TechniekRaad Noord-Holland

Transcriptie

1 TechniekRaad Noord-Holland Samen sterk voor techniek! De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers en visie op 2015 EDITIE 19 december 2014 De TechniekRaad Noord-Holland is een initiatief van de werkgeversorganisaties FME-CWM, Koninklijke Metaalunie, Uneto-VNI, Bouwend Nederland en de provincie Noord-Holland. Deze organisaties vertegenwoordigen ruim technische bedrijven in Noord- Holland. De TechniekRaad verbindt partijen en draagt voor bedrijven in de groot- en kleinmetaal, de elektro- en installatietechniek en de bouw in Noord Holland een gemeenschappelijke visie uit op arbeidsmarkt- en scholingsbehoeften. p/a Wijk aan Duinerweg 13, 1944 TN, Beverwijk KvK: E: BTW-nr: NL B01 I: Bankrekeningnr: NL151INGB T:

2 Inhoud Overzicht conclusies 1 Inleiding 1.1 TechniekRaad Noord-Holland Verantwoording Arbeidsmarkt 2.1 Bedrijvigheid Werkgelegenheid Wervingsbehoefte Onderwijs 3.1 Aantal technisch gediplomeerden Doorstudeerders Doorstroom naar niet-technische functies Instroom inactieven Tekorten aan technisch personeel 4.1 Verwacht tekort Arbeidsmarktperspectieven in de techniek Onderwijsaanbod mbo Onderwijsaanbod hbo Kwalitatieve ontwikkelingen in de sectoren 5.1 Installatiesector Technologische industrie Metaalnijverheid Bouw en infra Visie TechniekRaad 6.1 Inleiding Doelstellingen TechniekRaad Actiepunten en werkwijze TechniekRaad Bijlage 1. Kans op werk per regio per technische opleiding in Noord-Holland

3 OVERZICHT CONCLUSIES Totaal aantal technische bedrijven in Noord-Holland: Totaal aantal banen in technische bedrijven in Noord-Holland: Totaal aantal technische banen in technische bedrijven in Noord-Holland: Geschatte aantal technische banen in niet-technische bedrijven in Noord- Holland: Totaal aantal technische banen in Noord-Holland: Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door technische bedrijven in Noord- Holland: ca per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door niet-technische bedrijven in Noord- Holland: ca per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door zowel technische als niettechnische bedrijven in Noord-Holland: ca per jaar. In 2013 zijn mensen geslaagd voor een technische opleiding in het Noord-Hollandse MBO. In 2013 zijn mensen geslaagd voor een technische opleiding in het HBO in de Noordvleugel. In 2013 zijn naar schatting technisch gediplomeerden (mbo en hbo) de Noord- Hollandse arbeidsmarkt opgegaan. 30% van de technische schoolverlaters gaat niet in een technische functie werken. Verreweg de meesten daarvan omdat ze geen technische baan kunnen vinden. Het tekort aan technische personeel in Noord-Holland wordt voor de komende jaren geschat op een gemiddelde van 730 per jaar. Dit cijfers zegt echter niets over de verwachte tekorten per beroep of opleidingsrichting in de techniek. De grootste tekorten op de Noord-Hollandse technische arbeidsmarkt wijzen met name in de richting van opleidingen in de installatie-, elektro- en. Daarnaast zijn er grote tekorten in de procestechniek (operators A, B en C). De grootste overschotten aan technisch personeel in Noord-Holland bestaan vooral in de beroepsgroepen mobiliteit en carrosserie. 3

4 1 INLEIDING 1.1 TechniekRaad Noord-Holland De TechniekRaad Noord-Holland vertegenwoordigt ruim technische bedrijven in Noord- Holland. De Raad is in december 2013 opgericht op initiatief van vier ondernemersorganisaties in de techniek: Bouwend Nederland, Vereniging FME-CWM, Koninklijke Metaalunie en Uneto- VNI. Deze vier partijen zetten zich samen met de provincie Noord-Holland in voor verbinding en versterking van activiteiten op het gebied van instroom, arbeidsmarkt en beroepsopleidingen. Missie De TechniekRaad verbindt, stimuleert, initieert en coördineert activiteiten en levert hierdoor een belangrijke bijdrage aan een gezonde technische arbeidsmarkt in Noord-Holland met voldoende en goed opgeleide technische vakmensen. Om die activiteiten optimaal op elkaar af te kunnen stemmen is het noodzakelijk dat de technische brancheorganisaties optreden op basis van één breed gedragen visie die in nauw overleg met opleidingsfondsen en andere betrokken partijen is opgesteld. Deze visie vertegenwoordigt het technische bedrijfsleven en betreft de huidige en toekomstige behoefte aan technisch personeel in Noord-Holland en de regio s daarbinnen. Beleidsmatig doel: De TechniekRaad formuleert de behoeften en standpunten van bedrijven in de groot- en kleinmetaal, de elektro- en installatietechniek en de bouw in Noord-Holland, als het gaat om instroom, opleiding en arbeidsmarkt in deze bedrijfstakken. Dit beleidsmatig doel is uitgewerkt in een aantal operationele doelen. De TechniekRaad: - is initiatiefnemer als het gaat om de speerpunten: adequate opleidingsfaciliteiten, instroom, een goed opleidingenaanbod, aantrekkelijke opleidingen, doorlopende leerroutes, effectief overleg en samenwerking bedrijfsleven-onderwijs. - Is kennisdrager voor de deelnemende bedrijfstakken. De TechniekRaad kan op basis van onderzoeksgegevens de behoeften van de bedrijfstakken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs, opleiding en instroom articuleren. - structureert en verbetert overleg en samenwerking. Waar dat nodig is kan de TechniekRaad optreden als coördinator en aanjager van overleg en samenwerking. Waar mogelijk zal de TechniekRaad overleg en samenwerking vereenvoudigen en stroomlijnen. - is aanspreekpunt voor regionale en landelijke overheden, onderwijsinstellingen, opleiders, kenniscentra en andere actoren op het terrein van instroom, arbeidsmarkt, onderwijs en bijscholing in de techniek. - is adviseur op verzoek van overheden, onderwijsinstellingen, opleiders en andere instellingen met betrekking tot activiteitenplannen. Strategie Door partners en stakeholders te verbinden ontstaat draagvlak en eenduidigheid in de uit te dragen boodschap. Door allemaal dezelfde visie te hebben met betrekking tot instroom, opleiding en arbeidsmarkt in de technische bedrijfstakken, werken we naar één gemeenschappelijke techniekagenda. 4

5 1.2 Verantwoording Dit document is grotendeels gebaseerd op de databestanden en publicaties van SBB, Kenteq, DUO, CBS en Platform Bètatechniek. Deze cijfers over arbeidsmarkt en onderwijs worden als toonaangevend beschouwd. We hanteren de methodiek van Kans op werk/sbb. Dit is de toekomstige kans op werk voor een gediplomeerde schoolverlater op het niveau en in het verlengde van de opleiding. Deze kans is van toepassing op het moment van afstuderen van iemand die nu met de opleiding begint en deze na een normale studieduur afrondt. De kans op werk voor een tweejarige opleiding geeft een typering over het arbeidsmarktperspectief over twee jaar. Die van een driejarige opleiding over drie jaar, etc. SBB presenteert de kansen per beroep voor de 35 verschillende UWV-arbeidsmarktregio's. In Noord-Holland gaat het om de volgende zeven regio s: - Kop van Noord-Holland - Alkmaar en omgeving - IJmond - Agglomeratie Haarlem - Zaanstreek - Groot-Amsterdam - Gooi en Vechtstreek We sluiten in dit document aan op de definities en indelingen zoals die worden gehanteerd door SBB/CBS. We verwijzen naar de websites van CBS/SBB voor een nadere duiding. 5

6 2 ARBEIDSMARKT 2.1 Bedrijvigheid Door Kenteq is op basis van CBS-gegevens berekend dat begin 2014 er technische bedrijven (vestigingen) in Noord-Holland zijn. Dat is 17% van alle technische bedrijfsvestigingen in Nederland. Aantal technische bedrijven in Noord-Holland: In Noord-Holland zijn relatief veel bedrijven gevestigd uit de metaalproductenindustrie, meubelindustrie, algemene bouw en projectontwikkeling, gespecialiseerde bouw, autohandel en repartie en reparatie van consumentenartikelen. Tussen de regio s zijn grote verschillen waarneembaar: sommige branches zijn hoofdzakelijk gevestigd in bepaalde regio s. Verreweg de meeste technische bedrijven zijn in Groot Amsterdam gevestigd. Ook bevat de Kop van Noord-Holland veel meer technische bedrijven in vergelijking tot de andere regio s in Noord-Holland. Zie tabel 2.1. Tabel 2.1 Aantal technische bedrijven per regio in Noord-Holland Regio Aantal technische bedrijven Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving IJmond Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Gooi en Vechtstreek Totaal Bron: Bewerking: Kenteq 2.2 Werkgelegenheid Er zijn banen in de technische bedrijfstakken in Noord-Holland. Dat is 12,5% van alle banen in Nederland in technische bedrijfstakken (Kenteq o.b.v. CBS). Gemiddeld betreft 64% van het aantal banen in de technische bedrijfstakken een technische functie (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). Dat zou betekenen dat er technische banen in de provincie Noord-Holland in de technische bedrijfstakken zijn. Maar de verhouding tussen het percentage technische en het percentage niet-technische banen verschilt nogal per bedrijfstak. Zo is het aandeel technici in de afvalinzameling 21% en van de utiliteitsbouw 85% (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). We kunnen het aantal technische banen in technische bedrijfstakken in Noord-Holland dus exacter aangeven. De volgende tabel is een combinatie van data van SEO en Kenteq/CBS. 6

7 Tabel 2.2 Aantal technische en niet-technische banen in Noord-Holland per regio naar technische bedrijfstak Regio Industrie Delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving X IJmond X Agglomeratie Haarlem X X Zaanstreek X X Groot-Amsterdam Gooi en Vechtstreek X X Totaal Bron: SEO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland X = vertrouwelijke aantallen wegens kleine omvang SEO heeft in haar monitor (oktober 2013) het percentage technische functies per sector aangeven. Deze percentages kunnen niet één op één worden toegepast op de cijfers van tabel 2.2, omdat de indeling voor een deel niet overeenkomt. Daarom geven we een percentage bij benadering (zie 2 e regel tabel 2.3). Tabel 2.3 Aantal technische banen in Noord-Holland per regio naar technische bedrijfstak Regio Delfstoffen- Industrie Nuts- Bouw- totaal winning bedrijven nijverheid % = 50% % = 65% % = 35% % = 83% Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving X IJmond X Agglomeratie Haarlem X X Zaanstreek X X Groot-Amsterdam Gooi en Vechtstreek X X Totaal Bron: SEO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland X = vertrouwelijke aantallen wegens kleine omvang Op basis van tabel 2.3 schatten we het aantal technische banen in technische sectoren in Noord- Holland op bijna Totaal aantal banen in technische bedrijven in Noord-Holland: Totaal aantal technische banen in technische bedrijven in Noord-Holland:

8 Maar er zijn ook veel technische banen in niet-technische bedrijfstakken. Bijna de helft (49%) van de technisch opgeleiden werkt in niet- technische sectoren (Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober 2013). Dit kunnen zowel technische als niet-technische functies zijn. Volgens een onderzoek van SEOR (Technisch opgeleid: wel of niet werken in de techniek?, juni 2014) werkt 30% van de technisch opgeleiden in een niet-technische functie in een niettechnische bedrijfstak; 70% werkt dus wel in een technische functie in niet-technische sectoren. Vooral grote dienstverlenende sectoren zoals de zorg, onderwijs en overheid doen een groot beroep op technici. Op basis van CBS-gegevens zijn er in de provincie Noord-Holland werkenden in de provincie (in 2012). In de vorige paragraaf werd geconstateerd dat er banen in technische bedrijfstakken in Noord-Holland zijn. Dat betekent dat er mensen zijn die werken in niet-technische sectoren in Noord-Holland. Volgens SEO (2013) werken mensen in niet-technische sectoren in Nederland, waarvan 7% in een technische functie. Nemen we 7% van , dan komen we op een getal van mensen die in een technische functie in Noord-Holland in niet-technische sectoren werkzaam zijn. Als het aantal technische banen in technische sectoren wordt opgehoogd met het aantal technische banen in niet-technische sectoren komen we uit op een aantal van Geschatte aantal technische banen in niet-technische bedrijven in Noord- Holland: Totaal aantal technische banen in Noord-Holland: Wervingsbehoefte De vraag naar nieuwe instroom op de technische arbeidsmarkt noemen we de wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte bestaat uit een optelsom van de vervangingsvraag (vacatures die ontstaan door vertrek van personeel) en de uitbreidingsvraag (extra vraag naar personeel door economische groei). Cijfers die aangeven hoe groot de vervangingsvraag de komende jaren zal zijn, verschillen van elkaar. De vraag is ook in welke mate de vervangingsvraag per provincie en per sector van elkaar verschilt. Wij gaan hier echter uit van de meest recente cijfers van ROA. De uitbreidingsvraag betreft feitelijk de verwachte werkgelegenheidsontwikkeling; hierin zijn verwachte ontwikkelingen in outsourcing en automatisering meegenomen. Het ROA verwacht voor de komende jaren een gemiddelde landelijke vervangingsvraag van technische- en industrieberoepen van 3,6% (p.31) en een uitbreidingsvraag van gemiddeld -0,2% (p.20) per jaar (De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018, december 2013). De komende jaren is de landelijke wervingsbehoefte d us 3,4% gemiddeld per jaar. Dit landelijke cijfer kunnen we toepassen in Noord-Holland, hetgeen zou betekenen dat in 8

9 Noord-Holland een wervingsbehoefte van technische bedrijven van technici per jaar zou bestaan 1. Via Kenteq heeft de TechniekRaad echter de beschikking gekregen over ROA-cijfers die de vervangings- en uitbreidingsvraag en daarmee ook de wervingsbehoefte per regio en opleidingsniveau in de provincie Noord-Holland aangeven. Deze data zijn in de volgende tabel samengevat. Tabel 2.4 Vervangings- en uitbreidingsvraag per regio in Noord-Holland naar opleidingsniveau (per jaar voor de komende 6 jaar in %) in de Techniek Regio vervangingsvraag uitbreidingsvraag wervingsbehoefte Noord-Holland Noord MBO: 2,9 HBO: 3,6 Zuid-Kennemerland MBO: 3,4 HBO: 3,2 Zaanstreek/Waterland MBO: 2,6 HBO: 3,0 Groot-Amsterdam MBO: 5,8 HBO: 3,4 Gooi en Vechtstreek MBO: 5,3 HBO: 2,9 Bron: ROA. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland MBO: 0,1 HBO: -0,1 MBO: -0,1 HBO: -0,2 MBO: -0,2 HBO: -0,2 MBO: 0,4 HBO: 0,3 MBO: -0,3 HBO: -0,5 MBO: 3,0 HBO: 3,5 MBO: 3,3 HBO: 3,0 MBO: 2,4 HBO: 2,8 MBO: 6,2 HBO: 3,7 MBO: 5,0 HBO: 2,4 We zien grote verschillen tussen de regio s in de provincie. Zo is de wervingsbehoefte aan mbo-opgeleide technici in Groot Amsterdam en Gooi- en vechtstreek veel groter dan in de andere regio s van de provincie. Er is nagenoeg alleen sprake van een uitbreidingsvraag in Groot-Amsterdam. De wervingsbehoefte van zowel mbo- als hbo-opgeleide technici is in Zaanstreek/Waterland beduidend kleiner dan in de andere regio s. Combineren we de tabellen 2.3 en 2.4, dan kunnen we bij benadering berekenen hoe groot de wervingsbehoefte aan technici in technische bedrijven is per regio in de provincie Noord- Holland. Om dat goed te kunnen doen, dienen we te beschikken over cijfers per regio over het aantal mbo-technici en het aantal hbo-technici die in een technische bedrijfstak werkzaam zijn. Die cijfers zijn helaas niet voorhanden. Wel is een schatting te maken, waardoor de wervingsbehoefte c.q. de verwachte toekomstige vraag nog exacter kan worden berekend. In de arbeidsmarktmonitor Metalektro 2012 (ROA, 2013) wordt melding gemaakt van het feit dat het aantal hbo-technici in de metalektro bijna even groot is (geworden) dan het aantal mbo-technici. In andere technische sectoren is het aantal mbo-technici (veel) groter. In onderstaande berekening schatten we dat een derde deel hbo-opgeleid is en twee derde deel mbo-opgeleid. 1 Voor alle duidelijkheid: de wervingsbehoefte betreft NIET alle baanopeningen. Dat aantal ligt veel hoger. De wervingsbehoefte is bovendien NIET hetzelfde dan de vervangingsvraag. 9

10 Tabel 2.5 Wervingsbehoefte per regio in Noord-Holland naar opleidingsniveau (per jaar voor de komende 6 jaar in %) in de Techniek Regio Wervingsbehoefte in % Aantal techn. banen Aantal techn. banen naar niveau Wervingsbehoefte (abs.) Noord-Holland Noord (incl. MBO: 3,0 Alkmaar en omgeving) HBO: 3,5 Zuid-Kennemerland (incl. MBO: 3,3 agglomeratie Haarlem) HBO: 3,0 Zaanstreek/Waterland MBO: 2,4 HBO: 2,8 Groot-Amsterdam MBO: 6,2 HBO: 3,7 Gooi en Vechtstreek MBO: 5,0 HBO: 2, MBO: HBO: MBO: HBO: MBO: HBO: MBO: HBO: MBO: HBO: MBO: 458 HBO: 267 MBO: 381 HBO: 173 MBO: 140 HBO: 81 MBO: HBO: 516 MBO: 200 HBO: 48 Groot Amsterdam heeft verreweg de grootste wervingsbehoefte. Zaanstreek/Waterland en Gooi & Vechtstreek de laagste. Bij elkaar opgeteld concluderen we dat het Noord-Hollands technisch bedrijfsleven een wervingsbehoefte aan technisch personeel heeft van mboers (niveau 2-4) en van hbo-ers. Dat betekent een totale wervingsbehoefte van technische bedrijven van Hadden we het landelijk cijfer van gemiddeld 3,4% genomen, dan waren we op ruim uitgekomen. We concluderen dan ook dat de wervingsbehoefte in Noord-Holland groter is dan gemiddeld in Nederland. Het technisch bedrijfsleven in Noord-Holland vraagt dus nieuwe technische mensen per jaar die van buiten de technische arbeidsmarkt moeten komen. Deze behoefte wordt opgevuld met inactieven zoals uitkeringsgerechtigden, zogenaamde NUG-gers (nietuitkeringsgerechtigden zoals herintreders), re-integreerbare arbeidsongeschikten, arbeidskrachten uit andere niet-technische sectoren, technici die in het buitenland worden geworven en met technische schoolverlaters. Daarnaast speelt nog de vraag hoe groot de wervingsbehoefte aan nieuw technisch opgeleid personeel is in de niet-technische sectoren. Om dit te berekenen nemen we het landelijk cijfer van 3,4% van technische banen in niet-technische sectoren. We schatten dan een wervingsbehoefte van Bij elkaar opgeteld wordt de totale wervingsbehoefte per jaar aan technisch opgeleid personeel in Noord-Holland geschat op bijna Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door technische bedrijven in Noord-Holland: ca per jaar. Wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel door niet-technische bedrijven in Noord-Holland: ca per jaar. Totale wervingsbehoefte aan nieuw technisch personeel in Noord-Holland: ca per jaar. De wervingsbehoefte van technische bedrijven is in Noord-Holland groter dan het landelijk gemiddelde. 10

11 3 ONDERWIJS Bij een jaarlijkse wervingsbehoefte aan technici van technici per jaar is het zaak te kijken naar het verwachte aantal gediplomeerde technische schoolverlaters in Noord-Holland die de arbeidsmarkt instromen. Een deel van de gediplomeerde schoolverlaters gaat verder studeren. Een deel gaat vrijwillig werken in een niet-technische functie. Een deel van de wervingsbehoefte wordt opgevuld met zogenaamde inactieven of met arbeidskrachten uit andere niet-technische sectoren. Als we weten hoe groot deze respectievelijke delen zijn, weten we wat het tekort aan technisch opgeleid personeel bij benadering zal zijn. Eerst worden de aantallen gediplomeerden van Noord-Hollandse mbo- en hbo-instellingen gepresenteerd. Vervolgens wordt de rekensom gemaakt van het percentage gediplomeerden dat de arbeidsmarkt instroomt Aantal technisch gediplomeerden Middelbaar beroepsonderwijs Het aantal studenten dat in een van de Noord-Hollandse MBO-instellingen een diploma van een technische opleiding heeft gehaald, is de laatste 4 jaar iets gedaald tot technisch gediplomeerden in In de volgende tabel wordt het aantal gediplomeerde technici in 2009 en 2013 per Noord-Hollandse mbo-instelling gepresenteerd. Tabel 3.1 Aantal gediplomeerde technici uit de Noord-Hollandse mbo-instellingen in 2013 Naam onderwijsinstelling Aantal gediplomeerden Hout- en Meubileringscollege Mediacollege Amsterdam Regio College ROC Horizon College ROC Kop van Noord-Holland ROC Nova College ROC van Amsterdam Totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. Uit de tabel blijken grote verschillen tussen het aantal gediplomeerden dat uitstroomt. ROC Kop van Noord-Holland levert de minste technisch gediplomeerden af maar bijna tweemaal zoveel dan vier jaar geleden; ROC van Amsterdam de meeste. Het Regio College, Horizon College, Nova College en ROC van Amsterdam worden geconfronteerd met minder gediplomeerde uitstroom in vergelijking tot De overige instellingen zien een groeiend aantal gediplomeerden. We kunnen concluderen dat de grotere instellingen wat kleiner worden en de kleinere wat groter zijn geworden. 2 Rekenmethode: het aantal gediplomeerden minus doorstudeerders, vrijwillige instromers in niettechnische functies, instroom van inactieven en uit niet-technische sectoren. 11

12 Hoger onderwijs We kijken uitsluitend naar HBO-onderwijsinstellingen 3. Op HBO-niveau bestaan in Noord- Holland twee onderwijsinstellingen met technisch opleidingsaanbod: de Hogeschool Inholland en de Hogeschool van Amsterdam. Voor het Noordvleugelgebied dit is dus een groter gebied dan de provincie Noord-Holland - geldt dat het aantal hbo-gediplomeerden met een technische opleiding de laatste 10 jaar met bijna 8% is afgenomen 4. In 2013 stroomden gediplomeerden uit met een technische hbo-opleiding in de Noordvleugel. Het aantal inschrijvingen in technische hboopleidingen is momenteel echter stijgende, zodat het aantal gediplomeerden binnen enkele jaren naar verwachting eveneens zal toenemen. In 2013 zijn mensen geslaagd voor een technische opleiding in het Noord-Hollandse MBO. In 2013 zijn mensen geslaagd voor een technische opleiding in het HBO in de Noordvleugel. 3.2 Doorstudeerders We stelden dat in Noord-Holland de jaarlijkse behoefte aan nieuw personeel voor technische functies groot is (in zowel technische als niet-technische sectoren). In de vorige paragraaf werd geconcludeerd dat er (in 2013) schoolverlaters in Noord-Holland waren met een technisch diploma (mbo of hbo). Van de mbo-gediplomeerde schoolverlaters in Noord-Holland Noord gaat een deel doorstuderen; de meesten (30% van de gediplomeerden) gaan een andere mbo-opleiding doen, de overigen (8%) gaan naar het hbo 5, een verwaarloosbaar deel van het havo. Deze mensen komen dus niet beschikbaar op de arbeidsmarkt. In Noord-Holland Noord gaat 62% dus de arbeidsmarkt op. In heel Noord-Holland gaat 33% van de technisch mbogediplomeerden verder studeren (landelijk is dit 36%) 6 ; 67% van de mbo-gediplomeerden in de techniek in Noord-Holland gaat dus de arbeidsmarkt op. We gaan uit van deze 67%: 67% X = technisch mbo-gediplomeerden die de arbeidsmarkt opgaan. Voor hbogediplomeerden geldt uiteraard een ander percentage, dat zeer waarschijnlijk een stuk hoger ligt. Dit cijfer is ons echter onbekend maar wordt geschat op 90%. We berekenen dan 90% X = hbo-gediplomeerden die de arbeidsmarkt opgaan. We schatten vervolgens dat in ( ) mbo- en hbo-gediplomeerden de technische arbeidsmarkt zijn opgegaan. 3 Noord-Holland kent geen technisch opleidingsaanbod in het wetenschappelijk onderwijs. 4 Zie: 5 SBB, Basiscijfers Jeugd informatie over de arbeidsmarkt, het onderwijs en leerplaatsen in de regio Noord-Holland Noord. Juni Cijfers beschikbaar gesteld door SBB. 12

13 In 2013 zijn naar schatting technisch mbo-en hbo-gediplomeerden de Noord-Hollandse arbeidsmarkt opgegaan. 3.3 Doorstroom naar niet-technische functies SEO (Monitor Technische Arbeidsmarkt, oktober 2013) concludeerde dat van de technische opgeleide schoolverlaters 42% niet in een technisch beroep gaat werken. Later in de carrière wordt deze mismatch tussen opleidingsrichting en beroepsrichting alleen nog maar groter. SEOR onderzocht vervolgens deze groep van 42% en constateerde dat er veel VMBO-ers tussen zitten (Technisch opgeleid: wel of niet werken in de techniek?, juni 2014). Een VMBO-gediplomeerde heeft nog geen startkwalificatie; deze schoolverlaters moeten nog naar een MBO-opleiding en zijn dus in de SEOR-cijfers niet meegerekend. SEOR concludeerde vervolgens dat 30% van de technisch schoolverlaters die gaat werken niet in een technische functie gaat werken. De vraag is echter waarom deze 30% niet in een technische functie is gaan werken. Wilden ze dit niet en was het een eigen keuze om een niet-technische baan te zoeken of konden ze geen baan vinden in een technische functie? Uit het SEOR-onderzoek blijkt dat verreweg het grootste deel van deze 30% grote moeite heeft met het vinden van (vacatures voor) een technische baan. Dat betekent dat ze wel voor de technische arbeidsmarkt beschikbaar waren maar uiteindelijk bij gebrek aan beter - een andere (niet-technische) baan hebben genomen. Hoe groot het deel precies is dat niet heeft gezocht naar een technische baan en dus vrijwillig een niet-technische baan heeft genomen, wordt niet duidelijk uit het SEOR-onderzoek, maar is klein en wordt naar alle waarschijnlijkheid gecompenseerd door niet-technisch opgeleiden die in een technische functie gaan werken. 30% van de technische schoolverlaters gaat niet in een technische functie werken. Uit de Emancipatiemonitor 2014 blijkt dat meisjes de laatste jaren steeds vaker voor techniek kiezen, maar ze doen dat nog wel minder vaak dan jongens ( meisjes-kiezen-wat-vaker-voor-techniek.html). Sinds 2007 is het aantal meisjes dat op de havo een technisch profiel kiest, gestegen van 15 naar 26%. Cijfers van het CBS en SCP laten zien dat in het vwo het percentage van 20 naar 38 steeg. In het mbo en het hbo is het aantal vrouwelijke studenten in de technische studierichtingen gestegen, in het mbo van 14 naar 18% en in het hbo van 14 naar 20%. Op de universiteiten is het percentage met 26 constant gebleven. Het SCP concludeert dat de campagnes om meisjes te stimuleren voor techniek te kiezen succes lijken te hebben gehad. Op de arbeidsmarkt is nog niet zo'n duidelijke verschuiving te zien. Meisjes met een technische opleiding kiezen nog vaak voor een baan in een andere richting. Dat doen jongens ook wel, maar veel minder vaak. Het SCP heeft niet onderzocht hoe dat komt, maar geeft aan dat het zou kunnen dat een meisje zich tijdens een technische studie een eenling voelt. Om dat gevoel niet ook tijdens hun carrière te hebben, zouden ze voor een baan in een andere richting kunnen kiezen. 13

14 3.4 Instroom inactieven De jaarlijkse wervingsbehoefte van technische functies in Noord-Holland wordt voor een relatief klein deel opgevangen door inactieven zoals uitkeringsgerechtigden of herintreders. Hoe groot deze groep per jaar in Noord-Holland is, vergt enige literatuurstudie en data-analyse. Een dergelijke exercitie voert op dit moment te ver. We schatten daarom dat jaarlijks maximaal 10% van de wervingsbehoefte wordt opgevangen door instroom van inactieven 7. Dat betekent een geschatte instroom van 700. Dit getal tellen we op bij het arbeidsmarktaanbod c.q. het aantal instromers op de arbeidsmarkt. 7 Desgevraagd geschat door diverse onafhankelijke deskundigen. 14

15 4 TEKORTEN AAN TECHNISCH PERSONEEL 4.1 Verwacht tekort Het tekort aan technisch personeel in Noord-Holland kan nu worden geschat, namelijk door van de wervingsbehoefte (arbeidsmarktvraag) de doorstroom van mbo naar hbo en van hbo naar wo af te trekken en bij het aanbod de instroom van inactieven en overigen bij te tellen: (0,67 x 5.431) + (0.90 x 2.145) = = Dit getal wordt vervolgens van de wervingsbehoefte afgetrokken: = 730. Het tekort aan technische personeel in Noord-Holland wordt voor de komende jaren geschat op een gemiddelde van ca. 730 per jaar. 4.2 Arbeidsmarktperspectieven in de techniek In het rapport De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016 dat in november 2011 door het ROA is uitgegeven, werden grote tekorten voorzien op de arbeidsmarkt voor de technisch sector. Er werden toen goede arbeidsmarktperspectieven verwacht voor schoolverlaters met een technische opleiding, ongeacht het niveau van de opleiding. Tevens werden er grote knelpunten verwacht in de personeelsvoorziening voor werkgevers in de technische sectoren. De situatie voor afgestudeerden met een technische opleiding wordt nu door ROA minder rooskleurig ingeschat. In 2018 zijn de arbeidsmarktperspectieven van technisch opgeleiden (in Nederland) naar verwachting redelijk voor HBO en WO, en matig voor MBO. Enkele factoren kunnen volgens ROA deze verslechtering in arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters helpen verklaren: - door de aanhoudende slechte vooruitzichten op economische groei valt de uitbreidingsvraag negatief uit; - ouderen blijven langer doorwerken, wat voor minder baanopeningen zorgt dan anders het geval was geweest; - toename van de arbeidsmarktinstroom van afgestudeerden van HBO en WO techniek, mogelijk als gevolg van de inspanningen die jarenlang zijn verricht om technische opleidingen aantrekkelijker te maken en meer onder de aandacht van jongeren te brengen. Deze ontwikkelingen in arbeidsvraag en -aanbod zorgen ervoor dat er gemiddeld genomen en landelijk bezien, door ROA geen spanning wordt verwacht in de techniek voor de periode tot Door de grotere wervingsbehoefte in Noord-Holland zien we dat in deze provincie echter een matig tekort wordt verwacht. Voor een aantal technische opleidingen geldt nog steeds dat er grote tot zeer grote knelpunten in de personeelsvoorziening voor werkgevers worden verwacht. Volgens ROA is dit bijvoorbeeld het geval voor werktuigbouwkunde op mbo-, hbo- en wo-niveau, of voor opleidingen zoals hbo-civiele techniek en woelektrotechniek (landelijk). 15

16 Zoals hiervoor al werd aangegeven, is het zeker zo belangrijk om te beschikken over uitsplitsingen per opleidingsrichting. Het kan namelijk best zo zijn dat er bij sommige technische opleidingen overschotten bestaan die wegvallen door nog grotere tekorten van andere technisch opgeleiden. Gemiddelde tekortcijfers zeggen dus niet zoveel. Realisatie van doelmatig technisch onderwijs vraagt om tekortcijfers per beroep of opleidingsrichting. Deze cijfers zijn echter niet voorhanden, althans niet op een dermate eenduidige wijze dat branchecijfers van diverse technische sectoren met elkaar kunnen worden vergeleken en gecombineerd. We baseren ons daarom op informatie over het arbeidsmarktperspectief per opleidingsrichting. SBB heeft deze informatie beschikbaar 8. De stichting geeft bij elke opleidingsrichting aan of de kansen op werk nadat het diploma is behaald, gering, matig voldoende, ruim of goed zijn. Ze baseren zich daarbij onder andere op CBS en ROA. Daar waar de kans op werk bijvoorbeeld gering is, is sprake van een overschot op de arbeidsmarkt: het aanbod is groter dan de vraag (er zijn meer gediplomeerden die zich aanbieden op de arbeidsmarkt dan de vraag van het bedrijfsleven groot is). Daar waar de kansen op werk goed of ruim voldoende zijn, is sprake van een tekort op de arbeidsmarkt: de vraag is groter dan het aanbod. In de bijlage wordt een overzicht gegeven van deze kansen op werk van de meeste technische opleidingen. Opleidingen in met name de gezondheidstechniek en creatieve en ambachtelijke techniek zijn niet meegenomen. Daarnaast is de regio Gooi & Vechtstreek weggelaten. Uit het overzicht in de bijlage kan een aantal conclusies worden getrokken over specifieke tekorten in Noord-Holland. Deze zijn in de volgende twee tabellen samengevat. 8 Het georganiseerde onderwijs en bedrijfsleven vinden gezamenlijk dat deze kanstyperingen op werk betrokken kunnen worden bij de analyse of het opleidingsaanbod aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. 16

17 Tabel 4.1 De grootste tekorten aan technisch personeel in Noord-Holland naar mboopleidingsniveau Beroepsgroep Opleiding Niveau Installatie-, elektro- en Technicus data en elektra 4 Technicus gas/warmte 4 Middenkader engineering (comm. technicus) 4 Middenkader engineering (technicus) 4 Allround ondernemer klussenbedrijf 3 Servicetechnicus elektrotechniek 4 Servicetechnicus installatietechniek 4 Servicetechnicus koudetechniek 4 Servicetechnicus werktuigbouw 4 Werkvoorbereider (opmeter) 3 Werkvoorbereider (technisch tekenaar) 3 Tekenaar-werkvoorbereider 4 Werkvoorbereider (tekenaar-constructeur) 4 Werkvoorbereider fabricage 4 Werkvoorbereider installatie 4 Procestechniek Operator A 2 Operator B 3 Operator C 4 Scheepvaart Baggermeesters 4 Coördinator havenoperaties 3 Scheepswerktuigkundige waterbouw 4 Bron: SBB. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland Daarnaast zijn er nog een groot aantal technische opleidingen die ruim voldoende kansen bieden op werk. Voor deze opleidingen geldt dat er ook tekorten van zijn, maar minder groot dan die in tabel 4.1 zijn gepresenteerd. We verwijzen hiervoor naar de bijlage. Naast tekorten zijn er ook overschotten; er worden teveel gediplomeerden door de ROC s afgeleverd. De grootste overschotten op de technische arbeidsmarkt in Noord-Holland worden in tabel 4.2 gegeven. Tabel 4.2 Grootste overschotten aan technisch personeel in Noord-Holland naar mboopleidingsniveau Beroepsgroep Opleiding Niveau Mobiliteit Assistent mobiliteitsbranche 1 Bedrijfsmanager mobiliteitsbranche 4 Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek 4 Carrosserie Assistent mobiliteitsbranche 1 Bron: SBB. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland Ook zijn er nog veel andere opleidingen met een overschot, zij het minder groot dan die in tabel 4.2 gegeven. Deze zijn voornamelijk te vinden in de beroepsgroep afbouw en onderhoud en in mindere mate in de beroepsgroep mobiliteit en carrosserie. 17

18 4.3 Onderwijsaanbod mbo Om de activiteiten van de TechniekRaad goed te kunnen richten, is inzicht nodig in het opleidingenaanbod per mbo-instelling in Noord-Holland. In de volgende overzichten wordt het technisch opleidingenaanbod per ROC in Noord-Holland gegeven, met uitzondering van het Hout- en Meubileringscollege en het Mediacollege. In de laatste kolom wordt aangegeven of er in de regio sprake is van een overschot of van een tekort van deze gediplomeerden op de arbeidsmarkt, volgens SBB 9. De entreeopleidingen (niveau 1) zijn niet meegenomen. Teveel gediplomeerden op niveau 1 betekent namelijk niet dat er een overschot op de arbeidsmarktis: het is de bedoeling dat ze doorleren. Tabel 4.4A Opleidingenaanbod ROC Kop van NH Opleiding Niveau Waar? Tekort/ overschot Autotechnicus 2 Schagen Eerste autotechnicus 3 Schagen Timmerman (bouwkunde) 2 Schagen Elektrotechn. ind. prod. en syst., Monteur 2 Den Helder Elektrotechn. ind. prod. en syst., Eerste monteur 3 Den Helder Eerste monteur elektrotechn. installaties 3 Den Helder Eerste monteur werktuigk. installaties 3 Den Helder Monteur elektrotechn. install. 2 Den Helder Monteur werktuigk. install. 2 Den Helder Machinebouwer mechatronica 3 Den Helder Monteur mechatronica 2 Den Helder Allround Constructiewerker 3 Den Helder Constructiewerker 2 Den Helder Middenkader engineering, Commercieel technicus 4 Den Helder/Schagen Middenkader engineering, Technicus 4 Den Helder/Schagen Servicemonteur elektrotechniek 3 Den Helder Servicemonteur werktuigbouw 3 Den Helder Legenda Groot tekort Tekort Evenwicht Overschot Groot overschot Onbekend We concluderen dat ROC Kop van Noord-Holland te weinig gediplomeerden aflevert voor wat betreft de opleidingen middenkader engineering, niveau 4 (zowel commercieel technicus als technicus ) en teveel voor wat betreft de opleidingen autotechnicus en constructiewerker ; beide niveau 2. 9 Toelichting: SBB geeft geen indicatie per ROC, maar wel per regio. Het betreft hier Kans op werkindicaties van SBB. Kans op werk houdt rekening met doorleerders. 18

19 Tabel 4.4B Opleidingenaanbod Horizon College Opleiding Niveau Waar? Tekort/ overschot Metselaar 2 Heerhugowaard Allround metselaar 3 Heerhugowaard Timmerman 2 Hoorn/Heerhugowaard Allround timmerman 3 Heerhugowaard Middenkaderfunctionaris bouw 4 Hoorn/Heerhugowaard Middenkaderfunctionaris Infra 4 Heerhugowaard Gezel schilderen 3 Heerhugowaard Monteur werktuigkundige installaties 2 Heerhugowaard Eerste monteur werktuigkundige installaties 3 Heerhugowaard Onderhoudsmonteur installatietechniek 2 Hoorn/Heerhugowaard Servicemonteur installatietechniek 3 Heerhugowaard Monteur elektrotechnische installaties 2 Hoorn/Heerhugowaard Monteur EIPS 2 Heerhugowaard Eerste monteur EIPS 3 Heerhugowaard Eerste monteur elektrotechnische installaties 3 Heerhugowaard Elektrotechnicus/technisch tekenaar 3 Heerhugowaard Servicetechnicus elektrotechniek 4 Heerhugowaard Werkvoorbereider installatie 4 Hoorn/Heerhugowaard Middenkader engineering, technicus 4 Hoorn Autotechnicus 2 Heerhugowaard Eerste autotechnicus 3 Heerhugowaard Technisch specialist personenauto s 4 Heerhugowaard Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek 4 Heerhugowaard Bedrijfsauto technicus 2 Heerhugowaard Eerste bedrijfsauto technicus 3 Heerhugowaard Technisch specialist bedrijfsauto s 4 Heerhugowaard Fietstechnicus 2 Heerhugowaard Scootertechnicus 2 Heerhugowaard Constructiewerker 2 Hoorn/Heerhugowaard Monteur mechatronica 2 Heerhugowaard Allround constructiewerker 3 Heerhugowaard Verspaner 2 Heerhugowaard Werkvoorbereider fabricage 4 Hoorn Middenkader engineering, commercieel technicus 4 Hoorn We concluderen dat ROC Horizon College te weinig gediplomeerden voor de arbeidsmarkt aflevert voor wat betreft de opleidingen Elektrotechnicus/technisch tekenaar (niveau 3), Servicetechnicus elektrotechniek, Werkvoorbereider installatie, Middenkader engineering, zowel commercieel technicus als technicus en Werkvoorbereider fabricage; alle niveau 4. Het Horizon levert teveel gediplomeerden van de opleidingen Gezel schilderen (niveau 3), Autotechnicus (niveau 2), Werkplaatsmanager motorvoertuigentechniek (niveau 4), Constructiewerker (niveau 2) en Monteur mechatronica (niveau 2). 19

20 Tabel 4.4C Opleidingenaanbod Nova College Opleiding Niveau Waar? Tekort/ overschot Middenkader engineering elektrotechniek 4 Beverwijk, Hoofddorp, IJmuiden Middenkader engineering installatietechniek 4 Beverwijk Servicemonteur installatietechniek 3 Beverwijk Werkvoorbereider installatietechniek 4 Beverwijk Middenkader engineering werktuigbouw 4 IJmuiden, Beverwijk Middenkader infra 4 Beverwijk Onderhoudsmonteur (bouw) 2 Beverwijk Constructiewerker 2 Beverwijk Eerste autotechnicus 3 Hoofddorp, Beverwijk Leidinggevend monteur (bouw) 4 Beverwijk Allround constructiewerker 3 Beverwijk Allround metselaar 3 Hoofddorp, Beverwijk Allround operationeel technicus 4 IJmuiden, Beverwijk Allround operator B 3 Beverwijk Autotechnicus 2 Hoofddorp, Beverwijk Dakdekker metaal 2 Hoofddorp, Beverwijk Eerste monteur elektrotechnische installaties 3 Hoofddorp, Beverwijk Eerste monteur IPS 3 Beverwijk Eerste monteur werktuigkundige installaties 3 Beverwijk Metselaar 2 Hoofddorp, Beverwijk Middenkader bouwkunde 4 Hoofddorp, Beverwijk Monteur mechatronica 2 Beverwijk Monteur werktuigkundige installaties 2 Hoofddorp, Beverwijk Operator A 2 Beverwijk Operator C 4 Beverwijk Servicemonteur werktuigbouw 3 Beverwijk Technicus EIPS 4 Beverwijk Timmerman 2 Hoofddorp, Beverwijk Verspaner 2 Beverwijk Het Nova College levert te weinig gediplomeerden af van de opleidingen Middenkader engineering elektrotechniek, Middenkader engineering installatietechniek, Servicemonteur installatietechniek, Werkvoorbereider installatietechniek, Operator A en Operator C. Daarentegen levert het Nova College te veel gediplomeerden af van de opleidingen Constructiewerker en Autotechnicus. 20