Voortgezet Onderwijs gids voor ouders, verzorgers en leerlingen S T U D E R E N B E L E V E N W E T E N

Transcriptie

1 Voortgezet Onderwijs gids voor ouders, verzorgers en leerlingen S T U D E R E N B E L E V E N W E T E N

2

3 I N H O U D S O P G A V E Inleiding Het Nederlandse voortgezet onderwijs: De verschillende schoolsoorten Praktijkonderwijs Vmbo Havo en vwo Openbare en bijzondere scholen Grote en kleine scholen Informatie over een school De juiste schoolkeuze Het advies van de basisschool Kennismaken met de school Weigeren van een leerling Bezwaarmogelijkheden bij weigering Kosten en regels Wat kost onderwijs eigenlijk? De vrijwillige ouderbijdrage Wie kan in de studiekosten bijdragen? De bijdrage voor culturele activiteiten via school Gratis schoolboeken De leerplicht Kwalificatieplicht Verlofmogelijkheden? Als de leerling ziek is Leerplichtambtenaren Voortijdig van school af? Schorsing of verwijdering De gang van zaken op school en in de les De medewerkers op school Het eerste en tweede leerjaar De brugperiode De vakken in de onderbouw Moet elke leerling alle vakken volgen? Maatschappelijke stage Onderwijstijd Lesuitval en tussenuren Differentiële ruimte Extra begeleiding door de school Het rapport Keuzes en adviezen tijdens de rit De studie- of beroepsrichting kiezen Het advies aan het eind van de tweede klas De invloed van de ouders Zijn ouders en leerlingen aan het schooladvies gebonden? Adviezen na het tweede leerjaar Op weg naar het examen Het globale eindexamenprogramma Het examenreglement Het programma van toetsing en de afsluiting Het schoolexamen Het centraal examen Het vmbo-examen Doorstromen Gecommitteerden bij het centraal examen De eindcijfers Wanneer is een leerling geslaagd? Alsnog het diploma behalen Vragen en klachten over het centraal examen De stem van ouders en leerlingen Invloed van ouders en leerlingen op het beleid van de school De medezeggenschapsraad Rechten medezeggenschapsraad De algemene bevoegdheid De bijzondere bevoegdheid De ouderraad De andere vormen van oudervertegenwoordiging De leerlingenraad Het leerlingenstatuut De vorderingen op school Een goed contact met school Begeleiding van leerlingen op school Verschillen in begeleiding tussen scholen De vorderingen bijhouden Helpen met het huiswerk Leerproblemen Gedragsproblemen Extra aandacht en speciale hulp De Rugzak/ Gehandicapte leerling Als de school geen oplossing heeft Hulp bij het zoeken naar een school Waar kunnen ouders en leerlingen terecht met klachten? Bijlagen Belangrijke adressen en telefoonnummers Lijst met vragen Schema

4

5 I N L E I D I N G Deze gids is geschreven voor de ouder(s), verzorger(s) en de leerlingen die een keuze gaan maken voor hun vervolgopleiding in het voortgezet onderwijs 1. Het geeft antwoord op vragen die ouders en leerlingen hebben, bijvoorbeeld over zaken als de schoolvakanties, de verschillende soorten onderwijs, de examens en reglementen, de sfeer op school of over kosten. Met andere woorden: de gids informeert u over rechten, plichten en mogelijkheden in het onderwijs. Achterin vindt u een lijst met handige telefoonnummers en een vragenlijst die u kunnen helpen bij het vinden van een geschikte school. In deze onderwijsgids wordt u geïnformeerd over wet- en regelgeving. Aan deze onderwijsgids als zodanig kunnen geen rechten worden ontleend. 1 Het gaat hier over het door de overheid bekostigde voortgezet onderwijs. 5

6 Een groot deel van wat leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs leren, is voor alle leerlingen hetzelfde.

7 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N In dit hoofdstuk treft u informatie aan over de verschillende schoolsoorten, het verschil tussen openbare en bijzondere scholen en tussen grote en kleine scholen. Ook staan in dit hoofdstuk onderwerpen als het advies van de basisschool, hoe u kunt kiezen uit de verschillende scholen in het voortgezet onderwijs en de kennismaking met de school van uw keuze. De verschillende schoolsoorten Aan het einde van de basisschool maken u en uw kind samen een keuze voor een van de soorten voortgezet onderwijs. U kunt hierbij kiezen uit: - praktijkonderwijs - vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs); - havo (hoger algemeen voortgezet onderwijs); - vwo (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs). In de eerste leerjaren (de onderbouw) van al deze schoolsoorten leren leerlingen ongeveer hetzelfde. Daarna zijn er grote verschillen. Het vwo duurt bijvoorbeeld veel langer en het eindniveau ligt hoger. De manier waarop de lessen gegeven worden kan ook per schoolsoort verschillen. Het praktijkonderwijs Het praktijkonderwijs is bedoeld voor leerlingen waarvoor het vmbo te moeilijk is. Het praktijkonderwijs is op de individuele leerling gericht, voor elke leerling wordt er een apart plan gemaakt: een individueel ontwikkelingsplan. In dit plan staat wat er wordt gedaan om leerlingen zo goed mogelijk op het latere leven voor te bereiden (wonen, werken, vrije tijd en burgerschap). Omdat de individuele behoefte van de leerlingen centraal staat, zijn er weinig voorschriften voor het praktijkonderwijs. Op zo n school krijg je wel les in taal, rekenen/wiskunde, informatiekunde en lichamelijke oefening, maar hiervoor zijn geen programma s vastgelegd, waardoor de lessen beter kunnen worden aangepast aan de leerling. Naast deze vakken krijg je op het praktijkonderwijs ook vakken die speciaal gericht zijn op beroepen die de leerling later kan beoefenen. Deze vakken verschillen per school. In overleg met de gemeente wordt gekozen voor bijvoorbeeld vakken voor magazijn- 7

8 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N medewerker, de horeca, vorkheftruckchauffeur, de bouw en het grootwinkelbedrijf. Met elke leerling wordt gesproken over zijn/haar beroepswensen en de mogelijkheden die hij/zij heeft. Als de leerlingen ouder zijn, doen zij tijdens stages veel praktijkervaring op om zich voor te bereiden op baan. De scholen doen hun best om voor hun leerlingen een geschikte functie te vinden. Om toegelaten te worden op een school voor praktijkonderwijs moet je ouder zijn dan 12 en een zogenoemde indicatie hebben. Een indicatie is een verwijzing van een regionale verwijzings commissie; de nieuwe school zal dit voor je regelen. De 16 Regionale Verwijzingscommissies beslissen op basis van landelijk vastgestelde criteria over zo n aanvraag van een VO-school voor leerlingen die extra zorg nodig hebben. Het vmbo Het voorbereidend middelbaar beroeps onderwijs (vmbo) bestaat uit zogenaamde leerwegen. Een leerweg is de route die een leerling volgt na de onderbouw. De vier leerwegen zijn: - de theoretische leerweg; - de gemengde leerweg; - de kaderberoepsgerichte leerweg; - de basisberoepsgerichte leerweg. Alle vier de leerroutes leiden naar het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). De gemengde leerweg ligt qua niveau dicht bij de theoretische leerweg en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 2 of 3) in het middelbaar beroepsonderwijs. Ook hier kun je met een diploma naar de havo. De kaderberoepsgerichte leerweg richt zich op de praktijk en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 2 of 3) in het middelbaar beroepsonderwijs. De basisberoepsgerichte leerweg bereidt voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) in het middelbaar beroepsonderwijs. Binnen de basisberoepsgerichte leerweg is een nieuw traject ingevoerd, het leerwerktraject. Dit is een leerwijze met meer ruimte voor stage of werk. Ook het leerwerktraject geeft toegang tot een niveau 2 opleiding in het mbo, mits deze verwant is. Is die niet verwant, dan kunnen eventueel nadere eisen door het mbo worden gesteld. Elke leerweg kent een keuze uit vier sectoren: Techniek, Zorg en Welzijn, Economie en Landbouw. Leerlingen in het vmbo kiezen op zijn vroegst aan het eind van het tweede leerjaar voor een van die sectoren. Binnen deze sectoren bestaan weer afdelingen: Voortgezet Onderwijs De theoretische leerweg is het beste te vergelijken met de oude mavo. Een diploma van de theoretische leerweg geeft toegang tot vakopleidingen (niveau 3) en middenkaderopleidingen (niveau 4) van het mbo. Met een diploma van de theoretische leerweg kan je ook naar de havo. 8

9 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N Sector Techniek Zorg en welzijn Economie Landbouw Afdelingen Bouw- Metaal- Elektro- Voertuigen- Installatie Grafische techniek techniek techniek techniek techniek techniek Verzorging Uiterlijke verzorging Administratie Handel en Mode en verkoop commercie Consumptief Landbouw en natuurlijke omgeving Niet elke school heeft alle afdelingen in huis. Een leerling kan dus bijvoorbeeld niet overal 'voertuigentechniek' of 'uiterlijke verzorging' volgen. Het is daarom raadzaam om bij de vmbo-scholen bij u in de omgeving na te vragen welke opleidingen zij aanbieden. Daarnaast zijn er nog scholen die een gecombineerd programma aanbieden: het intrasectorale programma. Het intrasectorale programma is opgebouwd uit onderdelen van verschillende afdelingen binnen één sector. Ouders en leerlingen doen er goed aan om bij de overgang van het basisonderwijs naar het vmbo de zwaarte van de leerwegen goed in het oog te houden. Zorgstructuur In het vmbo is de zogeheten zorgstructuur ingevoerd. Een van de doelen in het vmbo is dat zoveel mogelijk leerlingen een van de leerwegen met een diploma afsluiten. De meeste leerlingen zullen dat doel op eigen kracht en zonder bijzondere voorzieningen kunnen bereiken. Maar er zijn ook leerlingen die daarbij wat extra hulp nodig hebben. Voor leerlingen die bij het volgen van een van de leerwegen tijdelijke ondersteuning nodig hebben, is er het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo). Leerlingen krijgen dan extra (orthodidactische of orthopedagogische) hulp. Sommige vmbo-scholen hebben een aparte voorziening voor leerlingen die leerwegondersteunend onderwijs krijgen. De leerlingen krijgen daar onder andere les in kleinere groepen en kunnen daardoor meer hun eigen tempo volgen. In het leerwegondersteunend onderwijs volgen de leerlingen hetzelfde programma als in de reguliere leerwegen. De beslissing of uw kind leerwegondersteunend onderwijs ontvangt is een beslissing van de school. De middelbare school bepaalt zelf of een leerling extra ondersteuning krijgt of niet. Een regionale verwijzingscommissie beslist op basis van de aanmelding door de school, of de school extra geld ontvangt voor de verzorging van uw kind. De 16 Regionale Verwijzingscommissies beslissen op basis van landelijk vastgestelde criteria over de aanvraag van een VOschool voor leerlingen die extra zorg nodig hebben en in aanmerking komen voor Leerweg Ondersteunend Onderwijs. Ook niet-geïndiceerde leerlingen zijn door scholen toelaatbaar tot de verschillende vormen en mogelijkheden van leerwegondersteuning in het vmbo. De school is wel verplicht om voor elke leerling met een beschikking voor leerwegondersteunend onderwijs of praktijkonderwijs een individueel handelingsplan op te stellen. U kunt de school hiernaar vragen. Als leerlingen in het leerwegondersteunend onderwijs de lessen door omstandigheden niet kunnen volgen, mogen ze onder bepaalde voorwaarden naar het praktijkonderwijs. 9

10 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N Voortgezet Onderwijs Het havo en vwo Het havo duurt vijf jaar en is vooral bedoeld als voorbereiding op het hbo (hoger beroepsonderwijs). Met een bewijs dat de eerste drie leerjaren havo met gunstig gevolg zijn doorlopen, kan een leerling doorstromen naar een vakopleiding of een middenkaderopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs. Het vwo ten slotte duurt zes jaar en is vooral bedoeld als voorbereiding op het wetenschappelijk onderwijs. Met een bewijs dat de eerste drie leerjaren van het vwo met gunstig gevolg zijn doorlopen, kan een leerling doorstromen naar een vakopleiding of een middenkaderopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs. Tot het vwo behoren het atheneum en het gymnasium. Op het gymnasium krijgen alle leerlingen Grieks en Latijn in de onderbouw en Grieks en/of Latijn in de bovenbouw. Op het atheneum wordt soms Latijn gegeven als keuzevak. Op een lyceum kunnen leerlingen zelf kiezen voor het gymnasium of het atheneum. In het havo en het vwo heeft een leerling de keuze uit vier profielen. Een profiel bestaat uit een onderwijsprogramma dat de leerling in het havo en vwo voorbereidt op een opleiding aan een hogeschool of universiteit. Er zijn vier profielen: - natuur en techniek; - natuur en gezondheid; - economie en maatschappij; - cultuur en maatschappij. Elk profiel heeft een gemeenschappelijk deel, dat voor alle profielen gelijk is. Daarnaast is er een profieldeel dat elk van de profielen kenmerkt. Ten slotte is er een vrij deel. Deze vrije ruimte kan de leerling gebruiken om vakken te volgen uit een ander profieldeel. Dat vergroot de mogelijkheden van leerlingen om door te stromen naar het hoger onderwijs. 10 Openbare en bijzondere scholen Nederland kent ongeveer 650 scholen voor voortgezet onderwijs. En net als in het basisonderwijs zijn er openbare en bijzondere scholen. Een openbare school staat open voor alle leerlingen, van welke godsdienst of levensovertuiging dan ook. Er zijn ook openbare scholen die volgens bepaalde opvoeding- en onderwijsmethoden werken, zoals Montessori, Jenaplan, Freinet en Dalton. Een bijzondere school wordt bestuurd door een vereniging- of stichtingsbestuur. Meestal zitten ouders zelf in het bestuur van zo'n school. Er zijn allerlei bijzondere scholen: Confessioneel bijzondere scholen zijn rooms-katholieke, protestantschristelijke, joodse of islamitische scholen. Zij werken vanuit een godsdienst en wereldbeschouwing en combineren dit met een bepaalde opvoedingen onderwijsmethode. Dat kan ook Montessori of Jenaplan zijn. Algemeen bijzondere scholen gaan uit van de gelijkwaardigheid van levensbeschouwingen en combineren dit in de regel met bepaalde opvoeding- en onderwijsmethoden zoals Montessori, Jenaplan en Dalton. Vrije scholen combineren een eigen antroposofische mensvisie met een opvoedingsmethode. Godsdienstonderwijs kan als een verplicht vak op de confessioneel bijzondere scholen worden gegeven. Als ouders dit wensen, kan godsdienstonderwijs als een niet-verplicht vak worden gegeven op de algemeen bijzondere en openbare scholen.

11 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N Kwaliteitskaart: De inspectie van het onderwijs brengt jaarlijks in september kwaliteitskaarten uit met de resultaten van scholen voor voortgezet onderwijs Wilt u meer weten over openbaar onderwijs, bijzonder onderwijs of over speciale opvoeding- en onderwijsmethoden, dan kunt u contact opnemen met een van de organisaties die achter in deze gids vermeld staan. Grote en kleine scholen Scholen voor voortgezet onderwijs zijn er in verschillende maten. De grootste scholen zijn vaak brede scholengemeenschappen. Hier kunnen leerlingen op een school (meestal met meer dan één gebouw) terecht voor alle soorten voortgezet onderwijs. Als ze van het vmbo naar het havo willen, hoeven ze dus niet naar een andere school. Een groot verschil met het basisonderwijs is dat op deze scholen veel meer leerlingen zitten; ook werken er veel meer leraren. Brede scholengemeenschappen zijn vaak georganiseerd in leerlingenstromen, afdelingen of sectoren. Door deze manier van organiseren wordt de band tussen leerlingen en leraren onderling versterkt. Daarnaast bestaan er scholen die een aantal, maar niet alle schoolsoorten bieden. Dit zijn de zogenaamde smalle scholengemeenschappen voor bijvoorbeeld vmbo, vmbo theoretisch-havo-vwo of voor havo-vwo. Tot slot kennen we nog categoriale scholen. Deze scholen hebben maar één soort onderwijs, bijvoorbeeld alleen vmbo theoretisch of alleen gymnasium. Het kan zijn dat een leerling op een bepaald moment beter ander onderwijs kan volgen dan de categoriale school biedt. De meeste scholen hebben in een regio afspraken gemaakt om een soepele overgang naar een andere school mogelijk te maken. Informatie over een school Als u meer wilt weten over een school, dan kunt u de schoolgids van de school aanvragen. Ook kunt u de kwaliteitskaart van de school of het toezichtrapport van de inspectie raadplegen op de internetpagina van de inspectie ( inspectie.nl). Daarnaast hebben de meeste scholen een eigen internetsite waar u veel informatie vindt. Veel scholen organiseren bovendien speciale informatieavonden of -dagen voor nieuwe leerlingen en ouders. Schoolgids Scholen zijn verplicht een schoolgids uit te brengen voor ouders, verzorgers en leerlingen. In zo'n gids staan veel zaken die bij het kiezen van een school van belang zijn: de uitgangspunten en doelstellingen van een school, de manier van lesgeven, maar ook lestijden en vakantieroosters. De gids vertelt u daarnaast of de school speciale programma's heeft voor leerlingen die extra hulp nodig hebben of voor bijvoorbeeld topsporters, hoogbegaafde leerlingen, tweetalig onderwijs of muziek en dans. De schoolgids moet jaarlijks gecontroleerd en zonodig vernieuwd worden. De medezeggenschapsraad heeft invloed op de inhoud van deze schoolgids. Daarna wordt hij uitgereikt aan de ouders. Ouders krijgen de gids ook als ze hun kind inschrijven op een school. De schoolgids geeft waardevolle informatie over het reilen en zeilen op de school. Vraag de school gerust naar zo n schoolgids! Kwaliteitskaart De inspectie van het onderwijs brengt jaarlijks in september kwaliteitskaarten uit met de resultaten van scholen voor voortgezet onderwijs. Deze kaarten zijn speciaal bedoeld voor ouders die voor en met hun kind een school voor voortgezet onderwijs willen kiezen. 11

12 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N Voortgezet Onderwijs De kaarten worden gepubliceerd op internet ( De kwaliteitskaarten bestaan nu uit een overzicht van de oordelen van de inspectie over een school, zoals die door de inspectie na een schoolbezoek zijn vastgesteld. Het gaat om resultaten van leerlingen (examens en zittenblijven), de kwaliteit van leraren, de begeleiding van leerlingen, het klimaat op de school en de wijze hoe de school zelf nagaat of ze nog onderwijs van voldoende kwaliteit leveren. Ouders kunnen met deze kaarten de resultaten van scholen onderling vergelijken en zien hoe een school het doet in vergelijking met het landelijke gemiddelde. De juiste schoolkeuze U kunt uiteraard zelf beslissen of u uw kind bij een openbare of een bijzondere school voor voortgezet onderwijs wilt aanmelden. In principe heeft u een vrije schoolkeuze. In de praktijk wordt de keuze beperkt door het - mede op de uitslag van de Cito-toets gebaseerde - advies van de basisschool, en de toelatingseisen voor de leerwegen in het vmbo en voor havo en vwo. Leerlingen moeten het onderwijs immers wel aankunnen. Het is vaak niet verstandig een leerling aan een hogere of lagere opleiding in het voortgezet onderwijs te laten beginnen dan het advies van de basisschool aangeeft. Daarnaast kunnen de keuzemogelijkheden beperkt zijn omdat een school van een bepaalde richting vanuit de optiek van levensbeschouwing of godsdienst bepaalde voorwaarden stelt. Achter in de gids is een lijst te vinden met vragen die u kunnen helpen als u scholen wilt vergelijken. U kunt de lijst met vragen gebruiken als u zich wilt voorbereiden op een gesprek met een school. Het advies van de basisschool Als u gaat bepalen welke school voor voortgezet onderwijs het meest geschikt is, heeft u te maken met in ieder geval twee zaken: het advies van de basisschool en de toelatingseisen bij vmbo, havo en vwo. De directeur en de groepsleraar van groep 8 van de basisschool geven, na overleg met het team, in de loop van het laatste basisschooljaar een schooladvies (officieel: het onderwijskundig rapport). Vaak baseert de basisschool het advies op de eindtoetsen die door veel scholen worden afgenomen, zoals de Cito-toets. Maar dat is zeker niet het enige. Ook de andere leerprestaties wegen mee, en natuurlijk de interesses en motivatie van de leerling. Het geheel moet in onderlinge samenhang worden bekeken. Op grond van deze gegevens schat de school in welk niveau de leerling waarschijnlijk met succes kan volgen: vmbo, havo of vwo. Als de basisschool vindt dat uw kind leerwegondersteunend onderwijs of praktijkonderwijs nodig heeft, is een indicatiestelling nodig. Zie voor meer informatie de paragrafen over het praktijkonderwijs en het vmbo. Alle basisscholen moeten het schooladvies op papier zetten en aan de ouders geven. De meeste scholen geven een uitgebreide - mondelinge - toelichting op de eindtoets en het advies. 12

13 1 H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N Voor de leerlingen is er meestal aan het begin van het eerste schooljaar een kennismakingsperiode. Ook geven ze voorlichting over de keuzemogelijkheden in het voortgezet onderwijs bij u in de omgeving. Scholen voor voortgezet onderwijs hechten veel waarde aan het schooladvies van de basisschool. Dit advies is bij wet voorgeschreven. Toelating tot vmbo theoretisch, havo of vwo moet op basis van geschiktheidonderzoek. Het gaat meestal om een onderzoek naar kennis en inzicht in het laatste jaar van de basisschool (de eindtoets). Een schoolbestuur kan voor toelating ook een minimumscore eisen op de eindtoets van de basisschool. Soms laten scholen een psychologisch onderzoek uitvoeren. Maar dat gebeurt alleen als de ouders het daarmee eens zijn. Bijzondere scholen mogen leerlingen wel weigeren als de godsdienst of levensbeschouwing van de ouders of leerling niet past bij die van de school. Maar ze mogen leerlingen niet weigeren als er binnen redelijke afstand van de woning van de leerling geen openbare school is. Bezwaarmogelijkheden bij weigering De schoolbesturen zijn verplicht om schriftelijk aan ouders uit te leggen waarom hun kind geweigerd wordt. De ouders kunnen dan binnen zes weken, eveneens schriftelijk, bezwaar maken. Het schoolbestuur moet daarna binnen vier weken een nieuwe beslissing nemen, nadat de ouders en de leerling zijn gehoord. Kennismaken met de school De meeste scholen voor voortgezet onderwijs hebben kennismakingsavonden of -middagen voor ouders, zogenaamde open dagen. Daar worden ouders (en leerlingen) in grote lijnen voorgelicht over de mogelijkheden die de school biedt, de manier waarop men onderwijs geeft en wat de school verder doet aan extra activiteiten. Is de keuze eenmaal gemaakt en wordt de leerling toegelaten, dan volgt vaak nog een informatiebijeenkomst waarin ouders nader worden geïnformeerd over wat de leerling in de eerste klas te wachten staat. Voor de leerlingen is er meestal aan het begin van het eerste schooljaar een kennismakingsperiode. Weigeren van een leerling In principe beslist het bestuur van de school voor voortgezet onderwijs of een leerling wordt toegelaten. Een school mag een leerling dus weigeren. Maar hiervoor moeten wel goede redenen zijn, bijvoorbeeld dat een school vol is. De school mag de leerling niet willekeurig weigeren, bijvoorbeeld door toelating afhankelijk te stellen van de aanvullende ouderbijdrage. 13

14 Het onderwijs in Nederland is gratis.

15 2 K O S T E N E N R E G E L S Dit hoofdstuk gaat over de kosten van het onderwijs en de regels in het onderwijs. Het gaat hier om informatie over de ouderbijdrage, de studiekosten, de leerplicht, overblijven, buitenschoolse activiteiten, vakanties enzovoort. Wat kost onderwijs eigenlijk? Het voortgezet onderwijs in Nederland is vanaf 1 augustus 2005 gratis zolang de kinderen volledig leerplichtig zijn. Maar dat betekent natuurlijk niet dat onderwijs niets kost. Gemiddeld betaalt de Nederlandse overheid c per jaar voor elke leerling in het voortgezet onderwijs. De vrijwillige ouderbijdrage Scholen mogen ouders vragen mee te betalen aan bepaalde activiteiten of voorzieningen: de zogenaamde ouderbijdrage. Die ouderbijdrage is een vrijwillige bijdrage, d.w.z. dat u als ouder kunt kiezen of u wel of niet betaalt voor een bepaalde activiteit of voorziening. Scholen mogen een leerling de toegang tot de school dus niet weigeren als u deze bijdrage niet kunt of wilt betalen. Maar als u niet bijdraagt, mag uw kind misschien niet meedoen aan bepaalde festiviteiten of uitstapjes. Die worden namelijk vaak uit de ouderbijdrage betaald. Wanneer excursies een onderdeel vormen van het schoolplan, kan de school leerlingen de deelname niet weigeren. Het geld van de ouderbijdragen wordt meestal gebruikt voor festiviteiten, culturele activiteiten en extra leermiddelen. Sommige scholen vragen één bedrag per jaar, andere vragen per keer geld voor een speciale activiteit. Weer andere scholen gebruiken beide mogelijkheden. De school moet met de ouders een schriftelijke overeenkomst sluiten over de ouderbijdrage. Eerst moet echter vaststaan dat de leerling wordt toegelaten tot de school. In de overeenkomst moet de school duidelijk maken wat er met het geld van de ouderbijdrage gebeurt. Daarnaast moet in de overeenkomst staan welke regels gelden voor vermindering of kwijtschelding van deze bijdrage. De hoogte van de ouderbijdrage verschilt per school. 15

16 2 K O S T E N E N R E G E L S Nadat u akkoord bent gegaan met de ouderbijdrage, bent u natuurlijk verplicht deze te betalen. Dat geldt ook voor verhogingen van de ouderbijdrage. U kunt via de medezeggenschapsraad invloed uitoefenen op de hoogte en de besteding van de ouderbijdrage, want die heeft daarop instemmingsrecht. Brochures over de WTOS kunt u aanvragen bij het Centraal Distributiepunt van de IB-Groep, telefoonnummer: of downloaden via de internetsite van de IB-Groep ( U kunt de brochure ook bij de school en bij de steunpunten van de IB-Groep krijgen. Voortgezet Onderwijs Er is een gedragscode Schoolkosten Voortgezet Onderwijs die beschrijft hoe scholen op een zorgvuldige en heldere manier met ouders kunnen communiceren over de schoolkosten. Deze gedragscode is opgesteld door vertegenwoordigers van besturen- en ouderorganisaties en de VO-raad. U kunt de school vragen of zij deze gedragscode toepast. U kunt de gedragscode downloaden op Bijzondere scholen vragen soms ook nog contributie voor het lidmaatschap van de vereniging waar de school van uitgaat. U bent meestal niet verplicht om lid te worden van zo'n vereniging. Wie kan in de studiekosten bijdragen? In sommige gevallen kunnen ouders van leerlingen die jonger zijn dan 18 jaar een tegemoetkoming in de kosten te krijgen. Dat is geregeld in de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten: de WTOS. De WTOS is ook van toepassing op leerlingen van leerwegondersteunend onderwijs en praktijkonderwijs. Een leerling die 18 jaar of ouder is en onderwijs volgt in het voortgezet onderwijs, het voortgezet speciaal onderwijs of het speciaal voortgezet onderwijs, ontvangt een basistoelage en kan soms ook in aanmerking komen voor een aanvullende toelage. Ook een leerling van 18 jaar of ouder die onderwijs volgt in het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs kan voor deze tegemoetkoming studiekosten in aanmerking komen, afhankelijk van het aantal uren dat onderwijs wordt gevolgd. Ouders blijven wettelijk verantwoordelijk voor de kosten van levensonderhoud en studie totdat hun zoon of dochter 21 jaar is, ook al ontvangt hij of zij na zijn of haar 18de verjaardag een basistoelage en eventueel een tegemoetkoming in de schoolkosten (volgens de WTOS). Voor leerlingen met een lichamelijke, verstandelijke, of zintuiglijke handicap is het onder bepaalde voorwaarden mogelijk via de gemeente een vergoeding te krijgen voor de kosten van het vervoer van en naar school. De school en de gemeente kunnen u hierover informatie geven. De bijdrage voor culturele activiteiten via school In de bovenbouw van het vmbo, havo en vwo krijgen leerlingen het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV); in het gymnasium krijgen ze Klassieke Culturele vorming (KCV). Deze vakken bestaan uit drie delen, waarvan CKV1 (KCV1) voor alle leerlingen verplicht is. Vanaf het schooljaar ontvangen alle leerlingen in het voortgezet onderwijs een cultuurkaart. Aan de cultuurkaart is een tegoed van 15 euro per leerling gekoppeld waarmee leerlingen, zowel klassikaal als individueel, culturele activiteiten kunnen ondernemen. Ook geeft de cultuurkaart korting op culturele activiteiten (CJPkorting). Leerlingen hoeven dus geen aparte CJP-pas aan te schaffen. De cultuurkaart vervangt de ckv-vouchers die sinds 1999 met veel succes culturele participatie onder jongeren stimuleren. 16

17 2 K O S T E N E N R E G E L S Vanaf het schooljaar ontvangen alle leerlingen in het voortgezet onderwijs een cultuurkaart. De cultuurkaart is op naam van de leerling gesteld, maar wordt wel door de school aangevraagd bij CJP (stichting Cultureel Jongeren Paspoort). De 15 euro die aan de kaart gekoppeld is kan door de leerling zelf en door de docent worden gebruikt. De docent bepaalt in eerste instantie hoe het tegoed wordt ingezet. Dit is afhankelijk van het beleid van de school. Het beschikbare budget is niet alleen gekoppeld aan het vak CKV. Met de Cultuurkaart kunnen leerlingen ook culturele activiteiten ondernemen voor andere vakken. Voor taal- of geschiedenisonderwijs kunnen ze bijvoorbeeld naar een Frans toneelstuk of een historisch museum. Hiermee is het mogelijk om invulling te geven aan een doorlopende leerlijn cultuureducatie. Gratis schoolboeken De schoolboeken in het bekostigd voortgezet onderwijs worden voor ouders gratis. Hiermee wil het kabinet ouders tegemoetkomen in de schoolkosten die ze voor hun kinderen maken. Eerder werd daarom het lesgeld al afgeschaft. In het schooljaar 2008/2009 kopen of huren de ouders of verzorgers nog de schoolboeken. Nieuw is dat zij daarvoor rond december 2008 een éénmalige tegemoetkoming schoolboeken van?316 krijgen. Als de leerling op 1 oktober 2008 nog geen 18 jaar is, betaalt de Sociale Verzekeringsbank (SVB) dat bedrag aan de ouder/verzorger. Als de leerling op 1 oktober 18 jaar of ouder is, betaalt de Informatie Beheer Groep (IB- Groep) het bedrag van?316 rechtstreeks aan de leerling. In het schooljaar hoeven ouders of verzorgers geen schoolboeken meer te huren of te kopen. De school zorgt voor schoolboeken. Op de site vindt u meer informatie. Bijvoorbeeld, wat er nu precies bedoeld wordt met gratis schoolboeken. Ouders en leerlingen kunnen met hun vragen ook terecht bij Postbus 51 via het gratis telefoonnummer of via onder het thema Onderwijs en cultuur. De leerplicht Tot en met het schooljaar waarin een leerling de leeftijd van 16 jaar bereikt, is het volledig leerplichtig. Die leerplicht is vastgelegd in de Leerplichtwet 1969 waar ouders én leerlingen zich aan moeten houden. De wet gaat er namelijk vanuit dat leerlingen vanaf hun 12de zelf de verantwoordelijkheid hebben om naar school te gaan. Als zij dat niet doen (en langdurig spijbelen), dan kunnen ze een taakstraf of een boete krijgen. Ouders kunnen een boete krijgen en in het ergste geval riskeren zij zelfs een gevangenisstraf. Onder bepaalde voorwaarden kunnen leerlingen vanaf hun 14de jaar een alternatief leertraject volgen. Ze gaan dan naar school, maar werken daarnaast ook in de praktijk. Kwalificatieplicht Na de volledige leerplicht start, voor jongeren die nog geen startkwalificatie hebben, de kwalificatieplicht. Dat houdt in dat alle jongeren, tenzij ze al een startkwalificatie hebben, tot hun 18e verjaardag onderwijs moeten volgen, gericht op het halen van een startkwalificatie. Dit is een havo-, vwo- of mbo2-diploma. De kwalificatieplicht hoeft niet meteen te betekenen dat de leerling vijf dagen per week in de schoolbanken zit. Het is ook mogelijk om met combinaties van leren en werken aan de kwalificatieplicht te voldoen, zoals de beroepsbegeleidende leerweg in het mbo. De volledige leerplicht eindigt ook als de leerling twaalf volledige schooljaren één of meer scholen heeft bezocht. 17

18 2 K O S T E N E N R E G E L S Leerlingen tot 16 jaar die door een vroeg huwelijk wettelijk meerderjarig zijn, blijven toch leerplichtig. Sommige jongeren kunnen geen startkwalificatie halen omdat ze hier cognitief niet toe in staat zijn. Jongeren in het praktijkonderwijs, zeer moeilijk lerende kinderen en meervoudig gehandicapte kinderen zijn daarom vrijgesteld van de kwalificatieplicht. Verder kent de Leerplichtwet in artikel 5 een vrijstellingsregeling voor individuele gevallen waarin sprake is van lichamelijke of psychische gronden die een jongere ongeschikt maken om tot een school of instelling te worden toegelaten. Deze bepaling is ook van toepassing op de kwalificatieplicht. Verlofmogelijkheden? Leerlingen krijgen vrij voor dagen waarop zij vanwege de geloofs- of levensovertuiging van de ouders niet op school kunnen zijn. Ouders dienen dit uiterlijk twee dagen vantevoren aan de school te melden. Het vrij krijgen geldt ook voor dagen met belangrijke familieverplichtingen, zoals begrafenissen of huwelijken. hoogte stellen van de ziekte, want de school moet weten waarom de leerling er niet is. Kunt u de school niet direct bellen? Zorg dan dat de school toch zo snel mogelijk weet dat de leerling ziek is. Als een leerling heel lang ziek is of in het ziekenhuis moet blijven, dan worden er veel lessen gemist. De school is dan verplicht om afspraken te maken met de ouders over de lessen van de leerling. Want het is belangrijk dat het onderwijs doorgaat, ook als de leerling ziek is. Anders krijgt de leerling een leerachterstand. Daarnaast is het belangrijk dat de leerling sociale contacten blijft houden. Als de leerling in het ziekenhuis ligt, kan de school hulp vragen aan een consulent onderwijsondersteuning zieke leerlingen. Deze consulenten werken bij academische ziekenhuizen en bij de onderwijsbegeleidingsdiensten. Meer informatie hierover is beschikbaar bij mentor of op internet. Bijvoorbeeld op de website van het landelijk netwerk Ziek Zijn en Onderwijs (Ziezon), Op deze website staat informatie van de gezamenlijke onderwijsbegeleidingsdiensten en academische ziekenhuizen. Voortgezet Onderwijs De directeur of rector mag buiten de schoolvakanties geen vrij geven voor een wintersportvakantie of bezoek van buitenlandse leerlingen aan het land van herkomst. De directeur of rector van de school mag in heel bijzondere gevallen de leerling voor ten hoogste tien dagen per jaar vrij geven om met zijn ouders of verzorgers op vakantie te gaan. Dat geldt alleen voor ouders die door hun beroep niet in de schoolvakanties weg kunnen gaan. De directeur of rector mag geen toestemming geven voor vakanties in de eerste twee weken na de grote vakantie. Als de leerling ziek is Een leerling kan vanwege ziekte niet in staat zijn om naar school te gaan. De ouders moeten de school tijdig op de 18 De school let erop dat leerlingen niet zonder duidelijke redenen van school wegblijven. Ouders of de leerlingen moeten elk verzuim - om welke reden dan ook - aan de school melden. Als ouders toestemming willen krijgen voor extra vrij, dan moeten ze dat in de regel ten minste twee dagen voordat de gebeurtenis plaatsvindt, vragen aan de school. Ouders die hun kinderen moedwillig van school houden en leerlingen die van school wegblijven zonder dat de ouders dat te verwijten valt, kunnen een boete krijgen. In het ergste geval riskeren ouders een gevangenisstraf.

19 2 K O S T E N E N R E G E L S Leerplichtambtenaren De wet verplicht ouders om ervoor te zorgen dat hun kinderen naar school gaan. Maar ook de leerlingen zélf zijn vanaf hun 12de jaar verantwoordelijk voor hun aanwezigheid op school. Bij herhaalde afwezigheid van een leerling of na drie dagen afwezigheid zonder dat daarvoor een redelijke verklaring wordt gegeven, waarschuwt de school de gemeente. De leerplichtambtenaar zal dan een onderzoek instellen en controleren of de school, de ouders en de leerling zich aan de wet houden. Schorsing of verwijdering Als leerlingen zich ernstig misdragen, dan kunnen ze van school worden gestuurd. De school kan met opgave van reden een leerling voor maximaal een week schorsen. De school is verplicht om een schorsing van langer dan één dag te melden bij de Onderwijsinspectie. Is de schorsing voorgoed, dan spreken we van verwijdering. De gemeente controleert of ouders en leerlingen zich aan de leerplicht houden. Daarvoor zijn speciale mensen aangesteld: de leerplichtambtenaren. Ouders kunnen bij de leerplichtambtenaar terecht voor vrijstelling van inschrijving op een school. Bijvoorbeeld omdat de leerling niet naar school kan door ernstige lichamelijke of psychische problemen, of omdat de leerling onderwijs volgt op een school in het buitenland, bijvoorbeeld in België. Voortijdig van school af? Er kunnen allerlei redenen zijn dat een leerling van school gaat zonder een diploma behaald te hebben. Mét startkwalificatie (havo/vwo of minimaal mbo- 2 diploma) hebben jongeren veel meer kans op een leuke en goed betaalde baan. Ouders en school kunnen op allerlei manieren actie ondernemen om te voorkomen dat een leerling voortijdig van school gaat. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een website op internet over voortijdig schoolverlaten. Op deze site kunt u regelgeving en wetenswaardigheden vinden over voortijdig schoolverlaten. Het adres is: Of lees de brochure 'Iedereen naar school'. Deze brochure is op school verkrijgbaar. Verwijdering gebeurt maar hoogst zelden en ook niet van de ene dag op de andere. Voordat een leerling verwijderd wordt, is er meestal al heel wat voorgevallen. De beslissing over verwijdering van een leerling wordt genomen door het schoolbestuur. Voordat zo'n besluit kan worden genomen, moet eerst de leerling worden gehoord. Als deze nog geen 18 jaar is, moeten ook zijn ouders de gelegenheid krijgen te worden gehoord. Als het om een leerplichtige leerling gaat, moet het schoolbestuur er bovendien voor zorgen dat een andere school de leerling toelaat. Een beslissing over verwijdering moet het schoolbestuur meteen melden aan de leerplichtambtenaar. Ook moet er dan worden overlegd met de inspectie. Gedurende deze periode kan de leerling worden geschorst. De schoolbesturen zijn verplicht aan de leerling, en als deze nog geen 21 jaar is ook aan zijn ouders, schriftelijk uit te leggen waarom de leerling wordt verwijderd. Binnen zes weken kan schriftelijk bezwaar worden gemaakt bij het schoolbestuur. Dat moet daarna binnen vier weken opnieuw beslissen nadat de leerling en - als deze nog geen 18 jaar is - ook de ouders zijn gehoord. 19

20 Veel leraren geven niet alleen les, maar hebben ook nog een andere taak.

21 3 D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L E N I N D E L E S Hoe het toegaat op school en tijdens de les, staat allemaal in dit hoofdstuk. Het gaat dan om zaken als de vakken die worden gegeven, hoe de school met tussenuren Leraren en andere functionarissen op de school Op de school voor voortgezet onderwijs krijgen de leerlingen voor ieder vak meestal een andere leraar. Dat is wel het grootste verschil met het basisonderwijs: niet meer één leraar per groep, maar een leraar per vak. Soms is het een team van leraren die samen een deel van het onderwijs verzorgen. Het is in ieder geval niet meer zo als op de basisschool, waar leerlingen het hele jaar meestal met maar één leraar optrekken. omgaat, wat een brugperiode is. Ook kunt u lezen hoe de school omgaat met het geven van cijfers en met de rapporten. Leerlingen kunnen dus op een dag wel vijf of zes verschillende leraren hebben. Veel leraren geven niet alleen les, maar hebben ook nog een andere taak. Ze zijn bijvoorbeeld mentor of klassenleraar, decaan, leerlingbegeleider of brugklascoördinator. Het komt ook voor dat docenten volledig zijn vrijgesteld van het lesgeven en alleen als decaan of brugklascoördinator werken. De mentor of klassenleraar zorgt voor één klas. Meestal komt de klas één keer per week met de mentor bij elkaar. De mentor houdt in ieder geval de resultaten van de leerlingen in de gaten en bespreekt deze met hen. De leerling kan ook bij de mentor terecht met allerlei vragen, of met een probleem dat vertrouwelijk moet worden besproken. Natuurlijk kan dat ook met een andere leraar. Er is altijd wel een leraar die een luisterend oor heeft voor problemen waar een leerling mee zit. Samen kunnen ze dan bekijken hoe een probleem het beste aangepakt kan worden. Daarmee wordt wellicht voorkomen dat een leerling de school voortijdig verlaat. De decaan helpt de leerlingen een beroep of vervolgstudie te kiezen. De decaan geeft adviezen over de aanpak van de studie en helpt een speciaal studietraject uit te zetten als een leerling dat nodig heeft. 21

22 3 D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L E N I N D E L E S Op school werken niet alleen leraren, maar ook mensen die zich niet direct met lesgeven bezighouden: het nietonderwijzend personeel. Dit zijn bijvoorbeeld de conciërge, de kantinebeheerder, administratieve medewerkers, de amanuensis die onder andere helpt bij proeven in de natuurkunde- of scheikundeles, de systeembeheerder en mediatheekmedewerkers. Al deze mensen werken in dienst van het onderwijs en zijn dus heel belangrijk voor een goede organisatie van de school en de lessen. Ongeveer tweederde van de eerste twee leerjaren moeten worden besteed aan onderwijs dat is gericht op de kerndoelen. Daarnaast moeten havo ers en vwo ers naast het Engels twee andere moderne vreemde talen volgen (in principe Frans of Duits). Vmbo ers (met uitzondering van de leerlingen die de basisberoepsgerichte leerweg volgen) moeten naast het Engels ten minste één moderne vreemde taal volgen. Klassieke talen zijn verplicht voor leerlingen die het gymnasium doen. Voortgezet Onderwijs De dagelijkse leiding van een school voor voortgezet onderwijs is in handen van een directeur of een rector. Grote scholen hebben één of meer adjunct-directeuren of conrectoren, die ieder een speciale taak hebben. Er kan ook een centrale directie worden gevormd met maximaal vijf personen. De kerndoelen van de onderbouw: wat leren leerlingen? De eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs worden samen onderbouw voortgezet onderwijs genoemd. Ook het derde leerjaar havo en vwo wordt doorgaans gerekend tot de onderbouw. Een groot deel van wat leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs leren, gaat over dezelfde onderwerpen. De zogenaamde kerndoelen beschrijven wat alle leerlingen in de onderbouw moeten leren. In de onderbouw leren leerlingen wat iedereen moet kennen en kunnen om later in de maatschappij goed te kunnen functioneren, zowel als persoon, als burger en als werknemer. Ook wordt in de onderbouw de basis gelegd voor het vervolgonderwijs, om te beginnen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. De kerndoelen zijn te vinden op documenten/kerndoelen_onderbouwvo.pdf. Het programma in de onderbouw: hoe leren leerlingen? Alle leerlingen leren dus in de onderbouw voor een groot deel dezelfde dingen. De manier waarop zij dit leren verschilt echter. Leerlingen verschillen nu eenmaal in aanleg, interesses en leerstijl. Scholen werken daarom de kerndoelen op verschillende manieren uit in concrete onderwijsprogramma s. Dat kan praktisch of theoretisch, abstract of concreet, op het niveau van de basisberoepsgerichte leerweg of op dat van het vwo, disciplinair of vakoverstijgend, enzovoorts. Scholen en leraren zullen de onderwijsvormen kiezen die bij verschillende groepen leerlingen en bij de verschillende lesstof passen. De nieuwe wettelijke kaders voor de onderbouw bieden scholen meer mogelijkheden voor eigen schoolbeleid dan vroeger. Belangrijke doelen van de onderbouw zijn meer aandacht voor verschillen tussen leerlingen en meer aandacht voor samenhang in het curriculum. Om deze doelen te realiseren, kiezen veel scholen ervoor het onderwijs op een andere manier te organiseren dan u gewend bent uit uw eigen schooltijd. In de kerndoelen wordt aandacht besteed aan aspecten van: Nederlands, Engels, geschiedenis en staatsinrichting, aardrijkskunde, economie, wiskunde, natuuren scheikunde, biologie, verzorging, 22

23 3 D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L E N I N D E L E S informatiekunde, techniek, lichamelijke opvoeding en beeldende vorming, muziek, drama en dans. Daarnaast zijn één of twee andere moderne vreemde talen (veelal Frans en /of Duits) verplicht. Het onderbouwprogramma kan, net als in de traditionele situatie, bestaan uit deze vakken, maar ook bijvoorbeeld uit een aantal vakken, aangevuld met projecten of leergebieden waarin bijvoorbeeld de lesstof van een aantal vakken in samenhang wordt onderwezen. Scholen laten in de onderbouw zien hoe de verschillende vakken samenhangen. Dat kan op verschillen manieren. Zo kunnen ze bepaalde onderwerpen bij verschillende vakken laten terugkomen. Maar scholen mogen ook vakken bundelen. Ze kunnen dan bijvoorbeeld lesgeven over 'natuur'. Zo'n vak bestaat dan uit een combinatie van natuur- en scheikunde en biologie. En in een leergebied 'mens en maatschappij' kunnen bijvoorbeeld geschiedenis en staatsinrichting, aardrijkskunde en economie worden gecombineerd. De school mag ook informatiekunde combineren met andere vakken. Kortom, er is nogal wat mogelijk. Voor ouders en leerlingen is het dan ook van belang om te weten hoe de school met die vakken uit de onderbouw omgaat. Vraag daarnaar bij de school. In Friesland wordt ook les gegeven in de Friese taal, tenzij de school hiervoor ontheffing heeft gekregen. De overheid schrijft dus alleen het 'wat' (de kerndoelen) voor, niet het 'hoe'. Op basis van professionele inzichten kunnen scholen zelf bij de leerstof, de leerlingen en de school passende werkvormen kiezen. Ouders, leerlingen en personeel kunnen hierover via de Medezeggenschapsraad invloed op uitoefenen. Om precies te weten te komen hoe uw kind in zíjn of háár onderbouw van het voortgezet onderwijs les krijgt, kunt u het beste de schoolgids van uw school raadplegen. De brugperiode De meeste scholen voor voortgezet onderwijs met meer dan één onderwijssoort kennen een brugperiode van één of twee jaar. Die brugklas of brugperiode is onder andere bedoeld om de keuze - vmbo-beroepsgericht of theoretisch, vmbo theoretisch of havo en havo of vwo - nog een tijdje uit te stellen. In die periode gaat de school na wat voor de leerling de meest passende onderwijssoort is. Scholen verschillen van elkaar in de manier waarop ze groepen indelen. Veel scholen stellen brugklassen samen waarin leerlingen zitten met ongeveer hetzelfde schooladvies, bijvoorbeeld vmbo beroepsgericht-theoretisch, vmbo theoretisch-havo, havo-vwo. Dat worden wel 'dakpanklassen' genoemd. Andere scholen zetten alle leerlingen door elkaar in de brugperiode. Moet elke leerling alle vakken volgen? Eén van de doelen van het aanbieden van een breed vakkenpakket in de onderbouw is leerlingen niet te snel in een bepaalde richting te sturen, maar alle leerlingen een brede basis te bieden voor het vervolgonderwijs. Maar niet in alle gevallen biedt dat de beste kansen op succes. Waar de breedte van het vakkenpakket een belemmering vormt, zijn er mogelijkheden voor vrijstellingen. Soms vormt een bepaald vak van de onderbouw voor een leerling een te grote hindernis. Scholen kunnen die leerling in overleg met de ouders een vrijstelling voor dat vak geven. De tijd die vrijkomt vanwege de vrijstelling moet aan andere vakken worden besteed. Voor leerlingen in het leerwegondersteunend onderwijs of leerlingen die na 2 jaar waarschijnlijk het leer-werktraject zullen volgen, kunnen scholen groepen vormen die een programma met minder vakken volgen. Daardoor is er meer tijd en aandacht voor de overige vakken. 23

24 3 D D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L E N I N D E L E S Voortgezet Onderwijs De manier waarop dit gebeurt kan per school verschillen. In de schoolgids geeft de school u hierover meer informatie. Als ouders het niet eens zijn met de beslissing van de school om hun kind in een groep met een aangepast programma te plaatsen, kunnen zij daarover een klacht indienen bij de onafhankelijke klachtencommissie van de school (zie ook hoofdstuk 7). Ook voor andere leerlingen kan de school groepen vormen met een programma dat voor één of meer vakken afwijkt van de voorschriften. Maatschappelijke stage Goed onderwijs bereidt leerlingen voor op hun rol in en bijdrage aan de samenleving. Met de invoering van een maatschappelijke stage voor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs wil het kabinet leerlingen doen ervaren hoe mooi het is iets voor een ander te doen. Tijdens de stage merkt de leerling dat zijn/haar inzet ertoe doet en dat de samenleving is wat je er met anderen van maakt. Bovendien ervaart de jongere hoe leuk het kan zijn om iets voor een ander te doen. Bijvoorbeeld door het organiseren van een wijkfeest, een website te maken voor een vrijwilligersorganisatie of het coachen van medeleerlingen die het moeilijk hebben op school. Veel scholen bieden in het schooljaar al een maatschappelijke stage aan. Bovendien gaan er dit schooljaar 20 grote pilots van start waarbij ruim leerlingen 30 uur maatschappelijke stage lopen. Vanaf schooljaar zullen alle leerlingen die instromen in het voortgezet onderwijs een maatschappelijke stage lopen gedurende hun schoolloopbaan. Ouders kunnen op verschillende manieren invloed hebben op het welslagen van de maatschappelijke stage en spelen daarin verschillende rollen: - Ouders hebben vaak een breed sociaal netwerk, zoals werk, sportverenigingen, vrienden, de kerk of moskee. Daarmee kunnen ouders een waardevolle bron zijn voor het vinden van leuke en uitdagende stageplekken voor jongeren. - Ouders hebben een voorbeeldrol waar het gaat om sociale betrokkenheid. Thuis kunnen ouders een rol spelen door het reflecteren en verwerken van ervaringen op de stage. - Ouders kunnen jongeren begeleiden op de stageplek zelf. Meer informatie wordt verspreid via brochures. Ook kunnen scholen en ouders ouderavonden ondersteuning krijgen bij het organiseren van ouderavonden. Meer informatie is te vinden op Onderwijstijd Het aantal lesuren Er zijn wettelijke voorschriften voor onderwijstijd. Leerlingen hebben recht op een bepaald aantal uur onderwijs per schooljaar. In de eerste twee leerjaren (en in het derde leerjaar havo /vwo) moet per jaar ten minste 1040 (klok)uur onderwijs worden gegeven, in het examenjaar 700 uur. In de overige leerjaren is de minimale onderwijstijd 1000 uur. Ervan uitgaande dat er maximaal 68 dagen vakantie zijn (dat is inclusief acht feestdagen, zoals Kerst, Oud en Nieuw en nationale feestdagen), zijn er per jaar ongeveer 38,5 weken onderwijs. Gemiddeld is er dus ongeveer 26 à 27 uur onderwijs per week. Onder onderwijstijd wordt verstaan: begeleid onderwijs dat deel uitmaakt van het door de school geplande onderwijsprogramma. Deze activiteiten moeten worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van een daartoe bekwame leraar. Het gaat hierbij om activiteiten die voor alle leerlingen verplicht zijn, al kan er binnen de norm van 1040 / 1000 / 700 uur per jaar maximaal 40 uur worden besteed aan activiteiten die niet voor alle leerlingen verplicht zijn. 24