Verlichting en Romantiek

Transcriptie

1 Verlichting en Romantiek Reader letterkunde Periode D Naam:.. Klas:

2 Inleiding: Deze periode gaan we aan de slag met de Verlichting en de Romantiek. Je krijgt informatie over de periode en de verschillende stromingen. Daarnaast lees je fragmenten van literatuur uit die tijd. Inhoudsopgave 1. De Verlichting 1.1 De verlichting in het kort 1.2 De verlichting in de letteren 1.3 Literatuur uit de verlichting - De Hollandsche Spectator - kinderliteratuur - imaginaire reisverhalen - opvoedkundige zedenroman 2. De Romantiek 2.1 De romantiek in het kort 2.2 De romantiek in de letteren 2.3 Literatuur uit de Romantiek - Piet Paaltjens - The Rime of the ancient Mariner Verdiepingsopdrachten

3 1. De Verlichting Filmfragment: Literatuurgeschiedenis 18e eeuw Denken ( ) denis/ /home/ In de loop van de 18 e eeuw deden zich op maatschappelijk en cultureel gebied belangrijke ontwikkelingen voor waardoor dit tijdvak een periode van modernisering is in Europa. Die ontwikkelingen worden samengevat met de naam Verlichting. De Verlichting vormde een voorloper van het moderne levensgevoel van de 20 e eeuw. In de eerste helft van de 18 e eeuw beschouwden velen in West-Europa de wereld als een keurig geordend geheel dat door natuurwetten werd geregeld. Men had de overtuiging dat de mensheid eindelijk vanuit het primitieve duister in het licht was getreden. Vol trots noemde men de 18 e eeuw dan ook de eeuw van de Verlichting (Siècle des Lumières, Aufklärung, Enlightment), de eeuw van het geloof en de vooruitgang. Er ontstond een nieuw besef van de mens, wat hij was, waar hij stond en waar hij heen wilde. Het geloof verloor een deel van zijn invloed en het gezonde verstand stond centraal. Men vond dat alles uitgelegd kon worden met behulp van de rede, het heldere kritische en controleerbare verstand. (rationalisme). Emoties werden beschouwd als ondergeschikt aan het verstand. De bekende uitspraak Cogito ergo sum ( ik denk dus ik besta. ) is van de verlichte Franse filosoof René Descartes. De 'Verlichte Ideeën' werden niet via de richtlijnen van de Godsdienst bedacht, maar ging de vrije kant uit. Zintuigen, kennis en ervaringen werden steeds meer gebruikt om de waarheid te achterhalen. Uit de waarnemingen werden conclusies getrokken, wat zorgde voor een uitbreiding van de kennis. Dit heet Empirisme. Men hield zich niet meer zo bezig met wat er zou gebeuren na de dood, ze richtten zich alleen nog op het leven dat ze leidden. Welke kenmerken had de Verlichting? Onderzoekers kregen in deze tijd meer invloed op de mens. Onderzoekers in de Verlichting worden dan ook Verlichters genoemd. In de Verlichting kwamen verschillende stromingen op.

4 Het rationalisme is één van de stromingen. Rationalisme komt van het woord ratio, wat verstand of rede betekent. Het rationalisme houdt dus in dat men het eigen verstand ging gebruiken om de wereld te begrijpen. Men kwam erachter dat de wereld niet zomaar iets was, de wereld kon begrepen worden. Dat wilde men mede bereiken door middel van het rationalisme. Natuur vormde een voorbeeld voor de mens. De mens kon namelijk veel leren van de natuur. Als dit goed ging, zouden veel fouten die in de menselijke samenleving werden gemaakt, worden beperkt. De samenleving moest ook op dezelfde wijze bestudeerd worden als de natuur. Mensen gedragen zich namelijk, net als de natuur, volgens de zogenaamde natuurwetten. Door de samenleving van de mensen op dezelfde manier te bestuderen als de natuur, zou deze veel sneller begrepen worden. Voor de Verlichting richtte men zich vaak op het leven na de dood. Men wilde graag naar de hemel. De Verlichters brachten hier verandering in: iedereen moest gelukkig zijn tijdens hun leven op aarde, daar had iedereen het volste recht op. Dit heet het realisme. Verlichters waren dus bezig met het verbeteren van het leven. Ze vonden dat iedereen gelijk moest zijn. Geslacht, ras, huidskleur, godsdienst en/of cultuur maakte volgens hen geen verschil. Het belangrijkste was nog wel de vrijheid. Vrijheid vangodsdienst, zoals hierboven genoemd, meningsuiting, handel en drukpers. Het volk had de macht. Dit was een gevolg van de verandering in de denkwijze van de mens. Verandering in de denkwijze hield in dat de men vond dat de kerk veel minder gezag zou moeten hebben en het volk daarentegen juist veel meer. Men zette de mens centraal en vergaten God. Deze stroming heet het humanisme. Ook waren er mensen dachten dat er wél iets als God bestond, maar ook deze mensen vereerden God niet meer. Deze stroming heet het deïsme. Verder moesten afspraken worden vastgelegd, en wel in de Grondwet. Iedereen moest zich aan die regels houden. Een laatste kenmerk van de Verlichting is de twijfel die men had over de eigen kijk op de wereld. Er waren de laatste jaren zo veel verschillende interpretaties en verschillende kijken op de wereld, dan kon je er niet snel zeker van zijn dan jouw kijk wél correct was. Dit had ook weer te maken met het rationalisme, wat ook een kenmerk was van de Verlichting.

5 1.2 De Verlichting in de Letteren Bekijk het filmfragment : Durf te denken s/ /home Tijdens de Verlichting werden er allerlei nieuwe dingen bedacht. Op verschillende gebieden veranderden de kunstvormen. In het toneel en de poëzie heerste het neoclassicisme: men volgde de klassieke regels na, die in de 17 e eeuw door de Franse dichter Nicolas Boileau waren opgesteld in zijn leerdicht Art poétique (1674). Er werd hierin alleen maar toneel en poëzie beschreven, met als gevolg dat de prozagenres veel vrijer waren en de geest van de Verlichting daar gemakkelijker in tot uiting kon komen. Proza kan je onder andere vinden in kranten, encyclopedieën, romans en imaginaire reisverhalen. Deze genres zijn dan ook in opkomst gekomen tijdens de Verlichting. Verschillende genres zijn ontstaan: Encyclopedie De Verlichte prozaliteratuur is in essentie een leerzaam iets, ook wel didactisch genoemd. Literatuur was namelijk een middel om nieuwe rationele ideeën en opvattingen over te brengen op de lezer. Het taalgebruik is daarom duidelijk en zakelijk. Dit leidde tot een bloei van het essay, deze vorm was al eerder ontstaan, namelijk in de renaissance. Het grootste didactische werk uit de Verlichting is de encyclopedie. Hier werkten verscheidene geleerden aan mee, en vormden zo een bundel van informatie. Dit gebeurde onder leiding van Denis Diderot. Vóór de eerste encyclopedie bestonden er wel didactische boeken, maar deze waren vaak beperkt tot een bepaald vakgebied. De encyclopedieën verschenen van 1752 tot 1780 en telde uiteindelijk maar liefst 35 delen. De encyclopedie was dus niet alleen

6 bedoeld om kennis over te brengen, maar ook nieuwe, rationele, ideeën. De Hollandsche Spectator. Tijdschriften Het uitbreiden van de nieuwe rationele ideeën werd ook bevorderd door de tijdschriften die in de achttiende eeuw verschenen. Die tijdschriften behoorden tot de didactisch moralistische literatuur. De lezer kon er allerlei artikelen in vinden. Onder andere over de wetenschap, beeldende kunst, literatuur, opvoedkunde, omgangsvormen en dergelijke. Veel artikelen waren als verhaal geschreven. Tijdschriften bevatten artikelen in de vorm van dialogen, brieven, fabels, reisbeschrijvingen, maar soms ook échte, korte verhalen. De stijl van de geschreven artikelen was eenvoudig, ze wilden er de onderontwikkelden mee 'opvoeden'. Een bekend voorbeeld is The Spectator, van Richard Steel en Joseph Addison. Een ander voorbeeld is de Hollandsche Spectator van Justus van Effen. Roman De belangrijkste literaire vernieuwing in de achttiende eeuw was het ontstaan van de roman. Het gaat daar om de personen in het boek. De

7 gebeurtenissen zijn hier een middel om personages te beschrijven. Er zijn verschillende soorten romans, bijvoorbeeld de psychologische roman en de ontwikkelingsroman. Bij de psychologische roman worden gebeurtenissen gebruikt om het karakter van het personage te schetsen. De gebeurtenissen in een ontwikkelingsroman moeten aantonen hoe het personage in de loop van het verhaal veranderd. Later ontstaan er nog veel meer andere genres onder de roman. Voorbeelden daarvan zijn de sociale roman en de historische roman. De roman ontstond rond 1740 in Engeland (met enkele voorlopers in Frankrijk), verspreidde zich snel over heel Europa en ontwikkelde zich in talloze richtingen. In de loop van de 19 e eeuw werd hij het meest gelezen literaire genre, en dat is hij tegenwoordig nog steeds. Het Imaginaire reisverhaal Ook heel belangrijk in de achttiende eeuw was het imaginaire reisverhaal. Een imaginair reisverhaal is een tekst waarin een verzonnen reis wordt beschreven, maar waarin mensen de reis voor echt beschouwen. De reizen die worden beschreven hebben dus nooit werkelijk plaatsgevonden. Dit genre werd in de achttiende eeuw populair, omdat de ideeën in zo n reisverhaal ook tot uiting konden worden gebracht. Dat deden ze door te vertellen over verschillende bestuursvormen en dergelijke. De schrijvers konden op die manier laten blijken of er goed gehandeld werd of niet. Het imaginaire reisverhaal is een soort overkoepelend genre. Dit houdt in dat het allerlei andere episch didactische genres in zich kan opnemen. Veel satiren hebben de structuur van een imaginaire reis, een voorbeeld hiervan is Reize door het apenland door J.A. Schasz. In sommige imaginaire reisverhalen worden een utopie beschreven, een ideale wereld. De schrijver laat zo blijken hoe zijn ideaal eruit ziet. Een derde genre dat veel weg heeft van een imaginair reisverhaal is de robinsonade. Dat is een roman die over één of meerdere personen gaat die afgezonderd raken van de bewoonde wereld. Ze zullen zich dus alleen moeten redden. Een beroemd voorbeeld hiervan is Robinson Crusoe, geschreven door Daniel Defoe. De robinsonades zijn een ideaal genre om te beschrijven hoe men in moeilijke situaties moet handelen en zich staande moet houden door middel van de rede.

8 1.3 Literatuur uit de verlichting De Hollandse Spectator van Justus van Effen

9 Vragen bij het fragment van Thijsbuurs os 1 Welke mensen delen samen één koe? 2 Wat gebeurt de beste wel (alinea 3)? 3 Om welke twee redenen is de koop achteraf onvoordelig geweest? 4 Hoeveel heeft Thijs moeten betalen voor zijn deel van de koe? Vragen bij de kindergedichtjes 5 Bepaal van elk gedichtje welke deugd er wordt aangeprezen. 6 Waarom zijn deze gedichtjes typerend voor de Verlichting?

10 Kinderliteratuur in de Verlichting Par 26 blz 67 en 68

11 Imaginaire reisverhalen in de Verlichting Filmfragment: /afleveringen-18e-eeuw/ aflevering: dromen Par 25 blz 65, 66

12 Opvoedkundige zedenromans in de Verlichting De populariteit van imaginaire reisverhalen nam aan het eind van de 18 e eeuw af. Een nieuw type roman, de opvoedkundige zedenroman, kwam op. De nadruk lag niet langer uitsluitend op de gebeurtenissen, maar op de psychologie, het innerlijke en de karakterontwikkeling van de personages. Zo n roman was De Historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) van Betje Wolff ( ) en Aagje Deken ( ) In deze roman plaatsten de schrijfsters hun personages in een duidelijk herkenbaar milieu en werd karakterontwikkeling duidelijk met opvoeding en volwassen worden in verband gebracht. De opvoedkundige zedenroman nam vooroordelen tegen de roman als zou die aanzetten tot moreel verval en slechte daden weg. De zedenroman maakte duidelijk wat goed en wat slecht gedrag was. Zedenromans hadden zo een vormende waarde. Als vorm kozen de schrijfsters de briefroman. Deze vorm bood tal van mogelijkheden. Ieder personage kon getypeerd worden door een eigen wijze van uitdrukken. De spanning steeg als de brieven zoek raakten of verkeerd werden begrepen. Bovendien vergrootte de briefroman het werkelijkheidskarakter: in de 18 e eeuw was de brief een belangrijk communicatiemiddel geworden. Een roman in brieven vergrootte de illusie van echtheid. Vraag 7 Lees de inleiding over Betje Wolff en Aagje Deken. Lees daarna beide teksten. De auteurs, maar ook de personages uit briefromans dragen van de Verlichtings-idealen uit. Denk hierbij aan: tolerantie, deugdzaamheid, trouw, eerlijkheid en ontwikkeling. Onderstreep in de voorrede en de brief alle woorden en zinnen waarin je (sommige van) die idealen terugvindt. Par 27 blz 69 En Fragment uit reader periode D

13 2. De Romantiek 2.1 De Romantiek in het kort Filmfragment: Durf te voelen s/ /home/ Tegen het eind van de 18e eeuw (en met name in de 19 e eeuw) kwam de romantiek tot bloei: een beweging in de beeldende kunst en literatuur die zich afzette tegen het 18e eeuwse geloof in de vooruitgang en de deugden van het burgerleven. Politieke, sociale en anti-industriële motieven vormden de voedingsbodem voor het romantische ongenoegen, voor onvrede, afwijzing en verzet. De beweging is een reactie op de eenzijdige, verstandelijke geest van de Verlichting en een verzet tegen het geloof in de technologische vooruitgang. De roep om democratie had alleen maar revoluties en oorlogen gebracht en de wetenschap had wel gezorgd voor vooruitgang maar het had ook gezorgd voor bittere armoede. En door de nadruk op de rede was het gevoel verwaarloosd. Dit leidde bij veel kunstenaars tot weltschmerz, het sombere en pessimistische lijden aan de wereld. Kunst was voor hen een opstand tegen onderdrukking, tegen de maatschappij of een vlucht uit de werkelijkheid. De romantiek uitte zich op verschillende manieren: Terug naar de natuur, droom en fantasie, vlucht naar vreemde en exotische culturen, vlucht naar het verleden. Centraal staat hierbij de natuur, als het symbool van het ongerepte en niet door de mens bedorven. De romantiek is erg belangrijk geweest voor de kunst. En kunst in die tijd moest aan de volgende eisen voldoen: De eerste eis die romantici aan kunst stelden was de originaliteit. Kunst moest niet zozeer gericht zijn op het publiek, maar moest de persoonlijke

14 opvattingen van de kunstenaar weergeven. Het werk moest dus ook individualistisch zijn. En met hun verbeelding (fantasie) probeerden de romantici te ontsnappen aan de wereld van het hier en nu : naar het verleden en de toekomst, naar verre streken en exotische landschappen, naar het bovennatuurlijke en het religieuze. Ook griezelverhalen waren erg populair. (Dracula en Frankenstein komen uit de Romantiek) 2.2 Romantiek in de letteren Gevoel Het gevoel kon door zeer verschillende zaken geactiveerd worden. Geliefd was de natuur als bron voor gevoelens. De natuur werd ervaren als iets groots, iets wat niet te doorgronden was, waar men vol eerbied in verkeerde. Romantische dichters en schrijvers probeerden de gevoelens en emoties zo spontaan en natuurlijk mogelijk weer te geven. De schrijver/dichter kon dit omdat hem een bijzonder talent werd toegedicht: hij was een genie en had originaliteit. In de romantische literatuur staat dus de weergave van emoties en gevoelens centraal. De gevoelens kunnen gevoelens van geluk zijn, maar ook van melancholie en smart. Ook de liefde (zowel voor personen als voor het vaderland) roept gevoelens en emoties op, evenals ruines, de maan, de nacht, de dood en het kerkhof. Verbeelding De romantisch kunstenaar stelde naast de gevoelens de verbeelding (imagination) centraal. Door deze verbeelding was de kunstenaar in staat voorbij de oppervlakkige realiteit te zien. Hij kon een andere, nieuwe wereld oproepen: bijvoorbeeld exotische streken, een paradijselijke natuur of een glorieus verleden. Ook kon de kunstenaar contact krijgen met het hogere (in religieuze zin): de ervaring van het goddelijke, een contact met God. De kunstenaar werd beschouwd als een ziener, een God met een metafysisch zintuig. Hij werd

15 een soort bemiddelaar tussen het eindige en het oneindige. Met zijn verbeelding probeerde een romanticus het onzichtbare zichtbaar te maken. Engagement De romantisch kunstenaar kwam regelmatig in conflict met de omgeving. Hij zette zich af tegen de zelfgenoegzame burger. Soms toonde de romanticus een voorkeur voor sociaal engagement. Shelley bepleitte bijvoorbeeld sociale hervormingen en Byron koos partij voor de Griekse vrijheidsstrijders. In Nederland was Multatuli een voorbeeld van een sociaal geëngageerde schrijver. Weltschmerz Voor een romanticus was er een kloof tussen de werkelijkheid en het ideaal. Het besef van deze kloof leidde tot Weltschmerz: het gevoel van onvrede met de eigen tijd, een lijden aan het bestaan. De natuur, het verleden of de religie kon dan troost bieden. Ook de humor kon een manier zijn om de Weltschmerz te kunnen dragen. In Nederland is de schrijver Piet Paaltjens (pseudoniem van François HaverSchmidt ) een schrijver die veel humor gebruikt als wapen tegen het lijden aan het bestaan. Paaltjens vocht tegen de Weltschmerz door het verdriet en de ellende te vergroten of te ironiseren. De dichter maakt onverwachte combinaties, beschreef absurde situaties en maakte woordspelingen, Op deze manier maakte Paaltjens parodieën op serieus bedoelde poëzie, zoals liefdesklachten.

16 2.3 Opdrachten op literatuurgeschiedenis.nl De website geeft uitgebreide informatie over de literatuurgeschiedenis in Nederland. Je kunt per tijdvak informatie vinden over de maatschappij, teksten en schrijvers. Voor deze opdrachten maak je gebruik van de website. Je logt in op de site en leest de artikelen die bij jouw klas staan. Helemaal onderaan elke pagina vind je opdrachten. Deze werk je uit en lever je in bij je reader. Voor sommige opdrachten maak je gebruik van externe links. Als je met je muis over de opdracht beweegt zie je vanzelf waar de links zitten. De opdrachten kun je maken tijdens de les, in een OLC-uur of gewoon thuis. Je typt de opdrachten netjes uit en levert ze gelijk met je reader in! Voor je begint a) ga naar de website b) log in op de volgende manier: naam: hms_kps_a4 wachtwoord: hms_kps_a4 c) Nu kom je op de dossierpagina waar een viertal thema s met opdrachten staan. Je maakt alle opdrachten. Ze staan hieronder voor de duidelijkheid nog een keer vermeld. achttiende eeuw (Verlichting) Pulp fiction: het succes van populair proza Kinderliteratuur negentiende eeuw (Romantiek) Romantiek in Nederland Dat bliksems knappe boek: Max Havelaar Verdiepingsopdrachten Op de volgende pagina s vind je de verdiepingsopdrachten voor deze periode. De eerste opdracht gaat over Piet Paaltjens, een Nederlandse dichter uit de Romantiek. Eerst vind je de opdracht en daarna staat een selectie van zijn gedichten. Daarna volgt The Rime of the Ancient Mariner. Dit is een Engelse ballade en komt ook uit de tijd van de Romantiek. Hierbij hoort een opdracht die je in de reader maakt. Tenslotte maak de laatste verdiepingsopdracht waarin je Max Havelaar van Multatuli met het Boekenweekgeschenk van 2011 gaat vergelijken. Beide opdrachten typ je uit en lever je gezamenlijk met je reader in.

17 Piet Paaltjens In 1867 verscheen de gedichtenbundel Snikken & Grimlachjes, waarin de met een melancholie belaste Francois Haverschmidt onder het pseudoniem van Piet Paaltjens de sentimentele poëzie van zijn tijdgenoten belachelijk maakte. Tegelijkertijd zijn het ook heel persoonlijke gedichten, waarin de lolbroek Piet Paaltjens de somberheid van Francois Haverschmidt moet verhullen en relativeren. Maar ook en vooral zijn het uiterst humoristische gedichten, die na ruim honderd jaar nog springlevend zijn. Deze tekst staat op de achterkant van de editie uitgegeven door Wolters- Noordhoff. In de reader zijn een aantal gedichten uit deze bundel opgenomen. Lees de gedichten goed en maakt daarna onderstaande verdiepingsopdracht. Verdiepingsopdracht I 1. Kies een gedicht uit (gebruik de gedichten in je reader) van minimaal vier strofen. 2. Noteer de titel van het gedicht en waarom je dit gedicht hebt gekozen. 4. Noteer per strofe waar het gedicht over gaat. 5. Geef een analyse van het gedicht. - Waar gaat het gedicht over? - Zijn er woorden die je niet kent? Wat betekenen die woorden? - Wordt er gebruik gemaakt van rijm? Zo ja, in welke hoedanigheid (denk aan beginrijm Heerlijk Helder Heineken) - Zijn er andere bijzonderheden op te merken aan het gedicht? 6. Wat herken je in je eigen gedicht als je kijkt naar de tekst op de achterkant van de bundel (zie de cursiefgedrukte tekst hierboven) Om je een idee te geven van de uitwerking van de opdracht volgt hieronder een voorbeeld. Dit gedicht staat ook in je reader (en kies je natuurlijk niet uit voor je eigen analyse) Voorbeeldanalyse gedicht uit IMMORTELLEN LXXII Strofe 1: Een aantal jongens zitten samen in de tuin van hun sociëteit en er komt een mooi meisje langslopen. Strofe 2: De jongens zeggen dat het inderdaad een mooi meisje is, maar dat ze verkering heeft met een luitenant. Strofe 3: Piet Paaltjens, een van de jongens in het gedicht, wordt wat bleek en de jongens geven hem een glas rode wijn. Strofe 4: Piet Paaltjens drinkt de wijn op, maar ondanks dat hij het wel lekker vindt, houdt hij een bleek gezicht.

18 Strofe 5: Sinds Piet Paaltjens weet dat het meisje verkering heeft met een luitenant is zijn gezicht wit. Het gedicht gaat erover dat de hoofdpersoon Piet Paaltjens waarschijnlijk schrikt als hij van een meisje hoort dat ze reeds verkering heeft, met een luitenant nog wel. De reden dat hij schrikt zal waarschijnlijk zijn dat dit meisje met Paal is vreemdgegaan. Onbekende woorden: Dubbelgebeide: zeer oude jenever Vroeggeknakte: dit woord bestaat niet en is door Piet Paaltjens zelf bedacht. Een zogenaamd neologisme. Het betekent misschien zoiets als ingevallen wangen. Er is in dit gedicht sprake van eindrijm, waarbij de tweede en vierde regel telkens op elkaar rijmen. Er is een keer sprake van beginrijm: bluffen bezit. Een bijzonderheid aan het gedicht is dat er gebruik gemaakt wordt van de directe rede. Er wordt een echt verhaaltje verteld. Daarnaast komen er veel rare namen in voor. Zo wordt Piet Paaltjens hier Paal genoemd. Waarschijnlijk zijn de andere namen ook afkortingen van achternamen; zo is er Sand, Kaai, Haas en Dundas. Als wij kijken naar de flaptekst dan vinden wij dat dit gedicht sentimentele poëzie belachelijk maakt, omdat hier niet verteld wordt over het verlangen van Piet Paaltjens naar de mooie meid, maar er wordt luchtig verteld over een misstap. Je weet eigenlijk nog niet waarom hij schrikt, daar kom je pas in de laatste strofe achter. Dat maakt het gedicht ook humoristisch. Het is net als een mop, waarbij de clou aan het einde komt. Daarnaast is het gedicht van alle tijden, want het is een herkenbare situatie die je zo voor je ziet. Een jongen is met een meisje naar bed geweest, hij komt er later achter dat dit meisje als verkering heeft met de stoerste jongen uit de klas, dan zou iedere jongen misschien wel even schrikken [hier komen de gedichten uit de bundel van Piet Paaltjens]

19 Rime of the Ancient Mariner Een ballade is een genre dat is ontstaan in de middeleeuwen. Het is een gedicht waarin een verhaal wordt verteld. Deze gedichten werden vaak gezongen. Voor een lange periode werd de ballade gezien als volksvermaak. Juist in de Romantiek, waarin men terugverlangde naar het verleden en op zoek was naar nationale elementen, ontstond er grote belangstelling voor de ballade. Vooral in Engeland gingen bekende dichters met dit genre aan de slag. Ook de dichter Coleridge schreef meerdere ballades waarvan Rime of the Ancient Mariner de bekendste is. De balladevorm, de gewone mensen die als hoofdpersonen fungeren, de bovennatuurlijke elementen, de houding ten opzichte van de natuur, het zijn allemaal dingen die de Rime of the Ancient Mariner maken tot een typisch werk uit de Romantiek. Maar tegelijkertijd is het veel meer dan een stoffig gedicht van zo n tweehonderd jaar geleden. Want behalve dat het misschien wel een aantal van de mooiste regels uit de Engelse literatuur bevat, heeft het ook een nadrukkelijke morele boodschap. Het is een verhaal van schuld en boete, en die schuld en boete hebben niet alleen maar betrekking op de marinier zelf. Waar het Coleridge om gaat is het herstel van de relatie tussen mens en de natuur. En dat is een thema dat sindsdien alleen maar actueler is geworden. De ballade vind je in de reader na de opdrachten. Lees de ballade helemaal en beantwoord daarna de vragen. Maak daarna de verdiepingsopdrachten die horen bij deze tekst. Deel I a) Deze ballade heeft de vorm van een verhaal in een verhaal. Leg dit uit. b) Wat is de rol van de albatros in dit deel? c) Waarom schiet de marinier de albatros neer?

20 Deel II d) leg uit aan de hand van de tekst hoe de bemanning op het schip eerst denken over de marinier en hoe dit veranderd. Leg uit waarom hun mening veranderd. e) Aan het einde van deel II hangt de bemanning de albatros om de nek van de marinier, in plaats van het kruis. Welke symboliek zit hierachter? Deel III f) Wat voor schip komt de boot tegemoet? g) Welke bizar spel spelen de mensen aan boord van de vreemde boot en wie wint er? Deel IV h) geef een korte omschrijving van de gebeurtenissen in deel IV

21 Deel V i) Geef een korte beschrijving van het weer in dit deel. j) Hoe kan het dat het schip weer gaat varen? Deel VI k) welke personages spelen in dit deel een rol? Deel VII l) Beschrijf de gebeurtenissen als de marinier weer land in zich heeft totdat hij met beide voeten op de kade staat. m) Lees de laatste vier strofen van gedicht nog eens goed. Wat is de moraal van het verhaal? [hier komt het gedicht Rime of the ancient mariner]

22 Verdiepingsopdracht II Voor deze verdiepingsopdracht lees je eerst het Boekenweekgeschenk van 2011: De Kraai van Kader Abdolah. De schrijver citeert in dit boekje een aantal grote schrijvers en dichters uit de Nederlandse literatuur. Je zult hierin ook stukjes ontdekken uit Max Havelaar van Multaltuli. Dit boek is bij onze leerlingen nog niet bekend. Voor onze bibliotheek op school krijg jij de opdracht een artikel te schrijven van 500 woorden waarin je beide werken eerst kort bespreekt. Daarna bespreek je de stukjes die Kader Abdolah in zijn boek gebruikt heeft en die jij ontdekt hebt. Kunnen wij dit boek tot de literatuur rekenen? Probeer het boek te toetsen aan de eisen die men aan literaire werken stelt. (zoals je geleerd hebt in Periode 1) Vermeld in je artikel ook voor welk lezerspubliek het Boekenweekgeschenk geschikt is en waarom je die mening hebt.