Wijkgericht werken, ontwikkelingen en competenties. Ontwikkelingen verpleegkundig Beroep. Gezondheidsbevordaar Kennis Verpleegkundige:

Transcriptie

1 Wijkgericht werken, ontwikkelingen en competenties Ontwikkelingen verpleegkundig Beroep 8 maart 2012: Historische dag Congres Studiearena, 20 januari 2014 Huub Sibbing, docent Haagse Hogeschool Gezondheidsbevordaar Kennis Verpleegkundige: Heeft kennis van epidemiologie. Heeft kennis van preventie en gezondheidsvoorlichting, gezondheids- en gedragsdeterminanten. Heeft kennis van de principes van zelfmanagement, leefstijlen, gedrag en manieren van gedragsbeïnvloeding. Is bekend met manieren waarop gezond gedrag gestimuleerd kan worden. Is op de hoogte van culturen en cultuurgebonden opvattingen van gezondheid en cultuurgebonden gezondheidsproblemen. Aanvullende kennis wijkverpleegkundige Is op de hoogte van de demografische samenstelling van de wijk, het vóórkomen van ziektes en kwetsbare doelgroepen. Heeft kennis van het bevorderen van een gezonde leefomgeving, zowel binnen als buiten de woning. Vaardigheden en attitude Verpleegkundige: Kan gegevens verzamelen in brede context, gericht op vroegsignalering en risicobeoordeling. Heeft vaardigheden op het gebied van outreachende zorg en bemoeizorg. Is in staat het sociale netwerk rond een patiënt te versterken. Kan meedenken met beleidsmakers en voorstellen doen voor noodzakelijke programma s. Kan participeren in collectieve / groepsgerichte preventie. 1

2 Aanvullende vaardigheden en attitude wijkverpleegkundige: Is in staat problemen vroegtijdig te onderkennen om zo in een vroeg stadium te kunnen ingrijpen. Is vanuit haar maatschappelijke functie in staat verbeterpunten op het gebied van zorg en welzijn te signaleren, analyseren en initiatief te nemen om verbetering aan te brengen ten behoeve van de gemeenschap en het individu. Is in staat mee te bouwen aan zorgstructuren die specifiek gericht zijn op de behoeftes van wijkbewoners. Waarvoor hep dat nou nodig??? Daarover gaat deze workshop Motto: Leren van de Toekomst Leren van de toekomst 1: De demografische Revolutie Nu nog een minor problem, de echte gevolgen moeten nog komen Gevolgen voor de Gezondheidszorg 1 Aantal clienten zal stijgen Toename chronisch zieken 2

3 Gevolgen voor de Gezondheidszorg 2 Complexiteit zal toenemen: Comorbiditeit Toekomst Arbeidsmarkt bij ongewijzigd beleid RIVM: In extra zorgprofessionals nodig. (VTV2010) SCP: In 2020 moet 20% beroepsbevolking in de zorg werken (Zorgen voor zorg). Ca % van de schoolverlaters moet voor de zorg kiezen. Zie jij dat gebeuren?? Zorg-Innovatieplatform: toekomst onvervulde vacatures Effecten betaalbaarheid Gezondheidszorg Stijgen nu al explosief Schatting 2013: 92 miljard Is 10,5 % BNP CPB: extrapolering zorgkosten in 2030 ca.25% BNP bij ongewijzigd beleid Compressie of Expansie (uitbreiding) van morbiditeit 3

4 Daar zullen we dus wat mee moeten 2 Verschuiving van intramuraal naar extramuraal onontkoombaar Ketenzorg Nadruk weer op preventie / gezondheid/ zelfmanagement Inspelen op diversiteit aan doelgroepen Er zit een structuurfout in de gezondheidszorg!! Ook in de thuiszorg RVZ-advies 2010: Perspectief op Gezondheid Paradigmashift noodzakelijk in de Gezondheidszorg Gezondheidszorg teveel gericht op Ziekte en Zorg. Dan zijn we eigenlijk te laat Gezondheidszorg moet zich gaan richten op behoud van Gezondheid en Gedrag: Preventie Van ZZ naar GG Waarom nodig??: Conclusies uit VTV s Grote verschillen in gezondheid tussen kansarm en kansrijk Grote verschillen tussen regio s en wijken: ruimte voor verbetering Vaak in wijken met lagere Sociaal Economische Status (SES) Regionale verschillen Een paar voorbeelden ter illustratie 4

5 SEGV in hoofdlijnen VTV 2010 lage SES hoge SES Geboortegewicht Lengte (volwassen mannen) Chronische aandoeningen 46% 29% Arbeidsongeschikt 18% 3% Levensverwachting Gezonde levensverwachting VTV 2010 Laag opgeleiden leven jaar korter zonder beperkingen. Weten we al sinds VTV 1993 Sterker nog: Weten we al sinds 1850 Deze verschillen zijn de afgelopen jaren niet afgenomen maar eerder toegenomen. Anno 2013:SEGV nog groter (SCP/CBS: Sociale Staat 2013) lage SES Levensverwachting Gezonde levens verwachting Chronische aandoeningen 46% 29% Arbeidsongeschikt 18% 3% Jaren zonder beperking hoge SES 5

6 Hoe komt dat nou???? Eerst het probleem goed onderzoeken: Gezondheidsmodel van Lalonde (WHO) Zorgsysteem Fysieke omgevingsfactoren Zorgsys -teem Huisvesting: kwaliteit huisvesting (vocht, grootte, dichtheid etc.) Woonomgeving: Openbaar groen, veiligheid, verkeer industrie milieu 6

7 Verstrekkende gevolgen Impact op gezondheid Mensen met een groene woonomgeving voelen zich gezonder. Dat niet alleen: ze zíjn ook gezonder, want ze bezoeken minder vaak de huisarts met gezondheidsklachten. Met name angsstoornissen en depressies komen minder vaak voor in groene omgevingen. De kans op een depressie is 1,33 keer zo hoog in buurten met weinig groen als in buurten met veel groen. Maar ook gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, hartklachten, rug- en nekklachten, ademhalingsproblemen, darmstoornissen, migraine en duizeligheid doen zich minder vaak voor (Maas, 2008). Zorgsysteem Sociale omgeving 1 Bevolkingsopbouw: Sociale netwerken/ Sociale cohesie bevolkingssamenstelling 7

8 Sociale omgeving 2 Sociaal Economische Status: Percentage uitkeringstrekkenden, armoede werkloosheid, arbeidsongeschiktheid Invloed van stress 8

9 Stapeling van ongunstige factoren in buurten RVZ 2010: Perspectief op Gezondheid Orientatie op Ziekte en Zorg De koers moet om: Van Ziekte en Zorg (ZZ) naar Gezondheid en Gedrag (GG) Maar dan wel anders dan de afgelopen 15 jaar: VTV 2010: Verbetering gezondheid: een moeizaam proces Ongezond gedrag staat niet op zichzelf, maar hangt samen met sociale en fysieke omgeving...en verweven met achterstanden op andere terreinen: grote verschillen tussen buurten in gezondheid en risicofactoren Uit VTV 2010 Aandacht voor gezond gedrag wordt in de dagelijkse praktijk vaak verdrongen door allerlei ongunstige leefomstandigheden zoals een veilige woonomgeving,, werkloosheid. Huurachterstand of schulden Wij weten wel beter??? Uit VTV 2010 P.49:Door nadruk op leefstijl blijven maatschappelijke invloeden grotendeels buiten beeld p.49:uitsluitend focussen op gedragsverandering is ontoereikend P. 58: Beleidsmedewerkers en gezondheidsprofessionals hebben nauwelijks enige weet van de leefwereld van de doelgroep Belangrijk analysemodel: Model van Bronfenbrenner 9

10 Ongezond gedrag of obese samenleving?? Kritische kanttekeningen bij preventie 2010: VTV: p.58:veel interventies gaan voorbij aan de dagelijkse leefwereld van de doelgroep. Voor en werkloze laagopgeleide die rookt heeft het vinden van een baan een grotere prioriteit dan stoppen met roken. p.58: Beleidsmakers en gezondheidsprofessionals weten vaak niet wat onder mensen met een lage SES leeft. Uit onderzoek blijkt dat gezondheidsboodschappen door mensen met en lage SES vaak als betuttelend wordt ervaren: veel moet en weinig mogen. Conclusies uit VTV 2010 Niets wijst erop dat leefstijlcampagnes directe leefstijlverandering tot gevolg hebben. Van massamediale campagnes bestaat er geen enkel bewijs dat ze effectief zijn. Blijkbaar doen we iets nog niet goed genoeg In preventie en zorg staat veelal een te smalle individugerichte benadering van gezondheid centraal Uitsluitend focussen op gedrags- en leefstijlinterventies is ontoereikend. Dit vraagt ook dat preventiewerkers een breder maatschappelijk perspectief dienen te hanteren om naar preventie en gezondheid te kijken. Conclusies uit VTV 2010 en Lessen uit onderzoek 2 Fysieke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie Ook maatschappelijke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie Actieve inbreng doelgroep onontbeerlijk Community-based-benadering succesvol Integrale benadering/ netwerkbenadering/ maatschappellijke benadering onontbeerlijk In 2012 verschenen De Gezondheidsepidemie (Polder/ vd/ Lucht/ Kooiker) Van ZZ via GG is niet voldoende Van ZZ via GG naar Mens en Maatschappij (MM) Nadruk op wijkgerichte preventie, uitgaande van de leefwereld van de doelgroep: Community based 10

11 Hoe dan wel (VTV 2010) p.10: Het bereiken van laag-opgeleiden vereist extra aandacht.. Hierbij dient vooral rekening gehouden te worden met achterliggende maatschappelijke determinanten en aandacht voor fysieke en maatschappelijke omgeving Voorwaarden effectieve preventie (PHC) Gebaseerd op grondige analyse kern van het probleem Gebaseerd op grondige analyse doelgroep Aansluiting bij leefwereld doelgroep Actieve betrokkenheid doelgroep Gebruik intermediairen Empowerment Informele steunsystemen uitermate waardevol Daarom dus nodig: Aanvullende kennis wijkverpleegkundige Is op de hoogte van de demografische samenstelling van de wijk, het vóórkomen van ziektes en kwetsbare doelgroepen. Heeft kennis van het bevorderen van een gezonde leefomgeving, zowel binnen als buiten de woning. Invloed van het Zorgsysteem Multisectorale samenwerking Wijkgericht werken/ Community-based-benadering Integratie zorg, wonen, welzijn en gezondheid Wat zijn nou relevante sectoren?? Wonen Werk Welzijnswerk Politie/ justitie Poltiek (ambtenaren) Non-professonials Financien/ uitkeringen Onderwijs 11

12 Voorbeeld 1: Wijkgericht Wijkagent Concierge woningbouwcorporatie Club- en buurthuiswerk, Ouderenwerk Maatschappelijk werk Buurtsuper/ SRV-man/ Biuurtcafe Bewonersorganisaties/ buurtcommitees etcetc Community Based benadering De wijk, de buurt is je client de Gezonde wijk Verbind gezondheidsvraagstukken met maatschappelijke vraagstukken Multisectorale samenwerking Community Based benadering Wijkgerichte interventies trachten de omgeving aan te pakken en bij bewoners van de wijk een verandering teweeg te brengen, uitgaande wat zij als problematisch defineren. Enkele voorbeelden Leefbare woonomgeving (lawaai, verkeer, overlast, vervuling) Veilige woonomgeving Tegengaan eenzaamheid en sociaal isolement Groenvoorzieningen Activering sociale steunsystemen RVZ-advies dec. 2012: Regie aan de Poort MGZ is de toekomst RVZ: De toekomst: Wijkgerichte zorg en preventie 2 RVZ benadert nieuwe adviesthema s voor 2013 vanuit integrale kijk op gezondheid en zorg Het statement Van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag is het kompas, geeft de richting aan. Samen met de zorgsector zal de Raad het komend jaar aan deze samenhang en aan deze richting gestalte geven met de volgende adviezen: Corporate Governance Scenario-onderzoek en advies Gemeente, gezondheid en zorg 12

13 Daarom aanvullende vaardigheden en attitude wijkverpleegkundige: Gezondheidsraad: Voor dik en dun Is in staat problemen vroegtijdig te onderkennen om zo in een vroeg stadium te kunnen ingrijpen. Is vanuit haar maatschappelijke functie in staat verbeterpunten op het gebied van zorg en welzijn te signaleren, analyseren en initiatief te nemen om verbetering aan te brengen ten behoeve van de gemeenschap en het individu. Is in staat mee te bouwen aan zorgstructuren die specifiek gericht zijn op de behoeftes van wijkbewoners. Voorbeeld van Communitybenadering Prachtig Ebook met schitterende praktijkvoorbeelden Systematiek 1: Gegevens verzamelen Hoe kom je aan je informatie Veelal bekend maar je moet wel zoeken Community as a partner Gebruik de kennis van sleutelfiguren Hou je eigen oren en ogen goed open Systematiek 2: Diagnose Wijkdiagnose/ Community Needs Analysis Wijkgezondheidsprofiel 13

14 Systematiek 3: Doelen formuleren Betrek bewoners bij je activiteiten (actieve participatie Stel je doelen niet te hoog: formuleer samen met hen haalbare doelen die aansluiten bij hun behoeften en leefwereld Koester succesjes, ook al zijn ze nog zo klein Systematiek 4: Uitvoering Betrek andere partners erbij (woningbouwcorporaties, Sociale Dienst, wijkagent etcetcetc.) Integrale aanpak Non-professionals heel waardevol, zelfs onmisbaar (bv. Bewonersorganisaties) Successen, Lessen. Tips Wijkanalyse samen met bewoners Integrale aanpak Sluit aan bij bestaande initiatieven Borg inzet wijkverpleegkundige nieuwe stijl (Zichtbare Schakel) Luister naar behoeften bewoners Begin klein, al doende leert meer Investeer een fysieke omgeving Wat vraagt dit van de Hboverpleegkundige 1 PHC, wijkgericht werken en community based benadering onontbeerlijk Richt je niet alleen op individuen maar ook op omgeving Ken je sociaal systeem (wijk/ school/ bedrijf etc). Investeer ook in relaties met non-professionals en samenwerken met sleutelfiguren Wat vraagt dit van de Hboverpleegkundige 2 BMC-rapport 2012 Outreaching: Weg uit de ivoren toren Rol ontwerper ontwikkelen. Treed buiten je eigen referentiekaders Maak Lalonde en het ecologisch systeem van Bronfenbrenner tot je tweede ik PHC is geen kwestie van tijd maar van prioriteit en attitude 14

15 Relevante bronnen RIVM 2010: VTV 2010 RVZ 2010: Perspectief op Gezondheid RVZ 2011: Preventie welvaartszieken RVZ 2012: Regie aan de Poort SCP/CBS: Sociale Staat Nederland 2013 Min.VWS 2012: Gezonde wijk in praktijk