Inhoud. Behandeling aanvragen 21 Aanvragen en toekenningen 21 Bezwaar- en beroepsprocedures 21. Pilotprojecten 23 Skyfinanciering 25

Transcriptie

1 Jaarverslag 2014

2

3 Jaarverslag 2014

4 Inhoud De oogst van Kwaliteit 5 Zichtbaarheid 9 Opdrachtgeverschap 11 Samenwerking 13 Internationaal 15 Skyfinanciering 15 Professionalisering 17 Verantwoording 17 Behandeling aanvragen 21 Aanvragen en toekenningen 21 Bezwaar- en beroepsprocedures 21 Pilotprojecten 23 Skyfinanciering 25 Activiteiten voor zichtbaarheid en transparantie 29 Digitale media 29 Gerichte publiciteit 29 Mondriaan Fonds in de pers 29 Activiteiten en publieksmomenten 29 Partners 41 Gezamenlijke regelingen 41 Gezamenlijke activiteiten 41 The Art of Impact 41 De Verbeelding 41 Akademie van Kunsten 43 Afstemming 43 Fonds achter de schermen 45 Raad van toezicht 45 Fondsbestuur 47 Medewerkers 47 Adviseurs 49 Kwaliteitszorg 53 Visitatie Klanttevredenheidsonderzoek 55 Cultuurcodes 55 Effectmeting 57 Financiën 63 Continuïteit van het beleid 65

5 Mondriaan Fonds Jaarverslag De oogst van 2014 Voor het Mondriaan Fonds was 2014 in de eerste plaats een jaar waarin het volop bijdroeg aan waardevolle projecten op het gebied van beeldende kunst en cultureel erfgoed, waarbij het aantal aanvragen en toekenningen significant steeg ten opzichte van het jaar ervoor. Het was ook het jaar waarin de startersexpositie Prospects & Concepts ruim negentig kunstenaars toonde en meer dan dertienduizend bezoekers trok; de nieuwe regeling Bijdrage Samenwerking Musea van start ging en tot de eerste resultaten leidde; drie officiële staatsieportretten van de Koning werden onthuld; de Prix de Rome Architectuur plaatshad; een externe visitatiecommissie namens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de organisatie doorlichtte en tot een positief oordeel kwam; en opvallend veel bijzondere aankopen mede mogelijk werden gemaakt, die een aanwinst vormen voor de Collectie Nederland van een zeldzame Tyrannosaurus Rex door Naturalis in Leiden tot een unieke sculptuur van Adriaen de Vries door het Rijksmuseum Amsterdam. Aanvragers wisten het Mondriaan Fonds te vinden. Het totaal aantal aanvragen was en daarvan werden er 810 gehonoreerd dat is een stijging ten opzichte van 2013 van bijna achttien procent. Van de Werkbijdrage Jong Talent (van 66 naar 120 aanvragen) tot en met de Project investering Erfgoed- en Beeldende Kunstinstellingen, waar de verhoging vooral zat in de hoogte van de bedragen (van totaal 5 miljoen naar ruim 6,7 miljoen euro). Vooral de druk op de budgetten voor projectinvesteringen van kunstenaars en bemiddelaars en op die van instellingen was groot. Uit het klanttevredenheidsonderzoek, dat begin 2014 plaatshad, bleek hoe nodig de bijdragen van het fonds zijn. Van de ondervraagden, gehonoreerd zowel als afgewezen, zei 95 procent dat de voorgenomen plannen zonder bijdrage van het fonds niet in dezelfde vorm zouden zijn gerealiseerd respectievelijk waren gerealiseerd. Daarmee vervult het fonds zijn belangrijkste doel: het stimuleren van de ontwikkeling en de presentatie van kwalitatief hoogwaardige kunst en cultureel erfgoed uit Nederland in binnen- en buitenland, daar waar de markt dit (nog) niet doet. Om zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften in het veld ontwikkelde het fonds in 2014 nieuwe regelingen, onder meer op het gebied van publicaties van kunstboeken en van veiligheidszorg bij musea en andere erfgoedinstellingen en werden bestaande regelingen waar nodig aangepast. Zo werd de Bijdrage Kunstbeurzen, waarvoor galeries kunnen aanvragen om in het buitenland kunstenaars uit Nederland te tonen, uitgebreid van enkel een vaste lijst met gerenommeerde internationale kunstbeurzen tot in principe iedere beurs in het buitenland, mits het plan van de aanvragende galerie overtuigend genoeg is. Dit leidde tot meer aanvragen voor beurzen buiten de vaste lijst, zoals die van Wilfried Lentz voor de Berlijnse beurs abc. >pagina 30 Nieuwe terreinen werden door het fonds verkend door middel van pilots. Zo werd de behoefte verkend van kunstenaarsinitiatieven die te kleinschalig zijn om aan te vragen voor de Bijdrage Meerjarenprogrammering Presentatie-instellingen. Op basis van dit onderzoek is besloten in 2015 via een open oproep bij te dragen aan deze initiatieven; als deze pilot succesvol is wordt dit geïntegreerd in regulier beleid. Daarnaast is de zogeheten assistentiebijdrage in de praktijk getoetst; een werkcombinatie naar Zweeds model van een mid-career kunstenaar die samenwerkt met een beginnend kunstenaar, waarvan onder meer Falke Pisano met Riet Wijnen gebruikmaakte. De bijdrage geeft een impuls aan zowel de startende kunstenaars, die ervaring opdoen, als aan de meer ervaren kunstenaars, die de specifieke vaardigheden van hun collega goed bleken te kunnen gebruiken. In 2015 wordt de Assistentiebijdrage opgenomen in het reguliere beleid. >pagina 23 De visitatiecommissie van het ministerie noemt de inzet van pilotprogramma s, die vervolgens tot regulier beleid kunnen leiden, voorbeeldstellend voor de andere rijks cultuur fondsen. Kwaliteit Kwaliteit is voor het Mondriaan Fonds het belangrijkste criterium waarop wordt getoetst of aanvragen worden toegekend. Daarbij gaat het bij het werk van kunstenaars om onder meer zeggingskracht, onderzoekende houding, beheersing van gekozen middelen en samenhang tussen artistieke uitgangspunten en de wijze waarop die tot uitdrukking komen in het werk. Bij aankopen van erfgoedinstellingen gaat het om het belang van het object voor de Collectie Nederland. Bij de toekenningen aan de programmering van presentatie-instellingen gaat het om de vraag of ze van vitaal belang zijn voor de ontwikkeling en zichtbaarheid van beeldende kunst in Nederland. Voor een bijdrage aan een presentatie in het buitenland wordt het internationale belang en de reputatie van het platform gewogen en de kwaliteit van het artistiek functioneren van de kunstenaar. Bij de beoordeling van aanvragen gebruikt het fonds de kennis van experts op verschillende specifieke terreinen. Op basis van hun beoordeling besluit het bestuur al dan niet een bijdrage toe te kennen. Soms zijn adviseurs vakgenoten van de aanvragers, maar lang niet altijd. Dergelijke expertbeoordeling die dus iets anders is dan peerreview: de beoordeling door louter collega s is nodig om plannen waarlijk op hun waarde te kunnen schatten. In december 2014 werden na een strenge selectie en 29 sollicitatiegesprekken dertien nieuwe adviseurs aangesteld. Daarbij werd behalve naar expertise ook gekeken naar culturele diversiteit. Tweeëntwintig adviseurs zwaaiden per 1 januari 2015 af omdat hun termijn er op zat. Talentontwikkeling zorgt voor de nodige kwaliteit van de kunst van nu en het erfgoed van de toekomst. Daarom

6 Werkbijdrage Jong Talent De Werkbijdrage Jong Talent (WJT) kan worden aangevraagd tot uiterlijk vier jaar na een gevolgde hbo-opleiding aan een beeldende kunstacademie. De werkbijdrage is bedoeld voor startende, veelbelovende beeldend kunstenaars om hun artistieke ontwikkeling en cultureel ondernemerschap te ontwikkelen zodat werk tot stand komt dat een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de hedendaagse beeldende kunst in Nederland. De bijdrage wordt gebruikt voor het produceren van nieuw werk, onderzoek, materiaalkosten en voor projecten in binnen- of buitenland. Ook kan de WJT besteed worden aan tentoonstellingen en manifestaties. De WJT bedraagt euro voor een periode van 12 maanden. Vanaf 2013 wordt aanvragers gevraagd hun intenties voor het zichtbaar maken van het werk in een globaal presentatieplan te omschrijven. De nadruk ligt meestal op geplande (inter)nationale presentaties, zichtbaarheid op websites, een blog, publicaties of andere vormen om publiek te benaderen. Opvallend is dat jonge makers in toenemende mate samenwerken met commerciële partijen, wetenschappers of maatschappelijke partners. Zo heeft Willem Popelier contact met Sarah Kember (New Technologies of Communication aan Goldsmiths, University of London) om een publicatie bij MIT Press uit te geven. Marjolein Zwakman wil de werkbijdrage onder meer inzetten om de inzichten die ze opdeed bij het maken van het boek Zorgen (over haar werk proces in zorginstelling Altrecht GGZ) verder te ontwikkelen tot een performance in samenwerking met een blokfluittrio, wetenschapper Arjo Klamer en ethicus Carlo Leget. Als performancekunstenaar treedt zij op tijdens symposia en debatten over veranderingen in de zorg. Maar ook andere vormen van presentaties passeerden de revue: Nicoline Timmer creëert een platform-aan-huis in de vorm van salon-avonden, waarbij haar eigen netwerk in gesprek gaat met wetenschappers, kunstenaars die ambachtelijk werken, kunstprofessionals met een commerciële achtergrond en autonome makers. In 2014 is het aantal aanvragen bijna verdubbeld ten opzichte van 2013 en zijn er vier keer zoveel aanvragen gehonoreerd. Het honoreringspercentage bleef met 46 procent ongeveer gelijk. De toename kan te maken hebben met een intensivering van de voorlichting over de WJT, zoals tijdens open huis bijeenkomsten en presentaties op kunstacademies. Daarnaast was 2013 een overgangsjaar waarin, na het recordaantal aanvragen in 2012, de nieuwe voorwaarde van ten minste één jaar beroepspraktijk mogelijk een tijdelijke hindernis was voor het indienen van een aanvraag. Uit zowel het toegenomen aantal aanvragen als de diversiteit aan projecten en plannen waarvoor de bijdrage wordt ingezet, blijkt dat onder startende kunstenaars veel behoefte is aan een flexibel inzetbaar bedrag. Kunstenaars schrijven in hun verslagen dat de WJT essentieel is om ongestoord te kunnen werken, experimenteren, vernietigen, bouwen, een creatieve crisis te door lopen en daar weer uit te komen, te selecteren, organiseren, contacten te leggen, te kijken, vergelijken en positie te bepalen. Op die manier kunnen zij hun professionele praktijk een belangrijke impuls geven, daar waar zij (nog) niet opgemerkt zijn door galeries, musea of andere professionals. Aantal aanvragen: 120 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 55 Toegekend bedrag:

7 Mondriaan Fonds Jaarverslag investeert het Mondriaan Fonds een groot deel van zijn budget in talentontwikkeling daar waar de markt dit (nog) niet doet, met als uitgangspunt dat talent geen leeftijd kent. In de eerste plaats gebeurt dit via werkbijdragen aan kunstenaars, die hen in staat stellen werk te ontwikkelen. Voor beginnend kunstenaars (tot vier jaar na hun opleiding) is dat de Werkbijdrage Jong Talent (WJT). Voor meer ervaren kunstenaars is dat de Werkbijdrage Bewezen Talent (WBT), waarvoor het aantal aanvragen eveneens toenam. >pagina 6 en 10 In 2014 werd de eis aan de duur van de beroepspraktijk voor de WBT verlaagd van minimaal acht naar minimaal zes jaar werkervaring om het gat met de WJT te verkleinen zeker omdat beginnend kunstenaars nog maar één keer een werkbijdrage kunnen aanvragen als gevolg van de bezuinigingen op het budget van het fonds. Daarnaast zijn er beurzen praktijkverdieping, bedoeld voor de verdieping van (een onderdeel van) de praktijk van kunstenaars of bemiddelaars. De beurzen praktijkverdieping bestaan sinds 2013 en zijn voor een substantieel deel gereserveerd voor de Nederlandse postacademische instellingen. Aanleiding voor deze reservering is dat het uitgangspunt van het vorige kabinet dat deze instellingen zelf voldoende geld uit de markt zouden halen, niet kon worden bewaarheid. Daarom besloot het fondsbestuur om voor twee jaar beurzen te reserveren voor deze voor het Nederlandse kunstenveld belangrijke organisaties. Zo kregen Koen Doodeman, Eva Spierenburg en negentien anderen in 2014 een toekenning voor een beurs voor verdieping aan de Rijksakademie. Na een evaluatie door een extern bureau begin 2014 heeft het bestuur besloten de reservering voor deelnemers in 2015 en 2016 aan de Nederlandse instellingen te handhaven en zelfs iets uit te breiden. Voor de zogeheten vrije beurzen, die kunnen worden aangevraagd voor praktijkverdieping buiten de Nederlandse postacademische instellingen, komt de komende twee jaar 2 miljoen euro extra beschikbaar. Voor deze vrije beurzen kan een kunstenaar of bemiddelaar zelf met een plan komen. Dat kan gaan om bijvoorbeeld een werkperiode aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Gent of bij de Youkoba Art Space in Japan of bij werkplaats Beeldenstorm in Eindhoven waar kunstenaar Maartje Folkeringa zich verdiepte in materialen als brons en aluminium voor haar een nieuw terrein, nadat ze vooral met vluchtige materialen als purschuim en textiel had gewerkt. Ze probeerde bij Beeldenstorm uit of ze eenzelfde speelsheid en directheid kon behouden met die andere materialen. Haar werkproces was te volgen in de projectruimte van presentatie-instelling Onomatopee in de vorm van een open studio en via haar blog. Een mooi voorbeeld van een vorm van praktijkverdieping en het zichtbaar maken daarvan. >pagina 14 Om de (artistieke) praktijk van kunstenaars en bemiddelaars te stimuleren biedt het fonds verder de mogelijkheid te verblijven in een van de gastateliers waarmee het fonds een overeenkomst heeft. Dat geldt voor zes ateliers in Nederland zoals Pompgemaal Den Helder en KiK in Kolder veen (in samenwerking met de Drenthe Biënnale) en negentien in het buitenland van ISCP in New York tot Project studio China in Beijing. >pagina 16 Verder investeert het fonds in meerjarenprogramma s van presentatie-instellingen voor hedendaagse kunst, die van belang zijn voor de ontwikkeling en presentatie van talent. In 2014 vroegen 36 instellingen aan voor in totaal 5,6 miljoen euro. Daarvan is bijna tweederde toegekend. Veel van deze bijdragen gaan naar instellingen die een intensief residency-programma koppelen aan hun presentatiebeleid. >pagina 50 In 2014 kwam er op verzoek van de minister een nieuwe mogelijkheid voor talentontwikkeling bij: de Bijdrage Talent ontwikkeling in Internationale Context. Deze is bedoeld voor veelbelovende kunstenaars en bemiddelaars die een stage willen volgen of een leerplek weten te vinden bij een gerenommeerde kunstenaar of een culturele instelling in het buitenland. Er hadden twee pilots plaats: kunstenaar Marijn van Kreij kreeg een bijdrage voor een studieperiode in Glasgow waar hij onder meer de Schotse kunstenaar Richard Wright wil bezoeken en bemiddelaar Christiane Berndes bezocht drie internationaal gerenommeerde instellingen in Madrid, Ljubliana en Istanbul om verzamelstrategieën te onderzoeken en te ontwikkelen. Bij de eerste open oproep voor deze nieuwe regeling in september zijn acht aanvragen ingediend, waarvan vier zijn gehonoreerd. Bemiddelaar Freek Lomme kreeg een bijdrage voor een leerplek bij de multidisciplinaire tentoonstellingsruimte P! in New York, die zoekt naar nieuwe methodes van presentatie en productie. >pagina 12 Bovendien besloot de minister de komende twee jaar extra te investeren in talentontwikkeling kunstenbreed. Voor beeldende kunst betekent dit een aanvulling van de bestaande Werkbijdragen Jong Talent en intensivering van mentoring: de begeleiding van beginnende kunstenaars door ervaren vakgenoten of curatoren. In 2015 wordt het bestaande mentoringprogramma van het Mondriaan Fonds uitgebreid. Kwaliteit is eveneens cruciaal bij de beoordeling van aanvragen van musea en andere erfgoedinstellingen. Of het nu gaat om een expositie, een (gezamenlijk) onderzoek of een plan voor de veiligheid van de instelling. Het geldt eveneens voor collectiebeleid, dat voor musea en andere erfgoedinstellingen van zo n cruciaal belang is. Collecties zijn levend, aankopen zijn daarom noodzaak voor musea én voor de Collectie Nederland. In 2014 kreeg het Mondriaan Fonds voor een recordbedrag van 4,3 miljoen euro aan aanvragen voor aankopen. Behalve aanwinsten in de vorm van aankopen is voor collectiebeleid van musea en andere erfgoedinstellingen ook collectiemobiliteit van belang: het overdragen van collectie-onderdelen. Het fonds heeft hiervoor een speciale regeling die het mogelijk maakt bij te dragen aan de kosten verbonden aan de overdracht van collecties van de ene instelling naar een andere. In 2014 werd bijgedragen aan het overbrengen van de ruim objecten van het een jaar eerder gesloten Museum Nusantara naar Museum Prinsenhof in Delft.

8 Meester-Gezelregeling Om tegemoet te komen aan de groeiende vraag van beginnend kunstenaars aan begeleiding door ervaren vakgenoten én om de overdracht van kennis en ervaring te stimuleren, biedt het Mondriaan Fonds sinds 2013 een Meester-Gezelregeling aan. Deze bestaat uit twee projecten die startende kunstenaars koppelen aan meer ervaren collega s. Dit zijn het project Mentoring in samenwerking met Cultuur-Ondernemen en het project Leerling/Meester in samenwerking met Kunstpodium T. Mentoring Sinds 2013 is mentoring gekoppeld aan de Werkbijdrage Jong Talent (WJT). Kunstenaars die deze bijdrage hebben ontvangen, kunnen een voorstel indienen waarin zij formuleren en motiveren waaraan ze specifiek willen werken in een mentoringtraject, wat ze aan het eind bereikt willen hebben, welke mentor hun voorkeur heeft en waarom. Mentoring vergroot op die manier de effectiviteit van de WJT. De interesse voor mentoring is groot. Het merendeel van de kunstenaars wil er graag gebruik van maken. Zij kunnen mentoring inzetten tot uiterlijk achttien maanden na toekenning van de WJT en kunnen kiezen uit een team van meer dan veertig mentoren. Voor de financiering van het traject wordt de kunstenaar een bijdrage gevraagd van 750 euro. De overige kosten worden betaald door het Mondriaan Fonds en Cultuur-Ondernemen. In 2014 zijn elf kunstenaars gestart met mentoring. Inmiddels hebben meer dan 25 kunstenaars een traject gestart of zelfs al afgerond. Zowel de mentoren als de mentees zijn enthousiast over het programma, dat wordt gezien als een prachtige manier voor jongere kunstenaars om zicht te krijgen op hun eigen rol en positie. De mentoren zien zichzelf als inhoudelijk en praktisch klankbord en laten weten zelf ook baat te hebben bij het referentie kader van jongere collega s. Voor het komend jaar zal het programma waar nodig worden aangescherpt: de invulling van het programma kan wellicht nog flexibeler en over een langere periode verspreid. Daarnaast zal worden gekeken naar een verbreding van mentoring voor de doelgroepen van het Mondriaan Fonds. Ook zal het ministerie de komende twee jaar extra investeren in beeldende kunst met een bedrag van euro per jaar. Dit bedrag is bestemd voor extra Werkbijdragen Jong Talent en voor het intensiveren van mentoring. Leerling/Meester De samenwerking met het Leerling/Meester project van Kunstpodium T is in 2013 als pilot van start gegaan. Het project koppelt afstuderende jonge kunstenaars van verschillende kunstacademies aan inspirerende hedendaagse kunstenaars. In 2014 resulteerde de activiteiten van Kunstpodium T in een serie van meer dan twintig exposities bij verschillende presentatie-instellingen, waarbij vier of vijf studenten van de deelnemende academies met elkaar en de meester-kunstenaar exposeerden. In totaal ging het om tachtig jonge kunstenaars en 22 meesters en om tentoonstellingen bij Kunstpodium T in Tilburg, KOP in Breda, Croxhapox in Gent, Extrapool in Nijmegen, De Brakke Grond in Amsterdam, Onomatopee in Eindhoven en Lokaal 01 in Antwerpen. Het uitgangspunt van de samenwerking met het Mondriaan Fonds was een aantal van de kunstenaars die een Werkbijdrage Bewezen Talent ontvingen te betrekken bij het programma als meester. Dit leidde onder meer tot een serie Meestergesprekken en de Dag van de Jonge Kunstenaar bij Museum De Pont in Tilburg, waarbij aan de hand van onderwerpen die voor startende kunstenaars relevant zijn, inhoudelijk dieper werd ingegaan op het creatief ondernemerschap, internationalisering, het kunstenaarschap en de wereld na de academie. De praktijkgerichte ervaringen werden op die manier gedeeld met een grote groep kunstenaars en een breder geïnteresseerd publiek.

9 Mondriaan Fonds Jaarverslag Een soepel bruikleenverkeer van musea is eveneens cruciaal. Daarbij zou het onderzoek Uitlenen is een kans dat de Museumvereniging liet uitvoeren met een bijdrage uit de samenwerkingsregeling van het fonds een rol moeten gaan spelen. Het rapport biedt namelijk simpele oplossingen voor praktische bezwaren bij uitlenen. Bovendien wil het Mondriaan Fonds in meer algemene zin de kwaliteit van het collectiebeleid bevorderen, opdat musea zich zo veel mogelijk kunnen profileren. Over het belang van collectiebeleid schreef fondsdirecteur Birgit Donker de publicatie Uit grootmoeders kastje, dat in de zomer van 2014 werd uitgegeven door de Reinwardt Academie en dat werd verspreid onder meer onder studenten van deze instelling. Zichtbaarheid Kunst en erfgoed verdienen publiek en het publiek verdient kunst en erfgoed. Daarom hecht het Mondriaan Fonds aan zichtbaarheid. Bij alle aanvragen hoort een presentatieplan waarin wordt omschreven hoe het onderzoek, het werk(proces), de aankoop of de expositie wordt getoond. Het gaat erom dat een band wordt aangegaan met een passend publiek, zodat sprake is van inclusiviteit en inbedding en het draagvlak voor kunst en erfgoed wordt vergroot. Zie bijvoorbeeld het Van Abbemuseum in Eindhoven, dat voor de expositie Bekentenissen van de imperfecte een bijzondere verbinding aanging met scholen in de omgeving: binnen de expositie met een mix van historisch materiaal, design en hedendaagse kunstprojecten, werden in overleg met deze scholen twee klaslokalen ingericht, waarin daadwerkelijk lessen plaatshadden. Of neem Mariëlle Videler die in gastatelier het Pomp gemaal Den Helder visueel onderzoek deed naar patronen uit de Amazigh cultuur en eind april haar werkperiode afsloot op een manier die veel belangstelling trok. Ze werkte in het atelier aan de installatie A new Carpet for the Sultan : een tapijt met patronen van cirkels, vogels en vrouwenfiguren opgebouwd uit duizenden zandkorrels, dat voortkwam uit onderzoek dat ze deed in Marokko. Voor de presentatie ervan werkte Videler samen met de lokale gemeenschap, die onder andere hielp bij het bakken van zandkoekjes die op zwevende tafels waren gelegd. Omdat haar atelier bovendien was geopend tijdens de Halve van Den Helder, een wandelroute door de regio, trok ze extra bezoekers per dag. Het bezorgde haar de nodige aandacht in de pers. Nog een voorbeeld van een overtuigend presentatieplan is dat van Museum Boijmans Van Beuningen, dat een sculptuur van Medardo Rosso aankocht. Niet alleen is het werk permanent te zien, maar ook op de manier die deze Italiaanse impressionist het zelf het liefst zag: in combinatie met schilderijen van tijdgenoten. En curator en schrijver Nanda Janssen, die in oktober een verblijf van zes maanden begon in atelier Holsboer in Parijs, gebruikt haar maandelijkse blog op de website en app van het blad Kunstbeeld om het publiek te informeren. Daarnaast heeft ze een speciaal blog voor atelier Holsboer opgezet. Zoals uit bovenstaande voorbeelden blijkt, is de invulling van het presentatieplan aan de aanvrager; er is geen blauwdruk. Om aanvragers op weg te helpen verzamelt het Mondriaan Fonds sinds de zomer van 2014 inspirerende plannen en plaatst deze op de website van het Mondriaan Fonds/Aanvragen. Publicaties zijn belangrijk voor de zichtbaarheid van kunstenaars. Of het nu gaat om een fotograaf wiens werk alleen in boekvorm verschijnt of een beginnend kunstenaar die in het buitenland onder de aandacht wordt gebracht. Met ingang van 2013 schrapte het ministerie het budget van het fonds voor bijdragen aan publicaties, vanuit de veronderstelling dat de markt dit zou opvangen. In de praktijk bleek dit echter niet het geval. Uit onderzoek van een aantal toonaangevende Nederlandse uitgeverijen bleek dat in 2014 een kwart minder kunstboeken op de markt kwam. Na aandrang van deze uitgeverijen en het Mondriaan Fonds besloot de minister in december om voor 2015 en 2016 telkens euro uit te trekken voor bijdragen aan publicaties. Het fonds zelf legt daar euro bij uit zijn reserves. In 2015 wordt de nieuwe regeling gelanceerd. Van belang bij de beoordeling van de aanvragen zal behalve de kwaliteit van het werk ook de manier zijn waarop de publicaties onder de aandacht worden gebracht van een passend publiek. Voor optimale zichtbaarheid van kunst en cultureel erfgoed is goeie journalistiek essentieel. Daarom is het Mondriaan Fonds mede initiatiefnemer van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, die in december 2014 voor de vierde keer werd uitgereikt. Met de prijs, die wordt georganiseerd met het Stedelijk Museum Amsterdam, de Appel arts centre, Witte de With Center for Contemporary Art, STUK Kunsten centrum en Vlaams-Nederlands Huis deburen, wil het fonds de aandacht voor en het debat over kunstkritiek en kunstjournalistiek vergroten en talentvolle journalisten traceren en ze een extra zetje geven. Nieuw onderdeel naast de categorieën recensie en essay was dit keer de visuele kunstkritiek: het vertellen van een verhaal in beelden. Dit leverde nog niet de beoogde resultaten op maar blijft een aandachtspunt van de prijs, omdat in visueel verrijkte kunstkritiek een kans voor de (digitale) toekomst ligt. >pagina 35 Zichtbaarheid is ook een opdracht aan het Mondriaan Fonds zelf richting aanvragers en richting het publiek. Daarom organiseerde het fonds in 2014 druk bezochte open huizen waar informatie werd gegeven aan (potentiële) aanvragers; gaven medewerkers informatie op opleidingen voor het kunstvakonderwijs en kreeg Jan Rothuizen de opdracht een regelingenzoeker te ontwerpen die het voor aanvragers makkelijker maakt hun weg te vinden. Verder is op de website van het fonds prominent te zien aan welke projecten is bijgedragen en zorgt een blog van de directeur voor aandacht voor specifieke ontwikkelingen. Behalve op

10 Werkbijdrage Bewezen Talent De Werkbijdrage Bewezen Talent (WBT) is bestemd voor beeldend kunstenaars die minstens zes jaar een beroepspraktijk hebben. De werkbijdrage is een tegemoetkoming in de investering van materiaal, tijd en diensten van derden. Ze kan gebruikt worden voor alles wat verband houdt met de ontwikkeling van nieuw werk, zoals onderzoek, materiaal, apparatuur of projecten. Ook kan het bedrag besteed worden om in te gaan op een opdracht of deel te nemen aan tentoonstellingen en manifestaties in binnen- en buitenland. Doel is het stimuleren van het oeuvre, cultureel ondernemerschap en zichtbaarheid zodat werk ontstaat dat een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de hedendaagse beeldende kunst in Nederland. De WBT bedraagt euro voor een periode van minimaal 24 maanden. Sinds 2013 maakt een presentatieplan onderdeel uit van de aanvraag. De meeste kunstenaars melden dat zij hun werk en/of onderzoek via website, blogs en andere sociale media naar buiten brengen. Daarnaast maken zij melding van tentoonstellingsplannen voor de eerste twee jaar dat zij van de WBT gebruikmaken. Zo hebben de meeste kunstenaars een vaste galerie waar hun werk jaarlijks getoond wordt. Naast het inzetten van hun bestaande netwerk, laten de meeste kunstenaars weten deze (internationaal) te willen uitbreiden. Ook maken kunstenaars melding van deelname aan atelierroutes of ze stellen hun atelier op bepaalde dagen open voor publiek. Stefan Ruitenbeek bijvoorbeeld probeert zijn werk op verschillende manieren zichtbaar te maken; via musea tot laagdrempelige barbecue- en dineravondjes om het contact met de buurt te verdiepen. Gevolg is dat zijn Berlijnse buren geregeld deel uitmaken van zijn werk. Het aangaan van samenwerkingen gebeurt voor het merendeel met andere kunstenaars; meestal gaat het dan om een gezamenlijke tentoonstelling, project of onderzoek. Esther Kokmeijer beperkt zich in haar samenwerkings verbanden niet tot de kunsten: via zogenaamde landschapsdiners koppelt ze kunstenaars, beleidsmakers en professionals uit verschillende vakgebieden aan elkaar, waaruit weer allerlei nieuwe projecten voortvloeien. Ook wordt het maken van een publicatie genoemd als vorm van presentatie en samenwerking. In 2014 werd de voorwaarde aan de duur van de beroepspraktijk voor de WBT verlaagd van minstens acht naar zes jaar. Reden was dat er een vrij lange periode zat tussen de mogelijkheid om een Werkbijdrage Jong Talent (WJT) aan te vragen (tot vier jaar na het verlaten van de academie) en de mogelijkheid om een WBT aan te vragen, zeker ook omdat de WJT nog maar één keer kan worden toegekend. Het aantal aanvragen voor een WBT is in 2014 bijna verdubbeld ten opzichte van het voorgaande jaar. Een mogelijke verklaring is dat eerder toegekende bijdragen zijn afgelopen waardoor de behoefte ontstaat aan een nieuwe bijdrage. Ook het honoreringspercentage is gestegen naar vijftig procent. Dit komt mede door het kwalitatief hoge niveau van de aanvragen. Uit de verdubbeling van het aantal aanvragen en het feit dat aanvragende kunstenaars soms een beroepspraktijk van meerdere decennia hebben, blijkt dat de behoefte aan een flexibel inzetbare bijdrage voor bewezen talent groot is. Aantal aanvragen: 131 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 63 Toegekend bedrag:

11 Mondriaan Fonds Jaarverslag aanvragers richt de communicatie van het fonds zich ook op de samenleving; op de burger namens wie het investeert in kunst en erfgoed. De strategie van het Mondriaan Fonds, met de op verschillende doelgroepen toegesneden communicatie, werd door de visitatiecommissie voorbeeldstellend genoemd. Het fonds heeft bovendien een actief mediabeleid. Van de nieuwsbrieven die iedere twee weken werden verstuurd aan abonnees tot dagelijkse berichten via sociale media. Met grote regelmaat verschijnen in kranten en andere publicaties artikelen waarin het fonds wordt genoemd, bijvoorbeeld omdat het bijdroeg aan een aankoop of expositie of als organisator van Prix de Rome of van de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië. Het fonds werkt samen met AVROTROS in de vorm van bijdragen aan programma s in Kunstuur en met RTL 4 in een programma over de KunstKoop begin van het jaar en in het cultureel reisprogramma Mijn Stad vanaf december In dat programma werd telkens een mogelijkheid van ondersteuning door het fonds belicht aan de hand van een sprekend voorbeeld. >pagina 35 De vervaardiging van de drie officiële staatsieportretten van de Koning, die het Mondriaan Fonds begeleidde in opdracht van de Rijksvoorlichtingsdienst en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen was ook omgeven door vele vormen van zichtbaarheid. Het werk van twaalf kunstenaars die waren geselecteerd om schetsontwerpen te maken die meedongen naar de uiteindelijke opdracht, was vanaf half januari 2014 te zien in het Rijksmuseum en haalde onder meer het Acht Uur Journaal. De onthulling van de drie portretten in april in Paleis Het Loo was eveneens onderwerp in alle nieuwsrubrieken en de werken waren bovendien nog maanden te zien in dit museum. Verder maakte de NOS een documentaire waarin de twaalf kandidaten werden gevolgd, en vertelden over hun werk, die door zo n half miljoen televisiekijkers werd bekeken. >pagina 29 Ook bij de Prix de Rome speelt zichtbaarheid een belangrijke rol. In oktober 2014 werd door minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de vierjaarlijkse Prix de Rome Architectuur uitgereikt in Het Nieuwe Instituut, waar bovendien een expositie plaatshad van het werk van de acht finalisten. Daarnaast deed het fonds mee aan de organisatie van een symposium rond de Prix de Rome in het Koninklijk Nederlands Instituut te Rome, waar zowel de winnaar Beeldende Kunst 2013, Falke Pisano, als de winnaar van 2014, architect Donna van Milligen Bielke, een presentatie gaven van hun werk. Tegelijkertijd werden hier de eeuwenoude prijs en de daaraan verbonden reis naar Rome gevierd, plus de uitkomsten van tien jaar projectstudio Rome: het gastatelier dat het fonds aanbiedt in de eeuwige stad. Deze bijeenkomst haalde de geschreven pers in Nederland en in Italië. >pagina 31 Opdrachtgeverschap Het Mondriaan Fonds begon in 2013 met de Bijdrage Opdrachtgeverschap, met als doel de realisatie van bijzondere werken die openbaar toegankelijk zijn en goed zijn ingebed, want er is immers al een concrete vraag naar het werk. Het is ook een manier om een nieuwe geldstroom richting beeldende kunst aan te trekken, aangezien het fonds nooit meer dan de helft bijdraagt aan de productiekosten van de opdracht. Iedereen kan aanvragen bedrijven, overheden, instellingen of particulieren mits het werk toegankelijk is voor publiek. Als doel werd in 2012 gesteld om in vier jaar tijd zestien opdrachten mogelijk te maken. Inmiddels, na twee jaar, is al aan bijna vijftig opdrachten bijgedragen. Marieke van der Lippe bijvoorbeeld werkt aan een videotriptiek voor de Pauluskerk in Rotterdam. Roland Schimmel ontwikkelde samen met een interdisciplinair team studenten van de Technische Universiteit Eindhoven en in opdracht van het Van Abbemuseum een methode om zijn werk met nabeelden en halo s (verschijnselen die spontaan in ons gezichtsvermogen ontstaan) digitaal te verbeelden. Eind december opende de expositie van dit werk in het Van Abbe. Opdrachtgeverschap kan ook in de vorm van een langere samenwerking tussen instelling en kunstenaar; de zogeheten Werkbijdrage Jong Talent plus Opdrachtgever (WJT+) en de Werkbijdrage Bewezen Talent plus Opdrachtgever (WBT+). Presentatie-instelling Marres in Maastricht gaat zo n verband aan met kunstenaar Levi van Veluw, via de in 2014 toegekende WBT+. Voor het eerst in zijn carrière zal Van Veluw de verschillende materialen waarmee hij werkt samenbrengen in een gebouwvullende totaalinstallatie. Aan de zichtbaarheid van het project wordt gewerkt door samenwerking met lokale en toeristische organisaties. Vanaf de opbouw hebben er rondleidingen en gesprekken plaats over de betekenis van het werk. De Bijdrage Opdrachtgeverschap is in 2014 geëvalueerd door een externe onderzoeker. In 2015 worden de resultaten hiervan bekend gemaakt. Een van de aanbevelingen is de mogelijkheid voor opdrachtgeverschap in het niet-museale veld nog beter bekend te maken. >pagina 59 Daar gaat het fonds in 2015 aan werken. Ook in het buitenland kunnen opdrachtgevers, in dit geval presenterende instellingen, aanvragen voor een bijdrage aan de productie van nieuw werk van kunstenaars uit Nederland. Ook hieraan blijkt grote behoefte: het aantal toezeggingen voor nieuw werk nam toe van 46 tot 60. Zo gaf La Ferme du Buisson in Marne-la-Vallée de opdracht voor nieuw werk aan Yael Davids. >pagina 28 Daarnaast kwam er in 2014 binnen de Bijdrage Kunstbeurzen, bedoeld voor het tonen van Nederlandse kunstenaars op internationale beurzen, de ruimte voor opdrachtgeverschap. Kunstenaar Guido van der Werve werd uitgenodigd door Art Basel voor een performance met als titel Home

12 Talentontwikkeling in Internationale Context De Bijdrage Talentontwikkeling in Internationale Context is bedoeld voor talentvolle kunstenaars en (erfgoed)bemiddelaars die een stage of leerplek willen volgen bij een gerenommeerde kunstenaar of culturele instelling in het buitenland. Het doel van de bijdrage is artistieke ontwikkeling en cultureel ondernemerschap van kunstenaars en bemiddelaars te bevorderen, zodat talent de mogelijkheid krijgt via hoog gekwalificeerde plekken in het buitenland werk te ontwikkelen dat een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de hedendaagse beeldende kunst en of cultureel erfgoed in Nederland. De uitkomsten van de stage of leerplek kunnen (op den duur) variëren van een kunstwerk, (een concept voor) een tentoonstelling tot een artikel in tijdschrift of krant. Voordat deze nieuwe bijdrage gelanceerd werd zijn in 2014 door het Mondriaan Fonds twee pilots uitgezet. Marijn van Kreij kreeg een bijdrage voor een studieperiode in Glasgow: een stad met een bijzondere kunsten muziekcultuur. Hij gaat zich bij kunstenaar Richard Wright verdiepen in diens werkwijze en in de kritische positie die hij inneemt ten aanzien van zijn eigen kunstproductie en de kunstmarkt. Curator Christiane Berndes van het Van Abbemuseum gaat drie werkbezoeken afleggen aan Reina Sofia in Madrid, Moderna Galerija in Ljubliana en SALT in Istanbul om zo nieuwe verzamelstrategieën te ontwikkelen en onderzoeken. Dit doet zij samen met hulp van twee mentoren die zeer goed op de hoogte zijn van de ontwikkelingen binnen de kunst in Oost-Europa: de Duitse curator Barbara Steiner en het Sloveense kunstenaarscollectief IRWIN. Zij zullen Berndes verwijzen naar interessante visies op dit gebied en haar feedback geven. Yasmine Ostendorf gaat onder begeleiding van internationale experts op het gebied van duurzaamheid en interculturele uitwisseling onderzoek doen naar kennisuitwisseling tussen kunstenaars die werk maken dat bijdraagt aan de vorming van een nieuwe, rechtvaardige en duurzame maatschappij. Het onderzoek moet de basis leggen voor een kennisalliantie, waarin verschillende Aziatische culturele organisaties kunstenaars faciliteren om kennis uit te wisselen op het gebied van duurzaamheid en de rol van kunst in het nadenken over milieuproblemen- en oplossingen. Bemiddelaar Freek Lomme financiert met de bijdrage een leerplek bij P!, een multidisciplinaire tentoonstellingsruimte in New York. Door hier onderzoek te doen naar de productie en presentatie van horizontal global curating wil Lomme zijn eigen bemiddelaarspraktijk verdiepen. De uitkomst zal een expositie zijn, die zowel in de Verenigde Staten als in Nederland wordt getoond. De Bijdrage Talentontwikkeling in Internationale Context, ingesteld op verzoek van het ministerie, is nieuw waardoor op basis van de twee pilots en de twee toekenningen nog niet is vast te stellen of de doelstellingen bereikt zullen worden. Daarnaast is er overlap met een aantal andere bijdragen van het Mondriaan Fonds. In de komende tijd zal het fonds de aanvragen nauwgezet volgen. Aantal aanvragen: 8 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 4 Toegekend bedrag: Bij de eerste open oproep in september ontving het fonds zes aanvragen. Opvallend is dat vier aanvragen door bemiddelaars zijn ingediend en slechts één door een beeldend kunstenaar voor wie het fonds ook verschillende andere mogelijkheden voor een werkperiode in het buitenland heeft. Curator

13 Mondriaan Fonds Jaarverslag a requiem op de openingsavond. Ellen de Bruijne Projects kreeg een bijdrage voor de performance Objects lie on a table van Utah Eisenreich in het Hors les Murs programma van FIAC in Parijs. Art Cologne toonde in april nieuw werk van David Jablonowski, getiteld Hello Prediction / Data Mining, waarmee hij werd gepresenteerd als Focused Artist. Voor deze bijdrage werkte het fonds samen met de Kunstcommissie van de Nederlandsche Bank. Het werk, waarmee Jablonowski reageerde op het karakter van een kunstbeurs als fysieke marktplaats, kreeg in de Duitse media veel aandacht. >pagina 30 Samenwerking Samenwerking is eveneens een speerpunt van het fondsbeleid. Of het nu gaat om het samenwerken van een kunstenaar en een museum of van een erfgoedinstelling met een maatschappelijke organisatie. Neem Chiel Kuijl die bij Museum Kranenburgh in Bergen nieuw werk maakte dat een jaar te zien zal zijn; onder meer een brug naar nergens. Of het Natuurhistorisch Museum Rotterdam dat een samenwerking is aangegaan met het Wereld Natuur Fonds, dat resulteerde in de expositie Pure Veerkracht, over natuur in de stad met als blikvanger een knobbelzwaan broedend op een enorm nest gemaakt van drijfvuil zoals plastic zakken en een Prittstift. Die laatste aanvrager kreeg een bijdrage via de nieuwe Bijdrage Samenwerking Musea die in 2014 werd ingevoerd op instigatie van het ministerie. De bijdrage moet musea stimuleren duurzaam samen te werken met musea of met andere maatschappelijke partners. Hiervoor heeft het ministerie tot 2017 een extra 8 miljoen euro uitgetrokken dat door het Mondriaan Fonds wordt besteed. Dat de regeling voorziet in een behoefte blijkt uit het feit dat onmiddellijk bij de eerste ronde in februari zeven plannen werden ingediend, waaronder een voorstel van volkenkundige musea om te onderzoeken hoe ze herhaalbezoek kunnen stimuleren en elkaars bezoekers kunnen uitwisselen. In totaal werden in 2014 in zes rondes 41 aanvragen gedaan, waarvan 24 werden gehonoreerd. Zoals die van liefst 43 Amsterdamse musea die gezamenlijk optrekken, onder meer om hun publieksbereik en educatie een stap verder te brengen. >pagina 46 Streven van het fonds was dat er aanvragen zouden binnen komen waarbij de samenwerking een inhoudelijke meerwaarde heeft. De aanvragen die zijn gehonoreerd bieden die meerwaarde en scoren op de vijf inhoudelijke criteria van de bijdrage: educatie, zichtbaarheid, wetenschap, collectiebeleid en digitalisering. In juni werden de eerste resultaten gepresenteerd aan minister Bussemaker tijdens een bijeenkomst in het Havenmuseum Rotterdam, dat overigens ook een bijdrage ontving samen met het Maritiem Museum en talloze andere partners zoals het Scheepvaart- en Transportcollege, om het maritieme verhaal te vertellen met het heden als uitgangspunt. Verder was er onder meer een presentatie van de zestien Limburgse musea die een bijdrage kregen om met het Huis voor Kunsten Limburg te onderzoeken hoe ze gezamenlijk kunnen optrekken bij collectiebeheer. De voorbeeldstellende voordrachten die tijdens de drukbezochte bijeenkomst ter sprake kwamen staan op de site van het fonds ter inspiratie voor potentiële aanvragers: Mondriaan Fonds/Nieuws. Internationale samenwerking staat centraal bij de Bijdrage Internationale Samenwerkingsprojecten Erfgoedinstellingen, bedoeld voor Nederlandse instellingen die samenwerken met buitenlandse partners in onderzoeksprojecten op gezamenlijke collectiegebieden. Deze mogelijkheid, die in 2013 is ingevoerd, blijkt nu ook bekend te raken onder grotere instellingen nadat het eerste jaar vooral kleinere instellingen aanvroegen. Zo vroeg in 2014 het Centraal Museum in Utrecht aan met de National Gallery of Art in Washington en het Museum of Fine Arts in Houston voor nieuw onderzoek naar de zestiende eeuwse schilder Joachim Wtewael. Dit onderzoek moet leiden tot een brede ontsluiting van het werk van deze Utrechtse kunstenaar. >pagina 32 Samenwerking kan zich ook uiten in overdracht van kennis en ervaring. Het fonds draagt hieraan bij met de Meester-Gezelregeling voor startende kunstenaars, die sinds 2013 bestaat. Hieronder valt mentoring een beginnend kunstenaar die een Werkbijdrage Jong Talent heeft ontvangen en die wordt gekoppeld aan een meer ervaren collega die artistiek en/of zakelijk advies geeft maar ook de bijdrage aan Kunstpodium T, die zich richt op begeleiding van laatstejaars in het kunstvakonderwijs door een collega. >pagina 8 Het belang van samenwerking geldt ook voor het fonds zelf. Het werkt daarom samen met uiteenlopende partners, van de Vereniging Rembrandt tot RTL 4. De gezamenlijke regeling met het Filmfonds voor het mogelijk maken van artistieke speelfilms, De Verbeelding, is voortgezet. Ook de samenwerking met het Mediafonds en producent Interakt bij het project Hollandse Meesters in de 21e eeuw, portretten van belangrijke kunstenaars gezien door de ogen van ervaren filmmakers, kende een vervolg met twintig nieuwe portretten van Marinus Boezem tot L.A. Raeven. Een nieuwe samenwerking is aangegaan met het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie: in december werd een open oproep gedaan voor voorstellen die betrekking hebben op het grensgebied tussen beeldende kunst, vormgeving, architectuur en e-culture. Bovendien organiseert en faciliteert het Mondriaan Fonds de bijeenkomsten van Beeldende Kunst Nederland: acht organisaties op het gebied van beeldende kunst; van Platform BK tot Museumvereniging. >pagina 43 Op instigatie van de minister met alle zes publieke cultuurfondsen gezamenlijk is begin december The Art of Impact gelanceerd. Dit programma is erop gericht de band tussen kunst en samenleving verder te versterken. Minis-

14 Beurzen Praktijkverdieping Het Mondriaan Fonds verstrekt Beurzen Praktijkverdieping voor getalenteerde kunstenaars en bemiddelaars die hun artistieke ontwikkeling en/of cultureel ondernemerschap willen bevorderen. De beurs kan worden besteed aan artistiek of wetenschappelijk onderzoek of een andere vorm van praktijkverdieping. Doel is de verdieping van de praktijk van deze kunstenaars en bemiddelaars te stimuleren. Beurs Praktijkverdieping Postacademische Instellingen Een deel van het budget Beurzen Praktijkverdieping is gereserveerd voor deelname aan de Rijksakademie, De Ateliers, de Jan van Eyck Academie en aan postacademische instellingen die van essentieel belang zijn voor de ontwikkeling van hedendaagse beeldende kunst in Nederland. Na een voorselectie door de instelling adviseert een speciale commissie van het Mondriaan Fonds, met een voorzitter, drie commissieleden van het fonds en drie deskundigen van de betreffende instelling, over de uiteindelijke selectie. Uitkomsten van de werkperiodes bij de postacademische instellingen worden doorgaans gepresenteerd tijdens publieke open dagen van de betreffende instellingen. Een aantal producties vond via tentoonstellingen hun weg naar het publiek. Uit externe evaluatie blijkt dat de bijdrage in grote lijnen goed functioneert. Kunstenaars zeggen tevreden te zijn over de kwaliteit van de programma s. De geleverde inzet en daarbij behorende kosten komen overeen met de verwachtingen van kunstenaars en de gemaakte inschatting van de hoogte van de beurzen. Op basis van de evaluatie deed het fonds enkele aanpassingen. Zo is besloten de verdeling van het aantal plekken per postacademische instelling vanaf 2015 deels variabel te maken. Aantal aanvragen: 95 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 50 Toegekend bedrag: * 21 bij Rijksakademie, 6 bij De Ateliers, 12 bij Sundaymorning@EKWC, 11 bij Jan van Eyck Academie Vrije Beurs Praktijkverdieping De Vrije Beurs Praktijkverdieping biedt beeldend kunstenaars en bemiddelaars de mogelijkheid hun werk in het binnen- of buitenland verder te ontwikkelen of een andere vorm van praktijkverdieping te volgen bij een instelling naar eigen keuze. Zo ontving Jan Adriaans een bijdrage voor een verblijf bij SeMa Nanji Residency van het Seoel Museum Of Art. Ook kan een aanvraag worden ingediend om kennis te vergaren bij een specialist op het terrein van beeldende kunst en cultureel erfgoed. Yael Davids ontving bijvoorbeeld een beurs voor het volgen van een cursus Feldenkrais Methode om haar praktijk als performance kunstenaar te verdiepen. Persijn Broersen en Margit Lukács kregen een beurs om samen te werken met ervaren 3D modellers/animators. Deze samenwerking biedt hun ruimte om zich verder te concentreren op het uitbreiden van hun praktijk en om inhoudelijk grote stappen te kunnen zetten. Een Vrije Beurs Praktijkverdieping kan vier keer per jaar worden aangevraagd. Via Facebook worden open calls van instellingen en artist-in-residence plekken gedeeld om te wijzen op de mogelijkheden van deze bijdrage. Ook wordt verwezen naar de website van DutchCulture TransArtists. Het aantal aanvragen is in vergelijking met 2013 toegenomen. Hiermee blijkt dat de regeling zichtbaarder is geworden en in een behoefte voorziet. In 2014 is het aantal honoreringen bovendien verdubbeld. Door de gerichte investering van deze beurs blijken kunstenaars een impuls te kunnen geven aan hun praktijk. In de komende periode wordt het effect van de regeling nader onderzocht. Aantal aanvragen: 68 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 28 Toegekend bedrag:

15 Mondriaan Fonds Jaarverslag ter Bussemaker zei bij de presentatie:,,kunst, cultuur én samenleving hebben elkaar nodig. Niet alleen omdat ze ons inspiratie biedt en bijdraagt aan onze identiteit. Ook omdat kunstenaars hun werk vaak concreet inzetten om de wereld beter, mooier, schoner en leefbaarder te maken. In 2015 kunnen voorstellen worden ingediend voor initiatieven die kunst en maatschappij verbinden. Een intendant gaat daarnaast op zoek naar bestaande projecten met impact, die met een extra financiële impuls verder kunnen worden gebracht. >pagina 41 Internationaal Kunst en cultureel erfgoed kennen geen grenzen. Daarom heeft het Mondriaan Fonds ook in 2014 ingezet op projecten over de grens. Het ontving 55 curatoren en critici in het internationale bezoekersprogramma, van wie zeven naar aanleiding van de Oriëntatiereis 2013 naar Midden-Europa. Het organiseerde een Oriëntatiereis naar Zuid-Korea en Japan voor vier curatoren en twee kunstenaars uit Nederland, in samenwerking met het Vlaamse BAM, de Deense Kunstraad en het Zwitserse Pro Helvetia, die ieder twee curatoren meestuurden. Voor Korea en Japan was gekozen omdat zich daar interessante ontwikkelingen voordoen, die ook kansen bieden voor de Nederlandse kunstwereld. In vervolg op de Oriëntatiereis 2013 werd een nieuwe residency aangeboden in Warschau, bij het centrum voor hedendaagse kunst CCA Ujazdowski Castle, waarvoor kunstenaarsduo Sander Breure en Witte van Hulzen als eersten werden geselecteerd. Uit de Oriëntatiereis 2014 vloeit onder meer een residency in Seoul voort. Uit extern onderzoek dat in 2014 werd gedaan door Esther Gottschalk bleek dat zowel uit de oriëntatiereizen als uit het bezoekersprogramma veel nieuwe contacten en exposities voortvloeien, ook jaren nadat deze reizen hebben plaatsgehad. >pagina 59 Met de Bijdrage Presentatie Buitenland wil het fonds de bekendheid van kunstenaars uit Nederland in het buitenland vergroten. Dat deze mogelijkheid in het buitenland aanslaat, blijkt uit het feit dat het budget in 2014 drie keer overvraagd was. Met de hulp van zo n bijdrage was tot en met september de solotentoonstelling Zwaan kleef aan van David Bade te zien in het S.M.A.K. te Gent. Voor deze expositie bouwde Bade zijn sculptuur Wailing Wall uit 1996 uit tot een ruimtevullende installatie. Met inwoners van Gent en met alumni van het door hem geleide Instituto Buena Bista op Curaçao werkte hij aan een sculptuur, een nieuwe klaagmuur. Daarnaast organiseerde hij een summer school in de openbare ruimte. Whitechapel Gallery in Londen ontving de bijdrage voor Bart Lodewijks die in 2015 nieuw werk maakt op basis van workshops die hij er in 2014 gaf aan jongeren. Het AxS Festival in Los Angeles tot slot toonde met een bijdrage uit deze regeling in september en oktober werk van Cocky Eek. >pagina 28 In de loop van 2014 had de selectie plaats voor de Nederlandse inzending naar de Biënnale van Venetië 2015, dé internationale plek voor hedendaagse kunst. Voor de tweede keer ging de selectie gepaard met een open oproep, waarbij opviel dat de plannen beter doordacht waren dan bij de eerste keer dat deze methode werd gehanteerd. Vijf plannen werden door de daartoe aangestelde jury uitgekozen om verder uit te werken. Na een persoonlijke toelichting door curator(en) en kunstenaar besloot de jury de expositie to be all ways to be van herman de vries en curatoren Colin Huizing en Cees de Boer te selecteren. de vries ging in de herfst van 2014 al naar Venetië om ter plekke nieuw werk te maken voor de tentoonstelling. >pagina 60 Skyfinanciering In deze cultuurplanperiode heeft het Mondriaan Fonds nadrukkelijk ingezet op skyfinanciering: alternatieve vormen van investeringen in kunst en erfgoed. Daartoe werden samenwerkingsverbanden aangegaan met onder meer het Materiaalfonds en met crowdfundingsite voordekunst. Na twee jaar moet de conclusie worden getrokken dat er geen gemakkelijke vervanging is voor bijdragen in de vorm van subsidies. Het speciaal opgezette Mondriaan Materiaalfonds heeft in zijn eerste jaar minder renteloze leningen verstrekt dan verwacht. In de praktijk blijkt dat kunstenaars terughoudend zijn een langdurige afbetalingsverplichting aan te gaan, borgstelling en aflossing is niet altijd mogelijk. De samenwerking met voordekunst heeft evenmin geleid tot de beoogde resultaten omdat de doelgroepen van deze organisatie en die van het fonds nog te zeer uiteenlopen. Het Mondriaan Fonds hecht veel belang aan aanvullende vormen van financiering binnen de sector zeker als die zijn gekoppeld aan zichtbaarheid en draagvlak. De samenwerking met het Materiaalfonds en voordekunst wordt voor 2015 herzien en op maat aangepast aan de praktijk van de beeldende kunst en erfgoed. >pagina 25 Het Mondriaan Fonds blijft alternatieve financieringsvormen onderzoeken. Crowdfunding blijft positief meewegen in de beoordeling. Kijk naar de ruim mensen die een tientje voor de T.rex van Naturalis doneerden of naar Marjan Teeuwen die voor haar project Verwoest Huis in Amsterdam Noord geld inzamelde via onder andere crowdfunding en sponsoring door een woningcorporatie dat haar huizen ter beschikking stelde. Verwoest Huis op Noord trok een gemêleerd bezoek van kunstprofessionals tot buurtbewoners en bouwvakkers. In beide gevallen, echter, bleek een bijdrage van het Mondriaan Fonds nog noodzakelijk voor de realisatie van de plannen. Om te komen tot een investeringsgericht beleid heeft het fonds in 2013 ingevoerd dat individuele aanvragers voor een projectinvestering een eigen financiële bijdrage moesten leveren. Aanvankelijk was dat standaard euro. Dit bleek echter bezwaarlijk voor waardevolle projecten met een lage begroting. Daarom werd de bijdrage gewijzigd in ten minste 10 procent van het toegekende bedrag. In 2014 bleek dat dit voor aanvragers goed werk-

16 Bijdrage Gast- en Buitenlandateliers Met het aanbieden van gastateliers, of residencies, wil het Mondriaan Fonds de verdieping van de (artistieke) ontwikkeling en de praktijk van beeldend kunstenaars en bemiddelaars in het buitenland of in een andere omgeving stimuleren. Deze ateliers fungeren als uitvalsbasis voor het bouwen of versterken van (inter)nationale contacten en helpen bij het verkennen van nieuwe markten. De bijdrage is van toepassing op werkperiodes die het Mondriaan Fonds tijdens aanvraagrondes aanbiedt. De meeste buitenlandateliers maken deel uit van internationale initiatieven en programma s voor kunstenaars uit de hele wereld. Het Mondriaan Fonds heeft vaste buitenlandateliers in New York, Parijs, Berlijn, Rome, Beijing, Tokio, Rio de Janeiro, Curaçao, Caïro, Brussel, Moengo (Suriname), Yogyakarta, Warschau, Annandale-on-Hudson en Hamminkeln (Duitsland). Het aantal aanvragen is in vergelijking met 2013 toegenomen. In 2014 waren de plannen en motivaties vaak inhoudelijk beter uitgewerkt en explicieter gericht op de mogelijkheden van het betreffende atelier. De ateliers in Brussel, Berlijn, New York, Tokio en Parijs zijn al jaren het populairst, zo ook in Steeds meer residenten laten via blogs en andere sociale media zien wat zij onderzoeken, wie zij ontmoeten en met welke resultaten. Tijdens residencies komen kunstenaars en bemiddelaars gemakkelijk in contact met andere nationaliteiten en disciplines die tot bijzondere samenwerkingen kunnen leiden. Zo kon Paul Hendrikse tijdens een werkperiode in Cemeti Art House in Yogyakarta, waar hij Javaanse dans en traditionele Indonesische krijgskunsten bestudeerde, zes weken lang samen met lokale performers experimenteren. De residency in Capacete (Rio de Janeiro) is na een jaar van heroverweging ter plekke voortgezet in de vorm van een intensief programma met twaalf (inter)nationale deelnemers, van wie één uit Nederland. Als resultaat van de Oriëntatiereis 2013 werd ook een nieuw atelier toegevoegd: A-I-R Laboratory in Warschau. Verder werd in 2014 contact gelegd met Delfina Studio s in Londen, Wyspa Projects in Gdansk en National Museum of Modern and Contemporary Art in Seoel voor een mogelijke samenwerking. Wegens politieke onrust in Egypte en de geringe belangstelling van kunstenaars om op dit moment in Townhouse Gallery te werken, is besloten de residency te beëindigen. Onderzocht wordt of samenwerking met een andere residency in het Midden-Oosten mogelijk is. Ook is onderzoek gedaan naar een alternatieve residency in Istanbul. In samenwerking met DutchCulture Trans- Artists biedt het Mondriaan Fonds ook tijdelijke buitenlandateliers aan om extra aandacht te kunnen besteden aan een bepaalde regio. In 2014 waren dat Raw Material Company in Dakar, Joburg Now in Johannesburg en Trankat in Tétouan (Marokko). Binnenlandateliers Het Mondriaan Fonds biedt ook gastateliers in Nederland aan. Hiervan maakten vijftien kunstenaars gebruik. Naast het monumentale Pompgemaal in Den Helder, waar zes kunstenaars een werkperiode hadden, werd op tijdelijke basis samengewerkt met Het Koetshuis van Museum Van Loon, KiK Kolderveen (in samenwerking met de Drenthe Biënnale), Project Probe in Arnhem, Het Vijfde Seizoen (in samenwerking met Museum Het Dolhuys in Haarlem) en IK Paviljoen in Oost-Souburg. De mogelijkheden van de gastateliers om de resultaten van de werkperiode voor een breed publiek zichtbaar te maken, speelden bij de selectie een belangrijke rol, evenals in sommige gevallen de connectie die gemaakt werd tussen hedendaagse beeldende kunst en erfgoed. Uit de feedback van de geselecteerde kunstenaars blijkt dat de gastateliers goed werken: kunstenaars konden zich een periode volledig concentreren op de ontwikkeling van hun werk en het denken daarover, ook leidde het in bijna alle gevallen tot presentaties en productie van nieuw werk dat ook weer elders gepresenteerd werd. Aantal aanvragen: 314 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 53 Bijdrage:

17 Mondriaan Fonds Jaarverslag baar is. Voor instellingen gold al dat het fonds maximaal 40 procent bijdraagt. Een beproefde methode om de markt voor kunst in Nederland te stimuleren is de KunstKoop: renteloze leningen aan particulieren die kunst kopen bij een door het fonds geselecteerde galerie. Sinds 1997 maakten zo n kopers gebruik van de KunstKoop en zij kochten samen voor ruim 145 miljoen euro aan werken. Begin 2014 werd een onderzoek gepubliceerd, uitgevoerd door Motivaction in opdracht van de Nationale Galerie Associatie, waaruit bleek dat in verhouding tot de daling in kunstaankopen in het algemeen de KunstKoop het goed doet. In de herfst van 2014 had de tweejaarlijkse selectie plaats van galeries die aan de KunstKoop mogen deelnemen. Er kwamen 128 aanvragen binnen, waarvan er 125 (inclusief zeven nevenvestigingen in een andere stad) werden gehonoreerd. >pagina 54 Professionalisering Het Mondriaan Fonds draagt met overtuiging bij aan professionalisering van de sectoren beeldende kunst en cultureel erfgoed. Zo is er een vervolg gekomen op de Bijdrage Veiligheidszorg voor collectiebeherende instellingen voor het duurzaam verbeteren van de kwaliteit van de veiligheidszorg. >pagina 44 Museum Kranenburgh in Bergen, ontving een bijdrage voor kennisbevordering op het gebied van veiligheidszorg. Kranenburgh zal de opgedane kennis delen met musea die deel uitmaken van de Federatie van Musea in Noord-Holland. Om zicht te krijgen op de praktijk van kunstenaarshonoraria in Nederland liet het Mondriaan Fonds samen met acht organisaties verenigd in Beeldende Kunst Nederland (BKNL) onderzoek doen onder kunstenaars, musea en presentatie-instellingen naar honoraria bij tentoonstellingen zonder verkoopdoel. Dit onderwerp was extra urgent nu van kunstenaars nog meer ondernemerschap wordt gevraagd en instellingen onder financiële druk staan. Uit het door het fonds gefinancierde onderzoek bleek dat driekwart van de geënquêteerde kunstenaars bij tentoonstellingen afspraken maakt over enige vorm van betaling en dat er in twee derde van de gevallen geen sprake is van een honorarium. In 2015 wil BKNL, na raadpleging van de respectievelijke achter bannen, een vervolg geven aan het onderzoek en de constructieve dialoog die op gang is gebracht. >pagina 59 Professionalisering geldt ook voor het fonds zelf. In 2014 hebben alle medewerkers een cursus gevolgd op het gebied van timemanagement. Daarnaast hebben medewerkers op hun specifieke behoeften gerichte opleidingen gevolgd, bijvoorbeeld op het terrein van leidinggeven. De afdeling communicatie werd in twee masterclasses geadviseerd door een deskundige op het gebied van publiekscommunicatie. Bij het werven van nieuwe adviseurs is bewust het net verder uitgeworpen. Door de tekst van de oproep tot sollicitatie zo breed mogelijk te formuleren en door naast de geëigende kanalen te adverteren in regionale kranten. Het leverde een recordaantal van 342 sollicitaties op. In 2013 lag dat nog op 140. Bij de selectie is, behalve in de eerste plaats op deskundigheid, vooral gelet op diversiteit. Dit heeft geleid tot dertien nieuwe adviseurs, van wie zes een cultureel divers perspectief vertegenwoordigen. Daarnaast is rekening gehouden met onder meer een zo optimaal mogelijke regionale spreiding, leeftijd en de verdeling man/vrouw. Verantwoording Het Mondriaan Fonds is zich volop bewust dat het verantwoording moet afleggen aan de samenleving. Het fonds investeert immers namens de burger in kunst en erfgoed. In de eerste plaats gebeurt deze verantwoording via de werken en projecten die het fonds mede mogelijk maakt. Of het nou gaat om de overzichtsexpositie The Image as Burden van Marlene Dumas in het Stedelijk Museum Amsterdam; de tentoonstelling Echte Rotterdammers wat maken we nou? in Museum Rotterdam; of om de aankoop van een notenhouten vijftiende eeuws Petrusbeeld door Museum Catharijneconvent, dat permanent is te zien in de eregalerij met 25 topstukken. Daarnaast voert het fonds een actief mediabeleid om de projecten waaraan is bijgedragen en het werk van het fonds zelf voor het voetlicht te brengen. >pagina 29 Belangrijk onderdeel van de verantwoording is de expositie Prospects & Concepts tijdens Art Rotterdam die behalve dertienduizend bezoekers veel media-aandacht trok. De expositie leidde onder meer tot de aankoop door Museum Boijmans Van Beuningen van acht zeefdrukken van Wouter Venema en Koen Taselaar en het werk van Martin Brandsma werd opgenomen in de tentoonstelling Dutch Drawing bij Kunstvereniging Diepenheim en bij Galerie Wit in Wageningen, waar het programma Vroege Vogels van de Vara een reportage over maakte. Ook andere kunstenaars verkochten hun werk terwijl Kim Habers naast vele reacties en aanbiedingen voor exposities de vraag kreeg om een nieuw ruimtelijk werk te maken voor de tentoonstelling Aan de rand van het plateau op de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Daarnaast heeft het fonds in het kader van verantwoording een nieuw systeem van effectmeting opgezet, de Öfner-methode, om de resultaten van de investeringen inzichtelijk te maken. Dit houdt onder meer in dat adviseurs van het fonds de resultaten van bijdragen beoordelen door deze te gaan bekijken en te vergelijken met de beoordeling op basis waarvan toekenningen of afwijzingen plaatshadden. In 2014 bezocht een commissie de starterstentoonstelling Prospects & Concepts om de resultaten te wegen van de Werkbijdrage Jong Talent. Een andere commissie bezocht de resultaten van de Projectinvestering Erfgoed- en Beeldende Kunstinstellingen. Uit deze evaluaties blijkt dat in het algemeen de criteria langs welke het fonds oordeelt voldoen en dat de verwachtingen

18 Projectinvestering Kunstenaar De Projectinvestering Kunstenaar heeft als doel waardevolle artistieke plannen te stimuleren, zodat werk tot stand komt dat een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de hedendaagse beeldende kunst in Nederland. Hoewel de plannen niet direct tot een concreet resultaat hoeven te leiden, wordt verwacht dat dit op termijn wel het geval zal zijn. De bijdrage wordt gebruikt voor alles wat verband houdt met het uitvoeren van een plan om nieuw werk te maken, zoals onderzoek, een reis, een werkperiode in binnen- of buitenland of de aanschaf van materialen. Het aantal aanvragen steeg naar 140. De aanpassing van de verlangde eigen bijdrage van de aanvrager van euro naar 10 procent van de totale kosten verlaagde de drempel om aan te vragen aanzienlijk. Desalniettemin blijft het aantal aanvragen achter bij dat uit 2012 en daarvoor. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat sinds 2013 een deel van de aanvragen van individuele kunstenaars is overgenomen door instellingen die nieuw werk mogelijk maken via de Bijdrage Opdrachtgeverschap, de Projectinvestering Erfgoed- en Beeldende Kunstinstellingen en de Bijdrage Presentaties Buitenland. Het honoreringspercentage is in 2014 gedaald naar 36 procent, wat mede te maken heeft met het toegenomen aantal aanvragen en het beperkte budget. Er wordt bij de toegekende bijdragen voor projecten vaak samengewerkt met diverse partners, variërend van presentatie-instellingen tot bijvoorbeeld schrijvers of wetenschappers. Verder leiden relatief veel projecten tot een artistiek filmof videowerk, zoals bij Zachary Formwalt, Rumiko Hagiwara, Mounira al Solh, Paloma Polo, Ibrahim Quraishi, Levi van Veluw, Noortje Haegens en Melvin Moti. Opvallend is dat het merendeel van de projecten waaraan is bijgedragen internationaal van opzet is. Dat varieert van onderzoeksreizen, het maken van een werk tijdens een werkperiode in het buitenland tot de presentatie van het resultaat in het buitenland. Bij de presentatieplannen, waar sinds 2013 om gevraagd wordt, ligt de nadruk vaak op het zichtbaar maken via internet en het vinden van een geschikte context om het werk te tonen. Daarbij zijn projecten die opvallen vanwege hun grootse aanpak of hun focus op een bijzonder publiek. Het Treinenproject van Jeroen Eisinga zal door zijn spectaculaire karakter en omvang naar verwachting de aandacht en interesse van de buitenwereld trekken. Eisinga wil een frontale crash van twee treinen filmen. Jan van der Ploeg maakte een site-specific werk: een muurschildering op een 130 meter lang schoolgebouw in een achterstandswijk in Napels. De muurschildering maakt deel uit van het Color project, dat het perspectief op de school wil veranderen door kleur en licht in de buurt te integreren. Met de Projectinvestering Kunstenaar worden bijzondere projecten mogelijk gemaakt die hun weg vinden in het culturele circuit van musea, festivals, presentatie-instellingen en kunstbeurzen. De bijdrage sluit aan op de behoefte van kunstenaars om op eigen initiatief werk te ontwikkelen, samenwerkingen aan te gaan of werk te maken op een schaal dat vanuit reguliere budgetten van bijvoorbeeld instellingen niet gemaakt kan worden. Daarmee levert de projectinvestering een bijzondere bijdrage aan het Nederlandse kunstklimaat. Aantal aanvragen: 140 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 56 Toegekend bedrag:

19 Mondriaan Fonds Jaarverslag die tijdens de advisering zijn uitgesproken in het uiteindelijke resultaat terugkwamen, zonder dat er te veilige keuzes zijn gemaakt. In 2015 gaat het fonds hiermee door en breidt dit uit naar andere bijdragen. Komend jaar gaat het fonds bovendien systematisch de resultaten per aanvraag wegen, als de mogelijkheid voor digitaal aanvragen, waaraan in 2014 volop is gewerkt, is voltooid. >pagina 57 Tot slot werd in 2014 het fonds, net als de overige vijf rijks cultuurfondsen, onderworpen aan een beoordeling door een speciaal daarvoor door het ministerie aangestelde visitatiecommissie, met experts op het gebied van onder meer (cultureel) ondernemen. Ter voorbereiding stelde het fonds een zelfevaluatie op, dat onder andere was gebaseerd op het begin 2014 gehouden klanttevredenheidsonderzoek onder alle aanvragers uit Uit dat onderzoek bleek in het algemeen grote waardering bij aanvragers, zowel over de manier waarop ze moeten aanvragen en door medewerkers van het fonds worden bejegend als over het beleid gericht op zichtbaarheid. Wel werd meer duidelijkheid gevraagd over de procedure van aanvragen en, in het geval van individuele aanvragers, over de redenen van een afwijzing. Het fonds heeft hierop zijn communicatie aangepast op beide fronten en onderzoekt in 2015 of dit het gewenste effect heeft. >pagina 55 De resultaten van de visitatie werden begin 2015 door de commissie met de minister besproken en vervolgens openbaar gemaakt. De commissie kwam tot de conclusie dat de fondsen het opmerkelijk goed doen, zeker gezien de lastige taak waarvoor zij waren gesteld: bezuinigingen doorvoeren, intern reorganiseren, een nieuw beleid implementeren en intussen open blijven voor aanvragers. Voorts prijst de commissie de strategie en de zichtbaarheid van het Mondriaan Fonds en de inzet van zijn medewerkers. Ze schreef onder meer:,,het fondsbeleid draagt actief bij aan het versterken van de relatie tussen kunst en publiek. Voor de profilering van de kunst en de eigen organisatie maakt het fonds strategisch gebruik van communicatie. Het straalt ambitie uit en voert nieuwe taken bewonderenswaardig goed en met relatief weinig menskracht uit. Het fonds heeft gemotiveerde medewerkers. Voor de volledige tekst van het visitatierapport zie de leestafel op de website. Dit sterkt het fonds in zijn voornemen ook de komende jaren met grote inzet bij te dragen aan de ontwikkeling en de presentatie van beeldende kunst en cultureel erfgoed op die plekken waar de markt dat niet doet, waarbij kwaliteit, zichtbaarheid, opdrachtgeverschap en samenwerking belangrijke aandachtspunten blijven.

20 Projectinvestering Bemiddelaar Curatoren, critici, theoretici of beschouwers op het gebied van hedendaagse beeldende kunst en/of cultureel erfgoed kunnen een bijdrage aanvragen voor het uitwerken van een idee of vraagstelling, het reflecteren op een specifieke artistieke ontwikkeling of het doen van beschouwend of theoretisch onderzoek. Ook het schrijven van een (manuscript voor) publicatie, het doen van onderzoek ter ontsluiting van archiefmateriaal en het doen van (voor)onderzoek voor een tentoonstelling, documentaire of manifestatie behoort tot de mogelijkheden. In 2014 is 42 procent meer aanvragen ingediend ten opzichte van 2013 en het budget werd ruim vier maal overvraagd. Hierdoor moesten aanvragen die een positieve beoordeling kregen wegens gebrek aan budget worden afgewezen. Het merendeel van de toegekende bijdragen werd verstrekt voor (voor)onderzoeken op het gebied van de hedendaagse beeldende kunst (elf), maar ook op het gebied van cultureel erfgoed werden bijdragen verstrekt (vijf). Vooral de mogelijkheid om een beroep te doen op een bijdrage in tijdsinvestering wordt door bemiddelaars gebruikt. onderzoeksproject is Montage van Camiel van Winkel (bemiddelaar) met Joke Robaard (kunstenaar). Het beeldarchief van Robaard levert het materiaal voor een beschouwend onderzoek naar de representatie van het geklede lichaam in gedrukte media vanaf Het onderzoek richt zich op principes van montage en appropriatie (toe-eigening) die zich daarbij voordoen als gevolg van maatschappelijke, economische en politieke tendensen, ook als makers zich daar bewust aan proberen te ontworstelen. De stijging van het aantal aanvragen laat de behoefte aan de Projectinvestering Bemiddelaar zien en onderschrijft het belang dat het veld hecht aan deze bijdrage. De afwijzingen van veelbelovende projecten wegens beperkt budget wijst op de rijkdom aan ideeën in het veld van de Nederlandse bemiddelaars op het gebied van beeldende kunst en erfgoed. Aantal aanvragen: 52 Totaal gevraagd bedrag: Gehonoreerd: 15 Toegekend bedrag: De onderwerpen van de toegekende bijdragen zijn divers, maar opvallend is dat veel onderzoeken zullen resulteren in een publicatie. Zo ontving Mirjam Kars een bijdrage voor onderzoek naar de ontsluiting van de Merovingische grafvelden Obbicht en Stein (5e tot 8e eeuw) met een wetenschappelijke publicatie en een informatief webproject voor een breed publiek. Deze twee Limburgse grafvelden zijn exemplarisch voor het rijke, maar toch relatief onbekende Merovingische erfgoed van Nederland. Kars onderzoekt hoe de uitwerking van de twee grafvelden kan bijdragen aan het beeld van de gemeenschappen die ruim duizend jaar geleden in de omgeving van Obbicht en Stein leefden. Bijzonder is dat een aantal bijdragen betrekking heeft op archiefonderzoek waarbij een kunstenaar met een bemiddelaar samenwerkt. Een voorbeeld van een gezamenlijk