tweede Kamer zou zeggen: eeuigc dooddoeners! Het algemeen belang gaat boven dat van sommigen ; al zullen de producenten bij een laag tarief verliezen, de consumoiten winnen er bij. Deze stelling is volkomen onjuist. Onderstellen wij eens dat de Ncderlandsche Nijverheid te niet gaat en dat daarentegen de handel en de consumenten in het buitenland al hunne producten moeten gaan koopen. Zullen zij dan de transportkosten niet moeten betalen? Zal den handel, die in onze dagen vooral zoo groote behoefte heeft aan eene spoedige en dadelijke bediening, liet noodige onmiddelijk voor de hand vinden? Voorzeker neen, want hetgeen wij vooral aan fabriekaten gebruiken, is meer ten behoeve van eene Indische bevolking van 13 millioen zielen dan voor de 3 millioen in ons land. Vele artikelen van uitvoer zijn nu niet in de magazijnen en winkels te vinden, want de smaak van eene Europesche bevolking kan niet tot rigtsnoer strekken voor de bevolking van onze Overzeesche bezittingen. Men moet dus tot den fabriekant komen, hetzij in

26 24 ï wen the, Noord-Brabant of Limburg, of wel in Engeland, België of Zwitserland. En nu zullen de transportkosten noch zoo goedkoop zijn, noch de voorziening in de behoeften zoo schielijk kunnen plaats hebben, dan wanneer men onmiddelijk de goederen uit de nabijheid kan ontbieden. Men zal zeggen, dat de scheepvaart in buitenlandsche havens regelregt de goederen kan gaan halen; maar schenken dan vreemde landen het havengeld en de loodsgelden en zoovele andere scheepsgelden, aangenomen zelfs dat de reis derwaarts niets meer aan den reeder kost en de bemannins en het onderhoud van het schip alzoo dezelfde kosten zullen veroorzaken. De consumenten znllen winnen, zegt men verder. Wie ziin de consumenten? Zijn dat alleen de handelaren en commissionnairs te Eotterdam, of consumeert de bevolking van geheel Nederland? Consumenten en producenten zijn bij duizenden en honderd duizenden dezelfde personen en tegen een e onmerkbare winst voor allen staat het verlies van broodwinning voor zeer velen over. De fabriekant, de grossier en de arbeider zijn ook consumenten; wanneer men dezen hun brood ontneemt, dan verminderen de middelen van productie niet alleen, maar een gedeelte van het vermogen tot consumtie in Nederland gaat verloren. Het is dus niet het algemeen belang, dat de verlaging der tarieven in zulk eene mate vordert, maar wel degelijk slechts dat van sommigen. De algemeene welvaart zal er door lijden in plaats van te vermeerderen, want zij die broodeloos worden of zelfs wier winsten slechts verminderen kunnen niet alleen niet zooveel buitenlandsch fabrikaat verbruiken, maar hunne middelen schieten te korl om

27 ^ 25 de belastingen te betalen, om al wat weelde is te koopen of misschien zelfs om zich het strikt noodige te verschaifen. De vooropgezette dooddoener is dus evenzeer een uiterste, dat evenmin in alle omstandigheden toe te passen is, als eenige algemeene stellingenter wereld. De nijverheid zal welligt kwijnen, zegt men verder, maar als de nijverheid in ons land zonder bescherming niet leven kan, dan behoort zij hier niet te huis; wij zijn niet geroepen om ze door ons geld in het leven te houden. Alweder dezelfde verwarring van begrippen en dezelfde barbaarschheid. Br is een groot verschil tusschen bescherming en den toestand van de Nederlandsche nijverheid. Elders bestaat bescherming door hooge regten of prohibitie, maar in ons tegenwoordig tarief bestaat geen enkel artikel dat een hoog inkomend regt verzekert. De nijverheid is echter overal elders gewapend met het bolwerk van hooge tarieven, terwijl men de onze ongewapend en geheel ontkleed in dengrooten strijd van de concurrentie wil werpen. De nijverheid kan dus wel leven, maar men moet haar niet opzettelijk prijs geven aan de wapenen van hare tegenpartij ders. Zij kan de concurrentie met goed geluk volhouden, zelfs onder een laag tarief, zooals nu het geval is en zij verlangt niets liever dan onbeperkte mededinging onder gelijke voorwaarden, ïoen Engeland de scheepvaart-wetgeving afschafte, volgden wij dit voorbeeld en wij juichten dit toe. "Wanneer in andere landen nu het stelsel van vrijen handel zegeviert, Nederland ga mede met zijn' tijd,- maar men geve ons klein land niet prijs aan den vreemdeling, die gewapend tegenover OUK staal Ncrgcnti toch Ier»vercld beblaat eeuc laricf-

28 26 we%eving, züoaib m ons luiid, cii wanneer onze industrie zich onder zulke omstandigheden uitbreidt, is dat wel een waarborg dat zij bij gelijkheid van krachten den strijd zal kunnen volhouden. De Nederlandsche nijverheid moet maar sterven, als zij niet leven kan, zegt men. Slechte doctoren, die zoo spreken, want de gencesheeren zeggen gewoonlijk: zoolang er leven is, is er hoop. Maar men vergete dan ook niet, dat het productief vermogen van Nederland, dat een bron van volksbestaan opdroogt, opgeofferd aan andere belangen. Men vergete dan niet, dat niet zoo gemakkelijk middelen van bestaan voor al die duizenden te vinden zijn, die de krachten vau hunne handen, van hunne uitvindings-geest en hun vernuft, hun noesten vlijt of hun kapitaal ten dienste van de nijverheid hebben gesteld. Als de nijverheid sterft of door de wetgeving in "Nederland gedood wordt, geeft men geheele provinciën aan armoede en ellende ten prooi. Heeft on2^e Hoofdstad iiiet genoeg te zorgen voor de arbeiders, die de suikerwet zonder werk laat? Zijn er geeue broodelooze diamantslijpers genoeg, die met vrouw en kroost van.den eenen dag op den anderen leven? Zijn 70,000 bedeelden in den winter niet voldoende en moet dat getal dan vermeerderd worden? De keuze der middelen van bestaan in Nederland is zoo ruim en zoo rijk niet, om bij die bewoners van de hoofdstad nog zoovelen in andere plaatsen in het Noorden, in een gedeelte van Gelderland en Overijssel en geheel Noord- Braband en Limburg te voegen. Zal dan de welvaart van liet algemeen bevorderd worden door den dood van de nijverheid? Za! de vermogende bewoner gebaat

29 27 zijn, wauneev hij vreemde fabrikaten een stuiver oi een gulden goedkooper kan verkrijgen, maar het Eijk voor de bedelaarsgestichten en de koloniën van weldadigheid, en de burgerlijke en kerkelijke armbesturen dag aan dag aan zijne deur zullen kloppen? Maar genoeg daarvan; ook dat argument is een dooddoener. Maar heeft in het voorloopig verslag van de Tweede Kamer gezegd en de heer van Bosse teekende dat als mederapporteur Zwitserland!! Dat land verleent immers geene bescherming aan zijne fabriek-nijverheid; waarom moeten wij liet doen. // Dat de fabriek-nijverheid, om te bloeijen en zich uit te breiden, geene bescherming behoeft, bewijst het voorbeeld der Zwitsersche industrie, inzonderheid dat der katoenfabrieken aldaar, welke, hoezeer ook achterstaande bij de Engelsche, Nederlandsche en BeJgigische voor den gemakkelijken aanvoer van hare zoo volumineuse grondstoffen zelfs in het verwijderde Indiè met het beste gevolg kunnen mededingen." (BI. 6, voorloopig verslag van den 12 Januarij jl.) Wie dat argument in de pen heeft gegeven, is ons onbekend. Zoo het een onkundige is, die het dicteerde, het doet ons leed in het belang der zaak; aan kwade trouw en opzettelijke misleiding van de Nederlandsche natie willen wij niet denken. Maar HET IS EENE ONWAARHEID, dat Zwitserland niet beschermt zijne eigene industrie; het beroep op dat land is in ons voordeel. Het laatste tarief in dat land dagteekent van Wij lezen daarin dat Zwitserland de fabrikaten van zijn land nog veel hoogere bescherming verleent, dan wij dit doen. Zwitserland heft per quintal van 50 kilo's 2 frcs. van Fineerhout, Smeer-

30 28 kaarsen, Geweven Katoen, Ilalflinnen, Zoolleder, Ongebleekte Weefsels van Hennep, Tlas en Werk, Ruw of Ongebleekt, Machines en gedeelten daarvan, de grofste soorten Houtwerk en gewone Zeep, dus ƒ1,88 per 100 Ned. Ponden; het heft fr. 3,50 per Zwitsersch quintal van een aantal andere artikelen, als» stalen Platen ïen Draad werk. Borstels, Katoen en Wollen, Gebleekt of Gegomd, Geverwd of Gedrukt, Haar Brandewijn, alle Specerijen, gegoten IJzer, Boekwerken, oude Meubelen, Ijzerwerk niet Gepolijst of Gevernist of geslagen, Losse Zijde, de geringste soort Vensterglas, dus f 3,29 per 100 jstcd. Ponden. Zwitserland heft 8 frcs. per quintal van 50 kilo's van Naalden en Spelden, Mutsen en Linten, fijn Borstelwerk, Messenwerk. Gedrukte Stofien, Lakens en Tlanel, Hangklokjes, Spiegels en Glaswerk, Draaijerswerk, gegoten Brons en andere Metalen, gewoon Lederwerk, Papier, Katoenen Parapluien, alle soorten van fijn Aardewerk, al wat tot het vak van Zadel- en Slotenmaker behoort, en gefabriceerde Katoenen Goederen en Manufacturen, Glas en Kristal, en dus van al deze en zoovele andere artikelen van inlandsch Fabrikaat ƒ 7,52 per 100 Ned. Ponden; eindelijk 15 frcs. van Wapenen, Bjouteriën, valsche of echte. Kant, Zijden Stoffen, Pijne Meubelen, Spiegels en Glaswerk boven 2 vierk. voeten, lioïologien en Pendules, fijn Lederwerk, fijne Parasols en Parapluien, Passsementwerk,Thee en Geestrijke Dranken. Zwitserland heft alzoo van een aantal artikelen en wij hebben op verre na niet allen genoemd hoogere regten dan Nederland dit doet. Maar wat meer is, men heeft in dat land het stelsel van heffing naar hef gcwigt, bijna zonder uitzouderiug, op alle ar-

31 29 iikelen ioegejoasl Daav waar men in ons land juist bezwaar in ziet, ofschoon hot 25 jaren lang goed gewerkt heeft, gaat Zwitserland oneindig verder dan wij het ooit gedaan hebben. Dat land pleit dus in ons voordeel en wij staan verbaasd over de onkunde of de vermetelheid, waarmede de mannen, die zich als free-traders willen voordoen, zich op dat land hebben beroepen. De heffing geschiedt daar bijna op geen enkel artikel naar de waarde en men bevindt er zich wel bij. De wetgeving beschermt meer dan wij heideden de inlandsche nijverheid; met zorg is alle inlandsch fabrikaat onder het hoogste tarief opgenomen opdat de inlandsche nijverheid gecne schade lijde. Men is vrijgevig met den uitvoer; de invoer is belast. Maar daarenboven heeft Zwitserland zijne menigvuldige watervallen tot beweging zijner molens, zijne zeer lage binnenlandsche belastingen, zijne onbekendheid met de accijnsen en zijne goedkoope levenswijze. Men voege dat alles bij elkander; men legge dat alles in de schaal want anders is de vergelijking niet juist en men vrage nu aan de free-traders: welk land is liberaler? Indien de Zwitsers hunne nijverheid uitbreiden, hebben zij dan geen groote voordeelen boven ons? Wat zou echter het Zwitsersch tarief zijn, indien dat land zich in onze omstandigheden'bevond? Het tegenwoordige tarief- van ia- en uitgaande regten behoeft geene verlaging meer om Nederland te doen zijn het meest liberale land op het stuk van handels- en tariefwetgeving. Onder dat tarief ontwikkelt zich en bloeit de nijverheid; onder dat tarief nemen handel en scheepvaart toe; onder dat tarief vermeerderen welvaart en productie. Van de zijde van

32 30 de nijvci'heid bestaat tevredenheid met het tegenwoordige zoo uiterst matige tarief; zij heeft niet op wijziging aangedrongen. Doodt men nu dat element van voortbrenging, dan schaadt men den handel ook in een ander opzigt. Hoe grooter concurrentie, des te goedkooper kan de consument koopen. Cijfer de Nedeilandsche industrie echter weg van de wereldmarkt, dan behoeven andere landen dien mededinger niet meer te vreezen en dat zal zeker geene verlaging van prijzen ten gevolge hebben. De handel en de scheepvaart hebben in een ander opzigt ook geen belang bij het nieuwe tarief, wanneer de Nederlandsche fabrikant niet zoo goedkoop of zoo goed als de buitenlander kan werken, hij ontbiede van elders. De versnelde middelen van communicatie, stoomvaart en spoorwegen werken hem in de hand. Door de afschafsng der doorvoerregten, kan de reeder alle goederen uit verre landen vrij naar zijn schip overbrengen» zonder dat hij entrepöt-kosten behoeft te betalen. De booten van Keulen en Antwerpen kunnen hem de goederen tot aan boord van zijn schip brengen, waarin hij ze kan overladen. De doorvoerhandel dus zal den reeder of handelaar vrij laten om elders te koopen en naar de beste markt om te zien. Er bestaat dus geen strijd tusschen de belangen van handel, scheepvaart en industrie; broederlijk kunnen wij elkander de hand reiken om mede te werken tot de welvaart vau het vaderland, die niet door proefnemingen of schokken bevorderd wordt. Wat verlangen wij? Gematigde vrijheid en niets meer. Toen de scheepsvaartwetgeving werd afgekondigd, was het groote beginsel feciprociteib; datzelfde verlangen wij op het stuk van tariefsherziening; waar

33 3! moil vrijheid nil. wij /iulioii tüo gaarne gcvcii, nia.ir zoolang ill andere landen den loogang voor de produotcu van onze nijverheid wordfc ge\yeigerd, moeten wij ons niet blootstellen om de markt overstroomd te zien mot buitenlandschc voortbrengselen, want dat is in het nadeel van alle takken van volksbestaan. Men zegt dal deze zich nog meer zullen uitbreiden, als men het aanhangig wetsontwerp aanneemt,- wij zeggen: Je mietix est Vennemi chi Men, en wij voegen er bij : de wetenschap is niet absoluut. Gematigde vrijheid voor allen zij de leus; men heeft de vrijheid niet om aan een individu het regt om te leven te weigeren en nog veel minder aan een' tak van volksbestaan, die geenc bescherming vraagt of noodig heeft, maar die den weovan gematigden vooruil gang weuscht op te gaan. Wanneer anderen dien weg ojdgaan, wij herzeggen het, dan gaan wij gaarne mede. Maar men stelle het kleine Nederland niet bloot aan proefnemingen, die anderen zorgvuldig en voorzigtig vermijden, want men lacht elders alleen en men trekt zijn voordeel van pogingen om de theorie der handelsvrijheid tot het uiterste te drijven. "Wij hopen dat de Staten-Generaal het ware belang van het vaderland zal begrijpen ; wij hopen dat zij zich niet zullen laten medesiepen door schoonklinkende theoriën en sophismen, die in de praktijk onmogelijk zijn en die de verderfelijkste gevolgen zouden hebben. Wij gelooven niet 'dat het Nederlandsche volk sïiet verloochening van zijn nationaal karakter hollen en dweepen wil met bespiegelingen, tot wier onderstenning men allerlei valsche stellingen en zelfs tastbare onwaarheden voortbrengt. Als uit één mond verklaren de industriëlen, dat de aanneming van het tarief is-

34 3-2 do ondergang van hun bedrijf; daarvoor zal de Vertegenwoordiging ons weten te behoeden, die niet de belangen van eene stad of eene provincie, maar dat van het algemeen moet voorstaan en die regtvaardigheid, billijkheid en gematigdheid tot rigtsnoer van hunne handelingen moeten nemen. Het tarief is de ondergang van de Nederlandsche industrie en een onvergolden geschenk aan den vreemdeling; in hare belangen, in dat van het Vaderland, in dat van de hoofdstad des Eijks zal het die wet verwerpen. Mogt de meerderheid met onze zienswijze niet instemmen, dan hebben wij onzen pligt gedaan. Maar wij verlangen bovenal dat men onze argumenten dan ontzenuwen en zich niet late verlokken door het droombeeld van eene vrijheid, die niets anders is dan liet regt van den sterkste. Nederland was steeds een land van gematigdheid; het heeft zijne grootheid te danken aan den bezadigden vooruitgang zijner voorouders, gepaard aan ondernemingsgeest en noesten vlijt; mogten die deugden door de naneven niet in den wind geslagen worden, want de wrange vruchten zouden niet uitblijven. Zoo de industrie dwaalt, dan herinneren wij aan hetgeen de heer Duymaer van Twist in 1845 zeide: // Het bestaande eensklaps den bodem in te slaan en te vernietigen, komt noch uit een politiek, noch uit een staathuishoudkundig oogpunt raadzaam voor; voorzigtiger schijnt het toe, vooraf te waarschuwen en aan de industrie den tijd te geven om het dwaalspoor te verlaten en op den goeden weg terug te keeren," Wij herzeggen: wij verlangen niets meer. Amsterdam, October 1858.

35

36 Ü M