SCALPEL VERWISSELD VEILIGHEID EN CHECKLIST VEILIGHEID EN BESPARINGEN VEILIGHEID EN MEDICATIE UIT DE OUDE DOOS F OTO' S ZOL

Transcriptie

1 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN NR 76 - OKTOBER - NOVEMBER - DECEMBER 2009 SCALPEL V. U. HASELAARS MARC, ST. LODEWIJKSTRAAT 76, B GENK AFGIFTEKANTOOR 2400 MOL - P2A9798 VERWISSELD VEILIGHEID EN CHECKLIST VEILIGHEID EN BESPARINGEN VEILIGHEID EN MEDICATIE UIT DE OUDE DOOS F OTO' S ZOL SUPPORTED BY: AND AND

2 ALEAMED Inhoud Edito Van de redactie The perfect surgical match Colofon Activiteitenagenda Adverteerderslijst Patiëntenveiligheid: standpunt van de operatieverpleegkundigen Besparingen en veiligheid of kunnen besparingen de veiligheid in gevaar brengen? Medicatieveiligheid in ziekenhuizen kan beter met eenvoudige interventies Derde Orthodagen Bedenkingen voor prikbord of koffiekot Regionale werkgroepen Boeken review Voor u gelezen Vraag en antwoord ste Symposium Uit de oude doos Betere verloning verpleegkundigen.. 25 Nationaal bestuur Zorgverleners betalen voor kwaliteit van zorg: haalbaar in België onder voorwaarden Bezoek aan het operatiekwartier van het Jan Yperman ziekenhuis te Ieper

3 Edito Verwisseld Eindelijk. E Eindelijk hebben wij de krant gehaald, niet positief maar negatief, zwart op wit en net niet op de voorpagina. Of het nu om verwisselde patiënten gaat of om insuline dat werd toegediend in plaats van een griepvaccin, het stond er in. Inderdaad, eindelijk. Alleen al om de aandacht te vestigen op dit gebeuren in het traject die een patiënt aflegt bij een chirurgische ingreep. Er is zeker geen leedvermaak, onze bezorgdheid gaat in eerste instantie naar de betrokken patiënten en hun familie. De patiënt die een onuitwisbare ervaring rijker is, het is niet fataal maar toch onomkeerbaar. Ook de betrokken verpleegkundigen willen wij steunen. Ook zij zijn een ervaring rijker en moeten het Wmentaal verwerken, met of zonder hulp Wij willen niet veroordelen, integendeel. Wij kennen de juiste toedracht, feiten en gang van zaken niet, vandaar dat wij hierop geen commentaar geven. Wij willen wel enkele bedenkingen formuleren. Wij zijn niet het publiek dat meteen moord en brand schreeuwt. Wij zijn wel diegene die herhaaldelijk onze bezorgdheid hebben geuit over patiëntenveiligheid. Wij hebben herhaaldelijk in scalpel geïnformeerd en het belang hiervan aangetoond. Het werd door bepaalde partijen met veel kritiek en persoonlijke argumenten afgewimpeld. Ondanks adviezen, procedures, protocols en checklist gebeuren er nog steeds fouten. Over grotere fouten wordt nogal breeduit in de kranten geschreven, het is sensatie. Er gebeuren echter veel meer kleinere fouten of bijna fouten waarover niet wordt gesproken of geschreven. Er bestaan hierover ook geen of weinig gegevens. Studies die worden opgezet zijn meestal onvolledig omdat de respons of de bereidheid Wom hieraan mee te werken gering is. Men wil zich niet blootstellen aan eventuele kritieken. Wij mogen niet bestraffend optreden. Uit elke fout moeten wij lessen trekken en bijsturen. Maar hoe kan het toch gebeuren? Een van de voornaamste oorzaken ligt in de organisatie van het OK, de planning, het bepalen van de volgorde van de ingrepen. Er zijn zoveel partijen in betrokken, chirurgen, anesthesisten, huisartsen dat wijzigingen schering en inslag zijn. Hoe dikwijls wordt alles in gereedheid gebracht voor de ingrepen van de volgende dag en is de volgorde gedurende de avond of nacht veranderd, met welke redenen ook. De VVOV pleit voor een objectieve organisatie in handen van deskundige verpleegkundigen, in samenspraak met de betrokkenen. Maar iemand moet dit bewaken. E Een tweede, niet te verwaarlozen aspect is de tijdsdruk die ons wordt opgelegd. Alles moet snel, nu, onmiddellijk uitgevoerd worden. De ingreep is nog maar net gestart of de volgende patiënt moet al gebeld en klaargelegd. Daarom dat wij ook pleiten voor een afgesloten wachtruimte met deskundige begeleiding. Mits overleg en juiste afspraken is dit haalbaar. Dit zijn maar enkele bedenkingen en wij zullen hierop zeker terugkomen in de volgende edities van scalpel. Patiëntenveiligheid is onze prioriteit, laat ons daar samen aan werken, niet alleen in 2010 maar ook alle dagen daarna. Het bestuur van de VVOV wenst u allen een gelukkig en veilig Groetjes, Claudio 3

4 Meer grip op de ontwikkeling van latexallergieën? Biogel : een uitzonderlijk laag gehalte aan latexproteïnen Draag poedervrije handschoenen met een laag gehalte aan latexproteïnen. Het kan bijdragen tot een verminderd risico op het ontwikkelen van een latexallergie. Het risico op een allergische reactie die wordt veroorzaakt door natuurrubber latex handschoenen, moet afgewogen worden tegen het risico op een allergische reactie als gevolg van het gebruik van handschoenen uit andere materialen. Gesensibiliseerde personen kunnen kruisreacties ontwikkelen met fruit- en groentesoorten 1 die een gelijkaardige moleculaire structuur hebben als latexproteïnen, bijvoorbeeld avocado, banaan, kastanje, kiwi en andere. Biogel latex assortiment: uitsluitend poedervrij en met een uitzonderlijk laag gehalte aan latexproteïnen. 2 1 Referenties: Wagner S, Breiteneder H. The latex-fruit syndrome. Biochemical Society Transactions 2002; 30(6): < 20 µg/g voor alle Biogel latex handschoenen, 40 µg/g voor Biogel Eclipse handschoenen. Mölnlycke Health Care BV Postbus 3196, NL DD Breda, Nederland Tel , Fax Mölnlycke Health Care NV Berchemstadionstraat 72 bus2, BE Berchem, België Tel , Fax De Mölnlycke Health Care naam en logo, Biogel en Biogel Eclipse zijn wereldwijd geregistreerde handelsmerken van de Mölnlycke Health Care groep.

5 Van de redactie Geachte VVOV-er, Beste lezer, DDe gebeurtenissen de afgelopen weken hebben ons allen even doen schrikken. Hoe is het mogelijk? Hoe kon dit gebeuren? Waar mensen werken gebeuren nu eenmaal fouten. De redactie ziet patiëntenveiligheid als een belangrijk gebeuren. De redactie wil zijn steentje bijdragen in de preventie van ongevallen en bijna ongevallen en wil patiëntenveiligheid promoten. Vandaar deze oproep. De redactie zou het op prijs stellen om informatie te krijgen rond en over gebeurtenissen waarbij de patiëntenveiligheid in gevaar werd gebracht. DGebeurtenissen die fouten of bijna fouten kunnen uitlokken. De redactie zal deze gegevens inventariseren, beoordelen en mogelijke richtlijnen en procedures ter verbetering uitschrijven. De patiënt heeft recht op een optimale en patiëntveilige omgeving. Veiligheid heeft ook betrekking op het personeel, ook hier is veel voor verbetering vatbaar. Ook de verpleegkundigen moeten onder veilige omstandigheden kunnen werken, dit onderdeel mogen wij ook niet verwaarlozen. Alle informatie kan anoniem gebeuren, de gegevens zullen discreet en vertrouwelijk verwerkt worden. DAan de slag De redactie wenst zijn lezers een gezond en belezen 2010 Met collegiale groet de redactieraad Colofon Scalpel Tijdschrift van de Vereniging Vlaamse Operatie Verpleegkundigen. (VVOV) 26 jaargang, nr. 73 februari Verschijnt driemaandelijks. Afgiftekantoor 2400 Mol. ISSN Abonnementen Prijs per jaargang: 20 eur. ( lidgeld ) Los nummer: 5 eur. Rek. nr.: t.n.v. VVOV. lidgeld Redactieleden Haselaars Marc Roncada Claudio Eindredactie Roncada Claudio Redactiesecretariaat Roncada Claudio Keinkesstraat Genk Tel. 089/ claudio.roncadea@skynet.be Abonnementenadministratie en advertenties Haselaars Marc Sint Lodewijkstraat Genk Tel. 089/ Werk : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be Advertenties dienen bij de drukkerij binnen te zijn uiterlijk 1 maand voor verschijnen. I.e. 15/2, 15/5, 15/8, 15/11 Druk en Lay-out Drukkerij Dils NV. Grote Steenweg 3 B-2440 Geel De redactie laat de verantwoordelijkheid over de inhoud van de artikels volledig aan de auteurs. 5

6 Activiteiten Agenda WERKGROEP LIMBURG JANUARI 2010 DERDE ORTHODAGEN MARIA ZIEKENHUIS OVERPELT NATIONAAL 28 JANUARI 2010 EERSTE VVU CONGRES VERPLEEGKUNDIGE KRACHT EN KUNDE VERENIGD PROVINCIEHUIS LEUVEN Website Hou ook onze website in de gaten voor nieuws en tal van activiteiten PASWOORD ORSCALPELOR Adverteerderslijst Aleamed Molnlycke M VOORAANKONDIGING 27ste SYMPOSIUM Sterilin Romed NV Johnsson & Johnson

7 3M Health Care Infection Prevention: Working together 3M, dé oplossing voor uw OK. Kwaliteit Keuzemogelijkheid Of het nu gaat om een eenvoudige ingreep, een risicovolle spoedoperatie, of een langdurige en gecompliceerde procedure, chirurgen en hun teams rekenen al jarenlang op 3M voor hun afdekmateriaal. Ontworpen om over het hele steriele gebied en niet alleen in de kritische zone een ondoordringbare barrière te creëren, helpt het 3M afdekmateriaal het risico op infecties te verminderen. 3M begrijpt uw noden en geeft u de mogelijkheid om te kiezen tussen: aparte steriele doeken, standaardsets en Custom Procedure Trays, of een combinatie. 3M helpt u in uw strijd tegen nosocomiale infecties.

8 PATIËNTENVEILIGHEID: STANDPUNT VAN DE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN DOOR MONIQUE VAN HIEL Optimale patiëntenveiligheid is een absolute must in een operatiezaal. Wereldwijd speelt het chirurgisch team (artsen en verpleegkundigen) een grote rol bij het benaderen van dit ideaal. Een ideaal, dat enkel kan bereikt worden, indien alle teamleden hun verantwoordelijkheid opnemen en er ook continu aandacht voor hebben. Alle teamleden kunnen er enkel bij winnen. Een operatieafdeling is een complexe organisatie en complexiteit is de vijand van veiligheid. Hoe meer schakels, des te meer kansen op fouten. Fouten kunnen schade veroorzaken aan de patiënt, fouten kosten geld en tijd en geven heel veel irritatie bij patiënten en hun familieleden. Er zijn natuurlijk fouten of tekorten die buiten onze bevoegdheid liggen, maar er zijn er vele die wij zelf kunnen voorkomen en helpen voorkomen. Verpleegkundigen dragen een grote verantwoordelijkheid bij het bewaken van de veiligheid. Zij zijn er voor de patiënt: van bij de opvang, gedurende de heelkundige ingreep en tot het verlaten van de ontwaakkamer. De menselijke file rouge in het OK. Wereldwijd zijn alle operatieverpleegkundigen begaan met de veiligheid van hun patiënten. Hierbij maakt het gebruik van een eenvoudige checklist het simpel en snel, om fouten te vermijden. De actieve inbreng van de operatieverpleegkundigen bij het invoeren van de checklist, kan het aantal complicaties zelfs verminderen met 30 %. Pro- actief werken, het opnemen van verantwoordelijkheden en een blijvende inzet zijn een noodzakelijke eis om de veiligheidsmaatregelen adequaat en succesvol toe te passen. Leer van je fouten, noteer en bespreek. Lijst van de meest voorkomende fouten: BIJ DE OPVANG O Patiënt niet nuchter O Verkeerde patiënt O Verkeerde kant voor de operatie O Ongekende allergie O O Aanwezige infectie Onvolledige vooronderzoeken START OPERATIE O Chirurg, anesthesist, verpleegkundige ontbreekt ( geen patiënt ) O Apparaten werken niet of zijn niet juist ingesteld O Benodigd instrumentarium niet volledig of onsteriel O Ontbrekend prothesemateriaal AFWERKING O Geen infectiepreventie O Kompressen, instrumenten tekort O Biopsies niet juist behandeld, niet gemerkt O Opdrachten voor ontwaakkamer niet of onvolledig O Drukwonden, zenuwschade, brandwonden De betrokkenen kunnen zich beroepen op vele excuses: Hoge werkbelasting, te weinig verpleegkundigen; Gebrek aan communicatie; Onvoldoende kennis; Het is goed te weten dat: Het fout kan gaan, dat het fout zal gaan; Op onverwachte momenten, het slechtste moment; Leer van de fouten; Bouw barrières en voorzorgsmaatregelen in. Taken van de operatieverpleegkundige: Het juiste materiaal in de zaal, steriel en volledig; Apparatuur kennen, kunnen instellen, juist aansluiten en bedienen; Is het de juiste patiënt, de juiste zijde, de juiste ingreep, de juiste volgorde van de ingreep, gekende allergie, bestaande infectie; Installatie van de patiënt, bescherming tegen afkoeling, decubituspreventie en voorkomen van zenuwletsels; Juiste ontsmettingsmethode, veilige afdekking, voldoende bescherming tegen brandwonden. 8

9 PATIËNTENVEILIGHEID: STANDPUNT VAN DE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN Controle van materiaal: kompressen tellen, naalden en instrumenten. 1. Hoe voorkomen? Goede voorbereiding = communicatie: weten wie, wat, wanneer, waar en hoe; Gebruik checklists: zelfs verschillende per stadium; Voorbeeld: bij de opvang, in de zaal, tijdens de ontwaaktijd, bij transfert naar de afdeling. Methode: Eén patiënt tegelijk; Stel open vragen; Controleer; Neem tijd voor de afwerking. VOORBEELDEN Checklists: universeel en plaatselijk. Standaard voorstel (zie website VVOV). OPROEP Sinds de invoering van de Surgical Safety Checklist door de WHO in 2008, hebben verpleegkundigen in 1800 ziekenhuizen in 86 landen deze checklist verspreid. Dank zij hun inzet is deze checklist al nationaal van toepassing in 15 landen. 15 december 2009 is de internationale dag van de Safe Surgery. De WHO vraagt alle operatieafdelingen in de wereld minstens gedurende 1 dag, in minstens 1 zaal, de universele checklist te gebruiken en het resultaat door te geven. Info op: CONTACT 1. VVOV Afiso 9

10 BESPARINGEN EN VEILIGHEID OF KUNNEN BESPARINGEN DE VEILIGHEID IN GEVAAR BRENGEN? DANGEROUS SAVINGS DOOR CARINA STANTON VERTAALD EN VAN COMMENTAAR VOORZIEN DOOR CLAUDIO RONCADA De gezondheidszorg en de financiering hiervan in het bijzonder heeft een enorme facelift ondergaan de voorbije jaren. Het moet allemaal efficiënter, de middelen die ter beschikking worden gesteld moeten juist gebruikt worden. Dit heeft tot spanningen geleid in verschillende organisaties en instellingen. De kanteling werd ingevoerd en hierdoor ontstond in het organogram van de ziekenhuizen een tussenkader, in menig ziekenhuis spreekt men van managers. Veel hoofdverpleegkundigen van kritische diensten werden hierdoor gedegradeerd tot uitvoerders ipv leidinggevenden in de echte zin van het woord. Om de ziekenhuizen ook nog als onderneming te beschouwen werden hier ook bijkomende plaatsen gecreëerd in het organogram bv budget verantwoordelijke verbonden aan de financiële directeur. In het operatiekwartier heeft dit een enorme impact op de werking, op de aankoop en op de verpleegkundige inspraak in bepaalde dossiers. Het operatiekwartier wordt op financieel vlak met een vergrootglas bekeken. Terecht. Uiteraard is het operatiekwartier een afdeling met een enorme kost en budget. Hier besparingen realiseren geeft meteen een enorm getal. Maar kan men besparen zonder de veiligheid van personeel en patiënten in gevaar te brengen. Carina Stanton heeft hier toch bedenkingen bij, net als ikzelf. Hier volgt een relaas van haar bevindingen. Hoeveel mag de veiligheid kosten? Met deze vraag werd een hoofdverpleegkundige onlangs geconfronteerd. Haar manager had beslist dat het dragen van een double gloved handschoenen enkel nog bij orthopedische ingrepen en bij ingrepen bij patiënten besmet met MRSA, hepatitis en aids mochten gedragen worden. Het gebruik van double gloved handschoenen bij andere ingrepen was geldverspilling. Op het einde van de ingreep, bij het opruimen van gecontamineerd materiaal en instrumentarium moesten onderzoekshandschoenen gebruikt ipv chirurgische handschoenen, alles met het oog op besparingen. Maar ik gebruik al 5 jaar double gloved handschoenen en hierdoor werd vermeden dat ik rechtstreeks in contact zou komen met bloed of andere lichaamsvochten. Ik vind dat er hier geen rekening wordt gehouden met hoe wij ons het beste moeten beschermen,'' was het antwoord van een ontgoochelde verpleegkundige. De VVOV gelooft in double gloving als beschermingsmiddel. Er werden verschillende studies aangehaald waar dit zwart op wit wordt aangetoond. Daarom dat ik het melden van dergelijke praktijken echt nodig vind, dat wij die dingen kunnen inventariseren en dan ageren. Heel belangrijk is dat wij als operatieverpleegkundigen deze studies moeten lezen, kennen. Indien de mogelijkheid zich voordoet ook meewerken aan deze studies en last but not least deze studies aanhalen in vergaderingen waar onverantwoorde besparingen worden beslist. Het citeren van goede bronnen en gebruik van juiste cijfers zijn dan een sterk wapen. Uiteraard zijn er redenen en mogelijkheden om te besparen maar veiligheid mag niet als pasmunt gebruikt worden. Het goedkoopste product kan na gebruik het duurste blijken. Voor kwaliteit moet een prijs betaald worden, wij en de patiënt hebben recht op de beste kwaliteit. Het gebruik van slechte handschoenen, kompressen die pluizen, buikkompressen zonder lint kan echt niet. Zulke besparingen hebben echt geen enkele zin. De aankoop van mutsen die goedkoper, smaller en dunner zijn zodanig dat de verpleegkundige er drie moet opzetten is zinloos. In de Angelsaksische landen spreekt men van penny-wise but pound-foolish. 10

11 BESPARINGEN EN VEILIGHEID OF KUNNEN BESPARINGEN DE VEILIGHEID IN GEVAAR BRENGEN? Er is een enorm verschil tussen kostenbesparing en kostencontrole. Voorraden en de daaraan verbonden kosten worden de laatste jaren onder de loupe genomen. De voorraad in het operatiekwartier maakt ongeveer 60% van de kosten, vandaar dat hier ruimte ligt om te besparen of om een betere controle in te voeren. Om te beginnen is een volledige inventaris van alle producten nodig, daarna kan een standaardisatie of vereenvoudiging doorgevoerd worden. Verpleegkundigen evenals geneesheren dienen hierbij betrokken te worden. Verandering van een product moet goed overwogen worden en goedgekeurd door gebruikers. Elke wijziging moet aanvaard worden door de gebruiker anders loopt het mis. Verspilling of het niet gebruiken van aangeboden of geopende producten is verlies, overgaan naar standaard producten ipv individuele voorkeuren geeft weer een bonus. Een studie heeft aangetoond dat 13% van de producten die klaargelegd worden voor een ingreep niet worden gebruikt. Door enkel die producten te openen die effectief gebruikt gaan worden realiseert men een grote besparing. Het onder controle houden van de kosten kan ook door voor type ingrepen standaard pakketten aan te bieden. Hiervoor is duidelijke communicatie naar de gebruiker absoluut nodig. Kosten vergelijken voor dezelfde soort ingrepen kan ons in de discussie verder helpen. Het personeel moet ook opgeleid worden om meer economisch te werken, cijfers en statistieken te hanteren. Geneesheren zijn misschien niet de beste leerlingen op dit gebied, maar zijn wel gevoelig voor het financieel aspect. Maar er zijn ook andere manieren om te besparen, zie kader. Opleiding en vergoeding voor extra prestaties mogen zeker niet vallen onder besparingsmaatregelen, dit heeft een rechtstreekse impact op kwaliteit en veiligheid. Een verpleegkundige die niet weet hoe ze zich in het OK moet gedragen ter voorkoming van wondinfecties, kost meer dan de opleiding zou gekost hebben om dit aspect te beheersen. Inkrimping in het personeelsbestand heeft zeker een averechts effect op kwaliteit. Efficiënter omspringen met personeelsbezetting heeft een positief effect op veiligheid en op het budget. Ikzelf ben het Ziekenhuis Oost Limburg, waar ik 40 jaar heb gewerkt nog steeds dankbaar dat men mij heeft gehoord in het kader van een optimale personeelsbezetting. Uiteraard is dit een grote hap van het budget en hierop besparen scoort statistisch goed, maar is ook verantwoord. Misschien is het een goed idee dat iedereen eens nagaat welke besparingen er in zijn OK worden gerealiseerd en dit in het kader van een globaal onderzoek doorgeeft aan Het is altijd interessant om ervaringen, goed of slecht te delen met collega's. Wij moeten leren om efficiënter met de middelen, die wij ter beschikking hebben, om te gaan. Het kan. Het is de opdracht van ieder van ons om te besparen of beter om het geld niet uit het venster te gooien. Kwaliteit en veiligheid mogen echter nooit in gevaar gebracht worden. 5 tips voor een goede onkostencontrole 1 standaardisatie ipv custommade waar mogelijk 2 kies een product voor dezelfde toepassing 3 overweeg waar mogelijk het gebruik van herbruikbare producten 4 onderhandel met leveranciers voor betere voorwaarden 5 analyseer de bevoorrading en voorraad en beperk het onnodig verkwisten van materialen 11

12 MEDICATIEVEILIGHEID IN ZIEKENHUIZEN KAN BETER MET EENVOUDIGE INTERVENTIES JOHAN HELLINGS Met een goede betrokkenheid van artsen, ziekenhuisapothekers en verpleegkundigen kunnen relatief kleine interventies de medicatieveiligheid in ziekenhuizen effectief verhogen. Dat besluit Johan Hellings, algemeen directeur van het Ziekenhuis Oost-Limburg, in zijn doctoraat in de medische wetenschappen aan de KULeuven over patiëntenveiligheid in het ziekenhuis. Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen het aantal vermijdbare medicatieincidenten met schade voor de patiënt verminderde, maar dat er ook een daling was van de ernst van de incidenten. Kwaliteitsvolle gezondheidszorg is een recht van elke patiënt, maar soms loopt het wel eens mis. Johan Hellings concentreerde zich voor dit onderzoek op een veel voorkomend risico in ziekenhuizen, met name medicatieveiligheid. Hiermee wordt bedoeld het veilig toedienen van het juiste geneesmiddel aan de juiste patiënt. Waarom worden er fouten gemaakt in ziekenhuizen bij het toedienen van medicatie? Johan Hellings: Het verstrekken van gezondheidszorg is het werk van mensen en mensen kunnen falen, ondanks de beste voorzorgen en voorzieningen. Geneeskunde en ziekenhuiszorg hebben steeds erg verschillende karakteristieken als gevolg van de kenmerken van de patiënt, de mate van urgentie, de context waarin de zorg gegeven wordt en de risico s van de behandeling. Ondanks de complexiteit en de grote verscheidenheid van de problematiek is er ook de groeiende bewustwording dat de veiligheid van de zorg in het ziekenhuis verbeterd kan worden. Veiligheid is dan ook een belangrijk aspect van kwaliteitsvolle zorg. Kwaliteitsvolle en veilige zorg vereist, in eerste instantie, bekwame zorgprofessionals die hun zorgen aan de patiënten kunnen verschaffen in goed geregelde zorgprocessen die gekaderd worden in een samenhangend zorgsysteem. In dat systeem dient de veiligheid van de zorg een structurele plaats in te nemen. Uit de literatuur blijkt dat een verblijf in een ziekenhuis erg veel risico s inhoudt? Johan Hellings: Uit een recent Nederlands onderzoek van circa patiëntendossiers naar globaal vermijdbare schade blijkt dat in 2,3% van de opnames vermijdbare schade ontstaan was. Als we dat cijfer extrapoleren naar België betekent dit dat er meer mensen in ziekenhuizen overlijden door vermijdbare incidenten dan dat er sterven in het verkeer. Ik wil er hier wel op wijzen dat patiëntveiligheid een erg moeilijk thema is. In het eerste luik van mijn doctoraatsonderzoek deed ik een literatuuronderzoek over patiëntveiligheid. Hieruit blijkt enerzijds de complexiteit van de problematiek, maar anderzijds ook de mogelijkheid om de veiligheid van de patiënt beduidend te vergroten door een aantal relatief eenvoudige maatregelen of procedures te implementeren. Deze maatregelen dienen gekaderd in een veiligheid management systeem (VMS). In het tweede luik van uw onderzoek focuste u op medicatieveiligheid. Kon u de Nederlandse cijfers bevestigen? Johan Hellings: Het onderzoek dat specifiek gericht werd op medicatieveiligheid werd uitgevoerd op vier afdelingen van vier Vlaamse ziekenhuizen. Met behulp van de trigger tool - methode werd, via een steekproef, een (retrospectief) onderzoek uitgevoerd in de patiëntendossiers van de betrokken afdelingen. Een trigger reikt een klinisch aandachtspunt aan dat verder onderzocht wordt aan de hand van de beschikbare informatie in het patiëntendossier. 12

13 MEDICATIEVEILIGHEID IN ZIEKENHUIZEN KAN BETER MET EENVOUDIGE INTERVENTIES In totaal werden patiëntendossiers nagekeken. Deze dossiers beschikten minstens over een medisch- en een verpleegkundig luik, labo resultaten, kritische parameters en informatie over de voorgeschreven en toegediende medicatie. De evaluatie gebeurde door een multidisciplinair team met een arts, een klinische ziekenhuisapotheker en twee verpleegkundigen. Er werd op een structurele wijze gezocht naar het voorkomen van effectieve of potentieel vermijdbare medicatie-incidenten met schade voor de patiënt. De cijfers liegen niet: in 27 opnames werden één of meerdere vermijdbare medicatie-incidenten met schade voor de patiënt vastgesteld en in gemiddeld 5,19 % van de opnames werd een potentieel vermijdbaar medicatie-incident vastgesteld. Op welke manier kunnen de resultaten verbeterd worden? Johan Hellings: We hebben daarvoor gerichte verbetertrajecten uitgewerkt vanuit een aantal inzichten uit de literatuur en de resultaten van het onderzoek, ondersteund door een interactieve projectbegeleiding en tevens gekaderd in het VMS van elk deelnemend ziekenhuis. De verbetertrajecten hadden betrekking op het verhogen van kennis over geneesmiddelen met ook specifieke aandacht voor het medicatievoorschrift, beter betrekken en informeren van patiënten over hun medicatie met ook specifieke aandacht voor het toedienen ervan en het registeren en leren uit medicatie gerelateerde incidenten op afdelingsniveau. We hadden ook specifieke aandacht voor de onderlinge communicatie en de samenwerking in team. Wat heeft het werken met de verbetertrajecten opgeleverd? Kan het aantal (mogelijke) incidenten effectief verminderd worden? Johan Hellings: Eén jaar na de implementatie werden de verbetertrajecten geëvalueerd via een nieuw onderzoek van patiëntendossiers. In totaal werden ditmaal patiëntendossiers nagekeken. Nu werd er bij 14 van de onderzochte opnames één of meerdere vermijdbare medicatie-incidenten met schade vastgesteld. Het gaat om een significante reductie op de afdelingen waar één of meerdere verbetertrajecten geïmplementeerd werden. Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen het aantal vermijdbare medicatie-incidenten met schade voor de patiënt verminderde, maar dat er ook een daling was van de ernst van de incidenten. De potentiële medicatie-incidenten daarentegen namen niet af: bij de tweede meting deed er zich in 4,93% van de dossiers een potentieel vermijdbaar medicatie-incident voor. De resultaten zijn dus erg positief en tonen aan dat er in Belgische ziekenhuizen nog heel wat ruimte is voor verbetering? Johan Hellings: De positieve medewerking van de artsen, de verpleegkundigen en de ziekenhuisapothekers in dit onderzoek, evenals de bereidheid van de vier ziekenhuizen om hieraan mee te werken zijn erg bemoedigende vaststellingen voor verder onderzoek aangaande patiëntveiligheid in Vlaamse ziekenhuizen. Er blijft hieraan immers een grote nood. Voorzichtigheid blijft evenwel geboden in het formuleren van te ongenuanceerde conclusies. De aanpak, de beperkingen, de ervaringen en de resultaten van dit onderzoek worden in dit verband kritisch beschreven in de thesis. In de context van de ontwikkeling van een veiligheid management systeem lijkt een goede veiligheidscultuur erg belangrijk. In het najaar van 2005 deden we een meting van de veiligheidscultuur in de betrokken ziekenhuizen en daar kwamen heel wat aandachtspunten naar boven, zoals bezorgdheden bij de transfer en overdracht van de patiënt tussen verschillende afdelingen, te lage bestaffing op bepaalde momenten en nood aan meer ondersteuning door het ziekenhuismanagement. Ondertussen werd hierover in de meeste Belgische ziekenhuizen een meting uitgevoerd en kunnen de ziekenhuizen hun resultaten hiermee ook vergelijken. Quote: Veel meer dan een kennisprobleem is patiëntveiligheid een uitdaging naar het kunnen implementeren van relatief eenvoudige zaken op een sluitende wijze. 13

14

15 Bedenkingen voor prikbord of koffiekot Wil u de man spreken die hier de leiding heeft of de vrouw die van alles op de hoogte is. Een ICT'er vragen of hij een virus heeft opgelopen is niet grappig. Drinken halveert je leven, maar je ziet dubbel zoveel. Het is veel belangrijker om geinteresseerd dan interessant te zijn. Bij vlagen ben ik geniaal, alleen is het nu windstil. Zij die opgeven weten nooit hoe dichtby ze bij hun doel waren. Als je op anderen moet wachten ben, je altijd te laat. Als je ontbijt op bed wil slaap je maar in de keuken. Ik hou van groen, dan kan je tenminste doorrijden. 15

16 Regionale werkgroepen DOOR GUY STERCQ Regio Antwerpen Voorzitster: Kristin De Jongh Schildebaan Zandhoven Tel: AZ St. Jozef Zoersel, tel: Regio West-Vlaanderen Voorzitster: Isabelle Neuville AZ Gezondheidszorg Oostkust, campus OLV Ter Linden Knokke Regio Brabant Voorzitster: Frieda Mathay Broekstraat 11a, 3210 Lubbeek. Tel: 016/ Regio Oost-Vlaanderen Voorzitster: Edith Haemers Poolse-Winglaan Sint-Denijs-Westrem Tel: AZ.Maria Middelares Gent, tel: Greta Pauwels Stationsstraat 91/ Eeklo Tel: Elizabeth ZH- HH Kliniek, tel: Regio Limburg Voorzitster: Anita Steensels Solterweg Bree Tel: Salvatorziekenhuis Hasselt Tel:

17 Boeken review CLAUDIO RONCADA ESSENTIALS OF PERIOPERATIVE NURSING CYNTHIA SPRAY JONES AND BARTLETT PUBLISHERS $ 98,95 ISBN Volgens Wayne Rockhill, de reviewer van dit boek, zou dit een standaard boek moeten zijn voor alle startende operatieverpleegkundigen. Verplichte literatuur dus. De auteur is erin geslaagd om op een eenvoudige manier de basis van perioperatieve verpleegkunde te communiceren en dit op een gemakkelijk leesbare manier. Het werk is echt bedoeld voor novicen, nieuwelingen, verpleegkundigen met geen of weinig ervaring, maar het is ook nuttig voor de anderen. Soms de dingen eens opfrissen kan nodig zijn. Chirurgische ingrepen, het voorbereiden van het instrumentarium, sterilisatie en desinfectie, aseptie, het instrumenteren en veiligheid, alles komt aan bod. Het boek kan als het ware gebruikt worden voor zelfstudie. Volgende onderwerpen worden behandeld: Hoe verloopt het chirurgisch proces in het OK; Hoe gedraag ik mij in het OK; Hoe benader en informeer ik de patiënt en zijn familie; Principes van sterilisatie en desinfectie Infectiecontrole; Patiëntenpositionering; Elektronchirurgie; Instrumenten en het steriel stockeren; Hechtingsmaterialen; Anesthesie en medicatie; Veiligheid op de werkvloer. In deze hoofdstukken zitten uiteraard de verpleegkundige verantwoordelijkheid, evidence based onderzoek, protocols en standaards in verwerkt. Alle facetten van het perioperatieve gebeuren worden behandeld, dus een goede introductie en hulpmiddel voor nieuwelingen. Verwijzingen naar aanverwante literatuur is voorhanden evenals een CD-ROM. Hiermee kan de betrokkene zichzelf evalueren. Zeker aan te bevelen PATIENT SAFETY AND QUALITY: AN EVIDENCE-BASED HANDBOOK FOR NURSES RONDA G. HUGHES AGENCY FOR HEALTHCARE RESEARCH AND QUALITY KOSTENVRIJ ONLINE TE VINDEN Verpleegkundigen zijn dikwijls diegene die fouten ontdekken en de patiënten behoeden voor ongevallen en of eventuele schade. Daarom is het belangrijk om evidence-based onderzoek en praktijk te stimuleren. Dit boek is een prachtig hulpmiddel om dit te bereiken, het is een bron vol informatie voor verpleegkundigen, mentoren, onderzoekers, leidinggevenden en studenten. De AHRQ schrijft dat veiligheid en kwaliteit in de gezondheidszorg bepaald worden door de beschikbaarheid van evidence-based onderzoek en resultaten. 89 bijdragen van verpleegkundigen en onderzoekers werden in dit werk verwerkt. Volgende onderwerpen vinden wij hier terug; Evidence-based practice; Patiëntenzorg; Werkomstandigheden voor verpleegkundigen; zorgmodellen. Het is vlot te lezen, elk hoofdstuk wordt afgesloten met een literatuur overzicht. Hoe gaan wij dit in de praktijk brengen en welke inspanningen zijn er nodig om de kwaliteit en de patiëntenzorg te verbeteren, worden besproken. Er wordt veel aandacht aan de veiligheid besteed bv: wrong site surgery; het veilig toedienen van medicatie; persoonlijke veiligheid van de verpleegkundigen. Deze hoofdstukken zijn gespekt met heel wat statistieken en ander cijfermateriaal. Het zijn verschillende lijvige mappen, maar gemakkelijk te gebruiken. Het is verplichte literatuur voor iedereen die begaan is met de veiligheid en de kwaliteit van de zorg. 17

18 VOOR U GELEZEN DE RELATIE TUSSEN DE DUUR VAN EEN CHIRURGISCHE INGREEP EN DE PERFORATIE VAN CHIRURGISCHE HANDSCHOENEN INFECTION CONTROL AND HOSPITAL EPIDEMIOLOGY MEI 2009 PARTECKE LI,GOERDT AM, LAGNER I ET AL. Handschoenen zijn een essentieel onderdeel bij het voorkomen van chirurgische wond infecties. Het is dus evident dat de handschoenen qua kwaliteit en eigenschappen onderworpen worden aan duidelijke reglementering. In eerste instantie moet het een barrière vormen. Studies hebben aangetoond dat 18% van de handschoenen, na gebruik, micro perforaties vertoonden en in 4,2% van de gevallen zelfs effectieve perforaties, ook bij gebruik van double gloving. Verschillende studies hebben aangetoond dat het risico op perforatie stijgt naarmate de handschoenen langer worden gedragen en ook afhankelijk is van het type chirurgie. Dit varieert van 6,6% in urologie tot 65% bij cardiochirurgie. Het doel van deze studie was om de incidentie van microperforaties aan te tonen bij verschillende types chirurgie en dit in relatie tot de duur van de ingreep. Alle chirurgische handschoenen gebruikt tussen mei 2005 en januari 2006 werden verzameld en gecontroleerd, nadien werden ze in 3 groepen geplaatst: groep 1 duur tussen 1 en 90 minuten; groep 2 duur tussen 91 en 150 minuten; groep 3 duur meer dan 150 minuten. Ook de invloed van steriele handcrème, gebruikt na de scrub, werd in deze studie bekeken. Voor elk paar handschoenen werden zeker volgende gegevens weerhouden: type ingreep; identificatie van de drager; zijn plaats aan de operatietafel; hoe lang de handschoenen werden gedragen. De handschoenen werden telkens als paar onderzocht. Parallel hieraan werden handschoenen gecontroleerd die gedragen werden door studenten buiten de operatiezaal. Bevindingen Er werden 898 paar handschoenen onderzocht. De gemiddelde draagtijd was 130 min variërend van 3 tot 420 min. 171 of 19% vertoonden micro perforaties, het gebruik van handcrème had geen invloed op de perforatie ratio. De duur van de ingreep was een belangrijke factor: 15,4% bij ingrepen minder dan 90 min, 18,1% bij ingrepen tussen 91 en150 min en 23,7% bij ingrepen langer dan 150 min. De handschoenen gedragen door de chirurgen vertoonden het grootst aantal perforaties nl 23%, gevolgd door 20,5% voor de instrumenterende en 19% voor de assistent. Bij cardiochirurgische ingrepen vond men het grootst aantal perforaties nl 32,3% bij gewone abdominale ingrepen was dit het laagst nl 12,3%. In de controle groep was er slechts 0,01% perforatie. Conclusie Wij kunnen besluiten dat het aantal perforaties stijgt indien de ingreep langer duurt dan 90 min, dat het grootste % perforaties bij de chirurg te vinden is en dat de cardiochirurgie het grootst aantal perforaties vertoonde. Een aanbeveling is om de handschoenen om de 90 min te verwisselen. Het uitschrijven van een protocol en richtlijnen gecombineerd met wederzijdse controle is een must. { Handschoenen zijn een essentieel onderdeel bij het voorkomen van wondinfecties { 18

19 VOOR U GELEZEN TOURNIQUET EN BLOEDLEEGTEBAND ALS BRON VAN INFECTIE BIJ ORTHOPEDISCHE INGREPEN ACTA ORTHOPAEDICA APRIL 2009 GEORGE ALLEN PHD, RN, CNOR,CIC De infectieratio na een knie arthroscopie en kruisbanden herstel is vrij laag. Risicofactoren die deze infectieratio beïnvloeden zijn reumatoïde artritis, het gebruik van steroïden intra articulair of oraal, infectie van de huid, vorige chirurgische ingrepen, urinaire infecties en de duur van de ingreep. Studies hebben aangetoond dat multiresistente kiemen oa MRSA werden ontdekt op de huid en nasopharynx van de gezondheidswerkers en patiënten, maar ook vanuit de omgeving oa toetsenbord, stethoscoop, kledij, bloeddrukmeters en knelbanden. Er is weinig bekend over de invloed van tourniquets en bloedleegtebanden op de postoperatieve wondinfectie. Er zijn ook geen duidelijke richtlijnen hoe deze te onderhouden, wanneer te vervangen en hoe juist te gebruiken. Het doel van deze studie was om te bepalen in welke mate deze materialen een invloed hebben op het ontwikkelen van een post operatieve wondinfectie en om te onderzoeken hoe efficiënt verschillende ontsmettingsmethoden zijn. Er hebben in Ierland, waar het onderzoek heeft plaatsgevonden, drie orthopedische centra meegewerkt aan deze studie nl ziekenhuis A voor de electieve ingrepen, ziekenhuizen B en C voor de trauma patiënten. Na elke ingreep en op het einde van de dag, na de schoonmaak, werden uitstrijkjes genomen van de tourniquets en de bloedleegte banden. De uitstrijkjes werden door dezelfde persoon onder steeds dezelfde omstandigheden genomen. Zowel de binnen- als de buitenzijde kwam in aanmerking. De tourniquets en bloedleegte banden werden dan ontsmet volgens een van deze drie methoden: Ziekenhuis A gewoon afvegen met doekje; Ziekenhuis B afvegen met doekje isopropyl alcohol; Ziekenhuis C afvegen met zeepsop. Na deze behandeling werden de tourniquets en bloedleegtebanden 15min gedroogd en werden er opnieuw uitstrijkjes genomen. Er werd ook gebruik gemaakt van de database voor patiëntengegevens en gekende infecties. Bevindingen Voor de reiniging was het aantal CFU het laagst bij de electieve ingrepen ziekenhuis A(5), het hoogst bij traumapatiënten nl tussen 15 en 21. Werden oa gekweekt S.epidermis, S. capitis, S. cohnii, S. kocuria, S. aureus, P. mirabilis, Candida en Acinetobacter. Na de desinfectie werden geen CFU gevonden bij de electieve ingrepen dus ziekenhuis A, ziekenhuis B had 1 positieve cultuur en ziekenhuis C had 8 positieve culturen bij de 28 genomen uitstrijkjes. Conclusie De resultaten van deze studie tonen duidelijk aan dat er wel degelijk pathogene kiemen op tourniquets en bloedleegte banden zitten. Tevens is aangetoond dat een ontsmetting tussen de ingrepen wenselijk(nodig) is. Het schrijven van een protocol of richtlijnen is zeker aan te bevelen. { De infectieratio na een knie arthroscopie en kruisbanden herstel is vrij laag { 19

20 Vraag en antwoord CLAUDIO RONCADA VRAAG 1 : Een chirurg bij ons in het OK beweert dat hij geen hoofdbescherming moet dragen vermits hij kaal is. Wat is jullie mening? ANTWOORD: Hierover bestaan duidelijke richtlijnen. De richtlijn ivm hoofdbedekking zegt Al het personeel moet een hoofd- en baardbedekking dragen indien hij/zij zich in de steriele en semi-steriele ruimte bevindt. Hiervoor worden 2 duidelijke redenen aangegeven: bescherming van de patiënt bescherming van de gezondheidsmedewerkers Ook al is de persoon kaal of juist geschoren moet hij nog een hoofdbescherming dragen om te voorkomen dat huidpartikels vrijkomen. Hetzelfde principe wordt gehanteerd voor de armen, behaard of niet. Lange gesloten mouwen worden aangeraden om te verhinderen dat huidpartikels vrijkomen en het risico op wondinfectie verhogen. Het dragen van een hoofdbedekking maakt deel uit van de persoonlijke bescherming. Als met grote zekerheid kan aangenomen worden dat er een risico bestaat maakt het deel uit van de persoonlijke bescherming. Wij gaan daar misschien lichtzinnig overheen maar wij vinden persoonlijke bescherming belangrijk. Het dragen van hoofdbescherming, maskers, oogbescherming en bescherming van slijmvliezen is geen luxe. Het zijn topprioriteiten in de perioperatieve zorg. Kaal of niet, het maakt deel uit van personeelen patiënten veiligheid. Dragen dus waar het moet. VRAAG 2 : Op onze OK's orthopedie en vasculaire heelkunde wordt frequent gebruik gemaakt van beeldversterkers. Waarop moeten wij letten bij gebruik van deze beeldversterkers en hoe kunnen wij ons het best beschermen? ANTWOORD: Personeel werkzaam in diensten waar gebruik gemaakt wordt van RX stralen, in welke vorm ook, zijn verplicht om een cursus radioprotectie te volgen. Hier wordt oa het gebruik uitgelegd evenals richtlijnen ter preventie. Hier een samenvatting, gecombineerd met richtlijnen. Voorzorgsmaatregelen moeten genomen worden als de mogelijkheid bestaat dat een beeldversterker gaat gebruikt worden. Bescherming van personeel en patiënt komt op de eerste plaats. Loden schorten, speciale handschoenen en oogbescherming moet door het personeel gedragen worden, verder moeten schildklierbeschermers en brillen met loodbescherming gedragen worden bij ingrepen waar veel gestraald wordt bv angioplastie Andere voorzorgsmaatregelen zijn: aanbrengen van een signaal dat in deze zaal met RX stralen wordt gewerkt; de contacttijd tot een minimum beperken bij gebruik steeds melden wanneer het toestel actief is; het juist gebruiken van het toestel om de straling te beperken; het juist gebruiken van hulpmiddelen bij positionering van de patiënt; beschermingswanden gebruiken; loden rok en blouse gebruiken indien nodig; de schorten moeten voldoende bedekken. Bij zwangerschap, of vermoeden van, de leidinggevende op de hoogte brengen en zeker niet in een zaal werken waar een beeldversterker wordt gebruikt. Ook het dragen van dosismeters is verplicht en moet correct gedragen worden. De blauwe onder de loden schort, de rode op de loden schort. Alle hulpmiddelen ter bescherming oa loden schorten, schildklierbeschermers, loden brillen moeten regelmatig gecontroleerd worden op scheuren of andere gebreken. Het laten controleren van beeldversterkers en hulpmiddelen door bevoegde instanties moet zeker jaarlijks gebeuren. Het opbergen van deze materialen moet ook correct gebeuren nl ophangen en niet ergens neergooien. 20

21 27 STE SYMPOSIUM DONDERDAG 27 MEI 2010 & VRIJDAG 28 MEI 2010 Donderdag 27 mei 2010 PRAKTISCHE WORKSHOPS IN SAMENWERKING MET DE INDUSTRIE Vrijdag 28 mei 2010 WORKSHOP1 - BORSTCHIRURGIE WORKSHOP2 - HOOP WORKSHOP3 - NIEUWE TECHNIEKEN WORKSHOP4 - ANESTHESIE

22 27ste SYMPOSIUM DOOR GUY STERCQ VRIJDAG 28 mei u 00 9 u 30: Inschrijvingen 9 u 20 9 u 30: Opening symposium door de voorzitter 9 u u 30: The touch of joy De heer Jan De Boeck The hospital coach Improvement 10 u u 00: Koffiepauze WORKSHOP 1: BORSTCHIRURGIE 11 u u 50: MBC Prof. Dr. Marie-Rose Christiaens Prof. Dr. Divisie Oncologie UZ Leuven 12 u u 30: Lunch 13 u u 20: Implicaties van gebruik van radio-actieve tracers voor OK - verpleegkundigen De heer Johan Gaens Verpleegkundige OK GHB UZ Leuven 14 u u 20: De rol van de borstverpleegkundigen binnen het multidisciplinair team van de borstkliniek Mevrouw Rita de Coninck Mevrouw Ann Van Damme Borstverpleegkundigen AZ St. Lucas Gent 15 u u 00: Koffiepauze 16 u u 00:Borstreconstructie met eigen weefsel: meer mogelijkheden door microvasculaire technieken Dr. Steven D.M. Colpaert Plastische, Reconstructieve en Esthestische heelkunde Ziekenhuisnetwerk Antwerpen campus Stuivenberg, Erasmus en Middelheim 17 u 00: Aperitief 18 u 00: Buffet WORKSHOP 2: HOOP 11 u u 00:Preceptorship en professionele begeleiding van studenten is een vorm van retentiebeleid Mevrouw Suzy Kimpen Stafmedewerker en opleidingscoördinator operatiekwartier UZL Docent/Praktijklector heelkunde KHL 12 u u 30: Lunch 13 u u 30: Het sollicitatiegesprek met de kandidaat OK-verpleegkundige De heer Waldemar Biernacki Hoofdverpleegkundige Operatiekwartier Ziekenhuis Maas & Kempen 14 u u 30: De zorgkundige in het operatiekwartier Mevrouw Ann De Troetsel Hoofdverpleegkundige Operatiekwartier Universitair Ziekenhuis Antwerpen 15 u u 00: Koffiepauze 16 u u 00: Time out in het kader van surgey save lifes (voorlopige titel) De Heer Peter Van Bogaert Universitair Ziekenhuis Antwerpen 17 u 00: Aperitief 18 u 00: Buffet 22

23 27STE SYMPOSIUM WORKSHOP 3: Nieuwe technieken 11 u u 00: Transapicale en Transfemorale klepvervanging (voorlopige titel) Dr.Ivan Degrieck Cardiovaskulaire en thoracale heelkunde OLV Ziekenhuis Aalst 12 u u 30: Lunch 13 u u 20: Schouderprothese: vroeger en nu Dr.Dirk Laureys Orthopedisch chirurg Vzw Gezondheidszorg Oostkust Fabiolaziekenhuis Blankenberge Ter Lindenziekenhuis Knokke 14 u u 30: Infectiepreventie tussen reglementering en praktijk Dr. Annick Smismans Arts - Ziekenhuishygiëne Imelda Ziekenhuis Bonheiden 15 u u 00: Koffiepauze 16 u u 00: Patiënt safety en anesthesie De Heer Kristof Tassenoy Projectmedewerker Kritieke Diensten en Team Ziekenhuishygiëne Universitair Ziekenhuis Gent 17 u 00: Aperitief 18 u 00: Buffet 14 u u 20: Hepato-bilaire transplantatie (voorlopige titel) Prof. Dr. Dirk Ysebaert Diensthoofd Hepatobilaire en Endocriene Heelkunde Universitair Ziekenhuis Antwerpen 15 u u 00: Koffiepauze 16 u u 00: Diagnostiek en behandeling van snurken en obstructief slaap apneu Dr.Evert Hamans Senior staflid Dienst Neus-, keel- en oorziekten Universitair Ziekenhuis Antwerpen 17 u 00: Aperitief 18 u 00: Buffet WORKSHOP 4: ANESTHESIE 11 u u 00: Hypnose in het OK: research en praktijk Dr. Nicole Ruysschaert Dokter - Psychiater Privaat Praktijk President-Elect European Society of Hypnosis 12 u u 30: Lunch 13 u u 30: Reanimatietechnieken Prof. Dr. Christian Verborgh Universitair Ziekenhuis Brussel 23

24 Uit de oude doos CLAUDIO RONCADA Zoals u weet ben ik sinds enige tijd op rust. Ik had het misschien nog een tijdje kunnen volhouden maar eens de 60 voorbij moet je een beslissing nemen. Het valt dan even stil, je laat alles liggen zoals het was, je werkkamer, je bureau, de documenten en teksten enz.. Op een bepaald moment moet er toch opgeruimd worden. Het is bij die werkzaamheden dat mij een krantenknipsel in de handen viel, letterlijk. Het zat in een boek verborgen. De Standaard/ Het Nieuwsblad 15 november 1988 stond erop geschreven. Toch even nieuwsgierig. Een foto van mij, toen nog heel jong. Een interview afgenomen naar aanleiding van ons 8ste symposium in de Limburghal te Genk. Ik weet niet of er nog lezers zijn die daar bij waren. Toch even lezen wat er in staat. Wij willen los van het beeld van de liefdadige, onderdanige en onderbetaalde verpleegkundige. Er wordt al te vaak vergeten dat wij deskundigen zijn in ons beroep en als dusdanig ook erkend willen worden. Wel, wel, kijk eens aan. Als dat niet actueel is, zelfs na 20 jaar. Het is uiteraard verbeterd, maar toch. Wij mogen niet vergeten dat wij dit in eigen handen hebben. Wij als vereniging kunnen alle initiatieven steunen, programma's schrijven, eisenbundels opstellen maar het hangt voornamelijk van de ingesteldheid van eenieder van ons af. Het stoort mij daarom ook enorm dat verpleegkundigen uitgenodigd worden als spreker voor congressen en afgewimpeld worden met een fles wijn, anderen gaan aan de haal met 500 tot zelfs 1000 euro. Als wij iets brengen op een boeiende, deskundige manier willen wij op dezelfde wijze gehonoreerd worden. In en rond het operatiekwartier wordt ook steeds meer over saneringsmaatregelen gesproken, kan het actueler. De verpleegkunde is de laatste jaren, evenals de geneeskunde, enorm geëvolueerd. Als men dit in de opleiding zou inbouwen komt men ofwel tot een ongeoorloofde oppervlakkigheid of moet men de duur van de opleiding verhogen. Dit is financieel moeilijk haalbaar, daarom moet men reeds in de opleiding tot specialisatie overgaan. Het gevolg hiervan was de start van onze opleiding tot operatieverpleegkunde. Iedereen ziet er vandaag het nut van in. Menige directie en of hoofdverpleegkundigen vallen voor de druk van het financieel luikje en tracht een eigen opleiding in zijn OK op te starten. Verkeerd bezig moet ik zeggen. Het personeelsbestand dateert van de jaren 60. Er is dringend contact nodig met beleidsmensen. Wij willen inspraak over onze arbeidsomstandigheden en wij willen los van onze knechtenrol. De verpleging speelt een belangrijke rol binnen het behandelingsproces van de patiënt. Zeker de pioniers van de vereniging zijn hierin geslaagd, anderen helaas niet. Vandaar dat wij moeten blijven ijveren voor een zelfstandigheid in het OK met rechten en uiteraard plichten. Met kennis van zaken en de juiste mentale ingesteldheid. De geschiedenis herhaalt zich, weliswaar in een andere gestalte. Het symposium vond plaats op vrijdag 18 november 1988 in Genk Op het programma stonden oa. nieuwe operatietechnieken, laser, stress en stressverwerking. Het operatiekwartier is arbeidsintensief. De arbeidslast wordt er alsmaar groter en stress is een reëel gevaar. Alles herkenbaar ook na 20 jaar. 24

25 Betere verloning verpleegkundigen In de begroting zijn belangrijke bedragen ingeschreven voor een betere verloning van de zgn. nachturen en van houders van bijzondere beroepstitels. Echter is er helemaal niets terug te vinden voor een betere betaling van hoofdverpleegkundigen en diensthoofden. Deze situatie kan snel leiden tot een demotivering van deze sleutelfiguren in ons gezondheidssysteem. Mijn vragen aan de Minister : met wie werd overleg gepleegd omtrent de door u aangekondigde maatregelen inzake nachturen en bijzondere beroepstitels? Hoe verhoudt zich dat tov. het nakend nieuw sociaal akkoord ? Is dit een vóórafname? Vreest u niet dat deze eenzijdige toekenning voor de federaal betoelaagde zorginstellingen, een kettingreactie zal veroorzaken in instellingen ten laste van de Gemeenschappen? Werd er ter zake overleg gepleegd met uw collega s van de Gemeenschappen? Stroken deze maatregelen met het ontwerp van nieuwe functieclassificatie? Werd er rekening gehouden met het advies ter zaken van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen? Bent u op de hoogte van de even grote nood aan een betere verloning voor hoofdverpleegkundigen en diensthoofden? Wat stelt u ter zake in het vooruitzicht? Acht u het aangewezen om een totaalprogramma te maken in zake pecuniaire maatregelen geënt op uw attractiviteitplan? Luc Goutry Volksvertegenwoordiger 16 oktober 2009 Vraag van de heer Luc Goutry aan de vice-eerste minister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Maatschappelijke Integratie over "een betere verloning voor de verpleegkundigen" (nr ) Luc Goutry (CD&V): Mevrouw de voorzitter, mevrouw de minister, collega's, terug naar de sereniteit met de betere verloning voor verpleegkundigen. In de begroting zijn er belangrijke bedragen ingeschreven voor een betere verloning van de zogenaamde nachturen en van mensen die houder zijn van een bijzondere beroepstitel voor verpleegkunde. Er is echter niets terug te vinden voor een betere betaling van hoofdverpleegkundigen en diensthoofden. Deze situatie kan volgens mij eventueel leiden tot demotivering van deze sleutelfiguren in ons gezondheidssysteem. Mevrouw de minister, het attractiviteitsprogramma in de verpleegkunde is een van de sleutelpunten uit uw beleid. Ik waardeer ook de inspanningen die u doet voor de verpleegkunde, alleen mis ik een beetje de samenhang. Ik heb dan ook een aantal vragen. Met wie werd overleg gepleegd omtrent de door u aangekondigde maatregelen inzake nachturen en bijzondere beroepstitels? Hoe verhoudt zich dat tegenover het nakende nieuw sociaal akkoord ? Is dit daarop een voorafname? Vreest u niet dat deze eenzijdige toekenning van de federaal betoelaagde zorginstellingen een kettingreactie zal veroorzaken in instellingen die ten laste zijn van de Gemeenschappen? Werd er ter zake overleg gepleegd met uw collega's van de Gemeenschappen? Stroken deze maatregelen met het ontwerp van de nieuwe functieclassificatie? Werd er rekening gehouden met het advies ter zake van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen? Bent u op de hoogte van de even grote nood aan een betere verloning voor hoofdverpleegkundigen en diensthoofden? Wat stelt u ter zake in het vooruitzicht? Acht u het aangewezen om een totaalprogramma te maken inzake pecuniaire maatregelen die geënt zijn op uw plan? Mevrouw de minister, ik wil nog even herhalen dat ik uw inspanningen voor de verpleegkunde waardeer. Ik hou echter een klein beetje mijn hart vast omdat de vragen zeer divers zijn en omdat er een nieuw sociaal akkoord in aantocht is. We moeten, mijns inziens, oog blijven hebben voor het geheel en alles planmatig aanpakken. Wij mogen niet her en der initiatieven nemen die dan weer slecht vallen bij anderen. 25